فهرست فصل اول مقدمه پروژه شيوه های کارتحقيق حوزه تحت پوشش سن قربانيان فصل دوم یافته ها : ) زمينه ها بسترها یا عوامل مستقيم ( بخش اول ازدواج اجباری طویانه زیاد خشونت رایج ومتداول عليه زنان دیدگاه ابزارگرایانه نسبت به زنان تحميل خواست نامشروع وخشونت های پنهان بخش دوم عدم ا گاهی ( تعارضات اخلاقی ) فساد اخلاقی قيودات وسختگيریهای فاميلی ازدواج عرفی ) پندارهای سنتی نسبت به زنان ( نگرش مردسالارانه نسبت به زنان تفاوت سنی مهاجرت وتاثيرات فرهنگی ا ن غيابت شوهران ) مهاجرت شوهران ( فصل سوم ) عوامل مستقيم وپيشنهادات ( ا شفته گی روانی فشاروشکنجه روانی 1
خانواده های متمرکز خشونت های خانواده گی اختلافات فاميلی فقر نبود اشتغال زنان اعتياد راهکارها وپيشنهادات حوزه اقتصاد حوزه فرهنگ حوزه حقوقی 2
فصل اول مقدمه : افغانستان کشوریست که درا ن بخاطرحاکميت وروابط درهم تنيده ای سنتی ذهنيت ورفتارمردسالارانه زنان بيشترین درد ورنج را متحمل می شوند.طبيعی است که اسارت زنان دردرون این مناسبات و و ضع نا بسامان اجتماعی ا نان را واداشته است تا مفر بر ای رهایی ازین وضعيت جستجو نمایند. خود کشی زنان با درنظر داشت تمام عوامل درهم پيچيده ای که درا ن نقش دارد درکل اولين وا خرین شيوه رهایی ازین وضعيت شمرده می شود. اولين شيوه بخاطر اینکه : ساختارانعطاف ناپذیراجتماعی فرهنگی واقتصادی جامعه ما تمام راه های علاج وفایق ا مدن براین وضعيت را بر روی زنان بسته است وا نها چاره جزاین نمی بينند که با گرفتن هستی شان خودرا از شر زندگی نا هنجارو اسارت بار خلاص کنند. مفهوم ا خرین شيوه دراین تجربه این است که درصورت به مرگ منجرشدن ا ن راه برگشت برای داوری درستی ونادرستی ا ن مسدود است. بنا براین درتحقيق حاضرتلاش شده تا با استفاده ازروشهای تحقيق علمی به تجزیه تحليل وبررسی عوامل ودلایل مختلف دخيل درا ن پرداخته شود. دراین تحقيق عمدتا از روش های پرسشنامه ای مصاحبه مشاهده مشوره وبحث با صاحب نظران ومتخصصين استفاده شده است. این تحقيق ولایات هرات بادغيس فراه نيمروز وقندهار را تحت پوشش گرفته است شيوه کار تحقيق دراین تحقيق روش پرسشنامه ای محور تحقيق بوده که پرسش شونده گان پرسشنامه ها را سه تيپ که با- این پدیده رابطه داشته اند تشکيل داده است. قربانيان خود کشی ) نمونه غالب ا ن خود سوزی است درميان زنان ( خانواده قربانيان و افراد مسي ول واهل نظر از جمله پرسش شوندگان می باشد. درکنار پرسشنامه مصاحبه مستقيم مشاهده قضایا ومشاوره با افراد ا گاه واهل نظر از روش های دیگر تحقيق به حساب می ا ید. برای دریافت اطلاعات ومعلومات تلاش شده است تا حساسيت های فرهنگی ومحيطی هر ولایت ونواحی شهر ودهات درنظر گرفته شود. چنانکه درقریه جات وولسوالی های دوردست ولایات هرات بادغيس فراه نيمروز و قندهار بخاطرموجودیت ميزان بلند از حساسيت های فرهنگی ووجود برخی عنعنات خاص دومحقق خانم به جمع ا وری اطلاعا ت گفتگو وتوزیع پرسشنامه درميان اشخاص فوق پرداخته است. دربرخی نواحی که امکان صحبت با افراد قربانی ) ا نانيکه تجربه خود سوزی شان به مرگ منجر نشده است ( ميسر نبوده است با اعضای فاميل ویا نزدیک ترین شخص که نسبت به ا نها ا گاهی داشته اند صحبت صورت گرفته است. 3 حوزه تحت پوشش
انعکاس گزارش های خودکشی زنان درمطبوعات خصوصا نوع خودسوزی ا ن که پيوسته درین 5 سال اخير شنيده ودیده می شود مارا واداشت تا بشکل موردی ولایات حوزه جنوب غرب را برای تحقيق این پدیده انتخاب کنيم که درتحقيق حاضر ولایات هرات بادغيس فراه نيمروزوقندهار تحت پوشش این پروژه قرار گرفته است. درجمع ولسوالی های که مورد تحقيق قرار گرفته اند قرار ذیل اند 4 مرکزشهرفراه مرکزشهرنيمروز مرکزشهرهرات مرکزشهرقندهار قلعه نو ا ب کمری قادس غورماچ انجيل گذره پشتون زرغون کرخ کشک گلران غوریان زنده جان اوبه شيندند چشت شریف کشک کهنه فراه بالابلوک اناردره قلعه کاه پشت رود زرنج دامان شاولی کوت ارغنداب
خاکریز ميوند سپين بولدگ ضمن مراکز ولسوالی مناطق وقریه جات دورازشهرنيز مورد بررسی وارزیابی قرار گرفته اند. ولسوالي مصاحبه شونده قندهار زرنج نامعلوم قلعه نو ا ب کمري قادس غورماچ شهر هرات انجيل گذره پشتون زرغون قلعه کاه ا ناردانه بالا بلوک فراه کشک کنهنه چشت شريف شيندند ا وبه زنده چان غوريان گلران سن قربانيان به اساس تعریف که دراسناد بين المللی حقوق بشر ازطفل وجوددارد شامل کسانی است که کمتراز 18 سال سن داشته باشد. ا نچه که تحقيق کنونی نشان ميدهد %9.7 فيصد قربانيان درسنين ميان 10-15 سال %38.7 ا نها درسنين ميان 15 20 قرار داشته و %48.4 فيصد ا نان درسنين ميان - 25 20 سال و %2/3 بالاتراز 30 سال قرار داشته اند. 90.3 فيصد قربانيان متاهل 6.5 فيصد ا نان مجرد و 3.2 فيصد ا نان هم مطلقه ) طلاق گرفته شده یا طلاق داده شده )بوده است. ا مارهای فوق نشان ميدهد که دختران درسنينی واداشته ميشوند تا ازدواج نماید که ازلحاظ روانی اجتماعی وبعضا حتی ازلحاظ جسمی ا ماده گی ازدواج وزندگی مشترک با دیگران را ندارند. دلایل چنين ازدواج ها وپيامدهای ا ن که عمدتا موضوع مورد تحقيق حاضر است یکی پی هم درادامه این متن می ا ید. 5
