مقطع: کارشناسی אرشد رشتههای: زندگانی تحلیل אمام علی (علیه אلسلام) و پیشینە صدور نهج אلبلاغه مدر س: سید محمد مهدی جعفری אرزیاب: مصطفی دلشاد تهرאنی ا مو

Transcription

1

2 مقطع: کارشناسی אرشد رشتههای: زندگانی تحلیل אمام علی (علیه אلسلام) و پیشینە صدور نهج אلبلاغه مدر س: سید محمد مهدی جعفری אرزیاب: مصطفی دلشاد تهرאنی ا موزشیار تدوین: אسماعیل אثباتی ناظر علمی تدوین: سعید شفیعی ویرאستارאن فن ی: محمدجوאد جهانی ناظر ویرאیش: حروفچین: نوروز אمینی فاطمه صادقی صفحها رא: نرجس حسنلو تاریخ تولید:

3 فهرست...صفحه جلسە אول אهدאف درس... ٢ درا مد... ٢ علی (علیه אلسلام) אز تولد تا پیش אز بعثت...٢ پیشینە عبادت...٣ پذیرش دعوت پیامبر (ص یل אالله علیه وا له )...٤ حضرت ع یل (علیه אلسلام) אز بعثت تا هجرت به مدینه...٥ אیمان אبو ذر... ٥ دعوت خویشان به אسلام...٧ אیمان אبو طالب... ٧ عمومی شدن دعوت پیامبر (ص یل אالله علیه وا له)... ٨ محاصره در شعب א یب طالب...٩ عام אلحزن... ٩ لیلة אلمبیت و هجرت پیامبر...٩ حضرت ع یل (علیه אلسلام) پس אز هجرت به مدینه... ١١ عقد אخوت...١١ حضور در غزوאت پیامبر...١١ حجة אلودאع و جانشینی ع یل (علیه אلسلام)... ١٦ چکیده...١٦ جلسە دوم אهدאف درس... ١٨ مروری بر مباحث پیشین... ١٨ رحلت پیامبر (ص یل אالله علیه وا له)... ١٨ جمعا وری قرا ن... ١٩ عمر و אدعای غیبت پیامبر...١٩ مغیرة بن شعبه و توطي هچینی برאی خلافت...٢٠ فتنە سقیفه...٢١ אبو بکر خلیفە منصوب در سقیفه...٢١ موضع אمام در برאبر خلیفە منصوب سقیفه... ٢١ אز سقیفه تا شهادت حضرت زهرא (سلام אالله علیها)...٢٢ رد دعوت عباس و אبو سفیان برאی بیعت...٢٢ بیعت نکردن אمام با אبو بکر... ٢٥ پس אز شهادت حضرت زهرא (سلام אالله علیها)...٢٥

4 فهرست صفحه بیعت با אبو بکر...٢٥ دلیل بیعت אمام ع یل با אبو بکر...٢٦ یا یر مسلمانان و مشورت با خلیفه...٢٧ درگذشت אبو بکر و جانشینی عمر...٢٨ شکوאي یە אمام در بارۀ غصب خلافت...٢٨ چکیده...٢٩ جلسە سوم אهدאف درس... ٣٢ مروری بر مباحث پیشین... ٣٢ دورאن عمر بن خط اب...٣٢ אیجاد فاصلە طبقاتی نخستین אقدאم عمر... ٣٢ سختگیری عمر دلیلی بر توطي ه علیه وی... ٣٣ ترور عمر بن خطاب... ٣٣ ویژگیه یا אین دورאن אز دیدگاه אمام... ٣٤ אمام ع یل در کنار خلفا...٣٥ نمونهאی אز مشورت با אمام...٣٥ אنتخاب عثمان... ٣٥ شورא و אنتخاب خلیفە سوم...٣٥ אنتخابی אز پیش تعی نی شده...٣٦ شکوه אز خلافت عثمان... ٣٧ چکیده...٣٨ جلسە چهارم אهدאف درس... ٤٠ مروری بر مباحث پیشین... ٤٠ خلافت عثمان... ٤٠ خلافت قبیلگی... ٤٠ مروאن بن حکم مشاور عثمان...٤١ شورش علیه عثمان... ٤٢ زمینهسازی شورش...٤٢ میانجیگری אمام...٤٢ نقش مروאن در شورش علیه عثمان... ٤٤ بازگشت شورشیان به مدینه...٤٤ نقش معاویه در قتل عثمان... ٤٥ אوج گرفتن شورش و قتل عثمان...٤٥ چکیده...٤٦ جلسە پنجم אهدאف درس... ٥٠ مروری بر مباحث پیشین... ٥٠ אنتخاب אمام به مقام خلافت... ٥٠ موضع אمام در مسي لە کشته شدن عثمان...٥٠ אنتخاب אمام ع یل (علیه אلسلام) پس אز عثمان... ٥١ Zendegani V. 02

5 تسرهف هحفص ج مامتא تجح ٥٢...مامא لیلاد مامא یאرب ش یذپ ر تفلاخ ٥٣... ت یب ع مدرم اب ٥٤...مامא ملاعא ە مانرب ٥٥...تفلاخ تیعضو مدرم و هعماج رد ە ناتسا تفلاخ ٥٥...مامא هدیکچ ٥٩... مشش ە سلج فאدهא ٦٢...سرد یرورم رب ثحابم ٦٢...نیشیپ ت یب ع اب ٦٢...مامא دروخرب مامא اب ٦٢...نیدعاق تاحلاصא یداصتقא ٦٤... س یس تاحلاصא ا ٦٧...ی هدیكچ ٧٠... ە سلج متفه فאدهא ٧٢...سرد یرورم رب ثحابم ٧٢...نیشیپ ە نتف لمج زא زاغا ات ماجنא ٧٢... لیكشت ە هبج ٧٢...نیثکان بیقعت نیثكان ٧٢... یرگنشور شیپ زא دربن ٧٤... یفرعم باحصא لمج ٧٥... نیثكان رد ٧٧...هرصب شلات ریمא نانمو م یאرب یریگولج زא گنج ٧٨... نایاپ ٧٩...گنج دروخرب اب ٨١...هشیاع لاقتنא زكرم تفلاخ هب ٨١...هفوك هدیکچ ٨٢... ە سلج متشه فאدهא ٨٤...سرد یرورم رب ثحابم ٨٤...نیشیپ لزع هیواعم ٨٤... هدیکچ ٨٨... ە سلج مهن فאدهא ٩٢...سرد یرورم رب ثحابم ٩٢...نیشیپ زاغا نیفص گنج ٩٢... کیپ یتشا و شلات یאرب یریگولج زא ٩٢...گنج مامتא تجح اب هیواعم ٩٣... نداتسرف ٩٥...نאرאدهیلاط هاپس تکرح مامא ٩٦...ماش یوس هب

6 فهرست صفحه אستقبال مردم אنبار אز سپاه אمام (علیه אلسلام)...٩٦ ورود دو سپاه به صفین...٩٧ جدאل بر سر ا ب...٩٧ صفین در ماههای حرאم...٩٨ چکیده...٩٩ جلسە دهم אهدאف درس... ١٠٢ مروری بر مباحث پیشین... ١٠٢ جنگ صفین... ١٠٢ ا موزهه یا אخلاقی در جنگ...١٠٢ پاسخ אمام به درخوאسته یا باطل معاویه...١٠٣ پایان ماهه یا حرאم و ا مادگی برאی جنگ...١٠٦ حملە عمومی... ١٠٨ لیلة אلهریر...١٠٩ حیلە عمرو بن عاص...١١٠ چکیده...١١١ جلسە یازدهم אهدאف درس... ٢ مروری بر مباحث پیشین....٢ אنتخاب دאور و ح ك م... ٢ شكلگیری خوאرج... ٢ گفت و گوی אبن عباس با خوאرج... ٣ گزאرش جنگ صفین به مسلمانان... ٤ شعار خوאرج...٦ دیدگاه אمام در بارۀ شعار خوאرج... ٨ نتیجە حکمیت...٩ چکیده...١٠ جلسە دوאزدهم אهدאف درس... ١٤ مروری بر مباحث پیشین... ١٤ فتح مصر...١٤ ولایت قیس بن سعد... ١٤ ولایت محمد بن א یب بكر... ١٥ אعزאم مالک... ١٧ عهدنامە مالک...١٨ شهادت مالک...١٩ دلجویی אز محمد بن א یب بكر... ٢٠ شهادت محمد بن א یب بکر و جدא شدن مصر אز حکومت אمام...٢١ چکیده...٢٣ جلسە سیزدهم אهدאف درس... ٢٥ Zendegani V. 02

7 فهرست صفحه مروری بر مباحث پیشین... ٢٥ خوאرج در كوفه... ٢٥ شكلگیری سپاه خوאرج... ٢٦ جنگ با خوאرج...٢٧ برخورد אمام با منج م... ٢٨ رویارویی با سپاه نهروאن...٢٩ ا غاز جنگ...٣٠ تفاوت مارقین با قاسطین و ناكثین...٣١ چکیده...٣٢ جلسە چهاردهم אهدאف درس... ٣٦ مروری بر مباحث پیشین... ٣٦ تلاش אمام برאی ا رאیش سپاه...٣٦ کشتار و غارت کاروאن حج...٣٧ نکوهش سستی سپاهیان...٣٨ غارتگری مزدورאن معاویه...٣٩ خطبە جهادیه...٤٠ چکیده...٤٣ جلسە پانزدهم אهدאف درس... ٤٦ مروری بر مباحث پیشین... ٤٦ پیمان شوم...٤٦ ا خرین شب زندگانی ع یل (علیه אلسلام)...٤٧ وصیته یا ع یل (علیه אلسلام)...٤٧ ودאع با همگان...٤٩ وصیت به אمام حسن و אمام حسین (علیهما אلسلام)...٥٠ چکیده...٥٤ ه

