فصلنامه علوم تکثیر و آبزيپروري/ سال اول/ شماره اول/ زمستان 92 صفحات بررسی اثرات سطوح مختلف نانو ذره آهن (Fe) بر فاکتورهاي رشد و تغذیه ماهی قزلآل

Transcription

1 فصلنامه علوم تکثیر و آبزيپروري/ سال اول/ شماره اول/ زمستان 92 صفحات بررسی اثرات سطوح مختلف نانو ذره آهن (Fe) بر فاکتورهاي رشد و تغذیه ماهی قزلآلاي رنگینکمان (Oncorhynchus mykiss 1* شایان قبادي هومن رجبی اسلامی سید مهدي حسینیفرد لیلا پلنگی چکیده موفقیت در تمامی سیستمهاي پرورش ماهی نیازمند تغذیه مطلوب به منظور رشد مناسب حفظ سلامت و افزایش مقاومت در برابر عوامل نامناسب محیطی نظیر انواع استرسها و بیماريها میباشد. به طوریکه وجود مکملهاي ویتامینی و معدنی براي بهبود رشد و سلامت بیشتر ماهیان به جیرههاي غذایی اضافه میگردند. نقشهاي مختلفی در رابطه با ترکیبات غذایی بیان شده است که از آن جمله میتوان به سوخت و ساز بهتر غذا افزایش سختی ومقاومت استخوانها تبادلات یونی و تعادل بهتر اسمزي اشاره نمود. آهن از جمله عناصر ضروري براي ماهی و سایر موجودات عالی است که در همه سلولهاي موجودات زنده وجود دارد و نقشی کلیدي در تغذیه و متابولیسم آنها بازي می کند. این تحقیق به بررسی اثرات سطوح مختلف نانو ذره آهن (Fe) به عنوان شکل جدیدي از ترکیب آهن بر برخی شاخصهاي رشد و تغذیه ماهی قزل آلايرنگین کمان پرداخته است. طی این تحقیق تعداد 396 عدد بچه ماهی قزلآلا از نژاد فرانسوي (Aqulnd) تهیه و پس از سازگاري با محیط مزرعه با استفاده از غذاي پایه (تیمار شاهد) در سه نوبت به مدت چهار روز تا حد سیري غذادهی شدند سپس شش تیمار که با اضافه نمودن میلیگرم نانو ذره آهن به شکل یون آزاد و 60 میلیگرم سولفات آهن به هر کیلوگرم از غذاي پایه تهیه شده بود به مدت هشت هفته تغذیه شدند. تا ثیر آهن بر رشد ماهیان بررسی شد. نتایج نشان داد که استفاده از نانو ذره آهن خنثی در سطح 30 میلیگرم به ازاي هر کیلوگرم غذاي خشک سبب افزایش عملکرد رشد و تغذیه بچه ماهی قزل آلاي رنگین کمان پرورشی میگردد. کلید واژه: نانو ذره آهن قزلآلايرنگینکمان mykiss) (Oncorhynchus فاکتورهاي رشد تغذیه. 1- دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل گروه شیلات بابل ایران shgh_science@yhoo.com 2- دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران گروه شیلات تهران ایران

2 فصلنامه علوم تکثیر و آبزيپروري/سال اول/ شماره اول مقدمه قزلآلاي رنگینکمان mykiss) (Onchorhynchus از جمله ماهیان پرورشی محسوب میشود که از اواخر قرن نوزدهم میلادي اهلی شده است و به صورت تجاري به عنوان منبع پروتي ینی قابل عرضه به بازار پرورش داده میشود (2008 l.,.(ch et دستیابی به تولید اقتصادي قزلآلاي رنگینکمان مستلزم استفاده مناسب از غذا و ترکیب مناسب اجزاي جیره غذایی به شکلی است که بتواند علاوه بر تا مین نیازهاي اولیه موجب بهبود شرایط رشد مقاومت در برابر شرایط نامناسب محیطی کاهش تلفات ماهیانی با وزن بالاتر و در نهایت دستیابی به تولیدي بالاتر در شرایط پرورشی گردد. جیره غذایی دستی قزلآلاي رنگینکمان به طور کلی از پروتي ینها و چربیها همراه با مقدار زیادي رطوبت است تا بتواند نیازهاي غذایی ماهی را تامین نماید. با این وجود مکملهاي ویتامینی و معدنی براي بهبود رشد و سلامت بیشتر ماهیان به جیرههاي غذایی اضافه میگردند ) et Amr.(l., 2004 اغلب موجودات زنده قادر به سنتز عناصر معدنی نبوده و مایحتاج بدن را از راه خوراکی تا مین مینمایند. بنابراین فقیر جیره غذایی از حیث این مواد با گرفتاريهاي متعددي همراه بوده و اختلالات مهمی همچون آسیبهاي بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی را سبب میگردند. البته باید در نظر داشت که مصرف بیش از حد مجاز مواد معدنی به عنوان مکمل غذایی خود با مسمومیتهاي غذایی و حتی مرگ آبزیان همراه خواهد شد. بنابراین تعیین حد مجاز مصرف هر یک از این عناصر معدنی ماهیان پرورشی بسیار ضروري خواهد بود (1997 l.,.(wtne et آهن از جمله عناصر معدنی است که به عنوان مکمل معدنی به جیره غذایی ماهی قزلآلاي رنگینکمان اضافه میگردد. آهن جز ترکیب تمام یاخته هاي بدن میباشد و بخصوص در کبد و طحال ذخیره میشود و لولکوسیتها آن را از کبد و طحال به مغز استخوان انتقال داده که براي ساختن گلوبولهاي قرمز به کار میرود. آهن براي متابولیسم صحیح ویتامینهاي ب ضروري است. وظایف آهن انتقال اکسیژن در گلوبولهاي قرمز تولید هموگلوبین خون مقاومت در برابر استرس و عملکرد صحیح آنزیمها و تقویت سیستم ایمنی میباشد. گزارش شده که کمبود آهن در انواع مختلفی از ماهیان موجب کمخونی (1986 (Gtlin nd Wilson, و یا کاهش تخمه گشایی تخم ماهیان میشود 1955) l.,.(hiro et نانوتکنولوژي یک تکنولوژي امید بخش است که در بسیاري از علوم کاربرد دارد. توسعه سریع علوم نانو و نانوتکنولوژي در سالهاي اخیر افق جدیدي به روي بسیاري از صنایع و بخش هاي مختلف گشوده که سرچشمه انقلاب صنعتی جدید بخصوص در بخش کشاورزي و بخشهاي مرتبط با آن گردیده است (2011 l.,.(rther et امروزه از فنآوري نانو به عنوان یک تکنولوژي

