دانشگاه آزاد اسلامي واحد الكترونيكي (مجازي) روش تحقيق پيشرفته Research Methods مدرس: مهدي معدنچي ۱
دانشگاه آزاد اسلامي واحد الكترونيكي (مجازي) روش تحقيق پيشرفته Research Methods ۲
معرفي مدرس مهدي معدنچي دانشجوي دوره دكتري مديريت بازرگاني گرايش مديريت مالي واحد علوم و تحقيقات عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد الكترونيكي 10 سال سابقه فعاليت در امور مشاوره مديريتي و تحليلگري مالي madanchi@iauec.com WWW.madanchi.com ۳
هدف درس آشنايي با انجام يك تحقيق علمي آماده سازي جهت انجام يك تحقيق علمي (پايان نامه تحصيلي) ۴
-1 منابع اصلي درسي روشهاي تحقيق در مديريت نوشته اوماسكاران ترجمه: دكتر محمد صاي بي و دكتر محمود شيرازي يا 2- روش شناسي پژوهش هاي كمي در مديريت دكتر الواني دكتر عادل آذر و دكتر دانايي فرد و 3- روش شناسي پژوهش هاي كيفي در مديريت دكتر الواني دكتر عادل آذر و دكتر دانايي فرد ۵
ساير منابع درسي روشهاي تحقيق در علوم انساني نوشته دكتر حافظ نيا روشهاي تحقيق در علوم انساني نوشته دكتر سياوش خليلي شوريني روشهاي تحقيق در مديريت نوشته دكتر خاكي روش هاي تحقيق در علوم اجتماعي نوشته دكتر علي دلاور ۶
برنامه درس در طول ترم تدريس و مطالعه منبع اصلي درس بررسي برخي مطالب از ساير منابع تهيه خلاصه اجمالي از 10 پايان نامه داخلي و 3 پايان نامه خارجي در رشته مديريت اراي ه سمينار توسط دانشجويان (منبع دوم درس و موضوعات تعيين شده) تهيه يك پروپزال پژوهشي از يك پايان نامه كارشناسي ارشد و نقد آن تهيه يك پروپزال پژوهشي با موضوع جديد آزمون ميان ترم در صورت لزوم آزمون پايان ترم ۷
ساختار تكليف تهيه خلاصه اجمالي از پايان نامه ها از 10 پايان نامه اراي ه شده در دانشگاههاي داخل كشور و 3 پايان نامه دانشگاههاي خارج كشور تهيه شود. در يك فايل WORD تهيه گردد. ساختار آن به ترتيب زير باشد: عنوان پايان نامه نام محقق نام اساتيد راهنما و مشاور تاريخ تهيه فرضيات و مسايل تحقيق و چكيده دانشجويان مي توانند علاوه بر مراجعه به كتابخانه دانشگاهها از منابع الكترونيكي مانند پايگاه irandoc استفاده نمايند. ۸
دانشگاه آزاد اسلامي واحد الكترونيكي (مجازي) مقدمات پژوهش فصل يكم ۹
تحقيق چيست تحقيق را مي توان تلاشي منظم و سازمان يافته براي مساله اي خاص كه يك راه حل نياز دارد توصيف كرد. گامهاي مورد نياز جهت حل مساله: به آگاهي بر زمينه مشكل آفرين شناسايي روشن و مشخص مشكلي كه به بررسي و اصلاح نياز دارد گردآوري اطلاعات تحليل داده ها اقدامات اصلاحي ۱۰
تعاريف ديگر تحقيق مجموعه فرآيندي را كه سعي مي كنيم توسط آن مشكلات را حل كنيم تحقيق مي نامند. تحقيق مستلزم يك رشته فعاليتهايي است كه به درستي انديشيده شده اند و به دقت به اجرا در مي آيند و در نهايت اين امكان را براي ما فرآهم مي آورند كه بدانيم مشكلات سازماني را چگونه بايد حل يا دست كم به حداقل رسانيد. تحقيق در بردارنده فرآيندهاي جست و جو بررسي آزمودن و آزمايش است. اين فرآيندها را بايد به طور منظم به دقت منتقدانه عيني و منطقي به اجرا درآورد. نتيجه نهايي شاما كشف واقعيات جديدي است كه به ما كمك مي كند تا با مشكل موجود برخورد كنيم. ۱۱
تحقيق محقق سعي مي كند پديده ها را بر پايه داده هايي كه به دقت براي جستارگري در موضوع گردآوري شده است را توصيف تشريح و پيش بيني كند. تحقيق را به عنوان يك جستجو يا بررسي سازمان يافته منظم متكي به داده ها نقادانه و علمي در زمينه يك مشكل ويژه تعريف كنيم كه با هدف پاسخ يابي يا راه حل يابي صورت مي گيرد. ۱۲
هدف از آموزش روش تحقيق علمي 1 )فراگيري روش وصول به حقايق و كشف مجهولات 2 )كسب مهارت لازم براي اجراي پروژه هاي تحقيقاتي 3 )كسب مهارت لازم براي انجام پايان نامه هاي تحصيلي ۱۳
انواع داده ها داده هاي كمي: كه به طور معمول ممكن است توسط پرسشنامه گردآوري مي شود. داده هاي كيفي: كه از طريق مصاحبه يا پاسخهاي سي والات باز در پرسشنامه به دست مي آيد. ۱۴
روش تحقيق چيست روشهاي تحقيق به شيوه هاي طراحي مطالعات پژوهشي و رويه هاي تجزيه و تحليل داده ها اشاره دارد. ۱۵
انواع تحقيق (از نظر هدف) تحقيق بنيادي ) پايه اي يا محض) Pure Research يافته هاي اين تحقيق منجر به افزايش دانش مي شود و قوانين علمي را كشف مي كند. هدف ايجاد دانش و درك بهتر و عميق تر پديده ها و مشكلاتي است كه در محيطهاي سازملني رخ مي دهند. تحقيقات بنيادي نتيجه گرا هستند تحقيق كاربردي Applied Research يافته هاي اين تحقيق در جهت حل مشكلات موجود مي باشد. تحقيقات كاربردي تصميم گرا هستند. تحقيق ارزيابي (توسعه اي) بررسي ارزيابي اثرات توصيه هاي تحقيقات كاربردي ۱۶