سن قربانيان بالاتر از 30 3.2 % 9.7% 10-15 48.4% 20-25 15-20 فصل دوم یافته ها ) بسترها زمينه ها وعوامل مستقيم ( بخش اول ازدواج اجباری ازدواج اجباری بنا به سنت حاکم اجتماعی وفرهنگی یک امر معمول ومتداول درتمام ولایات ونواحی افغانستان شمرده می شود. تحقيق ساحوی این پروژه نيز نشان ميدهد که اکثرپرسش شونده گان ازدواج ازدواج اجباری را به مثابه یکی ازعوامل مهم خودسوزی پنداشته است. 22 فيصد قربانيان گفته اند که ازدواج ا نان بدون رضایت شان ) اجبارا واداربه ازدواج شده اند ( صورت گرفته وتعدادی دیگرا نها نيزازازدواج دربدل پول وازدواج بدل صحبت کرده اند.15.8 فيصدمقامات مسي ول کاهش ازدواج اجباری را یگانه راه حل برای کاهش خودکشی زنان پنداشته اند. دراین باره نظریات فراوان وجوددارد که حاکی از متداول بودن اینگونه ازدواج ها می باشد. برای توضيح عمق این رابطه چند نمونه از گفته های اعضای فاميل متعلق به قربانی را می ا وریم که ازدواج اجباری را یگانه علت این پدیده ميداند. برادریک دختر از ولایت فراه علت خودسوزی خواهرش را اینگونه شرح می دهد : " پدرم وی را " خواهرم را" با فردی به ازدواج مجبورکرد و اوکه راه دیگری برای نجات از معضله نيافت بالاخره دست به خودسوزی زد " مادری علت خودسوزی دخترش را اینگونه شرح می دهد : " پدرش اورا ) دخترش را ( به ازدواج شخصی درا ورده بود که ازهرلحاظ با هم فرق داشتند زندگی برایش تيره وتارگشت ودست به خود سوزی زد " خسریک عروس علت مرگ عروسش را ازدواج درسن خودسالی یعنی ازدواج که درا ن اراده ورضایت دخترموردتوجه قرار نمی گيرد می داند. وی دراین باره می گوید که : 6
" دختررا درخوردی به شوهر داده بود وی زمانيکه کلان می شود ودرس می خواند به شوهرش تن( ا نچه درفرهنگ روزمره مروج است معادل این کلمه به مفهوم پيروی واطاعت است ( نمی دهد درا ن وقت است که دست به خودکشی می زند " یک فرد قربانی می گوید که از انجيل هرات بوده درمورد اقدامش چنين می گوید : " مرا بخاطرفقر به یک شخص نا اهل دادند این کار سبب شد که من دست به خودکشی بزنم " فردی دیگری درمورد یک قربانی درولایت بادغيس می گوید که : " به نسبت ازدواج اجباری دست به خودکشی زده زیرا او عاشق کسی دیگر بوده " موارد فوق فرازهای بود ازگفته های قربانيان بازمانده و والدین ا نان که علت تجربه خودکشی وعمده ترین شيوه ا ن یعنی خودسوزی را ازدواج اجباری شمرده بودند. ازدواج اجباری درمناسبات وروابط فرهنگی اجتماعی افغانستان درقالب های گوناگون تبارز پيدا می کند که عمده ترین ا ن عبارت از : ازدواج بدون رضا ي يت زوجين ازدواج بدل( مخی- الشانی) ازدواج درسن صغارت دخترفروشی از دواج با زور سلاح واستفاده از قدرت. بددادن یا وجه المصالحه طویانه زیاد طویانه عرف متداول وسنت است که درتمام ولایات افغانستان وجوددارد. طویانه مقدارپول ویا هم چنان جنس است که برعلاوه مهر که حق دختر است به پدرویا متوليان ) سرپرستان ( دختر تعلق می گيرد. دربرخی نواحی وولایات افغانستان این سنت به ميزان قابل توجه وجود دارد که منجربه خشونت های فراوان وپيامدهای همانند خود کشی عروسها رفتار بد وشکنجه روانی ا نها می شود. برای بعضی پدران درتعبير دیگر طویانه همان پول است که از رهگذر فروش دختران شان حاصل می کند. که برای اثبات این امر به حرفای بعضی از والدین ویا متعلقين نزدیک به قربانی خودکشی گوش ميدهيم : مادردرمورد خودسوزی دخترش می گوید : " بخاطر نيم جریب زمين طویانه دختر که هنگام عروسی اش بخاطرمشکل اقتصادی گرفته شده بود با اقدام پس گرفتن ا ن ازسوی فاميل شوهرش که منجربه ماجرا شد وبالاخره دختر دست به خودکشی زد " مادردیگری درمورد دخترش می گوید : " بخاطر طویانه گزاف دخترم که اورا اجبارا به شوهر داده بودند اوخودرا ا تش زد " مادردیگری درباره خودسوزی دخترش می گوید : " بخاطرگرفتن دونيم لگ افغانی طویانه توسط پدردختر باعث ایجاد مشاجره لفظی ميان عروس وخشو وبالاخره منجربه خودسوزی گردیده است " 7