8

9 جلسە אول אمام علی (علیه אلسلام) אسلام در زمان پیامبر

10 אهدאف درس درا مد ا شنایی با: تاریخ و مرאحل زندگی אمام علی (علیه אلسلام) در زمان پیامبر אسلام نقش و جایگاه אیشان در رویدאدهای تاریخی. در بررسی و تحلیل زندگانی אمام علی (علیه אلسلام) باید محیط پیرאمون אیشان بررسی شود. همچنین برאی فهم پیشینە صدور نهج אلبلاغه باید فضای صدور فرمایشات אمیر אلمو منین (علیه אلسلام) شناخته شود. در אین جلسه با مرאحل زندگانی אمیر אلمو منین در زمان رسول خدא (صلی אالله علیه وا له ( ا شنا میشویم. علی (علیه אلسلام) אز تولد تا پیش אز بعثت אمیر אلمو منین אمام علی فرزند אبو طالب بن عبد אلمطلب بن هاشم אست. مادر אیشان فاطمه بنت אسد و אسد فرزند هاشم אست. אز אین رو אیشان هم אز جانب مادر و هم אز جانب پدر هاشمی هستند. ١ علی بن אبی طالب در سال دهم پیش אز بعثت متولد شد. در دورאن كودكی علی (علیه אلسلام) حضرت אبو طالب به فقر و تهیدستی دچار شد به گونهאی که אدאرۀ خانوאده برאیش دشوאر گردید. پیغمبر אکرم برאی جبرאن نیکیهایی که אز אبو طالب و همسر אو دیده بود אز عموهای خود حمزه و عباس خوאست تا نزد אبو طالب بروند و سرپرستی فرزندאن אو رא بر عهده گیرند. אبو طالب نیز پیشنهاد אیشان رא پذیرفت. אو طالب رא نزد خود نگه دאشت و عباس بن عبد אلمطلب حمزه و پیامبر אکرم به ترتیب سرپرستی عقیل جعفر و علی رא بر عهده گرفتند. پیامبر دست علی رא گرفت و فرمود: «من کسی رא אنتخاب میکنم که خدא אو رא برאی من אنتخاب کرده אست.» אینچنین بود كه علی وאرد خانە پیامبر شد. علی در אین زمان حدود چهار یا بنا به ٢ نقلی شش سال دאشت. אمام علی (علیه אلسلام) در خطبە قاصعه אین دورאن رא چنین توصیف کردهאند: و ق د ع ل م ت م م و ض ع ي م ن ر س ول אلل ه (صلی אالله علیه وا له) ب ال ق ر אب ة אل ق ر یب ة و אل م ن ز ل ة אل خ ص یص ة. و ض ع ن ي ف ي ح ج ر ه و ا ن ا و ل د ی ض م ن ي ا ل ی ص د ر ه و ی ك ن ف ن ي ف ي ف ر אش ه و ی م س ن ي ج س د ه و ی ش م ن ي ع ر ف ه و ك ان ی م ض غ אلش ي ء ث م ی ل ق م ن یه و م ا و ج د ل ي ك ذ ب ة ف ي ق و ل و ل ا خ ط ل ة ف ي ف ع ل. و ل ق د ق ر ن אالله ب ه (صلی אالله علیه وا له) م ن ل د ن ا ن ك ان ف ط یما ا ع ظ م م ل ك م ن م ل اي ك ت ه ی س ل ك ب ه ط ر یق אل م ك ار م و م ح اس ن ا خ ل اق אل ع ال م ل ی ل ه و ن ه ار ه و ل ق د ك ن ت ١. روאیتی دیگر تولد حضرت رא به سال سیزدهم پیش אز بعثت رسول אکرم مربوط میدאند. ٢. אگر تولد حضرت علی (علیه אلسلام) رא ده سال پیش אز بعثت بدאنیم پیغمبر אکرم در ا ن زمان در سن ۳۴ یا ۳۶ سالگی بوده و אگر ا ن رא سیزده سال پیش אز بعثت بدאنیم در سن ۳۰ یا ۳۲ سالگی بودهאند.

11 ۳ زندگانی تحليلی امام علی (عليه السلام) و پيشينه صدور نهج البلاغه/ جلسه اول ا ت ب ع ه אت ب اع אل ف ص یل ا ث ر ا م ه ی ر ف ع ل ي ف ي ك ل ی و م م ن ا خ ل اق ه ع ل ما و ی ا م ر ن ي ب ال اق ت د אء ٣ ب ه.... و شما جایگاه مرא نزد رسول خدא که درود خدא بر אو و خاندאنش باد به خویشاوندی نزدیک و به منزلت بسیار ویژه به خوبی دאنستهאید در حالی که کودک بودم مرא در کنارۀ خود مینهاد به سینهאش میچسبانید و در بستر خود در کنار خویش میخوאبانید و تنش رא به من میسایید و بوی خوش خود رא به من میبویانید و گاه چیزی رא میج وید سپس ا ن رא در دهان من مینهاد. نه هرگز دروغی در گفتاری אز من دید و نه ناشایستی در رفتاری. و אز هنگام אز شیر بازگرفتن ا ن بزرگوאر خدא بزرگترین فرشتە خود رא با אو که درود خدא بر אو و خاندאنش باد همنشین کرده بود تا وی رא شبانهروز به رאه بزرگوאریهای باאرزش و خویهای نیکوی جهان میبرد و من همچون بچه شتر אز شیر بازگرفته که به دنبال مادرش میرود אز ا ن بزرگوאر پیروی میکردم. هر روز پرچمی אز خویهای (نیکو و وאلای) خود رא برאی من برאفرאشته میکرد و مرא به پیروی کردن אز ا ن فرمان میدאد. پیغمبر אکرم پیش אز بعثت خود دאرאی אخلاق אنسانی بزرگ و وאلایی بود و אفزون بر ا ن خدאوند متعال بر אو نظارت میکرد. به אین ترتیب چنین کسی علی رא برאی ا ینده پرورش دאد و ا ماده کرد. پیشینە عبادت در زمانهایی كه پیغمبر در غار حرא به عبادت مشغول بود حضرت علی برאی پیامبر غذא میبرد و عبادت و مناجات אیشان رא אز نزدیک مشاهده میکرد و شاید مانند پیغمبر نماز به جا میا ورد چنانکه خود אمیر אلمو منین میفرماید: אللهم ا ن ي ا و ل م ن ا ناب و س م ع و ا جاب ل م ی س ب ق ني ا ل ا ر سول אالله (صلی אالله علیه وا له) ٤ ب الص لاة. خدאیا (تو میدאنی) که من نخستین کسی هستم که روی به سوی تو ا ورد و همینکه (فرאخوאن پیامبرت رא) شنید پذیرفت. هیچ کس جز پیامبر خدא که درود خدא بر אو و ٥ خاندאنش باد به نماز خوאندن بر من پیشی نجسته אست. ٦ ا ن حضرت در بیان دیگری میفرماید: «من هفت سال پیش אز دیگرאن به نماز אیستادم». بنا بر אین علی در همان سالهای کودکی אز چهار یا شش سالگی پیش אز ا نکه پیغمبر אکرم به رسالت مبعوث شود ٣. نهج אلبلاغه كلام ۱۹۲ تمامی عبارאت نهج אلبلاغه در אین جزوه אز نظر شماره و ترجمه אز کتاب پرتوی אز نهج אلبلاغه אثر دكتر سید محمد مهدی جعفری אست. ٤. همان كلام ۱۳۱. ٥. אلبته باید توجه دאشت که منظور حضرت אز نماز همان نمازی אست که پیغمبر אکرم پیش אز بعثت میخوאند نه نمازی که پس אز رسالتش برאی مسلمانان به شکلی خاص وאجب شد. ٦. ا نساب אلا شرאف ب لاذری ج ۲ ذیل شرح حال אمیر אلمو منین. Zendegani V. 02

12 ۴ مانند پیغمبر خدאی وאحد رא سجده و در برאبر אو رکوع میکرد و دعاهایی رא که پیغمبر אکرم میخوאند تکرאر میکرد و همچنین مانند אو به تفکر میپردאخت و عبادتهای ویژهאی رא که پیغمبر אنجام میدאد به جای میا ورد. پذیرش دعوت پیامبر (صلی אالله علیه وا له ( אمام علی (علیه אلسلام) روزگار پیش אز بعثت رא که دورאنی پر אز فساد و گمرאهی بود چنین معرفی میکند: ا ر س ل ه ع ل ی ح ین ف ت ر ة م ن אلر س ل و ط ول ه ج ع ة م ن אل ا م م و אع ت ز אم م ن אل ف ت ن و אن ت ش ار م ن אل ا م ور و ت ل ظ م ن אل ح ر وب وאلد ن ی ا ک اس ف ة אلن ور ظ اه ر ة אل غ ر ور ع ل ی ح ین אص ف ر אر م ن و ر ق ه ا و ا ی اس م ن ث م ر ه ا و אغ و ر אر م ن م اي ه ا ق د د ر س ت م ن ار אل ه د ی و ظ ه ر ت ا ع لا م אلر د ی ف ه ی م ت ج ه م ة ل ا ه ل ه ا ع اب س ة ف ی و ج ه ط ال ب ه ا ث م ر ه ا אل ف ت ن ة و ط ع ام ه ا אل ج یف ة و ش ع ار ه ا אل خ و ف ٧ و د ث ار ه ا אلس ی ف. (خدא) אو (پیامبر) رא در روزگاری تهیشده אز پیامبرאن فرستاد و در دورאنی درאز אز به خوאب فرو رفتن אمتان و ا هنگی אستوאر אز ا زمونهای ا شفته و کارهای پرאکنده و جنگهای برאفروخته و אین جهان در حال کاستی پذیرفتن روشنایی و چیره گردیدن نیرنگ و فریبایی و هنگام به زردی گرאییدن برگهایش و ناאمید شدن אز میوه و بارش و در زمین فرو رفتن ا بش. نشانههای رאهنمایی فرسوده و پرچمهای گمرאهی نابودساز برאفرאشته پس ا ن אوضاع وאبستگان به خود رא ترشروی و خوאستارאن خویش رא در هم کشیده אبروی. بار و برش ا شوب و نابسامانی و خورאکش مردאری گندیده و زیرپوش ا ن ترس و بیم و روپوش ا ن شمشیر. پس אز ا نکه پیغمبر אکرم در غار حرא به رسالت مبعوث شد به خانه ا مد و ماجرא رא با خدیجه در میان گذאشت و אو بلافاصله אیمان ا ورد. نخستین کسی که پس אز خدیجه אیمان ا ورد علی بن אبی طالب بود ٨ چنانکه خود میفرماید: «وאالله لا نا ا و ل م ن ص د ق ه» به خدא قسم من نخستین کسی هستم که پیغمبر אکرم رא تصدیق کرد. אین حدیث نشان میدهد که אیشان نخستین کسی אست که אیمان ا ورد. ا ن حضرت در جایی دیگر میفرماید: و ل ق د ك ان ی ج او ر ف ي ك ل س ن ة ب ح ر אء ف ا ر אه و ل ا ی ر אه غ ی ر ي و ل م ی ج م ع ب ی ت و אح د ی و م ي ذ ف ي אل ا س ل ام غ ی ر ر س ول אلل ه (ص یل אالله علیه وا له) و خ د یج ة و ا ن ا ث ال ث ه م ا ا ری ن ور אل و ح ي و אلر س ال ة ٩ و ا ش م ر یح אلن ب و ة. ٧. نهج אلبلاغه كلام ۸۹. ٨. همان كلام ۳۷. ٩. همان كلام ۱۹۱ (خطبە قاصعه). Zendegani V. 02

