MARTIN LUTHERA LEH A RINNA

Similar documents
30

Noah and the Great Flood Mizo

38

Questionnaire to VCs

15

7

Gods Promise to Abraham Mizo PDA

The Start of Mans Sadness Mizo

( 3rd Semester ) MIZO ( Modern Indian Language ) Full Marks : 75 Time : 3 hours ( PART : B DESCRIPTIVE ) ( Marks : 50 ) The questions are of e

W & L _Burmese_6x8.2

Baptist Church of Mizoram Kristian Chhungkaw Thuzir 2019 (May 13-18, 2019) Rev. Vanlalmuankima

NOVEMBER

Microsoft Word - CPF 2011 MIzo.doc

13

When God Made Everything Mizo CB6

Untitled-1

Justification by Faith_Mizo_Master

1 July August, 2016

Untitled-1

April 2018 AGAPE 1

BCM Ni Pawimawh Programme KUMTHAR NI January 1, 2019 Pathian hruainain kum 2019 kan lo chuang kai leh ta. Kohhran member zawng zawng Worship

Untitled-1

March

PERIODICAL

Untitled-1

DECEMBER

NAUP

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

DID

Hualngo

Untitled-2

A lo ni zawk maw.pmd

PERIODICALS - JU

PERIODICAL

SAMPLE QUESTION PAPER 2019 EXAM MIZO SUBJECT (098) CLASS X Time allowed : 3 Hours Marks : 80 Section A (Reading Comprehension) 1. A hnuaia thu hi ngun

Untitled-3

PERIODICAL

ESTD. JULY 1931 Postal Regd. No. MR NE- 1063/ I din leh ang u Nehemia 2:17 REGD. NO. RN 37326/81 VOLUME 80 NO. 1 January 2011 Sipai Tlangau Jan

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

PERIODICAL

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

1 March April, 2018

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

Untitled-1

PERIODICALS - JU

PERIODICALS

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

Untitled-1

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

Baptist Women world Day of Prayer program 2019 in Mizo language (Khawvel pumpui Baptist hmeichhe inzawmkhawm pawl tawngtaihona a kan hriattur-te Mizo

SAMPLE QUESTION PAPER 2020 EXAM SUBJECT : MIZO (098) CLASS : X Section A (Reading & Comprehension) 1. A hnuaia thu hi ngun takin chhiar la, zawhnate h

EXECUTIVE SUMMARY 1. India hmarchhak ram North East Region (NER) hi Himalaya hmar lam tlang bulthut ah state 7 Assam, Manipur, Meghalaya, Mizoram, Nag

PERIODICAL

Microsoft Word - 4th session.doc

Edit tur Finale programme

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

Heaven Gods Beautiful Home Mizo

A Man Sent From God Hakha PDA

Motto: 1. Hunawl hman \hat. 2. Kristian nundan \ha ngaihsan 3. Zofate hmasawnna ngaihtuah. KUMPUAN R

Noah and the Great Flood Hakha CB

國立中山大學學位論文典藏.PDF

板橋查某

C.C.C. Heep Woh College English Department S.1 English Oral Exam (2nd Term) Exam Date: 16/6/2015 Exam Time: 8:30-11:30a.m. Exam Room: 402, 4

C.C.C. Heep Woh College English Department S.1 English Oral Exam (1st Term) Exam Date: 9/1/2015(TUE) Exam Time: 8:30 11:30a.m. Exam Room: 40

The Start of Mans Sadness Hakha

CSK Athletics Meet Field Results 08:30 B Grade Long Jump SD1: 4.10m SD2: 5.10m R: 6.04m Final No. Class Name Distance Position 16 4D 13 Leun

C.C.C. Heep Woh College English Department S.3 English Oral Exam (Final Term) Exam Date: 08/06/2017 Exam Time: 8:30 p.m. - 12:30 p.m.(4hrs)

CSK Athletics Meet Day 1 Results B Grade Long Jump SD1: 4.10m SD2: 5.10m R: 6.04m Final No. Class Name Distance Position 1 2C17 Lee Yiu Chun