یکی از اقارب قربانی می گوید : " خشووخسرس بعلت طویانه اورا فشارميدادند درحاليکه شوهرش هم مهاجر بود این درگيری ا نان سبب شد که دست به خود کشی بزند " قربانی دیگری خود می گوید : " بلی من با طویانه زیاد عروسی شدم یک لگ وهشتادهزار افغانی پيش کش گرفته بودند " طویانه زیاد زمينه های خشونت ورفتارهای نا پسند را دردرون خانواده ها با عروس ها مهيا ساخته وسبب می گردد تا ا نها تحت فشارروانی وفيزیکی قرار گرفته وبالاخره دست به خودکشی بزنند. خشونت های رایج ومتداول عليه زنان عمل فيزیکی وروانی که امنيت وشخصيت اشخاص را هدف بگيرددرجمله اعمال خشونت ا ميزتلقی ميشود که این رفتارها عليه زنان درافغانستان یک امر متداول ومتعارف تلقی می شود. خشونت درخانواده ها بيشترازخشونت های عمومی است که عليه زنان اعمال می شود. به این دليل که خانواده ها حوزه مدنی تلقی می شود و چون کسی بخاطر محرميت این حوزه حق بررسی وارزیابی ا نرا ندارد رفتارهای فيزیکی وشکنجه های روانی بگونه پوشيده وپنهان باقی می ماند. صحبت با قربانيان ووالدین ا نان نشان ميدهد که ميزان خشونت درافغانستان تا چه حد زیاد است. تا حدیکه زنان را مجبور می کند تا بخاطر رهایی جان خودرا بگيرد. ازتحقيقات ساحوی ما درمورد خشونت صحبت های فراوان وا مارهای زیاد وجود دارد که مبين این واقعيت است. درزیرچندصحبت بعنوان نمونه ا مده است. دختری درباره علت خودسوزی خواهرش می گوید : " خشونت حاد حاکم برخانواده ومشاجرات با خشو سبب شده که خواهرم دست به خود سوزی بزند " پدری درمورد دخترش می گوید که : " لت وکوب بی اندازه دخترم و ممانعت او ازدیدار پدرومادرش سبب شد که دست به خودکشی بزند " برادریک قربانی از ولایت هرات می گوید : " بدرفتاری خشو خسر وبرادرشوهرش که خشونت ورفتارنا انسانی داشتند سبب خود سوزی وی شده است چنانچه درروزواقعه شوهرش یک بشکه نفت ا ورده درحاليکه کدام چراغ نفتی هم نداشته است " مادریک قربانی درولایت هرات می گوید : " دختربخاطرمشاجره با مادراندرش مورد لت وکوب بی حد پدرقرارميگيرد با وجودیکه موعد عروسی قربانی نزدیک شده بود دست به خود کشی زد ه است " ازولایت بادغيس مادری درمورد علت خودسوزی دخترش چنين می گوید " جنگ های طولانی درميان خانواده شوهر ولت وکوب دخترم سبب می شود که اودست به خودسوزی بزند " 8
زن دیگری از ولایت بادغيس که مادرقربانی است درمورد علت واقعه خودسوزی چنين می گوید: " دراثرلت وکوب زیاد اورا ازبين بردند وبعد بالایش تيل انداختند وگفتند که خودسوزی کرده است " درپرسش قربانيان ا مده است که رفتارهای خشونت ا ميز درخانواده ها معمولا چيزهای ازقبيل تحقير توهين ناسزاگویی لت وکوب وبعضا هم انواع موارد زیر بوده است. دیدگاه ابزارگرایانه نسبت به زنان سنت ومناسبات رایج اجتماعی وفرهنگی رفتارهای خشونت ا ميز حمایت ناکافی از حقوق زنان وفقدان نهاد های مشخص حقوقی حامی زنان موجب می شود که نسبت به زنان منحيث یک ابزار نگریسته شود. انجام تمام امور منزل توسط زنان در افغانستان یک امر رایج است ضمن اینکه این حجم بزرگ کارزنان ازنظر مردان کار بحساب نمی ا ید وگویا این مکلفيت ا نها است که این کارهارا انجام -دهن د. درزمينه به گفتگوهای که از صحبت به قربانيان و والدین ا نها بدست ا مده گوش ميدهيم : ز ین از ولایت هرات درمورد خودسوزی دخترش چنين می گوید : " برادرانش ) برادران دخترم یعنی بچه هایم ( می خواستند او همانند نوکر درخدمت زنانش کارنماید ومانع ازدواج او شدند او بالاخره دست به خودکشی زد" مرد دیگری از ولایت فراه درمورد خودسوزی عروسش می گوید " چون بيوه بود و ازلحاظ اقتصادی چيزی نداشت وهمرای برادر شوهرش زندگی می کرد وا نان نيزمثل کلفت از او کار می خواستند این وضعيت سبب شد که او دست به خود کشی بزند " خواهریک قربانی از ولایت فراه چنين می گوید : " قربانی مثل نوکر درخانه کار می کرد ایورش طفلش را با بيل زد وکشت اورا هم زن ایورش سوختاند که بعداز مدتی فوت نمود ". ازتجزیه گفته های فوق پيداست که نسبت به زنان منحيث یک ابزارنگریسته می شود تا با استفاده از ا نها امورمنزل اولادداری ویا کارهای بيرون از خانه را انجام دهند. تحميل خواست نامشروع وخشونت های پنهان گفته های فراوان از قربانيان ووالدین یا متعلقين نزدیک ا نان وجود دارد که پرده از راز های روابط جنسی درخانواده برمی دارد. اکثرزنان ضمن اینکه قربانی خشونت های جنسی فيزیکی هستند قربانی خواست های نامشروع جنسی اعضای خانواده نيز می شوند. بخاطر حساسيت های فرهنگی واخلاقی موجود درجامعه هيچ گاهی راز این مناسبات شگافته نمی شود وحتی کسی حاضربه بحث و تحليل خشونت های جنسی خانواده نيست درحاليکه تحقيقات ساحوی حاضر نشان دهنده اینست که خودسوزی بيشترین 9