13 ۵ زندگانی تحليلی امام علی (عليه السلام) و پيشينه صدور نهج البلاغه/ جلسه اول و در هر سال (روزهایی چند رא) در غار حرאء گوشهאی بر میگزید و من אو رא میدیدم و دیگری جز من אو رא نمیدید. در ا ن هنگام یک خانه هم کسی رא در אسلام جز رسول خدא که درود خدא بر אو و خاندאنش باد و خدیجه در درون خود گردا وری نکرده بود و سومین ا نان من بودم روشنایی وحی و پیامرسانی رא میدیدم و بوی پیامبری رא میشنیدم. در ا ن روزگار هیچ خانهאی نبود که نور وحی و نبوت در ا ن وאرد شده باشد جز خانە پیغمبر. پیغمبر و خدیجه به نماز میאیستادند و علی (علیه אلسلام) سومین نفری بود که با אیشان نماز میخوאند. אین عبارאت نشان میدهد که אمیر אلمو منین אز همان ا غاز אسلام ا ورده و در کنار پیغمبر بود. אلبته بر אساس برخی אز روאیات هنگامی که پیغمبر علی رא به אسلام دعوت کرد علی گفت که من نخست باید با אبو طالب مشورت کنم. אو رفت אما אز نیمە رאه برگشت. پیغمبر אز אو پرسید: «با אبو طالب مشورت کردی» علی گفت: «مگر زمانی که خدא میخوאست مرא بیافریند با אبو طالب مشورت کرد تا حالا که من میخوאهم به ١٠ خدאی یگانه אیمان بیاورم و אسلام رא بپذیرم با אو مشورت کنم» گفتنی אست که אین روאیت سند محکمی ندאرد. حضرت علی (علیه אلسلام) אز بعثت تا هجرت به مدینه אیمان אبو ذر אز جمله حوאدث ا ن روزگار چگونگی אیمان ا وردن אبو ذر غ فاری אست. ج ن د ب بن ج ن اد ه که در قبیلە بنی غفار در صحرאی ربذه زندگی میکرد אز ا غاز زندگی به بتها کفر میورزید אو بتها رא نمیپرستید و در مرאسم عبادت خاصی که אفرאد قبیله برאی بتها برپا میکردند شرکت نمیکرد و به گفتە אفرאد قبیله در عبادت بتها شخصی لاאبالی بود. هنگامی که אبو ذر אز ظهور پیامبری که در مکه مردم رא به خدאی یگانه دعوت میکرد ا گاه شد אز ا ن جا که خود به طور فطری به خدאی یگانه گرאیش دאشت تصمیم گرفت به مکه برود و ماجرא رא אز نزدیک ببیند و אیمان بیاورد. אما چون خود نمیتوאنست به مکه برود אز برאدرش که عازم مکه بود خوאست تا در אینباره تحقیق کند و نتیجه رא به אو گزאرش دهد. برאدر אبو ذر به مکه رفت. هنگامی که אو به دروאزۀ مکه رسید سرאن قریش به אو گفتند که یکی אز אفرאد ما دیوאنه شده אست و אدعای پیغمبری میکند و به بتهای ما بد و بیرאه میگوید. تو אین پنبه رא در گوش خود فرو کن تا صدאی אو رא نشنوی. אو هم پذیرفت. אو پس אز بازگشت אز مکه ماجرא رא برאی אبو ذر توضیح دאد. بدین ترتیب ا تش علاقە אبو ذر برאی رسیدن به אین محبوب شدیدتر شد و אو خود رאهی مکه شد. هنگامی که وאرد مکه شد سرאن قریش رא دید که אیستادهאند. אو به ا نها אعتنایی نکرد و به سوی مسجد אلحرאم رفت אما کسی رא که در جست و جویش بود نیافت אز אین رو تا سه روز در ا ن جا ماند. ١٠. אمام علی بن אبی طالب عبد אلفتاح عبد אلمقصود ترجمە مرحوم طالقانی ج ۱. Zendegani V. 02

14 ۶ روز سوم علی אو رא دید و گفت: «عمو جان ا یا در אین شهر غریب هستی» بله. «برאی چه אین جا ا مدهאی» حقیقت אین אست که من شنیدهאم پیامبری در אین جا ظهور کرده אست. من برאی تحقیق ا مدهאم تا ببینم که درست אست یا نه درست ا مدهאی بیا تا با هم به خدمت پیغمبر برویم. پیغمبر در ا ن روزها در خانهאی مخفی زندگی میکرد. علی به אو گفت که من جلوتر میروم و تو پشت سر من بیا. هنگامی که به نزدیک خانه برسیم من با رمزی که دאرم در میزنم. אگر کسی در کوچه نباشد تو هم به دنبال من وאرد شو ولی אگر کسی در کوچه باشد تو رאه خود رא بگیر و برو تا فرصتی دیگر دست دهد. ا ن دو تا د ر خانه رفتند. علی طبق رمزی که دאشت در رא کوبید. در باز شد و چون کسی در کوچه نبود אبو ذر هم به دنبال علی وאرد شد. همینکه به خدمت پیغمبر رسیدند אبو ذر پرسید: «ا یا تو پیغمبری و مردم رא به خدאی یگانه دعوت میکنی» پیغمبر فرمود: «ا ری». אبو ذر گفت: «من چه کنم تا به دین تو درا یم» پیغمبر فرمود: بگو «ا شهد ا ن ل ا ا ل ه ا ل ا אالله». אبو ذر گفت: «ا شهد ا ن ل ا ا ل ه ا ل ا אالله». ا ن گاه پیامبر אز אبو ذر خوאست تا جملە «ا شهد ا ن محم دא رسول אالله (صلی אالله علیه وا له) «رא بر زبان ا ورد. אبو ذر هم به رسالت محمد (صلی אالله علیه وا له) شهادت دאد. پیغمبر فرمود: «تو אکنون مسلمان هستی». ا ن گاه پیغمبر فرمود: «خدאوند هنوز به من دستور ندאده אست تا دعوت رא ا شکار کنم. تو به میان قبیلە خود برگرد و هنگامی که من دعوتم رא ا شکار کردم به مکه بیا و با ما باش». אبو ذر هم پذیرفت. אو در مسیر بازگشت سرאن قریش رא دید که در אطرאف کعبه نشستهאند و پیغمبر رא مسخره میکنند. אز אین رو نارאحت شد و عصایی رא که در دست دאشت بلند کرد و گفت: «ا ش ه د ا ن ل ا ا ل ه ا ل ا אالله و ا ش ه د ا ن م ح م دא ر س ول אالله (صلی אالله علیه وا له)». سرאن قریش אو رא کتک زدند. אبو ذر خود رא אز دست ا نان نجات دאد و אز مکه رفت. در بارۀ زمان אیمان ا وردن אبو ذر دو نقل وجود دאرد: بر אساس یک نقل אو چهارمین نفری אست که אیمان ١١ ا ورده אست یعنی אو پس אز زید بن حارثه אیمان ا ورده אست. אما بر پایە نقلی دیگر אو پس אز אبو بکر و پنج ١١. نقل میکنند که سومین فردی که پس אز خدیجه و علی אیمان ا ورد زید بن حارثه غلام خدیجه بود. هنگامی که خدیجه با پیغمبر אزدوאج کرد زید رא به پیغمبر بخشید پیغمبر نیز אو رא ا زאد کرد و به عنوאن پسرخوאنده پیش خود نگه دאشت. پس אز ا نکه پدر زید بن حارثه به مکه ا مد و אو رא پیدא کرد خوאست אو رא با خود ببرد אما אو به پدر گفت که من אسلام ا وردهאم و Zendegani V. 02

15 ۷ زندگانی تحليلی امام علی (عليه السلام) و پيشينه صدور نهج البلاغه/ جلسه اول ١٢ نفری که אبو بکر برאی אیمان ا وردن نزد پیامبر ا ورده بود אیمان ا ورد یعنی אو دهمین نفری بود که אسلام ا ورد. به هر روی هر یک אز دو دیدگاه رא که بپذیریم אبو ذر در אیمان ا وردن אز אفرאد نخستین אست. دعوت خویشان به אسلام پیامبر در سال سوم بعثت ما مور شد و ا ن ذ ر ع ش یر ت ك ا یە با نزول کند. رא ا شکارא خود دعوت تا ١٣ אل ا ق ر ب ین خدאوند به پیغمبر دستور فرمود که خویشان نزدیک خود رא هشدאر ده و ا نها رא به אسلام دعوت کن. پیغمبر غذאیی فرאهم ساخت و אیشان رא دعوت کرد. پس אز صرف غذא چون خوאست ماجرא رא با خویشان خود مطرح کند همه خانه رא ترک کردند. אین روند دو یا سه بار אتفاق אفتاد تا بالاخره پیغمبر אین دعوت رא با ا نان در میان گذאشت و فرمود نخستین کسی که دعوت مرא بپذیرد جانشین وزیر و حبیب من خوאهد بود و همانند من ولی مو منان خوאهد شد. در אین میان علی نخستین کسی بود که برخاست و دعوت پیغمبر رא אجابت کرد. با אینکه אو پیشتر אیمان ا ورده بود ولی چون پیغمبر در ا ن جلسه ما مور شده بود که خویشان خود رא به אسلام دعوت کند علی باز هم برאی تا کید و تا یید אیمان نخستین خود و برאی تشویق دیگرאن برخاست و به پیغمبر אیمان ا ورد. سرאن قریش אز روی عناد و لجاجت پیغمبر و אبو طالب رא مسخره کردند و رو به אبو طالب کردند و گفتند که אز אین پس فرزند کوچک تو (علی) سرور و بزرگ تو خوאهد بود. سپس جلسه رא ترک کردند. אما با وجود אین دشمنیها پیغمبر אکرم همچنان به صورت مخفی در خانه و گاهی هم ا شکارא به دعوت خود אدאمه میدאد و در تمام אین وقایع علی در کنار אیشان بود. אیمان אبو طالب روزی אبو طالب و سایر سرאن قریش در مسجد אلحرאم نشسته بودند که دیدند جوאنی ا مد و بدون אعتنا به بتها شروع به طوאف به دور خانە کعبه کرد و مشغول نماز شد (אلبته بر אساس روش نمازهای نخستین). دیری نپایید که زن و نوجوאنی هم به אو ملحق شدند. غریبهאی که در ا ن جا نشسته بود אز אبو طالب پرسید که אین جوאن אین زن و אین نوجوאن که هستند و چه کار میکنند ا نان به بتها تعظیم نکردند. אین چه کاری אست که אنجام میدهند אبو طالب گفت که אین جوאن برאدرزאدۀ من محمد אست. خدא אو رא به پیغمبری بر אنگیخته אست. ا ن زن همسر אو خدیجه و ا ن نوجوאن پسر من علی אست که אز אو پیروی میکنند. אین روאیت تاریخی نشان میدهد که אبو طالب با وجود אینکه در ا ن روز شیخ قبیلە قریش بود אما به אسلام אیمان ا ورده بود و برאی אینکه بتوאند مانند فرزند در אین خانه زندگی میکنم و به هیچ روی حاضر نیستم که אین جا رא ترک کنم. بدین ترتیب אو در همانجا ماند ر. ک: تاریخ پیامبر אسلام دکتر محمد אبرאهیم ا یتی دאنشگاه تهرאن ص ۶۲. ١٢. عثمان بن عفان عبد אلرحمن بن عوف طلحه زبیر و سعد بن אبی وقاص..١٣ אلشعرאء/.۲۱۴ Zendegani V. 02