مشخصات تحقيقات بنيادي 1 )وقتگير بوده و براي كشف مجهول نياز به زمان طولاني دارد. 2 )هزينهبر است و احتياج به منابع مالي زياد دارد. 3 )معمولا به وسيله مراكز علمي و دانشگاهي انجام ميشود. ۱۷
تحقيقات بنيادي نظري اطلاعات و مواد اوليه تحليل به روش كتابخانهاي گردآوري مي شود و سپس به روشهاي مختلف استدلال مورد تجزيه و تحليل عقلاني قرار گرفته نتيجهگيري مي شود. ۱۸
تحقيقات بنيادي تجربي دادهها و اطلاعات اوليه با استفاده از روشهاي آزمايش مشاهده مصاحبه و غيره گردآوري شده و با استفاده از روشهاي آماري و معيارهاي پذيرفته شده مورد تجزيه و تحليل قرار ميگيرد. ۱۹
مشخصات تحقيقات كاربردي 1 )از نظر زماني زودتر از تحقيقات بنيادي انجام ميگيرند. 2 )درآمدزا هستند و به همين دليل طرفداران بيشتري دارند 3 )عمدتا توسط سازمانهاي دولتي وخصوصي و كارخانهها انجام ميپذيرند. ۲۰
علت آگاهي مديران از تحقيق شناسايي و حل مشكلات كوچك در محيط كار توانايي تشخيص خوب از بد توجه پيوسته به تاثيرات و نفوذ عواملي كه هر موقعيت را در بر مي گيرد. خطر پذيري حساب شده در تصميم گيري و آگاهي ار احتمالاتي كه بر پيامدها مترتب است. جلوگيري از تاثير برخي تمايلات و خواسته هاي نفوذي ايجاد ارتباط نزديك تر و اثربخش تر با محققان و مشاوران ۲۱
ويژگيهاي پژوهش علمي هدفمندي صحت و استحكام آزمون پذيري تكرار پذيري دقيق بودن و قابليت اعتماد عيني بودن تعميم پذيري محدود گرايي (صرفه جويي) ۲۲
هدفمندي پژوهش با هدف و قصد مشخصي آغاز شود مثل: بررسي افزايش تعهد كاركنان نسبت به سازمان افزايش تعهد به معني ترك خدمت كمتر غيبت كمتر و افزايش سطح عملكردها ۲۳
صحت و استحكام مباني نظري خوب و طرح روش شناختي درست و انديشيده شده بر صحت يك پژوهش هدفمند مي افزايد. عوامل فوق محقق را قادر مي سازد به گردآوري انواع درست اطلاعات از يك نمونه متناسب و با حداقل تعصبات مبادرت ورزد و نيز تجزيه و تحليل مناسب داده ها را تسهيل مي كند. مفهوم صحت وسواس و ميزان درستي را در پژوهشهاي تحقيقي در بر دارد. ۲۴
آزمون پذيري تحقيق علمي اين امكان را فراهم مي آورد كه فرضيه هاي منطقي آزموده شود تا معلوم شود آيا داده هاي گردآوري شده از حدس ها و فرضيه هاي انديشيده اي كه پس از بررسي دقيق مساله پديد آمده پشتيباني مي كند يا نه آزمون مي گويد كه آيا فرضيه بر اساس شواهد قابل دفاع است يا نه ۲۵
تكرار پذيري نتايج آزمون فرضيه پس از تكرار تحقيق در موقعيتهاي مشابه بايد همواره تاييد شود. هر چه نتايج تحقيق تكرار شود اطمينان از علمي بودن تحقيق بيشتر است. چرا كه فرضيه ها تصادفي تاييد نشده اند. ۲۶
دقت و اعتماد دقت به ميزان نزديكي يافته ها (بر پايه يك گروه نمونه) به حقيقت اطلاق مي شود. دقت بازتابنده ميزان صحت نتايج حاصل از نمونه درباره پديده هاي موجود در جامعه مي باشد. اعتماد به ميزان احتمالي اشره دارد كه برآورد پژوهشگر درست از آب درآيد. هر قدر فاصله اي كه در آن دامنه پيش بيني خود را قرار مي دهيم كوتاهتر باشد. و هر قدر اعتماد ما به نتايح تحقيق بيشتر باشد يافته ها مفيد تر و علمي ترند. در تحقيقات علوم اجتماعي سطح اعتماد 95 درصد كه حاكي از وجود تنها احتمال نادرستي يافته است (سطح معني دار 5 درصد) ۲۷
عينيت استنتاجي كه از تفسير نتايج تحليل داده ها انجام مي شود بايد عيني باشد. عينيت يعني اينكه نتايج تحقيق بايد مبتني بر واقعياتي باشد كه از داده هاي حقيقي به دست آمده اند نه مبتني بر ارزشهاي نظري و احساسي محقق. محقق ممكن است در ابتدا با برخي از ارزشها و باورهاي ذهني كار را آغاز كند اما تفسير نتايج بايد به دور از ارزشها و تعصبات شخصي باشد. ۲۸
تعميم پذيري تعميم پذيري يعني ميزان قابليت كاربرد يافته هاي تحقيق انجام شده توسط يك سازمان در سازمانهاي ديگر هر قدر تحقيق تعميم پذير تر باشد سودمندتر و ارزشمند تر است. براي تعميم پذيري بيشتر طرح نمونه برداري تحقيق بايد به گونه اي منطقي تهيه شود و شماري از جزي يات دقيق در روشهاي گردآوري داده ها در نظر گرفته شود. ۲۹
محدود گرايي (صرفه جويي) در توصيف پديده ها و مشكلاتي كه روي مي دهند و نيز در كاربرد راه حلها: سادگي همواره بر چهارچوبهاي تحقيقاتي پيچيده اي كه چندين عامل دشوار را در بر مي گيرند برتري دارد. نگرش صرفه جويانه در مدلهاي تحقيقاتي هنگامي ميسر مي شود كه بتوانيم در چهارچوب تحقيق خود شمار كمتري از متغيرهايي كه واريانس را بسيار كارآمدتر از مجموعه پيچيده اي از متغيرهايي كه واريانس را اندكي توصيف مي كند به كار گيريم. ۳۰