قربانيان ناشی از چنين خواست نامشروع شده است. برای روشن شدن موضوع به گفته های ذیل می پردازیم. درولایت بادغيس درمورد خودکشی عروس که سنش زیر 18 سال بوده فردی که با او صحبت صورت گرفته چنين می گوید : " خشونت خانواده گی و رفتار نامشروع خسر سبب شد که او دست به این اقدام بزند ". درولایت بادغيس زنی که درمورد خودسوزی دخترش می گوید: " روابط زشت خانواده ورفتارهای نامشروع برادر شوهرش سبب شد که دست خود کشی زد " ز ین درولایت هرات که مادر اندر قربانی می شود علت خودسوزی اور چنين می گوید : " بخاطر بی ا برویی که ازطرف خسرش بالای او وارد شده بود د ست به این عمل زد " کسی دیگر درولایت هرات می گوید " ظلم بيش ازحد خانواده شوهر وتقاضای نا مشروع خسر ازوی سبب شد که خودسوزی کند " پدر درولایت هرات می گوید " قصد تجاوزازجانب خسر سبب شد که او دست به خودکشی بزند" ازقول یک دخترکه خواهرش قربانی خود سوزی بود دراین مورد می گوید " روابط بد شوهربا او و رابطه نا مشروع داشتن با کسی دیگر سبب شد که وی دست به خودسوزی بزند " عدم ا گاهی بخش دوم ا گاهی وعدم ا ن دربعضی موارد درجهت یکسان عمل می کند واین امر درصورتی درست است که ا گاهيهای حقوقی وفرهنگی درجامعه ای اتفاق بيافتد که پایه های مستحکم سنت تمام راه قانونی وحقوقی حل مشکل را سد کرده باشد. این امر بخاطر حاکميت وروابط سنتی درافغانستان مصداق های فراوان دارد. تفاوت های فرهنگی مهاجرین وزنانی که ا گاهی حقوقی فراوان دارند روابط متداول ميان زنان ومردان را نمی پذیرند وطبعا این ذهنيت و عمل منجربه اعمال خشونت عليه زنان می شود. اما عدم اگاهی نيز سبب می شود که بخاطر رهایی از وضعيت نا هنجار ونا بسامان خانواده گی اقتصادی وغيره به خود کشی دست بزنند. یا اینکه بدون تامل وتوجه به راه معقول با تقليد از دیگران به این عمل دست بزنند. یافته های تحقيق ساحوی این پروژه نشان ميدهد که %63.2 پرسش شوندگان ) اشخاص مسي ول واهل نظر ( گفته اند که نا ا گاهی وبيسوادی سبب این واقعه شده است ودرپرسش- دیگری که چراا مارهای بيشتری ازحوزه جنوب غرب درباره خودکشی زنان ميرسد %47 پرسش شوندگان "مقامات مسي ول " جهل وناا گاهی راعامل اصلی شمرده اند. 76 % فيصد همين پرسش شونده گان گفته اند که راه حل سازمان تحقيقی شان برای جلوگيری ازین واقعه بلند بردن ا گاهی حقوقی می باشد. وقتيکه ازاشخاص مسي ول پرسيده شده که 10
ا نان چه راهی را برای جلوگيری ازین پدیده تجویزمی کند 57.9 فيصد ا نها توجه به گسترش ا گاهی را یگانه راه قلمداد کرده اند. ضمن ا مارهای فوق گفته ها وحرف های نيز وجود دارد که نقش عامل ا گاهی وهم چنان تفاوت های فرهنگی را درارتباط به گسترش وپيدایش خودکشی نشان ميدهد. فردی از ولایت هرات درمورد یک قربانی می گوید : " تضادهای شدید عنعنات وفرهنگ شهری با عنعنات وفرهنگ قشلاقی باعث وقوع این قضيه گردیده است دختردرشهرکلان شده بود وبعد درقشلاق درخانه خسرش زندگی می کرد بخاطرکه ا نها می خواستند عنعنات قشلاقی را بالایش تحميل کنند اوبه این اقدام دست زد " مادری درولایت بادغيس می گوید که " ناسازگاری زن وشوهر که شوهریک مرد ساده بود و دخترم فرد زیرک هوشيار بود سبب شد که دست بخود کشی بزند " سطح سواد قربانيان مکتب عالي مکتب متوسطه مکتب ابتداي بيسواد 11
علت زياد بودن نسبت خود کشي در مناطق جنوب افغانستان غرب ا گاهي حقوقي 25.0% 47.4% جهل 27.6% مهاجرت تعارضات ارزشهای اخلاقی ) فساداخلاقی ( تعارض ارزش های اخلاقی امریست که موجب خشونت های فراوان درحوزه خصوصی ) خانواده ها ( وحوزه عمومی ) جامعه ( می شود. خود کشی ها کشتن وقتل های ناموسی درجوامع مبتنی بر سنت بيشتر از جاهای دیگراست. درین مورد در تحقيق حاضر یافته های وجود دارد که دلایل وعوامل غالب پدیده خودکشی بحساب می ا ید. درین مورد یافته های زیاد وجود دارد که ازگفته های مصاحبه شونده ها بدست ا مده است. فردی از ولایت فراه می گوید " علت خودکشی رابطه نا مشروع شوهرش با خواهرزاده اش بود" 12
خواهر یک قربانی درولایت هرات می گوید : " قربانی از طرف پدردرموقع که نامزاد بوده ) بخاطرشک که نسبت به روابط نا مشروع او وجود داشته ( به قتل رسيده ا ست " برادریک قربانی درولایت بادغيس می گوید : " خواهرم شوهرش به تهمت اینکه تو با بچه همسایه رابطه داری به خودسوزی وادارکرده است " مادریک قربانی بازهم درولایت بادغيس می گوید" پيش از عروسی اولاد دارشده بود شوهرش منکراولاد- دربطن نامزادش می شود بدون پی گيری قضيه با این تهمت دختر را ا شفته می سازدو وادارش می کند که دست به خود سوزی بزند " درولایت هرات خشو یک قربانی می گوید : " عدم توافق با شوهر که عياش وفساد اخلاقی داشت ". قيودات وسختگيریهای خانواده گی تحقيقات ساحوی درمورد خودکشی وخودسوزی زنان نشان ميدهد که باوجودرفتارپسندیده وقابل تحسين زنان درکانون خانواده ها اغلب شان با شرایط دشواردرزندگی خانواده گی روبروبوده اند. درمورد رابطه ورفتارقربانيان با اعضای فاميل ودوستان شان پاسخ های %97.3 پرسش شونده گان که ازبستگان نزدیک قربانيان است نشان ميدهد که قربانيان رابطه حسنه وقابل تمجيد داشته اند.اما دررابطه به بدرفتاری وقيدگيریها واعمال خشونت برزنان قربانی گفته ها و ا مارهای فراوان وجوددارد. %34.1 پرسش شونده گان که ازاعضای فاميل قربانيان بوده نشان ميدهد که اعضای فاميل با قربانی رفتار ناشایسته داشته اند. %14.2 فيصد پرسش شونده گان " متعلق به فاميل قربانی " گفته اند که شوهران قربانی بدترین رفتاررا با قربانيان داشته اند. گفته های فراوان دیگری نيز درین مورد وجود دارد که شدت وعمق این فاجعه را نشان ميدهد. مادری ازشهرهرات درمورد خودسوزی دخترش می گوید " مناسبات بسيار بد خسروخشوبا او بهتان دزدی اموال خانه سبب شد که وی خود سوزی نماید" ازولایت فراه برادر یک قربانی می گوید" بدرفتاری وبد اخلاقی خشویش که هيچ گونه احترام به عروس قایل نبود ازدواج های عرفی اشکال وانواع ازدواجهای که بعنوان یک عرف درجامعه ما قبول شده پا فراتر از اقسام وگونه های که دربخش ازدواج اجباری ا مده می گذارد. 13