CSK Athletics Meet Day 2 Track Results Event No. 1 A Grade 400 m Hurdles SD1: 1'25" SD2: 1'06.5" R: 1'00.09" Final Lane Class Name Time Posi

第-期統測成績優異同學名單

S5 SBA Elective Grouping xls


Microsoft Word - Chord_chart_-_Song_of_Spiritual_Warfare_CN.docx

PDF

jiàn shí

( ) - 2 [ 50 1 TSANG TSZ CHING LI LOK YI SZETO MEI KI LAM SIN CHING FAN TSZ CHING LAM P

a ia ua i u o i ei uei i a ii o yo ninu nyn aia ua i i u y iu y a A o

CSK Athletics Meet Day 1 Track Results Event No. 1 A Grade 400 m Hurdles SD1: 1'25" SD2: 1'06.5" R: 1'00.09" Heat Lane Class Name Time Posit

<C3C0B5A7A5CDAAE16C C20A657B3E666696E616C2E786C73>


píng liú zú

<4D F736F F D20ABC8BB79A4CEABC8AE61A4E5BEC73939A6A8AA47B3F8A769AED12E646F63>

NU CING KHAW DON KUM (84) Suah kum : Sih ni : ( 3:45 am) Vui ni : SIHVUI HUN GEL NA Chairman : Upa Ngin Suan Lian Spea

(CIP) : /. :, (/ ) ISBN T S H CI P (2006) CH IJIASH EN GXIAN G YINSHI WEN H U A Y U CHENGY U 1

F.3 Chinese Oral Exam Schedule.xls

MergedFile

STELLA DEL MARE G =136 a d d3 4 RE m z mz mz SOL mz mz SImz mz V. Sozio a d d3 4 mz mz mz mz mz mz mz Chia - ro mata d d LA4 mz LA mz RE mz mz mz mz a

j n yín

CSK Athletics Meet Day 1 Field Results B Grade Long Jump SD1: 4.10m SD2: 4.70m R: 6.04m Final No. Class Name Distance Position 4 3A 29 Yau L

RBCM Hla Final

CSK Athletics Meet Day 1 Field Results B Grade Long Jump SD1: 4.10m SD2: 4.70m R: 6.04m Final No. Class Name Distance Position 29 4D 30 Yeun

2008年海洋及沙灘分齡賽.xls

C.C.C. Heep Woh College English Language First Examination S.5 Non-print non-fiction/ Social Issues Class: 5A Exam Date: 23rd January 2014 E

MINISTERIAL TRAINING COURSE Assignment GRACE BIBLE COLLEGE (Accredited by Asia Theological Association) P.O. BOX-44, New Lamka , Churachandpur

Late-comers are NOT allowed to take the exam. Group 1: Reporting Time in SAR: 14:55 6A 21 CHEUNG HIU KWAN F 6B 32 TAM SHUK CHUN F 6C 2 CHIM HO WANG M

é é

SBD HO TEN Ngày Sinh Sửa đổi DOAN THI AI DAO THI AN DO VAN AN DO XUAN AN LE

CSK Athletics Meet Day 2 Track Results Event No. 1 A Grade 400 m Hurdles SD1: 1'25" SD2: 1'12" R: 1'00.09" Final Lane Class Name Time Positi


lí yòu qi n j n ng

Transcription:

MARTIN LUTHERA LEH A RINNA

MARTIN LUTHERA LEH A RINNA Adolph Fehlauer Lemziaktu: Steven D. McLeod Rev. Dr. Lal Sawi Thanga