موانع اجراي تحقيق علمي در حوزه مديريت در قلمرو مديريت و علوم رفتاري هيچ گاه نمي توان به تحقيقي پرداخت صد در صد علمي باشد. برخي موانع: مشكلات دراندازه گيري و گردآوري داده ها در زمينه هاي ذهني مثل احساسات نگرشها و برداشتها دشواري در دست يابي به گروه نمونه مناسب ۳۱
منابع اطلاعاتي تجربه صاحبنظران منطق: استدلال قياسي استدلال اسقرايي روش علمي ۳۲
استدلال قياسي (Deductive) ارسطو و پيروانش استدلال قياسي را به كار برده اند (روش تفكر) در اين نوع استدلال فكر از طريق معلومات كلي مجهولات جزي ي را كشف مي كند. فرايند استدلال قياسي: 1- مقدمه كبري : حيوان به غذا نياز دارد. (همه پستانداران دستگاه تنفس دارند) 2- مقدمه صغري: اسب حيوان است. (همه خرگوشها پستاندارند) 3- نتيجه گيري: اسب به غذا نياز دارد. (همه خرگوشها دستگاه تنفس دارند) ۳۳
استدلال قياسي در اين استدلال چنانچه مقدمه ها درست باشند نتيجه ها هم الزاما درست خواهند بود. استدلال قياسي پژوهشگر را قادر مي سازد كه مقدمه هايش را به صورت الگوهايي سازمان دهد و زمينه را براي نتيجه گيري معتبر آماده سازد. مثل كار كارآگاهان اين روش به پژوهشگر كمك مي كند تا با استفاده از نظريه هاي موجود پديده هايي را كه به وقوع مي پيوند پيش بيني كند. قياس از نظريه ها موجب تدوين فرضيه ها مي شود. ۳۴
استدلال اسقرايي (Inductive) واضع روش استقرايي فرانسيس بيكن است. در اين روش فكر با استفاده از معلومات جزي ي و برقراري ارتباط بين آنها حكم كلي را استنتاج مينمايد. در اين روش مشاهده ها بر رويدادهاي مشخصي در يك طبقه صورت مي گيرد و سپس بر اساس مشاهده حوادث يا رويدادها استنباط در مورد تمام طبقه ها انجام مي شود. اين نوع استدلال بر اين فرض استوار است كه آنچه درباره نمونه صدق مي كند در مورد تمام اعضاء آن نوع صادق باشد. مثال: هر خرگوشي كه تا حالا مشاهده شده دستگاه تنفسي داشته است. بنابراين تمام خرگوشها دستگاه تنفس دارند. ۳۵
روش علمي چرالز داروين با تركيب روش قياسي و استقرايي روش استقرايي- قياسي را به جود آورد كه عصاره روش علمي است. در اين روش پژوهشگر به كمك مشاهده هاي خود فرضيه هايي را صورت بندي مي كند (با استفاده از استدلال استقرايي) و سپس اطلاعات لازم را جمع آوري و به آزمون فرضيه مي پردازد (با استفاده از استدلال قياسي). ۳۶
مراحل روش علمي مراحل روش علمي بر اساس نظر جان ديويي: 1- احساس مشكل يا مسي له 2- تعيين و تعريف مشكل يا مسي له 3- پيشنهاد راه حل (هايي) از استقراء) براي مشكل (صورت بندي فرضيه با استفاده 4- استدلال به شيوه قياسي درباره نتايج راه حل هاي پيشنهاد شده 5- آزمودن فرضيه ۳۷
مفاهيم علم نظريه (Theory) قانون علمي ۳۸
تعريف علم تعريف لغوي: يقين معرفت و دانش واژه علم در مفهوم كلي :(Knowledge) هر نوع آگاهي نسبت به اشياء پديده ها و روابط : واژه علم در مفهوم خاص (Science) آن بخش از دانستنيها و آگاهيهاي بشر است كه به روشهاي تجربي قابل اثبات و تاييد باشد (مترادف علوم طبيعي و تجربي) ۳۹
تعريف علم از ديدگاه انيشتن علم كوششي است براي تطبيق تجربه حسي نامنظم و متنوع به يك سيستم فكري كه منطقا متحدالشكل باشد. در اين سيستم تجربيات واحد با جنبه تي وريك يا نظري بايد طوري همبسته باشند كه هماهنگي آنها متمايز و متقاعدكننده باشد. ۴۰
فرآيند دستيابي به معلومات علمي + + + ۴۱
تعريف نظريه تعريف ساموي لسون از نظريه : يك نظريه مجموعه اي از بديهيات قوانين و فرضيه هايي است كه چيزي را درباره واقعيت قابل مشاهده تبيين مي نمايد. مجموعه اي از روابط دروني ساختها (مفاهيم) تعاريف و قضايايي كه ديدگاه منظمي از پديده ها را از طريق تعيين روابط بين متغيرها به منظور تبيين پيش بيني پديده ها مشخص مي كنند. نظريه نقشهاي ويژه اي از نظر تعريف منظم كردن توضيح و پيشگويي روابط بين پديده ها دارد. ۴۲
فرآيند شكل پذيري نظريه 1- سطح تجربي 2- سطح نظري در اين سطح علم فقط به كشف روابط تجربي بين پديده ها و درك چگونگي اين روابط پرداخته مي شود. علم در اين سطح عبارت بود از كشف و پروراندن يك نظريه در اين سطح نه تنها روابط تجربي به صورت مجزا تبيين مي شود بلكه به كمك آنها يك الگوي معين ساخته مي شود. مي تواند دانش تجربي را پيش بيني كند. سطح نظري بيانگر پيشرفته ترين مراحل در علم است. كمتر رشته اي به كامل به اين مرحله رسيده و در علوم اجتماعي به آن كمتر پرداخته اند. ۴۳
نظريه هدف نهايي علم صورت بندي نظريه است. كوششهاي علمي بايد شامل: تبيين پيش بيني كنترل باشد. ۴۴