رابطه قرباني باساير اقوام ) کاکا ماما خاله وعمه) و دوستان نامعلوم بد 97.3% خوب اینگونه ازدواج ها که ازنامزدی دختر درشکم مادرش گرفته تا به دختران که به خاطر مال وملک ميراثی پدرانشان ا نهارا به قيد نکاح می ا ورد. پيامد این گونه ازدواج ها منجربه خودکشی وحوادث ازین قبيل می شود. درین مورد اطلاعاتی ازپرسش های ساحوی ما بدست ا مده که اینک مطالعه می کنيم. فرد از ولایت با دغيس می گوید " توسط برادرشوهر ومادرشوهرش سوختانده شده زیرا او دربدل پول فروخته شده بوده " زن درولایت نيمروزدرمورد علت خودسوزی دخترش چنين می گوید : " دختردرسن ده سالگی به عقد ازدواج پسرکاکایش درا مده بود پسرکاکا می خواست که درسن 13 سالگی با دختر عروسی کند این امر سبب شدکه وی دست به خود کشی بزند ". نگرش مردسالارانه نسبت به زنان یکی از عوامل مهم وضعيت نا هنجارزنان درخانواده ها وبيرون ازا ن یعنی حوزه های عموی ذهنيت نگرش وباورهای مرد سالارانه است. این واقعيت را می توان درصحبت ها ی برخی از مصاحبه شونده گان یافت. درولایت هرات درباره خود سوزی شخصی چنين ا مده است : " بخاطرازدواج دختربا پسری که خود می خواست اما والدینش نسبت به این پيوند راضی نبوده اند گویا اراده این دختر درنظرگرفته نشده ومنجربه خودسوزی ا ن شد " 14
مادردررابطه به خودکشی دخترش درهرات می گوید : " حاکميت مطلق خانواده بالای وی وانتظارزیاد کارهای خانه که صدمه زیاد به درس ومکتب رفتن وی واردکرده بود منجربه خودکشی وی گردید " تفاوت سنی یافته های تحقيق ساحوی نشان ميدهد که تفاوت سنی یکی از عوامل مهم خود سوزیها درحوزه جنوب غرب بوده است. این امر که خود ریشه درمشکلات اقتصادی وروابط سنتی دارد موجب ویرانی سرنوشت زنان می شود. بخاطراستحکام روابط قومی تباری وخانواده گی بعضی فاميل ها به چنين پيوندها دست می زنند. دراین موردا مارها وهم چنين صحبت ها ی قربانيان ووالدین شان نشان ميدهد که تفاوت سنی سبب نارضایتی نا سازگاری وبالاخره خودکشی زنان می شود. دراین مورد صحبت ها وگفته های فراوان از پرسش شوندگان وجوددارد که براین عامل بعنوان یکی ازمهم ترین عوامل بروز وازدیاد این پدیده مهر تایيد می گذارد. ز ین درمورد خودکشی خواهرش درولایت هرات می گوید : " تفاوت سنی زیاد ميان زن وشوهر سبب شد که دست به خودکشی بزند " شوهری درولایت هرات اعتراف می کند که صغارت یکی از عوامل خود کشی زنش بوده است " ازدواج درسن صغارت فقراقتصادی ودخالت خواهر زن موجب خود کشی شد " مادری درولایت فراه درمورد خودکشی دخترش می گوید " علت خودکشی دخترش تفاوت سنی وزندگی کردن با امباق ها بود " مادراندری ازنيمروز درمورد شخص قربانی می گوید که : " تفاوت سنی زیاد ميان زن وشوهر گویا دختر 12 ساله وشوهر 50 ساله بوده وپنج زن دیگر هم داشته بنابه همين علت این زن بعداز مدتی دست به خودسوزی می زند " مهاجرت وتاثيرات فرهنگی ا ن عامل مهاجرت بعنوان یکی از عوامل متنوع غير مستقيم تاثيرات چندگانه داشته است. گاهی سبب تعارضات فرهنگی واندیشگی می شود که این خود زمينه زندگی اجتماعی را برای زنان که بيشتر ازدیگران ا سيب پذیر هستند تنگ وغير قابل تحمل می سازد. یافته های تحقيق ساحوی دراین مورد نيز نشان ميدهد که عامل مهاجرت مستقيما یا غيرمستقيم موجب خودکشی دراین پنج ولایت شده ا ست. %70.3 فيصد اشخاص مسي ول گفته اند که ميان پدیده خود کشی با ا نانيکه از مهاجرت به وطن بازگشته اند رابطه مستقيم وجوددارد. دراین مورد %22 خانواده قربانيان گفته اند که قبلا درایران مهاجربوده اند واندکی ازا نان هم گفته اند که قبلا دراروپا بوده مهاجربوده اند. وقتی که این سوال با قربانيان مطرح شده است %41 فيصدا نان گفته اند که قبلا درایران مهاجربوده ا ند و %54.8 فيصدا نان گفته اند که درکشورهای دیگر مهاجربوده اند. 15