3 69 بررسی اثرات سطوح مختلف... کلیدي و تا ثیرگذار بر علم و صنعت یاد میشود (1994 l., Gerf ).اندازه et کوچک این ذرات می تواند به تغییرات اساسی در ساختار و خواص این عناصر منجر شود بطوریکه تا به امروز صدها تولیدات جدید براي اهداف مختلف در زمینه فن آوري نانو ساخته شده است. ورود این فنآوري به عرصه آبزي پروري و استفاده کاربردي از آن در بسیاري از کشورها گسترش یافته است. بطوريکه Prochorov و همکاران (2002) به بررسی اثر نانو آهن بر پارامترهاي زیستی ماهی کپور و ماهی خاویاري پرداختند. Beher و همکاران (2013) نیز طی تحقیقی از نانو آهن به عنوان ماده افزودنی به غذاي ماهی کپور هندي Leo rohit استفاده نمودند و پارامترهاي ایمنی و خونی این ماهی را مورد بررسی قرار دادند. در قزل آلا نیز اثر نانوذراتی همچون طلا و نقره مورد بررسی قرار گرفته است 2013) Soltni,.(Frks et l., 2009; Louei Monfred nd این تحقیق نیز به منظور بررسی اثرات سطوح مختلف نانو ذره آهن Fe) ( به عنوان شکل جدیدي از ترکیب آهن بر روي برخی فاکتورهاي رشد و تغذیه ماهی قزلآلاي رنگینکمان می پردازد. مواد و روش کار 2- عدد بچه ماهی قزل آلاي رنگین کمان از نژاد فرانسوي تهیه ماهی طی این تحقیق از AqulndFrnce) ( با وزنی بین 21± 2 گرم استفاده شد. ماهیان به مدت هفت روز باشرایط مزرعه سازگار شدند و طی 48 ساعت نخست هیچ گونه غذادهی صورت نگرفت آمادهسازي جیره غذایی جیره غذایی پایه به عنوان غذاي مصرفی براي تیمار شاهد تهیه گردید (جدول 1 ). اجزاي خشک جیره غذایی طی تحقیق در جاي خنک و به دور از نور خورشید نگهداري شدند و اجزاي مایع جیره غذایی نیز به منظورمحافظت ازتغییرات احتمالی درفریزر صندوقی با دماي 20- درجه سانتیگراد قرار گرفتند. نانو ذره آهن مورداستفاده دراین تحقیق به میزان یک کیلوگرم به شکل حامل آزاد از شرکت فن آور سپهر پارمیس (تهران ایران) تهیه گردید که ویژگیهاي آن درجدول 2 اراي ه شده است. هر یک از اجزاء مورد استفاده در جیره غذایی پس از توزین دقیق ابتدا به خوبی با یکدیگر مخلوط شده و سپس با افزودن مقداري آب توسط همزن برقی به شکل خمیر در آمده خمیر حاصله در ادامه از یک چرخ گوشت بااندازه منافذ خروجی به قطر 2 میلیمتر به رشتههاي درازي تبدیل شده

4 فصلنامه علوم تکثیر و آبزيپروري/سال اول/ شماره اول 70 و پس از خشک شدن در دماي اتاق به مدت 24 ساعت به پلتهایی بااندازه 2 میلیمتر (متناسب با اندازه دهان بچه ماهیان) تبدیل شد. غذاي مورد استفاده در هر یک ازجیرههاي غذایی براي پرهیز از هرگونه تغییر در ترکیب شیمیایی در فواصل دو هفتهاي تهیه و تا شروع آزمایش در فریزر با دماي - 20 درجه سانتیگراد نگهداري گردید تا از تغییرات احتمالی جیره جلوگیري شود. میزان آهن تیمارهاي آزمایشی ازحاصل جمع غلظت آهن موجود در هر یک از اجزاء جیره غذایی همراه با نانو ذره آهن به عنوان تیمار در نظر گرفته شد. جدول 1. ترکیب جیره غذایی قزل آلاي رنگین کمان به عنوان غذاي پایه ماده غذایی آردماهی آردسویا آرد گندم روغن ماهی هم بند (نشاسته) 1 مکمل ویتامینه 2 مکمل معدنی درصد 51/ /90 6/00 1/00 1/00 0/10 1- مکمل معدنی (میلی گرم در هر کیلو گرم غذا) : سولفات منگنز: 207/20 سولفات مس: 3/86 یدید پتاسیم: 0/84 و سولفات روي: مکمل ویتامین (میلی گرم در هر کیلو گرم غذا به استثناي موارد ذکر شده) : دي کلسیم پنتوتنات 840 : 26 پیریدوکسین HCI) :(pyridoxine 7700 ریبوفلاوین 2 : 13 نیاسینامید: 55 فولیک اسید: 2200 تیامین: 8800 بیوتین: 88 ویتامین آي: 88 واحد بینالمللی ویتامین المللی. : 5.5 واحد بین المللی ویتامین B 12 : 110 واحد بین المللی ویتامین آ : واحد بین D 3 نوع یون آزاد اندازه جدول 2. خصوصیات نانو ذره آهن خنثی مورداستفاده ویژه سطح خلوص میزان ظاهري شکل چگالی نانومتر 90 گرم بر متر مربع 99 درصد پودر سیاه 0/65 گرم بر متر مکعب 3-2. تیماربندي و تغذیه مطالعات انجام گرفته نشان میدهد که میزان بهینه عنصرآهن به عنوان یکی ازاجزاء مکمل معدنی مورد نیاز براي قزلآلاي رنگینکمان برابر 60 میلیگرم در هر کیلوگرم از جیره غذایی است. بر این