Bung Thupui A CHHUNGA THUTE Thuhmahruai i Phek 1. Luthera len lai hun 1 German ram in`hen darhna 1 Pope thuneihna 2 Kohhran zirtirna dik lote 3 Kohhran chhunga dik lohna 5 Harsatna tawk Kristiante 6 Luthera hmaa kalte 8 2. Leilettu fapa 10 Catholic rinawm leh nu leh pa `ha 10 Hlauhna sakhua 12 3. Sikul naupang 14 Mansfeld naupang sikul 14 Magdeburg High sikul 16 Eisenach High sikul 18 4. Universitya a zirlai 23 University nun leh zirlaite 23 Chetsualpalhna vawi hnih 25 Nun buai 26 Puithiam ni tura thutiam 27 5. Puithiam 30 Puithiam `hahnemngai tak chu 30 Bung Thupui Phek Puithiam rilru buai 32 Tihvârna changtu puithiam 34 6. Zirtirtu leh thuhriltu 40 Thu tlukna pawimawh 40 Êng chu Pathian thuah 42 Sual ngaihdam dik lohna 44 A kaihhnawih pastor leh professor 48 a che ta 7. Siam `hatu 53 Kohhran hruaitu lam a`anga beih letna 53 Lal `hian `ha 57 Lutheran Cardinal Cajeta a bia 58 Lutheran Carl von Miltitza a bia 61 Leipzig inhnialna 63 Kohhran siam `ha tura Luthera `an 67 lakna 8. Hekna 71 Pope thupek 71 Pope thupek chungchanga Luthera 73 beih letna Lalber hnen a`anga kohna 77 Worms khawpui panin 79 Luthera, rorelna hmaah 81 Worms thupek chu 87

Bung Thupui Phek Bung Thupui Phek 9. Pasal`ha 90 Warburgah him takin 90 Lehkhabu ziaktu leh letlingtu 95 Wittenburgah buaina namen lo 99 Wittenburga kir lehna 101 10. Hruaitu 103 Thuhrilna leh dawh theihna 103 Leilet mite helna 105 Pathian thu thuneihna 106 Baibul pumpui lehlin 109 11. Sikul puipa 112 Sikul `han chhohna tura `an lakna 112 Kaihhruaina lehkhabu pahnih 115 Kohhran rawngbawlna 116 12. Rimawi tûm thiam leh hla phuah thiam 120 Kohhran inkhawmnaa sak tur hlate 120 13. Pasal leh pa 125 ~anpui ngai nula thianghlim 125 Katie Luther 130 Luthera chhungkua 133 Pathian thu hriat chungchang 140 Lalpa `awng`aina chungchang 140 Pathian rawngbawlna chungchang 140 Rimawi chungchang 140 Thihna chungchang 141 14. Rinna humhimtu 144 A mal `an tawh lo ve 144 Malburga titikhawchang 145 Spires khuaa khawmpui 149 Inzawmkhawm leh tura lal `an lakna 150 Coburgah hruaitu an hnutchhiah 153 Augsburg thupuan 157 Smalkalda insuihkhawmna leh 161 thuziakte 15. Ringtu rinawm thihna 167 Pathian chhiahhlawh rinawm 168 Zin hnuhnung ber 169 Pathian chhiahhlawh rinawm a hawng 171 ta Pathian chhiahhlawh rinawm a chawl 172 hahdam ta 16. Kan rochan 175 Martin Luthera Thuchang 95 181