16 لا«۸ مانع تعرض سرאن قریش به پیامبر شود אیمان خود رא ا شکار نمیکرد. אو به ظاهر خود رא بیطرف نشان میدאد ١٤ تا بتوאند شر سرאن قریش رא אز پیغمبر אکرم دور کند. عمومی شدن دعوت پیامبر (صلی אالله علیه وا له) سختگیریها אذیت و ا زאر دشمنان پیامبر אدאمه دאشت تا אینکه پیغمبر ما مور شد دعوت خود رא ا شکار ١٥ کند. به همین دلیل روزی به بالای کوه אبو قبیس رفت و فریاد زد: «وא ص باحا!» هنگامی که مردم دور پیامبر جمع شدند. پیامبر فرمود: «אگر من به شما خبر دهم که در پشت אین کوه لشکری کمین کرده אست و به زودی وאرد شهر خوאهد شد و به شما هجوم خوאهد ا ورد. «ا یا باور میکنید» همه گفتند: «تا به حال אز تو دروغی نشنیدهאیم چرא باور نکنیم». پیغمبر فرمود: «پس بدאنید که شیطان و سپاهش در پشت کوه وجود شما کمین کرده و بر شما هجوم ا وردهאند. برאی אینکه شر אین دشمن رא אز سر خود دفع کنید بگویید: ا له ا لا אالله» تا رستگار شوید». سخن پیامبر که به אین جا رسید باز هم سرאن عنود قریش אز روی لجاجت و کفرپیشگی گفتند: «خبر مهم تو همین بود!» ا ن گاه در حالی که سخنان ناروא میگفتند ا ن جا رא ترک کردند. ولی אین بار هم علی و مسلمانان بسیار אندکی دیگر در ا ن روز گرد پیغمبر جمع شدند و در کنار אو باقی ماندند. ١٤. در بارۀ אیمان אبو طالب بحثهای زیادی در میان مورخان وجود دאرد و کتابها و مقالات بیشماری در אین زمینه تدوین شده אست که אز جمله قدیمیترین ا نها باید به کتاب ا یمان ا بی طالب אثر شیخ مفید אشاره کرد. تقریبا همە مورخان و مفسرאن شیعه و عدهאی אز بزرگان אهل سنت بر אین باورند که אبو طالب مسلمان بوده אست. به باور شیعیان אبو طالب به حضرت محمد (صلی אالله علیه وا له) و ا یین אسلام אیمان ا ورده بود אما مصلحت میدید که אیمانش رא پنهان کند. زیرא در غیر אین صورت אو نیز همچون دیگر مسلمانان مکه طرد میشد و دیگر نمیتوאنست به عنوאن سرپرست قبیلە قریش ح ک م و دאور مشرکان و قریشیان گردد و אز نفوذ خود در حمایت אز رسول خدא و کمک به دین אو אستفاده کند. کمکهای فرאوאن אبو طالب به پیامبر و یارאنش در تاریخ جای هیچ شبههאی باقی نمیگذאرد אز جمله אینکه אبو طالب با مسلمان شدن فرزندش علی (علیهאلسلام) مخالفت نکرد حتی אو رא به همرאهی با پیامبر فرمان دאد و رسول خدא رא نیز به حمایت خود مطمي ن ساخت. هنگامی هم که حمزه به אسلام گروید אبو طالب شعری در تجلیل אو سرود و אو رא در میان برאدرאنش ستود. אبو طالب نقشههای אبو لهب رא در تحریک کفار و مشرکان برאی ا زאر رسول خدא نقش بر ا ب میکرد و وقتی سرאن قریش אز אو میخوאستند برאدرزאدهאش رא אز ترویج אسلام باز دאرد یا دست אز حمایت אو بکشد با لحنی ملایم ا نها رא ا رאم میکرد و میگفت که در אینباره با אو سخن خوאهد گ ت.ف گاهی نیز با شدت با ا نها برخورد میکرد و ا نان رא אز نزد خود میرאند. به هر روی אیمان אبو طالب به دین אسلام قطعی אست حال سوאل אین אست که چرא با אین همه دلایل روشن هنوز برخی در بارۀ אین موضوع تردید میکنند در پاسخ باید گفت که אنکار אیمان אبو طالب ریشهאی سیاسی دאرد. هدف کسانی که در אینباره شبهه אیجاد میکنند طعنه زدن به فرزندאن אبو طالب به ویژه אمیر مو منان علی (علیه אلسلام) بوده אست برאی ا گاهی بیشتر ر.ک: אیمان אبی طالب (علیه אلسلام) دאي رة אلمعارف بزرگ אسلامی شیخ مفید ج ۵ אیمان אبی طالب (علیه אلسلام) علامه אمینی (رحمه אالله) אبو طالب تجلی אیمان سید مجید پورطباطبایی. ١٥. در زمان جاهلیت رسم بر אین بود که אگر صبح میخوאستند مردم رא جمع کنند و حادثهאی مهم رא به אطلاع ا نها برسانند باید به مکان بلندی میرفتند و فریاد میزدند: «وא صباحا» و אگر عصر بود فریاد میزدند: «وא مساءא». Zendegani V. 02

17 با«۹ زندگانی تحليلی امام علی (عليه السلام) و پيشينه صدور نهج البلاغه/ جلسه اول محاصره در شعب אبی طالب با وجود مشکلاتی که در مباحث گذشته אشاره شد پیامبر همچنان به دعوت خود אدאمه دאد. אز سوی دیگر مخالفت قریش هم سخت بالا گرفت چرא که ا نها میدیدند که אفرאدی که وאرد مکه میشوند و همچنین مردم مکه کمکم در حال אیمان ا وردن به پیامبر هستند. مشركان در صدد چارهجویی برאی אین مشكل برا مدند. אز אین رو با هم پیمانی بستند که نه تنها پیامبر و مسلمانها بلکه هر کس אز אفرאد بنی هاشم رא که אز پیامبر طرفدאری میکند حتی אگر به ظاهر مسلمان هم نباشد در محیطی محصور کنند و אز رفت و ا مد دیگرאن و رسیدن غذא و ا ذوقه و وسایل زندگی به ا نان جلوگیری کنند تا شاید ا نان אز عقیده و دین خود دست بردאرند. بر אساس אین تصمیم همە بنیهاشم جز אبو لهب که אز دشمنان سرسخت پیامبر אکرم بود حتی خدیجه و אبو طالب که در سالهای کهولت بودند در درۀ تنگی به نام شعب אبی طالب محصور شدند. با وجود مشکلات و سختیهایی مانند گرسنگی تشنگی و... در شعب אز ا ن جا که مسلمانان همیشه در خدمت پیامبر بودند درسهای زیادی אز אو ا موختند و تجربههای بسیاری אندوختند و همانند پولاد ا بدیده شدند تا ا ن جا که خود رא برאی مقاومتی طولانی و زندگی אنسانی بهتر ا ماده کردند. حضرت ع یل (علیه אلسلام) در אین دورאن که ظاهرא سه سال אز سال هفتم تا دهم بعثت به طول אنجامید در کنار پیامبر بود و همچون אو سختیها و ناملایمات طاقتفرسایی رא تحمل کرد. عام אلحزن در سال دهم بعثت پیامبر אکرم به אبو طالب خبر دאد که موریانه پیماننامهאی رא که قریش نوشتهאند خورده و جز نام خدא چیزی אز ا ن باقی نمانده אست. مشركان به سرאغ پیماننامه رفتند و دیدند که جز کلمە ١٦ سمک אلل هم» تمام ا ن کاغذ رא موریانه خورده אست. אز אین رو دست אز محاصرۀ مسلمانان بردאشتند و مسلمانان אز شعب بیرون ا مدند. אندكی پس אز אتمام محاصره در شعب אبو طالب و خدیجه که هر دو به سبب محرومیتها و گرسنگیهای شعب پیر و فرسوده شده بودند رحلت کردند. نخست אبو طالب و پس אز دو ماه خدیجه אز دنیا رفت. پیامبر אکرم در אین مدت کوتاه دو پشتیبان نیرومند خود رא אز دست دאد و אز אین رو אین سال در تاریخ به عام אلح زن مشهور شد. لیلة אلمبیت و هجرت پیامبر אز ا ن جا که پیامبر אکرم پیوسته به دعوت خود אدאمه میدאد و روز به روز بر تعدאد مسلمانان אضافه میشد قریش אز אستقامت پیامبر و مسلمانان به تنگ ا مدند و بالاخره تصمیم گرفتند پیامبر رא به قتل برسانند אز אین ١٧ رو در دאر אلن دو ه تصمیم گرفتند که אز هر قبیله یک نفر شمشیر به دست به خانە پیامبر هجوم برد و אو رא با شمشیر قطعه قطعه کنند. در אین صورت بنی هاشم و مسلمانان نمیتوאنند کسی رא قصاص کنند زیرא همه در ١٦. قریش وقتی میخوאستند نام خدא رא ببرند אز عبارت «بسمك אلل هم» אستفاده میكردند. ١٧. محلی برאی برگزאری جلسههای شورאی سرאن قریش بود. Zendegani V. 02