5 71 بررسی اثرات سطوح مختلف... اساس چهار تیمار شامل و 60 میلیگرم نانو ذره آهن به شکل یون آزاد براي مطالعه تاثیر مقادیر مختلف نانو ذره آهن بر متغیرهاي آزمایشی انتخاب گردید. تیمار غذایی شاهد در این تحقیق فاقد آهن بود. همچنین یک تیمار آزمایشی داراي 60 میلیگرم سولفات آهن به ازاي هر کیلوگرم از جیره غذایی براي مقایسه اثر نانو ذرات آهن با شکل متداول آهن(ترکیب سولفاته) در جیرههاي غذایی در نظر گرفته شد (جدول 3). تغذیه با غذاي پایه ) تیمارشاهد ( براي مدت چهار روز و تا حد سیري انجام شد. پس از اتمام دوره سازگاري و تیمار بندي ماهیان تغذیه با غذاي آزمایشی هر یک از تیمارها به مدت شش هفته انجام شد. غذادهی به بچه ماهیان قزل آلا بر اساس مشاهدات و رفتار تغذیهاي آنها تا حد سیري در 3 نوبت (ساعات 12 8 و 16) انجام میگرفت که بین 5-4 درصد وزن توده زنده در کل دوره آزمایش متغیر بود. نام تیمار جدول 3. تیمارهاي آزمایشی مورد استفاده در این پژوهش میزان و نوع آهن )شاهدمنفی(فاقدآهن 15 میلی گرم نانو آهن درهرکیلوگرم جیره غذایی 30 میلی گرم نانو آهن درهرکیلوگرم جیره غذایی 45 میلی گرم نانو آهن درهرکیلوگرم جیره غذایی 60 میلی گرم نانو آهن درهرکیلوگرم جیره غذایی 60 میلی گرم سولفات آهن درهرکیلوگرم جیره غذایی (شاهد مثبت) 4-2- زیستسنجی و بررسی شاخصهاي رشد و تغذیه همه بچه ماهیان هر دو هفته یک بار مورد زیست سنجی قرار گرفتند بدین صورت که براي اندازهگیري وزن از ترازوي دیجیتال با دقت 0/1 گرم و براي اندازهگیري طول چنگالی از خطکش با دقت 1 میلیمتر استفاده شد. براي بررسی چگونگی عملکرد جیرههاي مختلف و مقایسه آنها در فواصل زمانی مشخص از طریق داده هاي بدست آمده از زیست سنجی و انجام آزمایشات تغذیهاي برخی از فاکتورهاي رشد و تغذیهاي از جمله افزایش وزن (BWI) بدن (1990 (Tcon, درصد افزایش وزن بدن (PBWI) (Bekcn, et l., (2006 نرخ رشد ویژه (درصد در روز) (SGR) و ضریب تبدیل غذایی (FCR) (Hevroy, (2005 غذاي خورده شده روزانه (درصد در روز) (DFI) Xue, et ) (l., 2006 فاکتور وضعیت (CF) و نسبت کارایی پروتي ین( PER ) (Hellnd, et l., (1996 بر اساس فرمولهاي زیر تعیین گردید:

6 فصلنامه علوم تکثیر و آبزيپروري/سال اول/ شماره اول 72 میانگین وزن ابتداي دوره به گرم - میانگین وزن انتهاي دوره به گرم = افزایش وزن بدن [( وزن انتهاي دوره به گرم / (وزن ابتداي دوره به گرم - وزن انتهاي دوره به گرم ( } 100 = درصد افزایش وزن بدن{زمان/ (لگاریتم طبیعی وزن ابتداي دوره به گرم لگاریتم طبیعی وزن انتهاي دوره به گرم)} 100 = نرخ رشدویژه (میانگین وزن نهایی تعداد ماهیان آخر دوره ( (میانگین وزن اولیه تعداد ماهیان اول دوره) = افزایش وزن زنده افزایش وزن بدن (گرم)/ مقدار غذاي خورده شده (گرم ( = ضریب تبدیل غذایی مقدار مصرف پروتي ین (گرم) / افزایش وزن بدن (گرم )= نسبت کارایی پروتي ین مقدار غذاي خورده شده (گرم) / افزایش وزن بدن (گرم) = کارایی غذا 0/5 [زمان/ (وزن اولیه (گرم) وزن نهایی (گرم)) / (کل غذاي خورده شده 100)]= غذاي خورده شده روزانه 3 (100 (طول کل بر حسب سانتی متر) / وزن بر حسب گرم ( = فاکتور وضعیت 2-5- آنالیز آماري تجزیه و تحلیل آماري شامل محاسبه میانگین و انحراف معیار با استفاده از نرم افزار SPSS صورت پذیرفت. تجزیه و تحلیل دادههاي مربوط به تغییرات معیارهاي رشد و فاکتورهاي تغذیهاي از طریق آزمون تجزیه واریانس یکطرفه ANOVA) (one-wy nlysis of vrince و مقایسه میانگین بین تیمارها بر اساس آزمون چند دامنهاي (تست جدا ساز) دانکن multiple-) Duncns SPSS استفاده شد و وجود اختلاف معنیدار در سطح %5 با استفاده از نرم افزار ( rnge test (12 (Ver. بررسی گردید و مقادیر 0/05>P معنیدار تلقی گردید. 6- نتایج نتایج تحقیق حاضر نشان داد که ماهیان تغذیه نموده از 30 میلیگرم نانو ذره آهن در هر کیلوگرم غذا (تیمار 3) بهترین عملکرد رشد را داشتهاند بطوریکه مقادیر SGR PBWI BWI DFI FCR و PER در تیمار 3 تفاوت معنیداري با تیمار 1 و سایر تیمارهاي تغذیه شده با نانو ذره آهن داشته است و در بسیاري از فاکتورها همچون FCR CF PBWI و PER نیز تفاوت معنیداري با تیمار 6 نداشته است (جدول 4).