ويژگيهاي نظريه علمي 1 )مبين ماهيت پديده يا روابط علت و معلولي بين پديده ها و متغييرهاست. 2 )از تركيب مفاهيم قضايا و قوانين ويژه خود كه به صورت نظاميافته درباره يك واقعيت به وجود ميآيد. 3 )قدرت پيش بيني و آيندهنگري دارد. 4 )مفاهيم و قضاياي نظري از مصاديق بيروني برخوردارند. 5 )نظريه بايد چارچوب مفهومي مناسبي را براي انجام تحقيقات اراي ه دهد. 6 )نظريه نبايد با ساير نظريه هاي پذيرفته شده و تاي يد شده تضاد و تعارض داشته باشد. ۴۵
قانون علمي يك قانون علمي بيانگر رابطه اي كلي و عمومي بين حقايق و وقايع و پديده ها است كه از طرق مشاهده حقايق يا فرآيندهاي منطقي به دست مي آيد. قوانين علمي اصول كلي هستند كه از رابطه حتمي ميدهند. قطعي و داي مي بين متغيرها خبر مثلا فلزات در اثر حرارت منبسط مي شوند يا اصطكاك باعث توليد انرژي حرارتي مي شود. قانون علمي پس از بررسي فرضيه هاي مربوط به نظريه و تاييد قطعي آنها حاصل مي شود. ۴۶
مشخصات قانون علمي 1) قانون علمي بايد كلي باشد. دقيق 2) روشن و مشخص بيان شود. در كليه موارد و تمامي زمانها و مكانها قابل اثبات باشد. با آزمايشهاي متعدد نتيجه واحد و يكسان بدهد. (3 (4 (5 بر اساس اطلاعات صحيح پايهگذاري شده باشد. وسيع و استدلال اصولي 6) رابطه علت و معلولي بين دو متغير يا پديده را بيان نمايد. ۴۷
هدف تحقيق علمي 1 )بررسي و ارزيابي نظريهها 2 )به منظور اراي ه نظريه جديد 3 )براي حل مشكل ۴۸
نظريه آزمايي نظريه پردازي نظريه مشاهده مشاهده مشاهده مشاهده مشاهده مشاهده مشاهده مشاهده مشاهده مشاهده نظريه ۴۹
چارچوب مباني پژوهش علمي ۵۰
روش فرضي- قياسي فرآيند دست يابي به استنتاجي كه با تحليل منطقي صورت مي گيرد و جنبه قطعي و نهايي دارد قياسي ناميده مي شود. چهارچوب علم يك مسير تكويني براي روش تحقيق علمي فرضي قياسي (استنتاجي) پديد مي آورد. ۵۱
فرآيند روش فرضي- قياسي مشاهده جمع آوري داده ها و اطلاعات اوليه نظريه پردازي فرضيه سازي گرد آوري اطلاعات و داده هاي علمي بيشتر تجزيه و تحليل داده ها نتيجه گيري (استنتاج) (١ (٢ (٣ (۴ (۵ (۶ (٧ ۵۲
مشاهده فرد احساس مي كند كه تغييرات خاصي در حال وقوع است برخي رفتارها نگرشها و احساسات در محيط در حال آشكار شدن است. ۵۳
جمع آوري اطلاعات اوليه جمع آوري اطلاعات مستلزم جستجوي اطلاعات براي آگاهي و اطلاع بيشتر درباره آن چيزي است كه محقق مشاهده كرده است. مراحل و روش جمع آوري اطلاعات اوليه: مصاحبه هاي مقدماتي و غير رسمي مصاحبه هاي رسمي و برنامه ريزي شده انجام مطالعات كتابخانه اي ۵۴
نظريه پردازي تلاشي است براي در هم آميختن منطقي اطلاعات تا بتوان براي دلايل وجود مساله مفهوم سازي كرد. در اين گام متغير هاي مهم را در زمينه ميزان مشاركت و تاثيرشان در تشريح علت پديد آمدن مشكل و چگونگي حل آن بررسي مي شود. سپس شبكه روابط شناخته شده ميان متغيرها به طور نظري (تي وريك) توجيه علت تاثير آنها بر مساله با هم تركيب مي شود. با ۵۵
تنظيم فرضيه از محل شبكه روابطي كه ميان متغيرها به دست آمده است مي توان فرضيه هاي آزمون پذير يا حدسهاي هوشمندانه اي را پديد آورد. آزمودن فرضيه را تحقيق قياسي مي نامند. گاهي فرضيه ها كه در اصل تدوين نشده اند بر پايه فرآيند اسقرايي شكل مي گيرند. يعني بعد از جمع آوري داده ها نوعي بينش خلاق شكل مي گيرد و فرضيه اي جديد پديد مي آيند. به طور كلي آزمودن فرضيه از راه بررسي قياسي و فرضيه سازي از طريق استقراء هر دو در تحقيق مرسوم هستند. ۵۶
گرد آوري اطلاعات بيشتر پس از تدوين فرضيه ها بايد داده ها را با توجه به هريك از متغيرهاي فرضيه ها گردآوري كرد. داده هاي مربوط به هر متغير موجود در چهارچوب نظري كه بر پايه آن فرضيه ها شكل گرفته اند نيز گردآوري مي شوند. ۵۷
تجزيه و تحليل داده ها داده ها را بايد از طريق آمار تحليل شود تا مشخص شود آيا فرضيه ها تاي يد مي شوند يا نه ۵۸
استنتاج قياسي قياس فرآيند دستيابي به استنتاج ها از طريق تفسير نتايج تحليل داده ها مي باشد. ۵۹
دانشگاه آزاد اسلامي واحد الكترونيكي (مجازي) روش تحقيق پيشرفته Research Methods ۶۰
دانشگاه آزاد اسلامي واحد الكترونيكي (مجازي) فرآيند تحقيق گامهاي 1 تا 3 تعيين زمينه كلي يا قلمرو مساله گردآوري داده هاي اوليه تعريف مساله فصل دوم ۶۱
1 مشاهدهفرآيند تحقيقات بنيادي و كاربردي تعيين قلمرو تحقيق مورد نظر 3 تعريف مساله روشن كردن مساله تحقيق چهارچوب نظري شناسايي و نامگذاري متغير ها تنظيم فرضيه طرح تحقيق علمي 7 گردآوري تحليل و تفسير داده ها 6 5 4 8 2 گردآوري داده هاي اوليه مصاحبه و بررسي پيشينه استنتاج تاييد فرضيه ها پاسخ به سي والات تحقيق ۶۲