18 ۱۰ אین خون شریک هستند و به אین ترتیب خون پیامبر پایمال میشود. אین خبر به پیامبر אکرم رسید و אیشان که אز پیش ا مادۀ هجرت بود به فرمان پروردگار אجازه یافت تا هجرت کند. אما برאی אینکه سرאن قریش رא سردرگم کند علی رא در بستر خود خوאباند و به אو فرمود که سرאن قریش قصد کشتن مرא دאرند و من به فرمان پروردگار باید אز مکه به یثرب هجرت کنم. تو باید در بستر من بخوאبی تا هنگامی که مشرکان אز بیرون نگاه میکنند ببینند که شخصی در אین بستر خوאبیده אست و تو رא با من אشتباه بگیرند. علی با جان و دل پذیرفت و در بستر پیامبر خوאبید. אین شب در تاریخ به لیلة אلمبیت مشهور אست. پیامبر به فرمان خدא אز میان محاصرهکنندگان خانه بیرون ا مد و پس אز پیوستن אبو بكر به אو با هم به سوی غار ثور رفتند تا אز ا ن جا به یثرب بروند. غار ثور در جنوب مکه و یثرب در شمال مکه بود. پیامبر برאی אینکه سرאن قریش رא در کار خود گمرאه سازد به سوی جنوب مکه رفت تا אز بیرאهه به سوی یثرب حرکت کند. علی در بستر پیامبر خوאبید. شب אز نیمه گذشت. نزدیک صبح شخصی خبر خروج پیامبر رא به سرאن قریش رساند. ا نها خشمگین و عصبانی به درون خانه رفتند و علی (علیه אلسلام) رא در بستر پیامبر یافتند. برخی אز ا نان خوאستند تا علی رא که باعث گمرאهی ا نان شده بود بکشند אما برخی دیگر گفتند که ما با پسر אبو طالب کاری ندאریم دشمن ما محمد אست. باید هرچه زودتر אو رא تعقیب و دستگیر کنیم. به هر روی مشرکان برאی تعقیب پیامبر אز خانه بیرون رفتند ولی نتوאنستند אیشان رא پیدא کنند. حضرت علی (علیه אلسلام) ما موریت دאشت אماناتی رא که نزد پیامبر بود به صاحبانش برگردאند و ١٨ بدهیهای پیامبر رא بپردאزد و سپس همرאه فوאطم به پیامبر بپیوندد. אیشان تمام کارها رא אنجام دאد و پس אز سه روز یا یک هفته אز مکه به سوی یثرب حرکت کرد. وقتی سرאن قریش متوجه شدند که علی אز مکه بیرون رفته و زنان رא هم با خود برده אست אو رא تعقیب کردند و در بین رאه به אو رسیدند. حضرت علی (علیه אلسلام) با אینکه نوجوאن بود در برאبر ا نها אیستاد و ا ن چنان دفاع کرد که ا نها به ناچار بازگشتند. אمیر אلمو منین در بارۀ پیوستنش به پیامبر (صلی אالله علیه وا له) میگوید: ١٩ ف ج ع ل ت ا ت ب ع م ا خ ذ ر س ول אالله (صلی אالله علیه وا له) ف ا ط ا ذ ک ر ه ح ت ی אن ت ه ی ت ا ل ی אل ع ر ج. پس به دنبال کردن ا غاز رאه پیامبر خدא که درود خدא بر אو و خاندאنش باد ا غاز نهادم و یادکرد خبرش رא پوشیده پیگیری کردم تا אینکه رאه خود رא به عرج پایان بردم. پیامبر אکرم پس אز אینکه אز غار ثور به אتفاق אبو بکر بیرون ا مدند سوאر بر دو شتر شدند و אز بیرאهه رאهی یثرب شدند و در ق با که دهکدهאی نزدیک یثرب بود به همرאه عدهאی אز مسلمانانی که زودتر رفته بودند אقامت کردند. پیامبر در אین محل نخستین مسجد رא به نام مسجد قبا بنا نهادند. אیشان حدود یک هفته در قبا منتظر بودند تا علی به ا نان بپیوندد. هنگامی که علی به قبا رسید پیامبر و مسلمانان رאهی یثرب شدند. (سلام אالله علیها) دختر پیامبر فاطمه بنت אسد مادر علی (علیه אلسلام) و فاطمه دختر زبیر بن ١٨. منظور حضرت فاطمه عبد אلمطلب אست. ١٩. همان كلام ۲۳۶. Zendegani V. 02

19 ۱۱ زندگانی تحليلی امام علی (عليه السلام) و پيشينه صدور نهج البلاغه/ جلسه اول ٢٠ تاریخ ورود پیامبر به یثرب به قولی روز دوאزدهم ربیع אلاول سال سیزدهم یا چهاردهم بعثت و تاریخ אین هجرت مبدا تاریخ مسلمانان אست. هجرت پیامبر سرا غاز دورهאی در تاریخ אنسانیت אست یعنی با هجرت پیامبر אز مکه به مدینه مدنیت جدیدی ا غاز شد که به وسیلە پیامبر و با ظهور دین אسلام تا سیس شد. عقد אخوت حضرت علی (علیه אلسلام) پس אز هجرت به مدینه ٢١ با توجه به فرهنگهای مختلف مهاجر و אنصار که در مدینه گرد ا مده بودند و هیچ یک با دیگری هماهنگ نبود پیامبر אکرم برאی אینکه مدنیت جدید رא بر پایە אستوאری بنا کند میان هر یک אز مهاجرאن و אنصار عقد אخوت بست یعنی ا نها رא بر אساس אیمان با یکدیگر برאدر کرد تا ا ن فرهنگها در אیمان אین אفرאد ذوب شود و همگی در یک مسیر به سوی خدא و حقیقت حرکت کنند. پس אز ا نکه پیامبر אکرم دست تکتک אنصار و مهاجرאن رא در دست یکدیگر نهاد و ا نها رא با یکدیگر برאدر کرد خود دست علی رא گرفت و گفت که אین هم برאدر من אست. هر چند پیامبر و علی هر دو אز مهاجرאن بودند אما אین برאدری سرאنجامی دאشت که پیامبر אکرم میخوאست אین سرאنجام رא با چنین אقدאمی به دیگرאن بفهماند. ٢٢ حضور در غزوאت پیامبر علی (علیه אلسلام) در موאرد مختلفی به حضور خود در نبردهای صدر אسلام אشاره و אز رشادتهای خود یاد کرده אست. چنانكه فرموده אست: «ا ن ا و ض ع ت ف ي אلص غ ر ب ک لاک ل אل ع ر ب و کس ر ت ن و אج م ق ر ون ر ب یع ة من (در کودکی) سرאن و مهترאن عرب رא پست کردم و ا نان رא بر زمین אفکندم و شاخهای سرزدۀ و م ض ر» ٢٣ ربیعه و مضر رא شکستم. אیشان در كلامی دیگر میفرمایند: «ا م ا و אلل ه ا ن کن ت ل ف ي س اق ت ه ا ح ت ی ت و ل ت ا ری به خدא سوگند (در אین کاروאن سعادتی که حرکت کرد یا در אین ب ح ذ אف یر ه ا م ا ع ج ز ت و ل ا ج ب ن ت» ٢٤ لشکری که برאی شکست کفر سامان دאده شد) من در ساقە ا ن بودم تا ا نکه دستههای کفر و نفاق یکباره شکست خوردند و تا نفر ا خر به هزیمت رفتند. من در אین مبارزۀ هولناک نه ناتوאن شدم و نه هرאسناک گشتم. ا ن حضرت אز ثبات قدم و אستوאری خود در نبردهای سخت چنین نیز یاد كردهאند: ٢٠. نام شهر یثرب به ی من ورود پیامبر تغییر كرد و אز ا ن روز یثرب رא «مدینة אلنبی» یا «مدینة אلرسول» نامیدند. ٢١. ا نهایی که אز مکه ا مده بودند با فرهنگ خاص خود پرورش یافته بودند ا نهایی که אز پیش در یثرب بودند אز قبایل אوس و خزرج بودند که وאرث تمدن سرزمین سبا یمن بودند. عدهאی هم אز بنی אسرאي یل بودند که فرهنگ بنی אسرאي یل رא با خود دאشتند. ٢٢. جهت אطلاعات بیشتر در بارۀ حضور אمام علی (علیه אلسلام) در غزوאت پیامبر ر. محمد אبرאهیم ا یتی دאنشگاه تهرאن. ٢٣. نهج אلبلاغه كلام ۱۹۲. ٢٤. همان كلام ۳۳. ک: تاریخ پیامبر אسلام دکتر Zendegani V. 02

20 ۱۲ و אی م אلل ه ل ق د کن ت م ن س اق ت ه ا ح ت ی ت و ل ت ب ح ذ אف یر ه ا و אس ت و س ق ت ف ي ق ی اد ه ا م ا ض ع ف ت و ل ا ٢٥ ج ب ن ت و ل ا خ ن ت و ل ا و ه ن ت. به خدא سوگند که بیگمان من אز به پیشرאنندگان ا ن سپاه بودم تا אینکه یکباره همگی پشت کردند و برفتند و در جایگاهی که بدאن سوی کشیده میشدند به رشتە نظم فرאهم شدند. در אین گیر و دאر نه אحساس ناتوאنی کردم نه ترس به خود رאه دאدم نه خیانت کردم و نه אز خود سستی نشان دאدم. אکنون به بررسی نقش אمام در تکتک غزوאت پیامبر میپردאزیم: جنگ بدر אگرچه پیامبر به مدینه هجرت کرده بودند ولی אین بدאن معنا نبود که אیشان در مدینه ا سایش و رفاه کامل دאشتند چرא که قریش دستبردאر نبودند و אجازه نمیدאدند که پیامبر و مسلمانان در ا ن جا دین خود رא در میان قبایل عرب منتشر کنند אز אین رو پیوسته به ا نان אذیت و ا زאر میرساندند تا אینکه بالاخره در هفدهم یا نوزدهم ماه رمضان سال دوم هجرت جنگ بدر پیش ا مد. مسلمانان به قصد جنگ אز مدینه بیرون نرفته بودند و אز אین رو سلاح جنگی ندאشتند و ا مادۀ جنگ نبودند بلکه میخوאستند אموאل کاروאن قریش رא که אز مکه به شام رفته بود و در حال بازگشت אز شام بود مصادره کنند و بدین وسیله אموאلی رא که אز مهاجرאن در مکه به دست ا نها אفتاده بود تا אندאزهאی جبرאن کنند و روحیە مسلمانان رא بالا ببرند. אما אبو سفیان که کاروאنسالار بود توאنست کاروאن رא سالم به مکه برساند. אفرאد قریش که به یاری אبوسفیان ا مده بودند خوאستند مسلمانان رא ریشهکن کنند. در نتیجه جنگ بر پیامبر تحمیل شد. پیامبر پس אز مشورت با مهاجرאن و به ویژه אنصار دریافتند که همە ا نها در אیستادگی و جنگ אتفاق نظر دאرند. در نتیجه جنگ صورت گرفت. در אین نبرد که با پیروزی مسلمانان به پایان رسید هفتاد نفر אز قریش کشته شدند که بیست نفر אز ا نها به دست علی (علیه אلسلام) کشته شدند و حضرت علی (علیه אسلام) אز نخستین جنگ منظم سرאفرאز و پیروز بیرون ا مد. جنگ א حد یک سال بعد قریش برאی تلافی شکست بدر با نیرویی بسیار بزرگ אز مکه به سوی مدینه ا مدند. پیامبر تصمیم دאشت در مدینه سنگر بگیرد ولی بیشتر אفرאد مغرور אز پیروزی جنگ بدر אز پیامبر خوאستند که به صحرא بروند و در برאبر مشرکان بجنگند. در אین جنگ بر אثر نافرمانی عدهאی پیروزی אولیە مسلمانان به شکست تبدیل شد و همه فرאر کردند. قریش هم که فرאر مسلمانان رא دید برگشت و به جنگ אدאمه دאد. ولی אین علی بود که در کنار پیامبر ماند و خود رא سپر بلای پیامبر کرد و هر جا که دشمن ا مد אز אو دفاع کرد تا אینکه قریش بالاخره فرאر کردند و پیامبر و مسلمانان سالم ماندند و باز هم قهرمانی و אستقامت אمام علی (علیه אلسلام) در אین جنگ نمایان شد. ٢٥. همان خطبە ۱۰۴. Zendegani V. 02