THUHMAHRUAI AI Kum 1517, Mi Thianghlimte Ni (All Saints Day), Catholic Kohhran tana hun pui pawimawh tak mai lo thlen hma ni chiah a ni. Mahse Mi Thianghlimte Ni piah lamah German ram Wittenberg khawpuia mi tam tak rilru luah zawktu thil pakhat a awm tlat mai. Kawngpuiahte leh dawrahte chuan khawpui mite leh zirlaite chuan nasa taka an thin`hawngtu thil thleng chungchang chu tui takin an sawiho nak nak hlawm a. Chutianga sawi leh titi chung chuan, a `henin an kuta an ken mek lehkha phekte chu an kawk pah zauh zauh bawk a. Chung titihona hmun tam tak zinga ho khat titi hi i lo ngaithla teh ang: "Kha Sual Ngaihdamna Lehkha (Indulgence) kha khawia i lei nge?" "Puithiam John Tetzela hnen a`angin a ni. Jueterbockah a zuar a. Tetzela sawi dan chuan, hetiang ang sual ngaihdamna lehkha leitute chu Pathianin a hrem ve dawn lo va. An thih hunah Chawlhlawkna (Purgatory) ah an kal a ngai ve lo vang." "Chuti a nih chuan he lehkha leh John Tetzela thiltih chungchang chu Dr. Luthera hrilh vat tur a nih chu. Ani chuan he thil hi a `awmpui ka ring lo. Tichuan, i thil tih pawh hi ani chuan a duh lo vang tih ka sawi ngam. February thla kal taa sual ngaihdamna hman dik lohna chungchanga a sermon hriam hreih hrawihte kha i hre tawh nange? i Zirlai `henkhat mi hrilh danah phei chuan, John Tetzela thil tihdan leh a thil tum zawng zawng hi Lutheran a hre vek ni awm tak a ni. Saw... amah Luthera pawh a lo kal alawm." An han hawi chu Augustinian Puithiamte chenna kawngka (Cloister) a Luthera lo chhuk thla chu an hmu a. Ani chuan a kut lehlamin lehkhaphek hlai tak pakhat a keng a, a lehlamin tuboh. Bazar hmun lam panna kawng zawhin ding takin a kal thla zel a. Zirlaite leh pung khawmhote chu nelawm takin chibai a buk hlawm a, mahse a tihdan pangngaia anmahni nena inkawma han chawlh lawk erawh chu a hman lo. A thil tih tur leh a lehkha phek kena thu inziakte chuan a rilru a luah khat tlat a. Castle biak ina kal a tum a ni. Minute 15 a kal hnu chuan, biak in hmar lam sir kawngkapui chu a thleng ta a. Tichuan, a lehkha phek ken chu a lek chho va, Castle biak in kawngkapui chungah chuan inthlahrunna nei miah lovin a kilhbet ta a ni. Martin Luthera thil tihah hian thil danglam bik sawi tur engmah a awm hran lo. Biak in kawngka lu chung chu hriattirna lehkha tar nana hman a ni fo a. A lehkha ziakte chuan dan pangngai aia nasain mipui rilru a kuai her ang tih pawh Luthera chuan a ngaihtuah pha hauh lo. A thu ziak chu Thupuan Sawmkua Panga (95 theses) a ni. Chutah chuan sual ngaihdamna lehkha zawrh leh sual ngaihdam chungchanga a ngaih dante chu a puang a. A thuhmahruaiah Luthera chuan profesor hna a ii

thawhpuite leh mi dangte chu a ngaih dan a tar chhuah chungchanga inhnialna leh sawihona neihpuiah a sawm a ni. October 31, 1517-a a thil tih chu Kohhran siam `hatna ropui leh khawvel mihringte hnena Pathian Thu fir leh dik a lo thlen lehna bul in`antirtu a ni ang tih Luthera chuan a hre chiang bik rih kher lo ang. iii