غيابت شوهران ) مهاجرت شوهران ( پرسش شونده گان بشمول اغلب قربانيان بازمانده که متاهل بوده است گفته اند که این عمل درغياب شوهران شان که مهاجربوده اند اتفاق افتاده است. غيابت شوهران ونبود یک پناهگاه روحی وعاطفی سبب می شود که رفتارهای خشونت ا ميز خانواده گی غيرقابل تحمل شود وبالاخره ادامه این وضعيت موجب می شود که زنان دست به خودکشی بزند. این واقعيت هم درا مارهای بدست ا مده نشان داده شده است وهم درگفته های خانواده های قربانی افراد مسي ول وقربانی بازمانده. یکی از اعضای فاميل درمورد خودسوزی یک عروس 25 ساله درولایت بادغيس می گویدکه " قربانی 25 سال سن داشته وشوهرش درایران مهاجر بوده دوسال از عروسی اش می گذشته وبگفته وی دونفر دستانش را گرفته واورا ا تش زدند " فصل سوم عوامل مستقيم وپيشنهادات ا شفته گی روانی ا شفته گی روانی یکی از مهم ترین عامل بحساب می ا ید که براساس یافته های این تحقيق مستقيما دراقدام قربانيان برای خودکشی نقش داشته اند. مشکلات روانی اعم از روان پریشی ها وا شفتگی های روانی که خود معلول خشونت های خانگی رفتارهای سختگيرانه وقيدوبندها که درخانواده ها برزنان اعمال می شود سبب اقدامات نظيرخودسوزی درزنان می گردد. دراین مورد ا مارها وگفتگوهای که ازتحقيق ساحوی بدست ا مده نشان ميدهد که مشکلات روانی درکل نقش زیاد در خودکشی های زنان حوزه جنوب غرب کشورداشته است. %20.6 پرسش شوندگان گفته اند که قربانی دچاربيماری بوده است وازميان این بيماریها %15.9 پرسش شونده گان بيماری روانی را درین ميان نشان داده است. گفته های فراوان نيزدراین مورد وجود دارد. فردی درولایت هرات درمورد خودسوزی عروسش می گوید " حالت عادی واعصاب ا رام نداشت این وضعيت سبب خودکشی وی گردید " درمورد خودکشی یک زن درولایت نيمروز ا مده است " مشکل روانی داشته است ضمنا به شکل ارثی به نکاح پسرکاکایش درا مده است " پدریک دختردرمورد خودکشی وی می گوید : " مشکلات روحی وروانی وکابوس دیدن درشب سبب شد که دست به خودکشی بزند." فرد دیگری درولایت بادغيس درزمينه زن 16 ساله که خودکشی کرده است می گوید : 16
" دارای مشکلات روانی بوده 16 سال سن داشته ویک پسر 4 ساله را هم جا گذاشته است " فردی درمورد خودکشی عروسش درولایت نميروز می گوید " مشکلات روانی داشت 14 سال سن داشت وبخاطراین مشکلات خودرا درتنورانداخت ". فشاروشکنجه روانی رفتارخشونت ا ميز فيزیکی با وجود اثرات ناگوار که برزنان ميگذارد عمدتا زمينه های مستقيم خودکشی ها را فراهم نمی سازد. اما رفتارها وشکنجه روانی وروحی که دراکثرخانواده نسبت به عروسها ودختران جوان اعمال می شود تاثيرمستقيم بالای زنان دارد وموجب می شودکه ا نان راه چاره را جز درخودکشی درجاها وراه های دیگرنيابد. فشاروشکنجه روانی به مثابه عامل تنبيه کننده یا یکی ازرفتارهای متعارف درخانواده محسوب ميشود. دراین زمين مصاحبه ها وگفتگوها با اقارب قربانی وبعضا خودا نان نشان ميدهد که ميزان فشارهای روانی برزنان که دست به این اقدام می زنند چقدرزیاد می باشد. فردی درولایت بادغيس درمورد خودسوزی دخترش چنين می گوید: "بعدازخودسوزی ازخشویش شکایت داشت ومی گفت که او این بلا را برسرش ا ورده است" خواهریک قربانی از ولایت هرات می گوید " خانواده شوهرازاقتصاد بهتری برخوردار بوده واورا هميشه -طعنه ميداده که تو دختر گاو چران هستی وبنا بقول خود دختر اوراسوختانده است " مادردرولایت بادغيس ميگوید : " علت خود سوزی دخترم رفتاربسياربد خشو وبرادرشوهرش بود که اورا سوختاندند " برادری درولایت فراه درموردخودکشی خواهرش می گوید:" تکليف روانی عامل عمده بود البته تکليف روانی خود ناشی ازاختلاف او با زن برادرش بود واحساس می کرد که خدمت ونوکری زن برادرش را می نماید" خانواده های متمرکز زندگی درخانواده های متمرکزدرافغانستان یک امرمتعارف وحتی یک سنت پسندیده تلقی می شود.نمونه زندگی متمرکزمربوط ولایت ویا محل خاص نمی شود واین سنت فراگيراست که سراسرافغانستان را فرامی گيرد. به اساس یافته های این تحقيق ميان زندگی درخانواده های متمرکز( زندگی چند فاميل بطورمشترک باهم ( ومشکلات خانواده گی که ازرهگذرا ن بوجود می ا ید رابطه وجوددارد. 67.7 فيصدقربانيان گفته اند که با فاميل شوهر زندگی می کرده اند. ازین مجموعه صرفا %16.1 قربانيان- مستقل و %16.1 ا نان هم پدران شان زندگی می کرده اند. دراین مورد گفتگو های فراوان هم وجوددارد که چند موردا نرا بعنوان نمونه می ا وریم. 17
مادری درولایت بادغيس درموردخودکشی دخترش می گوید: " زندگی گروهی با خانواده های شوهر ناسازگاری با خشو وخسروباقی اعضای خانه سبب خودسوزی وی گردید " پدری درولایت هرات می گوید " مداخله خشووخسردرامورات زندگی مشترک ا نان سبب گردید که دخترم دست به خودکشی بزند. زنی درمورد خودکشی خواهرش درولایت هرات می گوید" مداخله دوامدارخشووخسردرامورخانواده گی عروس سبب شد که دست به خود کشی بزند. خشونت خانواده گی خشونت های خانواده گی یکی ازعمده ترین عامل خودکشی ها بحساب می ا ید. خشونت های خانگی با خشونت های عام وهم چنان خشونت های پنهان که درجامعه وهم چنان خانواده ها اعمال ميشود کاملا متفاوت وميزان ا ن خيلی زیاد است. نشانه های این گونه خشونت کم وبيش درتمام خانواده ها دیده می شود اما ميزان ا ن دربعضی خانواده ها خيلی زیاد می باشد. وقتيکه از والدین ومتعلقين نزدیک به قربانی پرسيده شده که به نظرشخصی ا نها علت نخستين دست زدن قربانيان به عمل خودکشی چه بوده پاسخ %48.5 ا نان خشونت خانواده گی بوده است اما رقمی را که قربانيان درمورد خشونت های خانگی ميدهند وحشت اوراست. 