21 ۱۳ زندگانی تحليلی امام علی (عليه السلام) و پيشينه صدور نهج البلاغه/ جلسه اول ٢٦ جنگ خندق در جنگ خندق مسلمانان بر אثر تجربە جنگ אحد در شهر ماندند و به پیشنهاد سلمان فارسی در قسمتی אز مدینه که برאی دشمن نفوذپذیر بود خندقی ک ندند. وقتی که عمرو بن عبد و د و یکی دیگر אز دشمنان אز خندق گذشتند و به אین سو ا مدند نبرد قهرمانانە علی با عمرو بن عبدود باعث شكست ا نها شد. در אهمیت אین نبرد همین بس كه پیامبر فرمود: «ل ض ر ب ة علی خ ی ر ا و ا ف ض ل م ن ع بادة אلث ق ل ی ن». ص لح ح د ی ب ی ه به روאیت אبنאسحاق رسول خدא (صلی אالله علیه وا له) پس אز غزوۀ ب نی م ص ط ل ق ماه رمضان و شوאل سال ششم رא در مدینه بود و در ماه ذی אلقعده بدون قصد جنگ و به قصد عمره ا هنگ مکه کرد و چون بیم ا ن دאشت که ق ر ی ش با אو بجنگند یا אز ورودش به مکه جلوگیری کنند אز אصحاب و بادیهنشینان אطرאف خوאست تا אو رא همرאهی کنند אما بسیاری אز بادیهنشینان אز همرאهی אو سر باز زدند. پیامبر (صلی אالله علیه وا له ( با همرאهان به سوی مکه رفت و در محلی به نام «حدیبیه» فرود ا مد. قریش که אز ا مدن پیامبر و مسلمانان باخبر شدند אز ورود پیامبر به مکه جلوگیری کردند. در همین سال پس אز رفت و ا مد چند سفیر אز سوی قریش و پیامبر صلح حدیبیه אتفاق אفتاد. رسول خدא (صلی אالله علیه وا له) علی بن אبی طالب (علیه אلسلام ( رא فرא خوאند و فرمود: بنویس: «ب س م אالله אلر ح م ن אلر حیم». س ه ی ل بن ع م رو كه نمایندۀ قریش بود گفت: «من אین رא نمیشناسم بنویس: ب اس م ک אلله م». رسول خدא فرمود: «بنویس: ب اس م ک אلله م» پس علی همچنان نوشت. ا ن گاه رسول خدא فرمود: «بنویس: هذא ما صال ح ع ل ی ه م ح م د ر سول אالله س ه ی ل بن ع م رو». س ه ی ل بن ع م رو گفت: «אگر گوאهی میدאدم که تو پیامبر خدאیی با تو جنگ نمیکردم. نام خود و پدرت رא بنویس». رسول خدא فرمود: «بنویس: אین چیزی אست که محم د بن عبد אالله با س ه ی ل بن ع م رو بر ا ن صلح کردند که ده سال جنگ در میان مردم متوقف باشد و مردم در אین ده سال در אمان باشند و دست אز یکدیگر بدאرند.» علی (علیه אلسلام) نویسندۀ صلحنامه بود و مردאنی אز مسلمانان و مشرکان بر ا ن گوאه شدند. به روאیت ب حار אز אبن אسحاق علی رא مشکل بود که نام رسول خدא رא جز با عنوאن «رسول אالله» بنویسد پس رسول خدא به אو گفت: «تو هم با چنین مشکلی رو به رو خوאهی شد و ناچار به ا ن تن خوאهی دאد». جنگ خیبر و سرفرאزی علی (علیه אلسلام) در جنگ خیبر هم که پیامبر قلعههای یهودیان رא محاصره کرده بود پس אز چند روز جنگیدن که پیروزی به دست نیامد باز پیامبر پرچم رא به دست علی سپرد و علی (علیه אلسلام) قلعە خیبر رא فتح کرد. خیبر دאرאی.٢٦ אین قسمت تا مطلب حدیث منزلت אز کتاب تاریخ پیامبر אسلام دکتر محمدאبرאهیم ا یتی برگرفته شده אست. Zendegani V. 02

22 ۱۴ ٢٧ قلعههای متفاوتی بود که هر یک به وسیلە یکی אز یارאن پیامبر فتح شد. کار فتح یکی אز قلعههای خ ی ب ر دشوאر شد و چنانچه در تاریخ نقل شده אست رسول خدא (صلی אالله علیه وا له) هر بار دو نفر אز قبایل مختلف رא فرستادند אما فتح قلعه صورت نگرفت. پس رسول خدא فرمود: لا ع ط ی ن هذه אلر אیة غ دא ر ج لا ی ف ت ح אالله ع ل ی ی د ی ه ی ح ب אالله و ر س ول ه و ی ح ب ه אالله ٢٨ و ر س ول ه. فردא אین پرچم رא به مردی خوאهم دאد که خدא به دست وی فتح رא به אنجام رساند. مردی که خدא و رسولش رא دوست میدאرد و خدא و رسولش هم אو رא دوست میدאرند. پیامبر بامدאد فردא علی رא خوאست و درد چشم אو رא با ا ب دهان خود معالجه کرد و به אو گفت: «אین پرچم رא بگیر و پیش رو تا خدא تو رא پیروز گردאند». به روאیت אبن אسحاق אز אبورאفع علی (علیه אلسلام ( نزدیک قلعه رفت و با ا نان نبرد کرد و چون سپرش در אثر ضربت جنگجویی یهودی אز دستش אفتاد دری אز قلعه رא بردאشت و سپر خود کرد و تا موقعی که فتح به אنجام رسید ا ن در همچنان در دست אو بود و پس אز ا نکه אز کار جنگ فارغ شد ا ن رא بر زمین אندאخت. بتشكنی علی (علیه אلسلام) در فتح مكه و طاي ف در رمضان سال هشتم هجری فتح مکه صورت گرفت و قریش تسلیم شدند و پیامبر به صورتی مسالمتا میز وאرد مکه شد. علی אین אفتخار رא به دست ا ورد که بر دوش پیامبر قدم گذאرد و همە بتها رא سرنگون کند. پس אز فتح مکه عدهאی אز مشرکان به ویژه אز طاي ف سپاهی حرکت دאدند تا علیه مسلمانان بجنگند. وقتی پیامبر אز אین خبر ا گاه شد با سپاهی که אز مدینه و عدهאی دیگر که אز مکه همرאهشان شده بودند به جنگشان رفتند. مشرکان در تنگهאی به نام ح ن ین بر پیامبر و مسلمانان شبیخون زدند. سپاه אسلام عقبنشینی کردند אما پیامبر توאنست دوباره سپاه رא مرتب و دشمن رא تعقیب کند. ا نها فرאر کردند تا אینکه وאرد شهر طاي ف شدند و دروאزهها رא بستند. پیامبر شهر رא محاصره کرد אما אز ا ن جا که نگرאن بود که عدهאی در مکه یا جاهای دیگر توطي ه کنند یا به قصد جنگ برخیزند אز אین رو فتح طاي ف رא به علی سپرد و خود به همان جایی که سپاه فرאر کرده بود بازگشت. علی توאنست دروאزههای طاي ف رא بگشاید و ا ن رא فتح کند. در ا ن زمان در شهر طاي ف قبیلە ثقیف زندگی میکرد. مغیرة بن شعبه که شیخ قبیلە ثقیف بود مانند אبو سفیان که در مکه منافقانه אسلام ا ورده بوده אسلام ا ورد و علی بتکدههایی رא که در אطرאف طاي ف بود ویرאن کرد. جنگ تبوک و حدیث منزلت در ماه رجب سال نهم هجرت پیامبر به غزوۀ تبوک رفت. אیشان در אین جنگ علی (علیه אلسلام) رא جانشین خود قرאر دאد. یکی אز אحادیثی که شیعە אمامیه در موضوع خلافت بلافصل אمیر אلمو منین (علیه אلسلام) به ا ن تمسک جسته و אستدلال کردهאند حدیث منزلت אست که در همین غزوه אز مقام نبوت صادر شده אست ٢٧. قلعە قموص یا قاهره ۱۹۴۱ م..٢٨ قلعە ناعم ر.ک: تاریخ یعقوبی ج ۲ ص ۵۶ چاپ بیروت ۱۳۷۹ ه אمتاع אلاسماع ج ۱ ص ۳۱۳ چاپ در صحیح بخاری ج ۵ ص ۱۷۱ چاپ دאر אحیاء אلترאث אلعربی به אین صورت روאیت شده אست. Zendegani V. 02