Bung 1 LUTHERA LEN LAI HUN Europe khawmuala thil inthlakthleng pawimawh tak tak a thlen hun laiah Luthera chu a cheng a. Buaina leh innghirnghona thlen hun lai a ni bawk a. Chung thil thlengte chuan Luthera nun leh hnathawh tam takah hnuhma a nei nasa em em a ni. Luthera nun leh chanchin kan zir hmain amah Luthera chenna ram German leh a hun laia thil thlengte engemaw chen kan hriat hmasak a pawimawh em em bawk ang. German Ram In`hen Darhna Luthera hun laia German ram chuan ram zau lam intiat lo tak tak ram bung hrang 300 aia tam a nei a. Sorkar laipui (Central Government) a awm loh avangin German ram chuan inzawm khawmna leh inpum khatna a nei lo. Hmun `henkhat chu Lal fapa (Princes) ten an awp a, hmun `henkhat chu Catholic Bishopten an awp thung. Ram bung hrang tenau zual deuhahte chuan Pasal`ha (Knights) hovin thuneihna an chang. German ram hrang zawng zawngte chu Rom sorkar awp pengte vek an ni a, Luthera hun laia Lalber (Emperor) chuan thuneihna a chelek tlem hle. A dik tak chuan, German lal fapate chuan German ram bung hrang hrangte chu an duh danin an awp a ni ber. Lal fapain lalber nena hna thawk dun lo tura thu tlukna a siam pawhin lalber chuan tih theih a nei lem lo. 1 2 Pope Thuneihna Ram rorelna khawl khalhtu ber chu ram sorkar ni lovin kum rei tak chhung chu Roman Catholic Kohhran a ni a. Kum rei lote chhungin Kohhran chu a lo hausain thil a tithei em em mai a. Kohhran mal te leh puithiamte, bishopte leh Kohhran mipuite chu Rom khawpuia Pope thuneihna leh kaihhruaina hnuaiah an awm a ni. Pope chuan Isua aiawhtu leh he khawvela Pathian palaiah a inchhal a. Chuvangin amah chu Kohhranah leh sorkarah thuneitu lu ber a ni. Kohhran, puithiamte leh bishopte chauhvin a thu an awih tur a ni lo va, ram sorkar leh lal fapa te, lalberte chungah pawh thuneihna a chelek thei a ni. Hei vang hian Pope leh sorkar roreltute inkarah innghirnghona a awm reng a ni tih theihin a awm. Catholic Kohhran leh Pope thupek zawm duh lotute chungah chuan hremna nasa tak an thlak `hin. Entir nan: Lalber Henry IV chuan a ram awp chin chu ama kuta awm, ama ta a ni a, a thu thua awm turin a ngiat tlat a. Pope Gregory VII chuan Henry IV awp ram pumpui chu dan bawhchhe hremna thu a pe ta a ni. Chu mi awmzia chu a ram chhunga Kohhran biak in zawng zawng kharsak vek a ni a, chu hremna awm chhung chu tumahin Kohhran a`anga malsawmna an dawng thei dawn lo tihna a ni. He Pope thupek hian Henry IV chu Pope chenna hmun pana tlawm leh zah dawn lo leh phur lo chunga ngaihdam dil turin a nawr chhuak ta nge nge a ni. Mahse a vawi khat inlannaah chuan Henry IV chu

Popein a lo hmu duh lo va, Pope chenna in chhung a luh theih nan ni thum chhung zet chu thlasik vanglai dai tla tuarin lalber chuan a nghak a ni. Chu mi hnuah Pope hmaah `hing`hiin ngaihdamna chu a dil ta a. Hremna chu titawpin, Pope chuan a khawngaihna chu lalber chungah a lo lantir leh ta a ni. Pope chuan thlarau thilah pawh chungnung ber niin, Vanram chabi kawltuah an inngai a. Chhandmna atan Pope hnawhchhuahte chuan Kohhrana Sakramen (Sacrament) te an chang thei lo va, an neih thilte chu laksak an ni. Kohhran zirtirna pawm lotu chu Kalsual (Heretic) a puh an ni a, nasa taka hrem leh thi tura thupek khauh tak hnuaiah an awm a ni. Rinhlelh tuarten an dik lohna an inpuan chhuah nan a ruka dawp leh hrem an tuar fo bawk. Kohhran Zirtirna Dik Lote 3 German ramah sorkar laipui chak tak a awm loh avangin Pope chuan a duh duhin chhiah a khawn thei a. Kohhran tangka ina dah tur puithiamte leh bishopte chuan chhiah chi hrang hrang an duh duhin an khawn tawh mai a ni. Kohhran senso zawng zawng, sakramen thianghlim buatsaihnate lamin mipuiten an tumsak vek tih theih a ni. Kohhran chu a lo duham deuh deuh va, hausa tial tial leh thiltithei deuh deuh a lo nih rualin he khawvel thilahte a lo inpe thuk ta tial tial a. Chu chuan mipuite thlarau lam mamawh tlakchhamna rapthlak tak a thlen ta a 4 ni. Kohhran chuan a din chhan dik tak chu a bosan ta a. Bishop leh puithiamte chuan Pathian Thu hril leh zirtirna lam chu an ngaihthah a. Zirtirna leh thil tihdan dik lote, ngaihdan atthlak pui puite chuan Isua Krista rin avanga chhandamna chanchin tha chu an luahlan zo va. An thu sawi tur leh zirtir turte chu Pope thu thu a ni a, mipuite chuan an thu dawn ang ang chu an pawm hmiah zel mai a ni. Entir nan: Isua chu Baibulin a sawi anga sual ata min chhandamtu, khawngaihnaa khat ang ni lovin, roreltu rorum leh kawlhsen angin an inzirtir a. An sualte avanga mangang mipuite chu mi thianghlimte hnena `awng`ai leh thil `ha tia Pathian duhsakna dawng turin an fuih a. Isua hnenah ni lo, Mi Thianghlim (Saints) dang dangte hnena `awng`ai turin mipuite chu hrilh an ni. St. Lupus chuan mi nunrawng lakah a humhim a; St.Clarusin ha na a tidam a; St. Agatha n lirnghing lakah a veng him `hin. Virgin Mary (Nula Thianghlim Mari) chu mi thianghlim lar ber a ni a. An sualna leh an harsatna laka chhandam an nih theih nan Pathian hnena dilsak turin nula thianghlim Mary chu an au `hin. Catholic Kohhran chuan Baibul ni lovin, Kohhran thu rochhiah te, Kohhran pate zirtirna leh Pope thu chhuakte chu an chungnung zawk a ni tiin a zirtir a. Kum 1223-a Kohhran thupuan avang chuan mipui vantlangin Baibul an nei ngam ta lo va. Baibul lehlin sa lo kawltute chuan hal ral turin an bishopte hnenah an pe vek tur a ni. Mipuite leh puithiamte chu Catholic Kohhran leh a bikin Pope chauhvin