منابع طرح موضوع تحقيق براي محقق كنجكاوي تجارب شخصي مطالعه آثار مكتوب : استفاده از نظريه ها تجارب و نتايج تحقيق هاي دانشمندان ديگر بررسي تحقيقات ديگران و ادامه راه آنها منابع شفاهي: سخنراني ها گفتگوها مناظره ها و برنامه هاي راديويي و تلويزيوني متقاضيان تحقيق ۶۳
زمينه كلي و قلمرو مساله شناسايي محدوده مساله از طريق فرآيند مشاهده و تمركز بر مشكل واقعي حاصل مي شود. زمينه هاي مسايل مورد تحقيق: حل مشكلات جاري سازمان جنبه هاي قابل بهبود سازمان بررسي يك موضوع مفهومي يا نظري براي يك تحقيق بنيادي و درك پديده هاي معين برخي سي والات بنيادي كه محقق در نظر دارد به طور تجربي پاسخ دهد. ۶۴
گردآوري داده هاي اوليه مصاحبه هاي آزاد مصاحبه هاي هدايت شده و بررسي كتابخانه اي به محقق كمك مي كند تا مساله را دقيق تر و جزيي تر تعريف كند. و براي تشريح متغيرهايي كه احتمالا بر مساله تاثير دارند نظريه اي پديد آورد. ماهيت اطلاعات مورد نياز يك محقق در پژوهشهاي مديريت: اطلاعات زمينه اي در باره سازمان يعني عوامل بافتي فلسفه مديريت خط مش هاي موسسه و ساير جنبه هاي ساختاري استنباط ها نگرشها و بازتابهاي رفتاري اعضاي سازمان و مراجعان يا مشتريان ۶۵
انواع منابع داده ها منابع داده هاي دست اول اطلاعاتي را كه محقق از محل رويدادهاي واقعي (گفت و گو مشاهده رويدادها افراد اشياء و تكميل پرسشنامه توسط افراد) فرآهم مي كند. منابع داده هاي دست دوم اطلاعاتي را كه محقق از از سوابق موجود از قبيل نشريه هاي آماري نشريه هاي دولتي اطلاعات انتشار يافته يا انتشار نيافته و موجود در سازمان يا خارج سازمان پايگاههاي اطلاعاتي پديد آمده در تحقيق هاي پيشين و اسناد كتابخانه اي به دست مي آيد. ۶۶
بررسي پيشينه موضوع بررسي پيشينه عبارت است از بازنگري جامع آثار انتشار يافته يا نيافته از نوع منابع دست دوم در زمينه هاي مورد علاقه محقق برخي منابع دست دوم: كتابها مجله ها روزنامه ها شرح مذاكرات پايان نامه هاي دكتري و كارشناسي ارشد نشريات مختلف دولتي و گزارشهاي ملي و بازاريابي ۶۷
دلايل بررسي پيشينيه تحقيق شناسايي متغيرهاي مهمي كه احتمالا بر موقعيت مشكل آفرين اثر مي گذارند. مشخص شدن دلايل اهميت متغيرهاي مهم و چگونگي بررسي آنها به منظور دستيابي به پاسخ مساله و كمك در تدوين چهار چوب نظري افزايش آزمون پذيري و تكرار پذيري يافته هاي پژوهش بيان مساله را مي توان با دقت و روشني بيشتري صورت داد. براي كشف آنچه پيشتر آشكار شده است تلاش بيهوده نخواهد شد. مساله تحت بررسي در چشم جامعه علمي متناسب و با اهميت تلقي مي شود. ۶۸
اجراي بررسي پيشينه ١) رد يابي و شناسايي مطالب مختلف انتشار يافته و انتشار نيافته اي درباره موضوع گردآوري اطلاعات مرتبط نگارش بازنگري (٢ (٣ ۶۹
رد يابي و شناسايي منابع مرتبط با موضوع پايگاههاي اطلاعاتي مورد استفاده: پايگاههاي اطلاعاتي كتابنامه اي: تنها مشخصات كتابها شامل: نام مولف عنوان مقاله ناشر سال انتشار مجله و شماره صفحه پايگاههاي اطلاعاتي چكيده ها: علاوه بر موارد فوق چكيده و خلاصه اي از مقاله را اراي ه مي كند. پايگاههي اطلاعاتي متون قابليت بازيافت كل مقاله ۷۰
سايتهاي تحقيقاتي در علوم مديريت www.ssrn.com www.irandoc.ac.ir www.hinkley.baruch.cuny.edu/links/economics/finance/html www.theses.org www.dissertation.com www.diploma.com http://theses.mit.edu ۷۱ ٧١
گردآوري اطلاعات مرتبط تفكيك منابع به اينكه كدام كتاب يا مقاله در ارتباط نزديك به موضوع است يا كدام يك جنبه حاشيه اي دارد يادداشت برداري اطلاعات مهم از روي چكيده: مساله مورد تحقيق جزي يات طرح تحقيق اندازه نمونه و روشهاي گردآوري داده ها يافته هاي نهايي ۷۲
چهارچوب يادداشت برداري موضوع : بيان مساله متغيرها نمونه گردآوري داده ها تحليل داده ها يافته ها نتيجه گيري هرگونه اطلاعات يا تفسير ديگر ۷۳
نگارش بازنگري بازنگري پيشينه بايد اطلاعات مرتبط به هم را به گونه اي استوار و منطقي تلفيق كند. نه اينكه مطالب را با رعايت ترتيب تاريخي و با كنار هم گذاردن پاره اي اطلاعات نا هماهنگ اراي ه كند. پيشينه كاوي خوب محقق را به سوي بيان خوب مساله رهنمون مي سازد. ۷۴
بيان مساله پس از بررسي مقدماتي و بررسي پيشينه محقق بايد مشكل را از جايگاه اوليه آن محدودتر كرده و موضوعات مورد نظر را روشن تر تعريف كند. مساله هرگونه وضعيتي است كه در آن شكافي ميان حالت موجود و حالت مطلوب وجود دارد. ۷۵