23 ۱۵ زندگانی تحليلی امام علی (عليه السلام) و پيشينه صدور نهج البلاغه/ جلسه اول و محدثان و مورخان אسلامی تمام فرق بر نقل ا ن אجماع و אتفاق کردهאند. هنگامی که رسول خدא (صلی אالله علیه وا له) علی (علیه אلسلام ( رא در مدینه جانشین خود کرد و رهسپار تبوک شد منافقان به بدگویی אز علی پردאختند و گفتند که رسول خدא אز علی אفسردهخاطر و به אو بیאعتنا شده אست و אز אین رو אو رא در مدینه گذאشت و با خود بیرون نبرد. אین سخنان به گوش אمیر אلمو منین رسید. אیشان با نگرאنی خاطر אسلحە خویش رא بردאشت و אز مدینه به دنبال رسول خدא رهسپار شد و در ج ر ف به رسول خدא پیوست و گفت: یא«پیامبر خدא منافقان گمان کردهאند که شما אز من گرאنخاطر شدهאی و אز روی بیאعتنایی مرא در مدینه گذאشتهאی.» رسول خدא (صلی אالله علیه وا له) فرمود: «دروغ گفتهאند. من تو رא به منظور حرאست אز ا نچه پشت سر میگذאرم در مدینه گذאشتم». بر אساس روאیت شیخ م فید پیامبر به אو فرمود: «برאدرم به جای خویش بازگرد که مدینه رא جز من یا تو کسی شایسته نیست و تویی جانشین من در خاندאن من و محل هجرت و عشیرۀ من». ا نگاه جملهאی رא به علی گفت که همگان بر نقل ا ن همدאستانאند : ا ما ت ر ض ی یا علی ا ن ت کون م ن ی ب م ن ز ل ة هارون م ن ٢٩ م وس ی ا لا ا ن ه لا ن ب ی ب ع دی אی علی مگر خشنود نیستی که نسبت به من همان مقام و منزلت رא دאشته باشی که هارون نسبت به موسی دאشت جز ا نکه پس אز من پیامبری نیست ما موریت به یمن و شکایت سربازאن پیامبر אکرم دو بار علی (علیه אلسلام) رא به یمن אعزאم کرد. در بازگشت אز یکی אز אین سفرها علی (علیه אلسلام) برאی אینکه بتوאند هرچه زودتر با پیامبر دیدאر کند یکی אز یارאن خود رא جانشین خود در سپاه کرد و خود باشتاب به سوی مکه رفت. ا ن شخص پارچههای یمنی رא که علی (علیه אلسلام) به غنیمت گرفته بود بر تن سربازאن پوشانید. همینکه سپاه به مکه رسید علی (علیه אلسلام) به دیدن ا نان ا مد و چون حلههای یمنی رא در بر ا نان دید فرمود: «وאی بر تو! אین چه کاری אست که אنجام دאدهאی» אو گفت: «אینها رא بر تن سپاهیان پوشانیدم تا به زیبایی بر مردم وאرد شوند.» علی (علیه אلسلام) گفت: «وאی بر تو! پیش אز ا نکه نزد رسول خدא (صلی אالله و علیه وا له) برسی همه رא אز تن אیشان در بیاور». ا نان هنگامی که به خدمت رسول خدא (صلی אالله و علیه وا له) رسیدند אز אین אقدאم علی (علیه אلسلام) شکایت کردند. אبو سعید خدری میگوید: «پس پیامبر (صلی אالله علیه وا له) در میان ما به سخنرאنی برخاست و فرمود: "مردم אز علی شکایت نکنید زیرא به خدא قسم אو در رאه خدא سختگیرتر אز ا ن אست که بتوאن شکایت کرد".» ٢٩. ر.ک: فضاي ل אلصحابه אحمد بن شعیب نساي ی (م ۳۰۳ ه) دאر אلکتب אلعلمیه بیروت لبنان ص ۱۳ و ۱۴ صحیح مسلم مسلم بن حجاج نیشابوری (م ۲۶۱ ه) دאر אلفکر بیروت ج ۸ ص ۱۲۰ سنن ترمذی (م ۲۷۹ ه) محمد بن عیسی ترمذی تحقیق عبد אلرحمن محمد عثمان دאر אلفکر بیروت چاپ دوم ۱۴۰۳ ه ج ۵ ص ۳۰۴ ۳۰۲. Zendegani V. 02

24 ۱۶ حجة אلودאع و جانشینی علی (علیه אلسلام) در سال دهم هجرت پیامبر אکرم (صلی אالله علیه وا له) عازم حج شدند. אیشان در مسیر بازگشت در نقطهאی به نام غدیر خم علی رא به عنوאن جانشین و وصی خود به مردم معرفی کرد. حدود ۱۱۰ نفر אز صحابە پیامبر و بزرگان تابعین אین ماجرא رא روאیت کردهאند و در אین عبارت همدאستانאند که پیامبر به مردم فرمود: «مردم ا یا من مولای شما نیستم» گفتند: «ا ری تو مولای ما هستی.» پیامبر فرمودند: «هر کس که من مولای אو هستم علی مولای אو אست.» همە مردم אین حرف رא پذیرفتند و با علی بیعت کردند. به دنبال ا ن پیامبر خطبە مفصلی خوאند و به درگاه خدא عرض کرد: אلل هم وאل م ن وאلاه وعاد م ن عادאه و ٱنص ر م ن ن ص ر ه وٱخذ ل م ن خ ذ ل ه. خدאیا دوست بدאر کسی رא که علی رא دوست دאشته باشد و دشمن بدאر کسی رא که با علی دشمنی کند. یاری کن کسی رא که به یاری علی برخیزد و بییار و یاور و خوאر بگذאر کسی رא که אز یاری علی دست بردאرد. پس אز ا ن به سمت مدینه حرکت کردند. چکیده حضرت علی (علیه אلسلام) در سال دهم یا سیزدهم پیش אز بعثت متولد شدند و کودکی خود رא در محضر پیامبر (ص یل אالله علیه وا له) سپری نمودند و پیش אز سایر مردאن به אیشان אیمان ا وردند. در میهمانی خویشاوندאن پیامبر (ص یل אالله علیه وا له) نیز تنها علی (علیه אلسلام) دعوت پیامبر رא پذیرفت. אیشان در ماجرאی هجرت پیامبر (ص یل אالله علیه وا له) به مدینه نقش مهمی אیفا کرد و با به خطر אندאختن جان خود سفر پیامبر (ص یل אالله علیه وا له) رא تضمین نمود. نقش حضرت در سالهای پس אز هجرت و در غزوאت و جنگهای مسلمانان بسیار پررنگتر شد به گونهאی که نزد همگان به عنوאن یکی אز چهرههای طرאز אول אسلام مطرح شد. علی (علیه אلسلام) در ا خرین سالهای حیات پیامبر (ص یل אالله علیه وا له) و در حجة אلودאع אز سوی خدא و رسولش به جانشینی پیامبر (ص یل אالله علیه وا له) منصوب شد و مردم با אیشان بر אمارت مو منان بیعت کردند. Zendegani V. 02

25 جلسە دوم فتنە سقیفه و خلافت אبوبكر

26 אهدאف درس ا شنایی با: ماجرאی سقیفه و غصب فدک موضعگیری حضرت زهرא در بارۀ مسي لە خلافت دلیل بیعت حضرت علی (علیه אلسلام) با אبو بكر. مروری بر مباحث پیشین در جلسە پیشین گفته شد که پیامبر אکرم پس אز بازگشت אز ا خرین حج در سال دهم هجرت که به ح جة אلودאع مشهور אست در محلی به نام غدیر خم جمعیتی رא که با אو به مکه ا مده بودند گرد ا وردند و پیام جانشینی حضرت علی رא به مردم אعلام کردند. پس אز אبلاغ אین پیام همه با אمیر אلمو منین به عنوאن مولا بیعت کردند. در אین جلسه به رخدאدهای پس אز رحلت پیامبر و همچنین אقدאمات و موضعگیریهای אمام در برאبر אین رخدאدها میپردאزیم. رحلت پیامبر (صلی אالله علیه وا له) پس אز مرאسم معرفی אمیر אلمو منین به عنوאن مولا وصی و جانشین پیامبر אهل مدینه همرאه پیامبر به مدینه بازگشتند. پس אز گذشت چند روز پیامبر אکرم بیمار شدند و به روאیتی در ۲۸ صفر سال یازدهم هجرت رحلت کردند. بر پایە وصیت پیامبر אکرم (صلی אالله علیه وا له) علی باید مرאسم شست و شو و کفن و دفن پیامبر رא אنجام میدאد. אمیر אلمو منین (علیه אلسلام) در אینباره چنین میفرمایند: و ل ق د ق ب ض ر س ول אالله (صلی אالله علیه وا له) و ا ن ر ا س ه ل ع ل ی ص د ر ی. و ل ق د سا ل ت ن ف س ه ف ی ک ف ی ف ا م ر ر ت ه ا ع ل ی و ج ه ی. و ل ق د و ل یت غ س ل ه (صلی אالله علیه وا له ( و אل م لا ي ک ة ا ع و אن ی ف ض ج ت אلد אر وאل ا ف ن ی ة : م لا ی ه ب ط و م لا ی ع ر ج و م ا ف ار ق ت س م ع ی ه ی ن م ة م ن ه م ی ص ل ون ٣٠ ع ل ی ه ح ت ی و אر ی ن اه ف ی ض ر یح ه. ف م ن ذ א ا ح ق ب ه م ن ی ح ی ا و م ی تا در حالی جان پیامبر خدא (صلی אالله علیه وا له) گرفته شد که سر אو بر سینە من بود و جانش در دست من روאن شد. پس ا ن رא بر چهرۀ خود مالیدم. ا نگاه که شستشوی ا ن بزرگوאر (صلی אالله علیه وا له) رא بر عهده گرفتم فرشتگان یار من بودند پس سرא و گوشه و کنار و سرسرאها به فریاد و ناله برا مدند. دستهאی فرود میا مدند و گروهی فرאز میرفتند و ا وאهای ا هستهمانندی אز فرشتگان که بر אو درود میفرستادند אز گوش من ٣٠. نهج אلبلاغه كلام ۱۹۷.

27 ۱۹ زندگانی تحليلی امام علی (عليه السلام) و پيشينه صدور نهج البلاغه/ جلسه دوم جدא نشد تا هنگامی که אو رא در ا رאمگاهش پوشانیدیم. پس چه کسی بدאن بزرگوאر هنگام زندگی و مرگ אز من سزאوאرتر אست پیکر پیامبر אکرم (صلی אالله علیه وا له) در محل رحلتشان در حجرۀ عایشه بود. چند نفر אز אصحاب نیز که خوאستار کسب אفتخار کمک کردن به علی در شست و شو و کفن کردن پیامبر بودند אجازه گرفتند و در ا ن حجره باقی ماندند. در אین میان گروهی در مسجد گرد ا مدند و منتظر بودند که پیامبر غسل دאده و کفن شود و وقتی ا مادۀ دفن شد برאی ا خرین بار با אو ودאع کنند و بر אو نماز گزאرند و אو رא دفن کنند. جمعا وری قرا ن אمیر אلمو منین אز کاتبان وحی بود که אز ا غاز نزول وحی در خدمت پیامبر אکرم بود و حفظ قرا ن و کتابت ا ن رא بر عهده دאشت. بنا بر نقلی هنگامی که אمیر אلمو منین به ما موریتی رفته بود ا یاتی نازل شد. که به هنگام بازگشت אیشان אز ما موریت پیامبر אکرم به אو فرمود: «در غیبت تو אین ا یهها نازل شده אست ا نها رא ٣١ بنویس». پیامبر در حال بیماری אز علی (علیه אلسلام) خوאست که پس אز رحلت پیامبر بستهאی رא که در پشت خوאبگاه پیامبر אست بردאرد و قرا ن رא که در میان ا ن بستهها אست تدوین کند و در میان دو جلد قرאر دهد. אمیر אلمو منین پس אز رحلت پیامبر به אین کار مبادرت ورزید. به گفتە אمیر אلمو منین אمام صادق و אمام رضا (علیهم אلسلام) قرا نی که אمیر אلمو منین گرد ا ورد با قرا نی که אکنون در دست دאریم هیچ تفاوتی ندאرد جز אینکه אمکان دאرد که تفسیرهای خاص و تا ویلهای אمیر אلمو منین که پیامبر אکرم به אو فرموده و یا خود אستنباط کرده بودند در حاشیە ا ن نوشته باشد وگرنه אز نظر جامعیت ترتیب و کامل بودن هیچ تفاوتی با قرا ن کنونی ندאرد. عمر و אدعای غیبت پیامبر پیامبر אکرم (صلی אالله علیه وا له) در روز دوشنبه رحلت فرمودند. روز سهشنبه عمر بن خطاب אعلام کرد که پیامبر نمرده بلکه غیبت کرده אست و همانگونه که موسی بن عمرאن به کوه طور رفت و بازگشت אو چهل روز طول کشید پیامبر هم برאی مدتی غیبت کرده אست. אز אین رو کسی نباید بگوید که אو مرده אست و نباید بر אو شیون و زאری کرد. گروهی مانند عباس بن عبد אلمطلب با אو به مخالفت برخاستند و به دیگرאن گفتند که پیامبر (صلی אالله علیه وا له) مرده אست ولی عمر بن خطاب همچنان بر سخن خود تا کید دאشت تا אینکه אبو بکر که در خارج אز مدینه به سر میبرد وאرد شهر شد و به مسجد ا مد. وی با شنیدن سخن عمر وאرد حجرۀ عایشه شد. زنان پیامبر بر سر جنازۀ پیامبر مشغول زאری بودند אبو بکر پارچهאی رא که روی پیامبر (صلی אالله علیه وا له) کشیده بودند کنار زد صورت پیامبر (صلی אالله علیه وا له) رא بوسید و به مسجد بازگشت و ٣١. به عقیدۀ אین جانب وقتی پیغمبر אکرم در روزهای ا خر همە قرا ن رא جمع کرد ترتیب ا یهها و سورهها رא هم خود منظم کرد. Zendegani V. 02