7 73 بررسی اثرات سطوح مختلف... تیمار فاکتور T2 جدول 4. مقادیر فاکتورهاي رشد و تغذیه اي در تیمارهاي مختلف T1 (شاهد) (غذا 15 mg / kg نانو آهن) T3 (غذا 30 mg / kg نانو آهن) T4 (غذا 45 mg / kg نانو آهن) T5 36/82±0/01 d 66/06 ± 3/50 33/72 ±0/05 39/68 ±0/04 BWI (g) (غذا 60 mg / kg نانو آهن) c 45/83 ±0/02 1/96 ±0/02 c 4/19 ± 0/02 1/74 ± 0/02 2/72 ± 0/02 0/03 ± 0/001 0/87 ± 0/02 1/46 ±0/02 4/07 ± 0/02 c 2/03 ±0/02 2/40± 0/01 0/02 ±0/001 0/90 ± 0/01 2/90 ±0/1 d 4/43 ±0/01 1/44±0/01 c 3/40 ± 0/01 0/03 ±0/001 0/96 ± 0/01 c 1/63 ±0/02 3/94 ± 0/02 1/95 ±0/02 c 2/30 ±0/02 0/028 ±0/001 0/72 ±0/01 1/82 ±0/03 4/06 ±0/02 c 1/77 ±0/01 2/51 ±0/01 0/03±0/001 0/96 ± 0/02 PBWI(%) SGR FCR DFI PER CF 7- بحث داده هاي داراي حروف متفاوت در هر ردیف داراي تفاوت معنیدار هستند (0.05>P) تحقیقات چندانی در زمینه استفاده از نانو آهن در تغذیه ماهیان و ماهی قزلآلاي رنگینکمان انجام نشده است از این رو منابع چندانی جهت مقایسه و تفسیر نتایج وجود ندارد. بر این اساس در این بخش از مقالاتی که به تا ثیر نقش آهن در تغذیه ماهیان پرداخته شده استفاده شده است. در تحقیق حاضر نتایج آنالیز رشد نشان داد که بهترین تیمار استفاده نموده از نانو ذره آهن تیمار دریافتکننده 30 میلیگرم نانو آهن در هر کیلوگرم غذا بوده است. هرچند که شاهد مثبت (تیمار 60 6 میلیگرم سولفات آهن) بهترین و کاراترین تفاوت معنیدار را در فاکتورهاي رشد و تغذیهاي مورد بررسی داشته است. به طوریکه بیشترین مقادیر افزایش وزن بدن و SGR و کمترین FCR در تیمار (60 6 میلیگرم سولفات آهن) مشاهده شد و پس از تیمار 6 تیمار (30 3 میلیگرم نانو ذره آهن) بیشترین مقادیر افزایش وزن بدن و SGR و کمترین FCR را نشان داد که تفاوت معنیداري با سایر تیمارها داشت. همچنین فاکتورهایی همچون درصد افزایش وزن بدن PER و افزایش طول ماهی در تیمار 3 بیشتر از سایر تیمارهاي دریافتکننده نانوآهن بود که این فاکتورها تفاوت معنیداري با تیمار شاهد و تیمارهاي 4 2 و 5 داشت اما با تیمار 6 تفاوت معنیداري نشان نداد. نقش مثبت میکروالمنتها در تغذیه آبزیان جهت داشتن زندگی سالم و طبیعی به اثبات رسیده است (2013 l., (Dvoodi poor et ماهیان این مواد معدنی را از غذا و آب پیرامون خود تامین میکنند.(Nekouin et l., 2012) غلظتهاي مشخص و اشکال کاربردي مواد معدنی باید مشخص گردند و در غذاي فرمولهاي که براي آبزیان پرورشی تهیه میگردد بکار برده شوند و نباید