بيان مساله تعريف يا بيان مساله يك اظهار يا جمله اي روشن دقيق و مختصر درباره موضوعي است كه براي يافتن راه حل يا پاسخ آن قرار است مورد بررسي قرار گيرد. ۷۶
جنبه هاي بيان مساله حوزه تحقيق كاربردي حوزه تحقيق بنيادي مسايل موجود كه در پي يافتن راه حل براي آن ها مي باشيم موقعيت هايي كه احتمالا توام با مشكل خاصي نيستند ولي احساس مي شود كه بهبودهايي بايد صورت گيرد. حوزه ها يا زمينه هايي كه در آنها نوعي روشنگري مفهومي براي نظريه پردازي بهتر صورت گيرد. موقعيت هايي كه در آنها محقق تلاش مي كند به طور تجربي يك سي وال پژوهشي را پاسخ گويد. ۷۷
نكات قابل توجه در بيان مساله علاي م و نشانه هاي مسايل را (همچون علايم بيماري) به منزله مساله واقعي بيان نكيم. مثال: مديري قصد داشته با افزايش نرخ دستمزد كارمزدي بهره وري را بالا برده ولي ناكام مانده چراكه مساله واقعي روحيه و انگيزش اندك نزد كاركنان بوده است. بايد محقق اين سي وال را مطرح كند كه: آيا اين عاملي را كه من شناسايي كرده ام براي مساله پيش درآمد است يا پي آمد (علت است يا معلول) ۷۸
ويژگي هاي يك مساله تحقيقاتي مناسب ادراكي بودن بسيط بودن ميكرو بودن نوبودن محقق بايد مساله را با تمام وجود ادراك كرده باشد. مساله بايد واحد باشد و حالت تركيبي نداشته باشد. مسايل كلان و عمومي به دليل محدوديت زماني و منابع مالي در تحقيق علمي حل نمي شود. عملياتي كردن متغيرهاي مسايل كلي مشكل و اندازه گيري آن امكان پذير نيست. با حل مساله موضوع تازه اي مطرح و علم جديدي را توليد كند. مرتبط با رشته تخصصي محقق شفاف بودن مساله تحقيق از نظر موضوع مفاهيم ابعاد مجهول متغيرهاي اندازه گيري چهارچوب نظري و مبناي فرضيه سازي قابل آزمايش بايد شفاف باشد و درآن ابهامي وجود نداشته باشد. ۷۹
بررسي حدود مساله وضعيت عمومي مساله مشخص شود. وضعيت خاص مساله مشخص شود. حدود زماني و مكاني و تشكيلاتي مسله مشخص گردد. مسايل جانبي و احتمالي كه ممكن است موجب تداخل شوند (١ (٢ (٣ (۴ شناسايي و مرز آنها با مساله تحقيق تعيين شود. ۸۰
دانشگاه آزاد اسلامي واحد الكترونيكي (مجازي) روش تحقيق پيشرفته Research Methods ۸۱
دانشگاه آزاد اسلامي واحد الكترونيكي (مجازي) فرآيند تحقيق گامهاي 4 تا 5 چهارچوب نظري تنظيم و تدوين فرضيه فصل سوم ۸۲
1 مشاهدهفرآيند تحقيقات بنيادي و كاربردي تعيين قلمرو تحقيق مورد نظر 3 تعريف مساله روشن كردن مساله تحقيق چهارچوب نظري شناسايي و نامگذاري متغير ها تنظيم فرضيه طرح تحقيق علمي 7 گردآوري تحليل و تفسير داده ها 6 5 4 8 2 گردآوري داده هاي اوليه مصاحبه و بررسي پيشينه استنتاج تاييد فرضيه ها پاسخ به سي والات تحقيق ۸۳
متغيرها متغير شامل هر چيزي است كه بتواند ارزشهاي گوناگون و متفاوت بپذيرد. اين ارزشها مي تواند در زمانهاي مختلف براي شخص يا يك چيز متفاوت باشد يا اينكه در يك زمان براي اشخاص يا چيزهاي مختلف تفاوت داشته باشد. مثال امتيازهاي آزمون درسي غيبت و انگيزش ۸۴
انواع متغيرها متغير وابسته (يا متغير ملاك) Dependent Variable متغير مستقل (يا متغير پيش بين) Independent Variable متغير تعديل كننده Moderating Variable متغير مداخله گر Intervening Variable ۸۵
متغير وابسته هدف محقق توصيف يا پيش بيني تغيير پذيري متغير وابسته است. متغير وابسته همان متغير اصلي است كه به منزله يك مطلب قابل پژوهش جلوه مي كند. با تحليل متغير وابسته مي توان براي حل مساله به پاسخهايي دست يافت. محقق علاقه دارد متغير وابسته و ساير متغيرهايي را كه بر آن تاثير مي گذارند را كمي كرده و بسنجد. ممكن است در پژوهش بيش از يك متغير وابسته وجود داشته باشد. مثل توليد كم هزينه و رضايت مشتري ۸۶
متغير مستقل متغير مستقل به گونه اي مثبت يا منفي بر متغير وابسته تاثير مي گذارد. با تغيير (افزايش يا كاهش) متغير مستقل متغير وابسته تغيير (افزايش يا كاهش) خواهد يافت. مثال: بررسي تاثير توليد محصول جديد بر قيمت سهام شركت كاميابي محصول جديد قيمت سهام در بازار متغير مستقل متغير وابسته ۸۷
متغير تعديل كننده متغير تعديل كننده بر رابطه ميان متغيرهاي مستقل و وابسته تاثير اقتضايي دارد. حضور اين متغير رابطه اي را كه اساسا بين متغير مستقل و وابسته مورد انتظار است را تحت تاثير قرار مي دهد. شمار كتابها توانايي خواندن متغير مستقل متغير وابسته سواد والدين متغير تعديل كننده ۸۸