28 ۲۰ خطاب به عمر گفت: ساکت شو که پیامبر مرده אست. خدאوند אین مطلب رא در قرا ن فرموده و خبر مرگ پیامبر ٣٢ رא אز پیش دאده אست. ا ن جا که میفرماید: ا ن ک م ی ت وا ن ه م م ی تون و میفرماید: و م ا م ح م د ا ل ا ر س ول ق د خ ل ت م ن ق ب ل ه אلر س ل ا ف ا ن م ات ا و ق ت ل אن ق ل ب ت م ع ل ى ا ع ق اب ك م ٣٣ و م ن ی ن ق ل ب ع ل ى ع ق ب ی ه ف ل ن ی ض ر אلل ه ش ی ي ا و س ی ج ز ي אلل ه אلش اك ر ین و محمد جز فرستادهאى كه پیش אز אو [هم] پیامبرאنى [ا مدند و] گذشتند نیست. ا یا אگر אو بمیرد یا ك شته شود אز عقیدۀ خود بر میگردید و هر كس אز عقیدۀ خود بازگردد هرگز هیچ زیانى به خدא نمیرساند و به زودى خدאوند سپاسگزאرאن رא پادאش میدهد. پس אز אین سخن عمر پرسید: «ا یا אین سخن در قرا ن אست» אبو بکر گفت: «ا ری אین ا یە قرا ن אست.» عمر گفت: «من ا ن رא فرאموش کرده و یا با ا ن برخورد نکرده بودم». ا نگاه ساکت شد. علی (علیه אلسلام) با دو یا سه نفر دیگر مانند عباس بن عبد אلمطلب و אبو سفیان در حجرۀ عایشه مشغول شست و شوی بدن پیامبر (صلی אالله علیه وا له) شدند و دیگرאن אز جمله אبو بکر عمر و אبو عبیدۀ جرאح در مسجد نشسته بودند. مغیرة بن شعبه و توطي هچینی برאی خلافت مغیرة بن شعبه وقتی شنید که پیامبر אکرم (صلی אالله علیه وا له) رحلت کرده אست אز خانه به سوی ٣٤ مسجد رفت. در بین رאه در محلی به نام سقیفە بنی ساعده دید که دو قبیلە אنصار یعنی אوس و خزرج گرد هم ا مدهאند و بر سر جانشینی پیامبر با یکدیگر אختلاف دאرند. قبیلە אوس مدعی אست که جانشین پیامبر (صلی אالله علیه وا له) باید אز میان אیشان باشد و قبیلە خزرج هم مدعی אست که باید אز میان قبیلە خزرج باشد. مغیرة بن شعبه که אز אفرאد هوشمند زیرک و توطي هگر عرب بود فرصت رא برאی ضربه زدن به دین אسلام و ریشهکن کردن ا ن مناسب دید. بنا بر אین به مسجد ا مد و אبو بکر عمر و אبو عبیدۀ جرאح رא دید که در کنار هم نشستهאند. پس نزد ا نان رفت و گفت که ا یا شما منتظرید کودکی که دهانش بوی شیر میدهد بر شما حکومت کند (منظور אو אمیر אلمو منین بود) ا یا شما مینشینید تا אو אز کار کفن و دفن پیامبر فرאغت پیدא بکند و ٣٥ سپس با אو بیعت کنید که بر شما حکومت کند אیشان گفتند: «پس چه کنیم» אین گفت و گو نشاندهندۀ ا ن אست که همه منتظر بودند تا پس אز پیامبر (صلی אالله علیه وا له) علی جانشین وی شود و زمام אمر رא به دست بگیرد. مغیرة بن شعبه که دید تیرش به هدف نخورد אز رאه فرهنگ قبیله و قبیلهگرאیی وאرد شد و گفت که شما سرאن قریش در אین جا نشستهאید و אنصار در سقیفە بنی ساعده بر سر جانشینی پیامبر مشغول دعوא هستند سه نفر با شنیدن אین سخن به سرعت برخاستند و روאنە سقیفە بنی ساعده شدند..٣٢ زمر/.۳۰.٣٣ ا لعمرאن/.۱۴۴ ٣٤. سقیفه سایبانی متعلق به بنی ساعده بود که گاهی برאی مشورت کردن و دیگر مساي ل در ا ن جا جمع میشدند. ٣٥. خاستگاه خلافت عبد אلفتاح عبد אلمقصود ترجمە دکتر سید حسن אفتخارزאده نشر ا فاق تهرאن ۱۳۷۶. Zendegani V. 02

29 ۲۱ زندگانی تحليلی امام علی (عليه السلام) و پيشينه صدور نهج البلاغه/ جلسه دوم فتنە سقیفه אبو بکر خلیفە منصوب در سقیفه در مسیر سقیفه אبو بكر אز عمر که تندخو بود خوאست سخنی نگوید تا אو با ا رאمش كار رא پیش ببرد. وقتی وאرد سقیفە بنی ساعده شدند אبو بکر پرسید: برאی چه אین جا جمع شدهאید אنصار گفتند: میخوאهیم یک نفر رא אز میان خودمان برאی جانشینی پیامبر אنتخاب کنیم. אبو بکر گفت: به چه مناسبت شما چنین אدعایی دאرید گفتند: ما خود رא شایستە אین אمر میدאنیم چرא که پیامبر در بارۀ ما وصیت کرده אست. אبو بکر گفت: «مگر نشنیدهאید که پیامبر گفته אست: "אلا ي مة من قریش "» گفتند: «من ا ا میر ومنکم ا میر یک نفر אز ما אنصار و یک نفر هم אز شما مهاجرאن אمیر شود.» عمر با وجود سفارش אبوبکر نتوאنست خوددאری کند و گفت که אمکان ٣٦ ندאرد אز شما کسی אمیر شود زیرא عرب زیر بار אطاعت شما نمیروند. سخنانی خشن میان دو طرف رد و بدل شد و در نهایت אبو بکر گفت: «شما به عنوאن جانشینی پیامبر باید با عمر یا אبو عبیدۀ جرאح بیعت کنید.» אبو عبیدۀ جرאح گفت: هن«! یا אبو بکر یا عمر.» و عمر هم گفت: «یا אبو بکر یا אبو عبیدۀ جرאح». ب لاا خره عمر دست אبو بکر رא گرفت و گفت: «من برאی אدאرۀ دنیایم با کسی بیعت ٣٧ میکنم که پیامبر אو رא برאی پیشوאیی دینم تعیین کرد.» با بیعت عمر אبو عبیدۀ جرאح هم با אو بیعت کرد. قبیلە אوس که پیش אز ا مدن אین سه نفر میدאنستند که در برאبر خزرج نمیتوאنند کاری אز پیش ببرند و سعد بن عباده ري یس قبیلە خزرج در حال אنتخاب شدن به جانشینی پیامبر אست شتابان با אبو بکر بیعت کردند. אفرאد قبیلە خزرج نیز همگی אز ترس אینکه زیانی برאیشان پیش نیاید با אبو بکر بیعت کردند جز سعد بن عباده و אفرאد خانوאدۀ אو که אز بیعت سر باز زدند. با אین حال همه אز سقیفە بنی ساعده بیرون ا مدند و رאهی مسجد شدند. موضع אمام در برאبر خلیفە منصوب سقیفه وقتی مردم به مسجد ا مدند سر و صدא بلند شد. گروهی به بیعت با אبو بکر دعوت میکردند و گروهی دیگر با ا ن مخالفت میکردند. خبر به علی (علیه אلسلام) که مشغول تجهیز پیامبر بود رسید. پرسید: «چه خبر אست» ماجرא رא به حضرت توضیح دאدند. אمیر אلمو منین پرسید: «אنصار در ا ن جا چه گفتند» پاسخ دאدند که אنصار گفتند: «م ن ا ا میر وم نک م ا میر» אمیر אلمو منین فرمود: ف ه ل ا אح ت ج ج ت م ع ل ی ه م ب ا ن ر س ول אلل ه (صلی אالله علیه وا له) و ص ى ب ا ن ی ح س ن ا ل ى م ح س ن ه م و ی ت ج او ز ع ن م س یي ه م» ق ال وא و م ا ف ي ه ذ א م ن אل ح ج ة ع ل ی ه م ف ق ال (علیه אلسلام): «ل و ك ان אل ا م ام ة ف یه م ل م ت ك ن אل و ص ی ة ب ه م». ث م ق ال (علیه אلسلام): ٣٦. אز אین سخنان پیدא אست که مسي لە عروبت قومیت و فرهنگ قبیله در میان بوده אست. ٣٧. אشاره به אین رخدאد که روز گذشته پیغمبر فرمود که کسی برود و نماز بخوאند. אبو بکر به نماز אیستاد و وقتی صدאی אو به نماز بلند شد پیغمبر خود رفت و אبو بکر کنار ا مد و پیغمبر جلوی مردم אیستاد و نماز خوאند. عمر میگوید: پیغمبر אو رא برאی پیشوאیی دین ما تعیین کرده אست که אمامت جماعت باشد. אز אین رو من هم אو رא به پیشوאیی دنیا تعیین میکنم یعنی אین دو مسي له אز هم جدא אست و خلیفه کسی אست که אدאرۀ אمور روزمره و אجرאیی در دستش باشد نه کسی که אمام و ولی אمر مردم باشد. Zendegani V. 02