8 فصلنامه علوم تکثیر و آبزيپروري/سال اول/ شماره اول 74 اهمیت این مواد در غذاي مصنوعی نادیده انگاشته شود (2013 l.,.(dvoodi poor et آهن نیز جزء میکروالمنتهایی است که تاثیر به سزایی در انجام فعالیتهاي طبیعی اندامهاي بدن ماهی دارد. یکی از نتایج موثري که در ماهیان تغذیه نموده از دوز مناسب آهن مشاهده میشود افزایش کارایی عملکرد رشد در ماهیان است ) l., Prochorov et l., 2002; Nser et l., 1998; Ye et.(2007; Rigos et l., 2010 در تحقیقات مختلف نتایجی مشابه با یافتههاي این تحقیق حاصل شده است به عنوان مثال دو نفر از محققین در سال 1966 به بررسی اثر آهن بر نرخ رشد شمشیر ماهی ) Xiphophorus ( helleri و ( Xuphophorus mcultus) Pltyfish پرداختند و روزانه به غذاي این ماهیان سولفات فروس افزودند آنها با افزودن آهن به غذاي این ماهیان افزایشی در وزن و نرخ رشد ماهیان مشاهده نمودند 1966) Roeder,.(Roeder & همچنین تحقیقی جهت بررسی اثر رژیم غذایی داراي مکمل آهن بر رشد و عناصر ریز (میکروالمانها) ماهی هامور ماهی جوان coioides) (Epinephelus انجام شد. در این تحقیق به رژیم غذایی پایه مقادیر میلیگرم در کیلوگرم سولفات ترکیبات آهنی افزوده شد. بیشترین وزن حاصله در ماهی تغذیه نموده از رژیم غذایی مکمل شده با 100 میلیگرم آهن در هر کیلوگرم غذا بدست آمد و کمترین وزن حاصله نیز در ماهیان تغذیه نموده از رژیم غذاي پایه که فاقد مکمل آهن بود مشاهده گردید. کارایی و بازده غذا نیز از همین روند تبعیت نمود با این تفاوت که کمترین کارایی در ماهیان تغذیه نموده از رژیم غذایی پایه و ماهیان تغذیه نموده از غذاي مکمل شده با 250 میلیگرم در کیلوگرم آهن مشاهده شد. در طی یک بررسی 60 1 روزه که اثر نانو آهن پراکنده بر شاخصهاي زیستی ماهی کپور و ماهی خاویاري مورد مطالعه قرار گرفت و افزایش نرخ رشد در این ماهیان مشاهده شد ) l., et.(prochorov همچنین طی تحقیقی دیگر از نانو آهن به عنوان ماده افزودنی به غذاي ماهی 2002 کپور هندي rohit) (Leo استفاده شد. در این تحقیق در 3 نوع تیمار مختلف اثرات نانو ذره اکسید آهن (تیمار 1) و سولفات فرروس (2) در این ماهی بررسی گردید و تفاوت معنیداري در وزن نهایی این دو گروه در مقایسه با تیمار شاهد (تیمار 3) مشاهده شد (2013 l.,.(beher et Vngen و Hemre در بررسی کربوهیدراتهاي غذایی تعاملات آهن و روي در ماهی آزاد دریاي آتلانتیک نشان دادند که رژیم غذایی آهن و روي به طور قابل ملاحظهاي بر وزن پایانی شاخص وضعیت و شاخص کبدي اثر میگذارد و هر چه میزان این مواد بیشتر شود تاثیر بیشتري بر 1.nno-disperse Iron

9 75 بررسی اثرات سطوح مختلف... روي این شاخصها دارد (2003 Hemre,.(Vngen & اما در برخی تحقیقات نتایجی مغایر با تحقیق حاضر نیز مشاهده شد مثلا Nser و همکاران (1998) مطالعهاي جهت تعیین اثرات مکملهاي آهنی هم (حالت آلی) و غیر هم (حالت غیر آلی) بر روي رشد بهره برداري از غذا پاسخ ایمنی و خون شناسی ماهی آزاد اقیانوس اطلس پرورش یافته در آب شیرین slr) (Slmo انجام دادند. گروه هاي سه تایی از ماهی آزاد اقیانوس اطلس در مرحله پار با غذایی مکمل شده با سطوح درجه بندي شدهاي از آهن هم (H ( (اسپري هموگلوبین خشک شده در سطوح و 300 میلی گرم آهن به ازاي هر کیلوگرم) و غیر هم (NH) FeSO 4 7H. 2 (O در سطوح و 300 میلی گرم آهن به ازاي هر کیلوگرم) به مدت 20 هفته تغذیه شدند. نتایج این تحقیق نشان داد که تفاوت معنیداري در وزن حاصله کارایی غذا و مرگ و میر کلی که بتوان آن را به سطح متفاوت یا نوع متفاوت آهن نسبت داد وجود نداشت. در یک بررسی دیگر اثرات مقایسهاي سطوح آهن مکمل بر رشد ماهی سیم دریایی سرطلایی urt) ( Sprus با استفاده از 4 منبع آهن آلی ( و 300 میلی گرم آهن الی در هر کیلو از غذا) و یک منبع آهن غیر آلی (200 میلی گرم آهن غیرالی در هر کیلو از غذا) مورد بررسی قرار گرفت. ماهی ها به مدت 12 هفته تحت تیمار قرار گرفتند و تفاوت معنیداري در رشد ) وزن نهایی و نرخ رشد ویژه) مشاهده نشد (2010 l.,.(rigos et همچنین طی یک بررسی که عملکرد رشد لارو ماهی قزل آلا رنگین کمان (Oncoryhnchus mykiss) در استفاده از سطوح مختلف پروبیوتیک و آهن مکمل شده در جیره غذایی مورد مطالعه قرار گرفت مشخص شد که حداکثر مقدار درصد پروتي ین و حداقل میزان چربی در جیرهاي که حاوي پروبیوتیک و بدون مکمل آهن بود دیده شد و تا یید شد که اگر جیره حاوي پروبیوتیک باشد در مقایسه با مخلوط پروتي ین و آهن تا ثیر بهتري در رشد و فاکتورهاي تغذیهاي لارو ماهی قزلآلاي رنگینکمان مشاهده میشود (ناصري و همکارن 1387). دلیل وجود نتایج متفاوت مبنی بر تا ثیر مثبت یا بیاثر بودن استفاده از آهن در غذاي ماهیان مورد بررسی قرار گرفته در تحقیقات مختلف میتواند به نیازهاي متفاوت ماهیان به میزان آهن باشد. در صورتیکه دوز مناسبی از آهن به غذا افزوده شود نتایج مثبتی در زمینه بهبود فاکتورهاي رشد و تغذیه مشاهده خواهد شد. بهترین دوز نانو آهنی که در این تحقیق براي استفاده در غذاي ماهی قزلآلاي رنگینکمان مناسب شناخته شد دوز 30 میلیگرم نانو ذره آهن در هر کیلوگرم غذا است. میزان دوز آهن مورد نیاز جهت رفع نیازهاي ماهیان مختلف متفاوت است اما همه انواع ماهیان نیاز به میزان کمی آهن در غذا دارند بطوریکه طی تحقیقات مختلفی نیازهاي آهنی چندین گونه ماهی مشخص شد و