87.1 فيصد قربانيان گفته اند که درخانه های شان خشونت یک امررایج بوده است. 51 فيصدقربانيان گفته اند که برخوردخانواده با ا نان بد بوده است وصرفا 25 ا نان ازبرخورد خانواده های شان راضی بوده اند. پاسخ قربانيان درموردعاملين خشونت خانوادگی به ترتيب 48.8 فيصد ازطرف شوهر- %19.4 خشو وفيصدی های کوچک هم پدر ایوروسایرین می باشد. درمورد انواع خشونت ها 48.8 فيصد قربانيان گفته اند که نسبت به ا نها نا سزا گویی شده است و 19.4 فيصد قربانيان هم گفته اند که ا نها را مورد لت وکوب قرارداده اند. وفيصدی کم دیگرازتحقير توهين یاد کرده اند. دختری درولایت بادغيس درمورد علت خودکشی خواهرش چنين می گوید : " لت وکوب زیاد ازطرف اعضای خانواده درا خرین جنگ زن ایورش ریسمان را درگردنش انداخته واورا ازبيرون به داخل خانه ا ورده دروازه را برویش قفل نموده تا قربانی ازميان رفته است " خواهریک قربانی درولایت فراه می گوید :" مشاجره خانوادگی وبحث روی جمع کردن گله گاوها ازطرف پدرخود مورد لت وکوب قرارگرفت ودست به خودکشی زد " پسری درولایت بادغيس درمورد خودکشی خواهرش می گوید " درغياب شوهرش که برای مسافرت درایران رفته بودند برادران شوهرش اورامورد اذیت وا زار قرارميداده وحتی درظرف 3 سال اجازه نداده که- خانه پدرش برود واین امرسبب خودکشی وی شده است " درولایت فراه درین مورد یکی ازپرسش شونده گان گفته است : "علت عمده ا ن لت وکوب زیادوقيد نمودن وبسته نمودن ا ن برای چند شبانه روز درخانه به قسم حيوان که به ميخ بسته ميشود وپيش رویش کاه وعلف انداخته تا شکمش را پرنماید." 18
ا یا درخانواده تان خشونت وجود دارد خير بلی چه نوع خشونت در خانواده تان وجود دارد نامعلوم 12.9% همه موارد 12.9% لت کردن 19.4% تحقير 6.5% قهر 3.2% ناسزاگوي 48.4% اختلافات خانوادگی ناسازگاریها واختلافات خانواده گی که معمولا درزندگی زنا شوهری اتفاق می افتد موجب پيامدهای ناگوار زیاد می گردد که ازا ن جمله می توان به خودکشی اشاره کرد. ناسازگاریها خانواده گی به عنوان یکی ازعوامل خودکشی درحوزه تحت پوشش تحقيق کنونی بعنوان- عمده ترین عامل تلقی شده است. درین باره بيشترا مارهای بدست ا مده گفتگوها ومصاحبه های وجود دارد که این امررا به گونه عمده ترین عامل تلقی می کند. درپرسش که 19
نظرشخصی اعضای فاميل قربانی را مبنی برعلت اساسی قربانی ا نان خواسته اند 19.9 % ا نان ناسازگاریهای فاميلی را عمده ترین علت این امرتلقی کرده است. دراین مورد مصاحبه های فراوان وجوددارد که عامل ناسازگاری را عمده ترین دليل خودکشی زنان قلمداد کرده است. مادری درولایت فراه درمورد خودکشی دخترش می گوید " ناسازگاری با شوهرولت وکوب زیاد ازطرف شوهرش سبب شد که دست بخودکشی بزند." درولایت بادغيس مادری درمورد خودکشی دخترش می گوید" ناسازگاری خسر خشووبقيه اعضای فاميل سبب شدتا دخترک دست به خودکشی بزند." کسی دیگرهم درولایت بادغيس می گوید" که قربانی با خانواده اش توافق نظروسازگاری نداشت واین امرسبب مرگ وی شد " فقر یافته های تحقيق ساحوی نشان ميدهد که بيشترین قربانيان متعلق به خانواده های فقير بوده اند. وقتيکه ازخانواده های قربانی سوالی مبنی بروضعيت اقتصادی ا نان پرسيده شده 41.9 فيصد ا نان پاسخ داده که وضعيت اقتصادی ا نان خراب بوده است. 6.5 فيصدا نان گفته اند که وضعيت اقتصادی ا نان خيلی خراب می باشد. بنابراین ميان فقروخودکشی رابطه وجود دارد که دلایل ا نرا می توان دربسترها وشرایط که عامل زمينه سازخودکشی محسوب می شود. وقتيکه از مقامات مسي ول درموردعلت خودکشی زنان پرسيده شده %21.1 ا نان فقررا یکی ازعوامل مهم وعمده ای خودکشی تلقی کرده است. درپاسخ پرسش که کدام قشراجتماعی بيشترخودکشی می کند %48.7 مقامات مسي ول گفته اند که اشخاص فقيربيشترین قربانيان خودکشی را تشکيل ميدهند که این فيصدی درميان اشخاص دیگری که فهرست شده - بلندترین فيصدی را نشان ميدهد. درزمينه پيش گيری از گسترش پدیده خودکشی 14.1 فيصدمقامات مسي ول گفته اند که یگانه راه جلوگيری ازخودکشی زنان تامين اقتصادی ا نان می باشد. یافته های زیاد درمورد رابطه خودکشی وفقربدست ا مده که هرکدام جنبه های خاص ازین رابطه را برجسته می کند. برخی ازپرسش شوندگان ایجاد اشتغال را یگانه راه برای جلوگيری وازميان بردن خودکشی دانسته اند وبرخی هم توجه به معيشت ووضعيت اقتصادی زنان ) درکل ( را راه حل برای عبورازین وضعيت دانسته اند. 20