Baibul chu dik taka hrilh fiah thei niin an zirtir. Kohhranin a tirh apiang tih leh sakhaw mi taka nun hian Pathian zahngaihna leh chhandamna chu chan theih tur niin mipuite chuan an ring. He khawvel thlemna bawlhhlawh laka an fihlim theih nan mite chu sakhaw rawngbawla inserh hranna hmunahte an lut `hin. Chutah chuan chaw nghei te, `awng`ai te, zirna leh hnathawhte an va nei `hin. Chutianga an tih chuan Pathian lawm tlak ni theiin an inring a ni. Kohhran Chhunga Dik Lohna 5 Puithiamte hna pawimawh ber chu Catholic Kohhran sakramen chi sarih enkawl leh sem a ni. Chung chi sarih zingah chuan Lalpa Zanriah (Mass) leh Sual man rulhna (Penance) hi a pawimawh zualte an ni. Puithiam chuan Lalpa Zanriha chhang leh uain chu Isua Krista taksa leh thisen tak takah a chantir thei niin Kohhran chuan a zirtir. Lalpa Zanriah an neih a piangin Isua chu a thi nawn leh `hin niin an inzirtir. Sual man rulhna sakramenah chuan mite chuan puithiam hnenah an sual an puang ang a, an sual avanga an lungngaihzia leh pawi an tihzia an lantir bawk tur a ni. Puithiam thupek angin an sual avanga hremnate chu an lungngaihna tihlan nan an tuar bawk tur a ni. Chung hremnate chuan hmun thianghlim tlawha zin rawngbawlna hna tlawm tak thawh, `awng`aite leh Kohhrana pawisa pekte an ni deuh ber. Chutiang an tih zawh fel hnua puithiamin a pek chhuah 6 ngaihdamna chu 'Sual ngaihdamna lehkha' an ti. Mite rilruah an sualte ngaihdam nan leh chung sualte avanga hrem hun an hman tur tihtawi nan emaw, an hremna tawrh tur tihnep nana Pathian hnena thilpek niin an ngai. Roman Catholic zirtirnaah chuan, thlarau tihthianghlimna hi vanram leh hremhmun inkara tawrhna hmun a ni. Kohhrana dik lohna a lo lan lehna pakhat chu puithiam, bishop leh Popete nundan leh hnathawh danah a ni. Puithiamte chu lehkha thiam lo an ni tlangpui a. A `hente phei chuan inkhawm kaihhruaina bute pawh an chhiar thiam mang lo. Puithiam tam tak tak chu an thatchhe em em mai a, mite sual inpuanna pawh ngaithla `ha peih mang lo leh Lalpa Zanriah buatsaih peih lote an ni hlawm. Chutih rual chuan puithiam sakhaw mi leh `ha tak tak tlem azawng chu an awm ve. A tam ber chu duham, thatchhia leh nungchang `ha lo an ni. An hun tam ber chu Rom khawpuia awm Pope tangka in tikhat tura pawisa khawn nan an hmang. Harsatna Tawk Kristiante Kohhran duhamzia te, a khawvel ngainatna te, a zirtir dan dik lote leh Baibul thu nen inrem lova thil tihte zawng zawng en hian, mipui mimir leh Kohhran membarte harsatna tawh zawng zawng chu kan hriat thiampui mai awm e. "Hetiang reng hian eng chen tak la awm ang i maw?" tih hi mi tam tak zawhna a ni ta. Mahse thil inthlakthleng tam tak a lo