10 فصلنامه علوم تکثیر و آبزيپروري/سال اول/ شماره اول 76 حداقل آهن مورد نیاز براي ماهی آزاد اقیانوس اطلس بین 60 تا 100 میلیگرم به ازاي هر کیلوگرم Gtlin ) براي گربه ماهی کانالی 30 میلیگرم به ازاي هر کیلوگرم (Anderson et l., (1996 Nose nd ) براي مارماهی ژاپنی 170 میلیگرم به ازاي هر کیلوگرم (nd Wilson, 1986 (Ari, 1979 براي تیلاپیا -1 mg/kg (سیترات فریک) و -1 mg/kg 85 (سولفات ترکیبات آهن دار) (2003 Su, ( Shiu & و براي سیم دریایی قرمز 150 میلیگرم به ازاي هر کیلوگرم (1976 Yone, (Skmoto nd تخمین زده شد. از این رو با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق دوز مصرفی در تیمار (30 3 میلیگرم نانو آهن به ازاي هر کیلوگرم غذا) به عنوان بهترین دوز جهت استفاده در تغذیه ماهی قزل آلاي رنگین کمان پیشنهاد میگردد. 8- بحث تحقیقات چندانی در زمینه استفاده از نانو آهن در تغذیه ماهیان و ماهی قزلآلاي رنگینکمان انجام نشده است از این رو منابع چندانی جهت مقایسه و تفسیر نتایج وجود ندارد. بر این اساس در این بخش از مقالاتی که به تا ثیر نقش آهن در تغذیه ماهیان پرداخته شده استفاده شده است. در تحقیق حاضر نتایج آنالیز رشد نشان داد که بهترین تیمار استفاده نموده از نانو ذره آهن تیمار دریافت کننده 30 میلیگرم نانو آهن در هر کیلوگرم غذا بوده است. هرچند که شاهد مثبت (تیمار 60 6 میلیگرم سولفات آهن) بهترین و کاراترین تفاوت معنیدار را در فاکتورهاي رشد و تغذیهاي مورد بررسی داشته است. به طوریکه بیشترین مقادیر افزایش وزن بدن و SGR و کمترین FCR در تیمار (60 6 میلیگرم سولفات آهن) مشاهده شد و پس از تیمار 6 تیمار (30 3 میلیگرم نانو ذره آهن) بیشترین مقادیر افزایش وزن بدن و SGR و کمترین FCR را نشان داد که تفاوت معنیداري با سایر تیمارها داشت. همچنین فاکتورهایی همچون درصد افزایش وزن بدن PER و افزایش طول ماهی در تیمار 3 بیشتر از سایر تیمارهاي دریافت کننده نانوآهن بود که این فاکتورها تفاوت معنیداري با تیمار شاهد و تیمارهاي 4 2 و 5 داشت اما با تیمار 6 تفاوت معنیداري نشان نداد. نقش مثبت میکروالمنتها در تغذیه آبزیان جهت داشتن زندگی سالم و طبیعی به اثبات رسیده است (2013 l., (Dvoodi poor et ماهیان این مواد معدنی را از غذا و آب پیرامون خود تامین میکنند (2012 l.,.(nekouin et غلظتهاي مشخص و اشکال کاربردي مواد معدنی باید مشخص گردند و در غذاي فرمولهاي که براي آبزیان پرورشی تهیه میگردد بکار برده شوند و نباید اهمیت این مواد در غذاي مصنوعی نادیده انگاشته شود (2013 l.,.(dvoodi poor et آهن نیز جزء میکروالمنتهایی است که تاثیر به سزایی در انجام فعالیتهاي طبیعی اندامهاي بدن ماهی دارد.

11 77 بررسی اثرات سطوح مختلف... یکی از نتایج مو ثري که در ماهیان تغذیه نموده از دوز مناسب آهن مشاهده میشود افزایش کارایی عملکرد رشد در ماهیان است ) l., Prochorov et l., 2002; Nser et l., 1998; Ye et.(2007; Rigos et l., 2010 در تحقیقات مختلف نتایجی مشابه با یافتههاي این تحقیق حاصل شده است به عنوان مثال دو نفر از محققین در سال 1966 به بررسی اثر آهن بر نرخ رشد شمشیر ماهی ) Xiphophorus ( helleri و ( Xuphophorus mcultus) Pltyfish پرداختند و روزانه به غذاي این ماهیان سولفات فروس افزودند آنها با افزودن آهن به غذاي این ماهیان افزایشی در وزن و نرخ رشد ماهیان مشاهده نمودند 1966) Roeder,.(Roeder & همچنین تحقیقی جهت بررسی اثر رژیم غذایی داراي مکمل آهن بر رشد و عناصر ریز (میکروالمانها) ماهی هامور ماهی جوان coioides) (Epinephelus انجام شد. در این تحقیق به رژیم غذایی پایه مقادیر میلیگرم در کیلوگرم سولفات ترکیبات آهنی افزوده شد. بیشترین وزن حاصله در ماهی تغذیه نموده از رژیم غذایی مکمل شده با 100 میلیگرم آهن در هر کیلوگرم غذا بدست آمد و کمترین وزن حاصله نیز در ماهیان تغذیه نموده از رژیم غذاي پایه که فاقد مکمل آهن بود مشاهده گردید. کارایی و بازده غذا نیز از همین روند تبعیت نمود با این تفاوت که کمترین کارایی در ماهیان تغذیه نموده از رژیم غذایی پایه و ماهیان تغذیه نموده از غذاي مکمل شده با 250 میلیگرم در کیلوگرم آهن مشاهده شد. 1 در طی یک بررسی 60 روزه که اثر نانو آهن پراکنده بر شاخصهاي زیستی ماهی کپور و ماهی خاویاري مورد مطالعه قرار گرفت و افزایش نرخ رشد در این ماهیان مشاهده شد ) l., et.(prochorov همچنین طی تحقیقی دیگر از نانو آهن به عنوان ماده افزودنی به غذاي ماهی 2002 کپور هندي rohit) (Leo استفاده شد. در این تحقیق در 3 نوع تیمار مختلف اثرات نانو ذره اکسید آهن (تیمار 1) و سولفات فرروس (2) در این ماهی بررسی گردید و تفاوت معنیداري در وزن نهایی این دو گروه در مقایسه با تیمار شاهد (تیمار 3) مشاهده شد (2013 l.,.(beher et Vngen و Hemre در بررسی کربوهیدراتهاي غذایی تعاملات آهن و روي در ماهی آزاد دریاي آتلانتیک نشان دادند که رژیم غذایی آهن و روي به طور قابل ملاحظهاي بر وزن پایانی شاخص وضعیت و شاخص کبدي اثر میگذارد و هر چه میزان این مواد بیشتر شود تا ثیر بیشتري بر روي این شاخصها دارد (2003 Hemre,.(Vngen & اما در برخی تحقیقات نتایجی مغایر با تحقیق حاضر نیز مشاهده شد مثلا Nser و همکاران 1-nno-disperse Iron