متغير مداخله گر متغير مداخله گر از زماني كه متغيرهاي مستقل به جريان مي افتد تا بر متغير وابسته نفوذ كنند و تا زمان اين تاثير گذاري ظاهر مي شود. اين متغير به عنوان تابعي از متغيرهاي مستقلي كه در هر موقعيتي عمل مي كنند ظاهر مي شود و به استنباط و توصيف نفوذ متغيرهاي مستقل بر متغير وابسته كمك مي كند. مثال: بررسي تاثير گوناگوني نيروي كار بر اثر بخشي سازماني گوناگوني نيروي كار هم افزايي خلاق اثربخشي سازماني متغير مستقل متغير مداخله گر متغير وابسته ۸۹
متغير مداخله گر (متغير ميانگر يا واسطه) مثال: رابطه بين سوء تغذيه و فقر سوء تغذيه ضعف سلامتي كاهش نيروي كار كاهش درآمد فقر ۹۰
انواع متغيرها متغير مستقل به تبيين واريانس در متغير وابسته كمك مي كند. متغير مداخله گر به عنوان تابعي از متغير مستقل در زمان t۲ پديدار مي شود و موجب درك رابطه بين متغير مستقل و وابسته مي شود. متغير تعديل كننده تاثير اقتضايي بر رابطه بين دو متغير مستقل و وابسته دارد. متغير مداخله گر به واريانسي كه قبلا توسط متغير مستقل تبيين شده است چيزي نمي افزايد ولي متغير تعديل كننده و متغير مستقل در تبيين واريانس اثر تعاملي دارند. يعني اگر متغير تعديل كننده حضور نداشته باشد رابطه تي وريك بين دو متغير ديگر پايدار نمي ماند. ۹۱
انواع متغيرها گوناگوني نيروي كار هم افزايي خلاق اثربخشي سازماني متغير مستقل متغير مداخله گر متغير وابسته تخصص مديريتي متغير تعديل كننده ۹۲
طبقه بندي ديگر از متغيرها بر اساس ارزش بر اساس رابطه بر اساس نقش دو يا چند ارزشي متغيرهاي جانبي متغيرهاي كمي متغير هاي كيفي : متغيرهاي دو وجهي متغير مستقل متغير وابسته متغير ميانگر يا واسطه متغيرهاي علي: متغيرهاي توصيفي: متغيرهاي دو ارزشي: متغيرهاي چند ارزشي: متغيرهاي تعديل كننده: كمي متصل( پيوسته) : كمي منفصل (گسسته): متغيرهاي اعشار پذير مثل وزن و ارتفاع متغيرهاي اعشار ناپذير مثل تعداد كاركنان مقادير عددي نمي گيرند بلكه ارزش كيفي مي گيرند. مثل خوش خلقي و كوشا بودن : هم ارزش كيفي مي گيرند و هم مقدار كمي. مثل مدرك تحصيلي و درآمد متغيرهاي مستقل و وابسته مبين صفات و ويژگيهاي يك پديده يا شي هستند. كيفي يا كمي است. مثل وضع درآمد فقط دو ارزش مي گيرند. مانند جنس انسان (زن يا مرد) بيش از دو عدد يا ارزش مي گيرند. مانند سطح تحصيلي (ابتدايي راهنمايي...) محقق آن را انتخاب و اندازه گيري يا دستكاري مي كند. تا مشخص شود آيا تغيير آن موجب تغيير همبستگي بين متغيرهاي مستقل و وابسته مي شود يا خير مانند تفاوت بين هوش و معدل دانشگاهي دانشجويان دختر و پسر متغيرهاي كنترل: متغيرهايي را محقق كه آنها را ثابت نگه مي دارديا اثر آنها را خنثي مي كند. مانند هوش در بررسي رابطه بين سواد والدين و پيشرفت تحصيلي متغيرهاي مزاحم: به طور فرضي و نظري در متغير اثر مي گذارند. عملا قابل مشاهده اندازه گيري و دستكاري نيستند و يا خارج كنترل محقق هستند. و تحت تاثير متغيرهاي مستقل تعديل كننده و كنترل هستند. ۹۳
ضرورت چهارچوب نظري (تي وريك) چهارچوب نظري يك الگوي مفهومي است مبني بر روابط تي وريك ميان شماري از عوامل كه در مساله پژوهش با اهميت تشخيص داده شده اند. چهارچوب نظري از پيوند هاي دروني ميان متغيرهايي كه سرانجام در پويايي موقعيت مورد بررسي نقش دارند گفت و گو مي كند. ۹۴
ضرورت چهارچوب نظري با استفاده از اين چارچوب نظري فرضيه هاي آزمون پذير را مي توان پديد آورد تا بررسي شود نظريه تدوين شده تا چه اندازه معتبر است. بر پايه نتايج آزمون فرضيه ها (كه متضمن تاييد يا عدم تاييد است) درجه حل شدن مشكل به ياري يافته هاي پژوهش آشكار مي شود. چهارچوب نظري بنيان تمام تحقيق را تشكيل مي دهد حتي اگر همچون برخي پروژه هاي كاربردي الزاما فرضيه هايي آزمون پذير پديد نيايد. ۹۵
چهارچوب نظري چارچوب نظري شبكه است منطقي توصيفي و پرورده مشتمل بر روابط موجود ميان متغيرهايي كه در پي اجراي فرآيندهايي چون مصاحبه مشاهده و بررسي پيشينه شناسايي شده اند. اين متغيرها ناگزير با مساله پژوهش مرتبط اند. بنابراين چهارچوب نظري روابط ميان متغيرها (مستقل وابسته تعديل كننده و مداخله گر) روشن مي كند نظريه هايي را كه مباني اين روابط هستند را مي پروراند و نيز ماهيت و جهت اين روابط را توصيف مي كند. در واقع چهارچوب نظري معادل مدل تحقيق ) نمودي از روابط ميان مفاهيم) است. ۹۶
نمونه يك چهارچوب نظري رابطه ميان اعضاي كابين خلبان رابطه بين كنترل فرودگاه و كابين خلبان عدم تمركز متغير مستقل متغير تعديل كننده آموزش عدم رعايت ايمني پرواز متغير وابسته ۹۷