7 awm ve zel a. A bikin Germanah phei chuan thil a inthlakthleng nasa mai. Zirna a lo `hang chho nasa em em mai a. Khawpui pawimawh tam takah University din a lo ni ta bawk. Kum 1450 leh 1517 inkar khan Germanah ngawt hian Univeresity pakua din a ni. Lung laih (Mining) leh sumdawnna dangte pawh a lo pung zel a. Inkal pawh tawnna leh khual zinna pawh a lo `hang chho ve zel bawk. An thla hlawh a pun angin mipui vantlang khawsak dan pawh a changkang ve zel a ni. An ram bial awptu lal fapate lo hausa deuh deuh leh lo chak chho zel chuan Kohhranin ram zau tak tak a neih leh enkawlte chu an ngaihdan a nih lohzia an rawn au chhuahpui ngam ta a. Kohhranin chhiah tam tak a khawn leh mipui vantlang hnen a`anga a sum lak luh dante chu an lo ngaimawh ta em em mai a ni. Mipui mimirte pawhin ngaimawh thil tam tak an lo nei ta bawk a. Rim taka hna thawkin chhiah namen lo an pe a. Mahse Kohhran a`anga thlarau lama hlawkna an dawn erawh a tlem em em si a. Chutih laiin puithiamte, bishopte leh Pope chu nuam tinreng chenin an khawsa thung si a ni. An hriat thiam hleih loh Latin `awng inkhawmnaa hman leh hmun thianghlim tlawha zinte chuan an thlarau tan hnemhnanna chhete mah a nei si lo. An nun, thlarau lama kaihhruaina leh an thlarau tan hnemtu leh `anpuitu an mamawh em em a, mahse a petu ber tur Kohhranin a pe si lo. Pathian Thutak lo kir hun tur chu mi tam takin an thlir a, Siam`hatu (Reformer) beiseiin an `awng`ai reng a ni. 8 Luthera Hmaa Kalte Kohhran siam`hat tuma beitu mi thianghlim huaisen tam tak an lo awm tawh `hin. Chung zinga pahnihte chu England ramah John Wycliffea (1325-1384) leh Bohemia ramah John Hussa (1369-1415) te an ni. Puithiamten an hna ngaihthah a, nawm chen leh awmawl an thlan zawk avangin Wycliffea chuan Kohhran chu a dem hle a. Kohhranin mipuite Baibul chhiar phalsak turin Wycliffea chuan a bei nase hle, mahse a hlawhtling lo. Kohhran chuan Wycliffea chu zirtirna dik lo vuantuah a puang. Dona nasa tak karah Wycliffea chuan Baibul pumpui chu English `awngin a letling thei hram a. Mahse a thih a`anga kum sawmli pakhat hnuah a ruh rote chu an lai chhuak leh a, a lehkhabu zawng zawngte nen an hal ral vek a ni. John Hussa chuan Pope thupuan ai chuan Baibul chu chungnung zawk niin a ngai a, chutiang chuan a zirtir a. Puithiam `ha lo leh tenawm tak takte a la chhawr duh zel avangin Kohhran chu Hussa chuan a do bawk. Ani pawh chu zirtirna dik lo vuantua puangin hal hlum a ni. A thihna tur hmun an thlen chuan, "Lalpa Isua Krista, i thu hrilhna leh i chanchin `ha avang chuan he thihna rapthlak tak hi chhel tak leh tlawm takin ka tuar chhuak ngei ang," tiin a `awng`ai a ni.