12 فصلنامه علوم تکثیر و آبزيپروري/سال اول/ شماره اول 78 (1998) مطالعهاي جهت تعیین اثرات مکملهاي آهنی هم (حالت آلی) و غیر هم (حالت غیر آلی) بر روي رشد بهره برداري از غذا پاسخ ایمنی و خون شناسی ماهی آزاد اقیانوس اطلس پرورش یافته در آب شیرین slr) (Slmo انجام دادند. گروه هاي سه تایی از ماهی آزاد اقیانوس اطلس در مرحله پار با غذایی مکمل شده با سطوح درجه بندي شدهاي از آهن هم (H ( (اسپري هموگلوبین خشک شده در سطوح و 300 میلی گرم آهن به ازاي هر کیلوگرم) و غیر هم (NH) FeSO 4 7H. 2 (O در سطوح و 300 میلی گرم آهن به ازاي هر کیلوگرم) به مدت 20 هفته تغذیه شدند. نتایج این تحقیق نشان داد که تفاوت معنیداري در وزن حاصله کارایی غذا و مرگ و میر کلی که بتوان آن را به سطح متفاوت یا نوع متفاوت آهن نسبت داد وجود نداشت. در یک بررسی دیگر اثرات مقایسهاي سطوح آهن مکمل بر رشد ماهی سیم دریایی سرطلایی urt) ( Sprus با استفاده از 4 منبع آهن آلی ( و 300 میلی گرم آهن الی در هر کیلو از غذا) و یک منبع آهن غیر آلی (200 میلی گرم آهن غیرالی در هر کیلو از غذا) مورد بررسی قرار گرفت. ماهی ها به مدت 12 هفته تحت تیمار قرار گرفتند و تفاوت معنیداري در رشد ) وزن نهایی و نرخ رشد ویژه) مشاهده نشد (2010 l.,.(rigos et همچنین طی یک بررسی که عملکرد رشد لارو ماهی قزل آلا رنگین کمان (Oncoryhnchus mykiss) در استفاده از سطوح مختلف پروبیوتیک و آهن مکمل شده در جیره غذایی مورد مطالعه قرار گرفت مشخص شد که حداکثر مقدار درصد پروتي ین و حداقل میزان چربی در جیرهاي که حاوي پروبیوتیک و بدون مکمل آهن بود دیده شد و تاي ید شد که اگر جیره حاوي پروبیوتیک باشد در مقایسه با مخلوط پروتي ین و آهن تاثیر بهتري در رشد و فاکتورهاي تغذیهاي لارو ماهی قزلآلاي رنگینکمان مشاهده میشود (ناصري و همکارن 1387). دلیل وجود نتایج متفاوت مبنی بر تا ثیر مثبت یا بیاثر بودن استفاده از آهن در غذاي ماهیان مورد بررسی قرار گرفته در تحقیقات مختلف میتواند به نیازهاي متفاوت ماهیان به میزان آهن باشد. در صورتیکه دوز مناسبی از آهن به غذا افزوده شود نتایج مثبتی در زمینه بهبود فاکتورهاي رشد و تغذیه مشاهده خواهد شد. بهترین دوز نانو آهنی که در این تحقیق براي استفاده در غذاي ماهی قزلآلاي رنگینکمان مناسب شناخته شد دوز 30 میلیگرم نانو ذره آهن در هر کیلوگرم غذا است. میزان دوز آهن مورد نیاز جهت رفع نیازهاي ماهیان مختلف متفاوت است اما همه انواع ماهیان نیاز به میزان کمی آهن در غذا دارند بطوریکه طی تحقیقات مختلفی نیازهاي آهنی چندین گونه ماهی مشخص شد و حداقل آهن مورد نیاز براي ماهی آزاد اقیانوس اطلس بین 60 تا 100 میلیگرم به ازاي هر کیلوگرم Gtlin ) براي گربه ماهی کانالی 30 میلیگرم به ازاي هر کیلوگرم (Anderson et l., (1996