ويژگي هاي چهارچوب نظري متغيرهاي مرتبط با موضوع پژوهش بايد به روشني شناسايي و مشخص شوند. بايد بيان كرد كه چگونه دو يا چند متغير به يكديگر مرتبط اند. در صورت امكان با توجه به ماهيت و جهت روابط (مبتني بر يافته هاي پژوهشهاي پيشين) بايد به مثبت يا منفي بودن روابط اشاره شود. بايد به روشني تشريح شود كه چرا انتظار داريم اين روابط وجود داشته باشد (بر مبناي يافته هاي پژوهشهاي پيشين) بايد يك نمودار كه نشان دهنده چهارچوب نظري باشد ترسيم كرد تا خواننده بتواند روابط مبتني بر نظريه را تجسم كند. ۹۸
مثال ۹۹
مثال ۱۰۰
فرضيه (Hypothesis) فرضيه حدس عالمانه اي است درباره حل يك مساله فرضيه را مي توان به منزله رابطه منطقي بين دو يا چند متغير تعريف كرد كه به جمله اي آزمون پذير بيان مي شود. مثال: اگر خلبانان آموزش لازم را براي برخورد با وضعيتهاي پر رفت و آمد پرواز طي كنند تخلفات ايمني هوايي كاهش خواهد يافت. ۱۰۱
انواع بيان فرضيه فرضيه جهت دار (Directional) اين فرضيه ها سمت و سوي رابطه بين متغيرها را (مثبت يا منفي نشان مي دهد) هر قدر فشار رواني در كار بيشتر باشد كاركنان رضايت شغلي كمتري دارند. انگيزش در زنان بيشتر از مردان است. (Nondirectional فرضيه هاي بدون جهت ) روابط يا تفاوتي را وضع مي كنند ولي سمت و سوي اين روابط يا تفاوتها را نشان نمي دهند. بين سن و رضايت شغلي رابطه وجود دارد. ۱۰۲
ويژگيهاي فرضيه (١ 5 ويژگي فرضيه به نظر دونالد اري و همكارانش فرضيه بايد قدرت تبيين داشته باشد. فرضيه بايد رابطه مورد انتظار بين متغيرها را بيان كند. فرضيه بايد قابل آزمون باشد. فرضيه بايد با اصول كلي دانش موجود هماهنگ باشد. فرضيه بايد تا امكان روشن و دقيق و معمولا در غالب يك جمله خبري بيان شود. (٢ (٣ (۴ (۵ ۱۰۳
ساير ويژگيهاي فرضيه فرضيه ها نبايد از واژه ها و مفاهيم ارزشي استفاده كند بلكه بايد ناظر بر واقعيت و حقيقتي باشد كه محقق قصد كشف آن را دارد. مثلا محقق بايد در تدوين فرضيه از عباراتي نظير ايدي ال است و بسيار خوب است پرهيز كند. فرضيه ها بايد به مطالعه و پژوهش جهت بدهد و راهنماي فعاليتهاي محقق باشد. در يك فرضيه خوب اصطلاحات و واژه هاي اختصاصي تعريف مي شوند. بايد بين فرضيه ها و سي والهاي ويژه يا فرعي تحقيق تناظر صوري و محتوايي وجود داشته باشد. به تعداد سي والهاي فرعي فرضيه تدوين شود. هر فرضيه در مقابل سي وال مربوط به آن قرار گيرد. معنا و مفهوم هر فرضيه با معنا و مفهوم سي وال مربوط به آن تناسب داشته باشد. ۱۰۴
رابطه نظام مند بين سي والات تحقيق وفرضيه ها P سي وال اصلي تحقيق (مساله) q۱ q۲ q۳ سي وال فرعي تحقيق. h۱ h۲ h۳ فرضيه ها سي والات پرسشنامه ۱۰۵
انواع فرضيه فرضيه صفر Hypothesis) (Null پيشنهادي است كه رابطه مشخص و دقيق بين دو متغير را بيان مي كند. فرضيه جانشين (مخالف يا محقق) جمله اي است كه رابطه بين دو متغير را بيان مي كند يا تفاوتهاي بين دو گروه را نشان مي دهد. ۱۰۶
انواع فرضيه ها شرح فرضيه صفرفرضيه جانشين تفاوت بين عملكرد ۰ E D + D + E = ۰ متغيرها رابطه همبستگي بين C + E ۰ C + E = ۰ متغيرها رابطه علت و معلولي ۰ E R + R + E = ۰ بين متغيرها ۱۰۷
فرضيه صفر Hypothesis) (Null پيشنهادي است كه رابطه مشخص و دقيق بين دو متغير را بيان مي كند. بيانگر عدم وجود تفاوت در جامعه (يا نوعي عدد معين) و عدم همبستگي يا رابطه علت و معلولي است. فرضيه صفر به عنوان عدم ارتباط معني دار بين دو متغير يا عدم تفاوت معني دار بين دو گروه تعريف مي شود. بر مبناي فرضيه صفر اظهار مي كنيم كه هيچ تفاوتي بين جامعه و نمونه وجود ندارد. آنچه حاصل تحقيق است خطاي آماري و نمونه گيري است نه به دليل وجود هرگونه رابطه بين دو متغير ۱۰۸
فرضيه جانشين جمله اي است كه رابطه بين دو متغير را بيان مي كند يا تفاوتهاي بين دو گروه را نشان مي دهد. بيانگر وجود تفاوت در جامعه (يا نوعي عدد معين) و عدم همبستگي يا رابطه علت و معلولي است. فرضيه جانشين در نقطه مقابل فرضيه صفر قرار دارد. ۱۰۹
فرضيات مثال ۱۱۰
آزمون فرضيه ها آزمون آماري متناسب با فرضيه ها بايد اجرا شود كه معين مي كند آيا فرضيه جانشين تاييد مي شود يا نه يعني تفاوت معني دار بين گروهها يا متغيرها وجود دارد اگر نتايج به دست آمده نتواند سطح ۰/۰۵ P را پاسخ گويد آنگاه فرضيه صفر رد مي شود. ۱۱۱
منابع فرضيه استنتاج قياسي ايجاد مدل فرمول بندي فرضيه هاي آزمون پذير گرداوري داده ها و سپس آزمون فرضيه استنتاج اسقرايي گردآوري داده ها تنظيم فرضيه هاي جديد بر پايه آنچه از داده هاي گردآوري شده مي دانيم و سپس آزمودن آنها استفاده از استنتاج قياسي و استقرايي ۱۱۲