به نظر شما کدام دسته از افراد بيشتر اقدام به خود کشي مي کنند بيسواد 2.6% نامعلوم 1.3% روستاي 2.6% متاهل 13.2% متمول 5.3% فقير 48.7% بيکار 10.5% باسواد 3.9% شهري 6.6% مجرد 5.3% اقتصاد خانواده تان چطور است بسيار خوب 9.7% نامعلوم 3.2% بسياربد 6.5% خوب 38.7% بد 41.9% نبوداشتغال زنان تعداد اندکی اززنان امکانات وحق کاردربيرون ازخانه را درافغانستان دارند. بيشترین دليل این امربرمی گردد به دیدگاها ونگرش های متداول نسبت به زنان دورنگهداشتن زنان ازتعليم 21
وتربيه که سبب فقدان مهارت ها وتخصص های لازم درميان ا نان می شود بعضا هم ایجاد موانع مستقيم درراه کار زنان دربيرون- ازخانه وفرهنگ خاص. این واقعيت ها ازگفتگوها وپرسش های که با پرسش شوندگان صورت گرفته حاصل شده است %93.5 فيصد قربانيان گفته اند که خانم خانه بوده اند درین ميان صرفا %3.2 خانمهای قربانی کارگربوده که ا نان هم به کارهای ساده بيرون ازخانه مصروف بوده اند. شغل خودتان چيست نامعلوم 3.2% کارگرساده 3.2% خانم خانه 93.5% اعتياد اعتياد یکی ازعوامل مهم خودکشی زنان بحساب می ا ید. این بدین مفهوم است که زنان متاهل اغلبا بخاطراعتيادشوهران شان خواسته اند بدین ترتيب -خودرا هم ازشرا نان وهم اززندگی نکبت بارکه با ا نان داشته اند رها سازند. یافته ها نشان ميدهد که نقش عامل اعتيادچقدرقابل توجه وچشم گيرمی باشد. فردی درولایت فراه درباره خودکشی دختربرادرش می گوید : " اعتيادشوهرکه درایران معتاد شده بود کشمکش با اعضای فاميل سبب شد که او احساس بی پناهی نموده وخودسوزی نماید" پدری درولایت فراه علت خودسوزی دخترش را چنين توضيح ميدهد : " فرارشوهربه ایران که درا نجا معتاد ميشود زن که خودرا درکشمکش واختلاف ننو وخشو می بيند راه چاره جز خودکشی نمی بيند بناء دست به خودسوزی می زند " بازهم درولایت فراه درباره خودکشی یک قربانی ا مده است : " معتادبودن شوهر وفروختن ا خرین ميراث پدری اش سبب خودکشی وی گردید" درولایت هرات کاکای یک قربانی می گوید " شوهرش معتاد بوده گوش واره اش را از گوشش کشيده وفروخته برای مصرف خود " درحوزه جنوب غرب فراه یگانه ولایت است که درا ن پرسش شونده گان عامل اعتيادشوهران ویا بستگان دیگرفاميل شانرا به تناسب عوامل وشرایط دیگربرجسته کرده است. 22
درجدول ذیل با مقایسۀ ا مارخود کشی های ثبت شده در سال 1384 وشش ماه اول سال 1385 ا هنگ رشد وقایع خودکشی زنان را درحوزۀ غرب به تفکيک ولایات مطالعه ميکنيم. واقعات خودکشی واقعات خودکشی فيصدی ا هنگ ولایت ثبت شده درسال ثبت شده در 6 ماه اول رشد 1385 1384 + %12.46 52 92 هرات +%8 7 13 بادغيس +%80 36 15 فراه -%25 4 10 نيمروز +%4 77 74 قندهار ) رهيافت ها و پيشنهادات ( فصل چهارم حوزۀ اقتصادی اقداما ت همه جانبه در جهت رفع مشکلات اقتصادی خانواده ها. 1. تلاش در جهت ایجاد اشتغال ودرا مد برای زنان. 2. تلاش در جهت تقليل هزینه های ازدواج ومبارزه عليه دختر فروشی. 3. تا مين ثبات سياسی وامنيت وبرنامه ریزی در جهت دستيا بی به رفاه مطلوب 4. اقتصادی ميتواند در کاهش واقعات خود سوزی اثری مثبت بر جای گذارد. رعایت همسانی ) کفو) در وضعيت وشرایط اقتصادی,اجتماعی و فرهنگی طرفين 5. ازدواج سلامت فضای زندگی خانوادگی را تضمين ميکند. مبارزۀ بی امان در جهت امحاء کشت خشخاش وقاچاق ا ن درسطح ملی وبين 6. المللی. برنامه ریزی همه جانبه به منظور کاهش اعتياد به مواد مخدر وتا سيس مراکز درمان 7. معتادین در ولایات. حوزۀ فرهنگی مبارزه عليه ازدواج های اجباری از طریق کار گسترده تبليغی وتعقيب قضاي ی. 8. ایجاد کمسيون های مشورتی برای حل اختلافات خانوادگی در سطح ولایات 9. وولسوالی ها. تلاش در جهت ارتقاء سطح ا گاهی خانواده ها از طریق اجرای برنامه های ا موزشی 10. ایجاد انجمن های زنان در سطح محلات وقریه جات. 11. 23
12. وقایع خود سوزی هرگاه به گونۀ کارشناسانه و با رعا یت اثرات روحی وروانی ا ن ازطریق رسانه ها انعکا س یا بد ميتواند نقش مو ثری در کاهش اینگونه حوادث ایفا نما ید. 13. سهمگيری فعالتر علمای دین در تبيين حقوق زنان از نظر اسلام وپيراستن معتقدات دینی از تداخل عنعنات ورسوم جاهلانه. 14. سر مایه گذاری گسترده درجهت ارتقاء سطح تعليم وتربيه در سراسر کشور. 15. سهمگيری علمای دین در تبيين و تثبيت حق شرعی اظهار نظر دختران در امر ازدواج ميتواند عا مل مو ثری در کاهش نا هنجاری های زندگی خانوادگی وعواقب دردنا ک ا ن به حسا ب ا ید. حوزۀ حقوقی 16. ایجاد محاکم فاميلی در سطح ولایات وولسوالی ها جهت رسيدگی به اختلافات خانوادگی 17. ثبت رسمی ازدواج ها در محاکم وصدور نکاحنا مه برای مزدوجين. 18. برخورد جدی تر محاکم درراستای اعاده حقوق زنان مظلوم. 19. تشدید مجازات مسببين حوادث خود سوزی زنان وپيگيری قاطعا نه ومسو لانۀ اینگونه حوادث از جانب مقامات قضاي ی. ایجاد پوليس زنان به منظور رسيدگی به شکایات و قضایای مربوطه به خشونت عليه زنان. 24