13 79 بررسی اثرات سطوح مختلف... Nose nd ) براي مارماهی ژاپنی 170 میلیگرم به ازاي هر کیلوگرم (nd Wilson, 1986 (Ari, 1979 براي تیلاپیا -1 mg/kg (سیترات فریک) و -1 mg/kg 85 (سولفات ترکیبات آهن دار) (2003 Su, ( Shiu & و براي سیم دریایی قرمز 150 میلیگرم به ازاي هر کیلوگرم (1976 Yone, (Skmoto nd تخمین زده شد. از این رو با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق دوز مصرفی در تیمار (30 3 میلیگرم نانو آهن به ازاي هر کیلوگرم غذا) به عنوان بهترین دوز جهت استفاده در تغذیه ماهی قزل آلاي رنگین کمان پیشنهاد میگردد. منابع 1. ناصري س. بلوچی نظامی ش. خارا ح. فرزان فر ع. لشتو آقایی غ بررسی عملکرد رشد لارو ماهی قزل آلاي رنگین کمان mykiss) ( Oncorhynchus در استفاده از سطوح متفاوت پروبیوتیک و آهن مکمل شده در جیره غذایی. مجله شیلات. سال دوم. شماره سوم.صفحات Amr, E. C., K., V, Stoh, S Enhncement of innte immunity in rinow trout ( Oncorhynchus mykiss) ssocited with dietry intke of croenoids from nturl products. Fish &Shellfish Immunology, 16, Anderson, F., Mge, A., Julshmn, K An estimtion of dietry requirements of Atlntic slmon, Slmo slr L., prr. Aqucult ut. 24, Behr,T., Swin,P., Rngchrulu,P.V. nd Smnt,M Nno-Fe s feed dditive improves the hemtologicl nd immunologicl prmeters if fish, Leo rohit H. J. Appl Nnosci.13, Bekcn, S., Dognky, L. nd ckirogollri, G.C., Growth nd ody composition of Europen ctfish (Silurus glnis) fed diet contining different percentges of protein. The Isreli journl of Aquculture- Bmidgeh 58(2), Ch, S.H., Lee, J.S., Song, C.B., Lee, K. & Jeon, J.Y.J Effect of chitoson-coted diet on improving wter qulity nd innte immunity in the oliver flounder, Prlichthys olivceus. Aquculcture, 278, Frks, J., Christin,P., Urres, J.A.G., Roos, N., Hssellov,M, Tollefsen,

14 فصلنامه علوم تکثیر و آبزيپروري/سال اول/ شماره اول 80 K.E. nd Thoms, K.V Effects of silver nd gold nnoprticles on rinow trout ( Oncorhynchus mykiss) heptocytes. Journl of qutic toxity.96(1), Louei Monfred, A. nd Soltni, S Effects of silver nno prticles dministrtion on the liver of rinow trout ( Oncorhynchus mykiss): histologicl nd iochemicl studies. Europen Journl of Experimentl Biology. 3(2), Gtlin, I., D.M & Wilson, R.P Chrcteriztion of iron deficiency nd the dietry iron requirement of fingerling chnnel ctfish. Aquculture, 52, Gtlin, I., D.M & Wilson, R.P Dietry copper requirement of fingerling chnnel ct fish. Aquculture, 54, Greff, R., Minmitke, Y.M., Percchi, T., Truetskoy, V., Torchilin, V. & Lnger, R Biodegrdle longcirculting polymeric nnosghere. s. Science, 263, Hellnd, S.J., Grisdle, B. nd Nerlnd, S., A simple method for the mesurement of dily feed intke of groups of fish in tnks. Aquculture, 139, Hevroy, E.M., Espe, M., Wgo, R., Sndness, K., Rund, M. nd Hemer, G.I., Nutrition utiliztion in Atlntic slmon ( Slmo slr) fed incresed level of fish protein hydrolyste during period of fst growth. Aquculture Nutrition 11, Hiro, S., Ymd, J. & Kikuchi, R Reltion etween chemicl constituents of rinow trout eggs nd the htching rte. Nippon Suisn Gkkishi, 21, Nser. N., Lll, S.P., Brown, L. & Olivier, G Role of dietry iron in immune response nd disese resistnce in Atlntic slmon, Slmo slr L. World Aquculture 98.p Nekouin H, Htefi SH, Jvhery S, Sudgr M Effects of dietry L- crnitine supplementtion on ody composition nd growth performnce in Cspin Se Kutum ( Rutilus firsii kutum). Idosi Puliction, Glol Veterinri, 8(3):

15 81 بررسی اثرات سطوح مختلف Nose, Y. & Ari, S Recent dvnces in studies on minerl nutrition of fish in Jpn. In:Pillry TVR,Dill W A (eds). Advnces in A quculture. Fishing News (Books) Ltd, Frnhm. 18.Prochorov, A.M., Pvlov, G.V., Okptth, G.A.C. & Ketnovich The effect of nno-disprse iton on the iologicl prmeters of fish. 10 th foresight conference on moleculr Nnotechnology. 19.Rther, M.A., Shrm, R., Aklkur, M., Ahmd, S., Kumr, M. Khn, M. nd Rmy,V.I Nnotechnology: A Novel Tool for Aquculture nd Fisheries Development. A Prospective Mini-Review. Fisheries nd Aquculture Journl, Vol.16, Roeder,M. & Roeder,R.H Effect of Iron on the growth rte of fishes. Journl of Nutrition. 90(66), Rigos, G., Smrtzis, A., Henry, M., Fountoulki, E., Cotou, E., Sweetmn, J., Dvies, S. nd Nengs, I Effects of dditive iron on growth, tissue distriution, hemtology nd immunology of gilthed se rem, Sprus urt. Aquculture Interntionl. 16, Skmoto, S., & Yone, Y Requerment of red se rem for dietry iron.rep Fish Res L Kyushu Univ. 3, Shiu, S.Y., & Su, L.W., Ferric citrte is hlf s effective s ferrous sulphte in meeting the iron requirement of juvenile tilpi, Oreochromis niloticus O.urtu. j. Nutr. 133, Tcon, A.J Nutritionl Fish Pthology. Morphologicl signs of nutrient deficiency nd toxicity in frmed fish. FAO Fish Technicl Pper. No.330. Rome, FAO,P Vngen, B. & Hemre, G.I Dietry crohydrte, iron nd zinc interctions in Atlntic slmon, Slmo slr. Aqucultre. 219, Wtne, T., Kiron, V. nd Stoh, S.H Trce minerls in fish nutrition. Aquculture, 151, Xu, B., Wng, Y., Li, J., nd Lin, Q Effects of preiotic xylooligoscchrides on growth performnce nd digestive ctivities of llogynogenetic crp ( Crssius urtus gielio). Fish Physiol. Biochem.

16 فصلنامه علوم تکثیر و آبزيپروري/سال اول/ شماره اول 82 35,