9 Wycliffea leh Hussate chuan an tum Kohhran siam `hat leh chanchin `ha tundin chu an puitlin ta lo. Mahse an thu sawi leh thiltih zawng zawngte chuan a hnuah mi tu emaw chu a la `anpui ngei ang le! 10 Bung 2 LEILETTU FAP APA Pathianin a mite au thawm a hria a. November 10, 1483 khan Hans leh Margaret Lutherte nupa chuan fapa duhawm tak an hring ta. Ani chu a mite thlarau sal tanna lak ata hruai chhuak tura Pathian ruat a ni. Ram Tiam lut tura Pathianin Mosia a buatsaih ang khan, Lalpa Pathian chuan rinna dik lo leh ngaihdan atthlak bawi ata Isua Krista chanchin `ha ênga mite hruai lut turin hruaitu a buatsaih sak ta. Catholic Rinawm Leh Nu Leh Pa Tha Hans leh Margaret te nupa chu German ram, Eislebena St. Peter Catholic biak in member rinawm tak an ni a. An fapa lo pian ni, a naktukah an Kohhran puithiam hnenah baptisma an chantir nghal a. November ni 11 chu St. Martina Ni a nih avangin an fapa hmingah Martin tih an sa ta a ni. Hans leh Margarette nupa chu Saxon biala Thuringian ram ngaw sira awm khaw lian lo tak Moehra a`angin Eislebenah an insawn a. Chutah chuan a pa leh a unau mipate nen leilet hna thawkin an awm a. Chhungkuaah fapa naupang ber chu leilet rochungtu an nih `hin avangin Hansa chuan an in chhuahsanin Copper Mine (Darsen laih chhuahna)ah hna thawk turin Eisleben hi a rawn pan a ni. Thil laih chhuahna hmuna hnathawh hi a hahthlak viau

11 bakah thla hlawh a tlem em em mai a. Chuvangin kum khat hnuah Eisleben hmar thlang mel 5 a awm Mansfeldah an insawn leh ta a. Chutah pawh chuan Hansa chuan thil laichhuahna hmunah bawk hna a thawk chhunzawm leh a. Leilet thlawhhmaa sei lian mah ni se, a hring nun hun tam zawk chu Minea hnathawhnaah a hmang a ni. Chuvang chuan a ni, Martin Lutheran nakin hnuah 'thil lai chhuaktu (miner) leh leilettu (peasant) fapa ka ni e' a tih kawp `hin ni. "Leilettu fapa ka ni. Ka pa, ka pu, leh min thlahtu zawng zawng chu leilettu dik tak vek an ni e," a tihna a ni. Martina nu leh pate chu mi taima leh inrenchem thiam tak an ni a. Mahse fa pasarih enkawl puitlin chu thil awlai lo tak a ni. Martin Luthera ngeiin, "Ka pa chu miner rethei tak a ni a, ka nu'n ram ata tuahthing a pu hawng `hin. An fate min enkawl puitlin nan an hnungzang tihrawl `ha zawng zawng a sawng ral vek a ni," tiin a sawi. Lutheran a nu leh pa chungchang a sawi ang chiah hi chung hun laia leiletpa tam zawk nun chu a ni awm e. Nun khawchhuah nan chauh pawh an thawkrim hle. A pa chu mi tumruh leh rinchhan tlak tak a nih avangin, zawi zawiin a dinhmun leh hlawhte a lo pung ve zel a. Hun a lo rei deuh hnu chuan 'thir ilo lachhuak tura lei chhuan sona' man neia hawhtir thei leh mahni puala in lei thei a lo ni ta hial a ni. Martina chuan a naupan hun chhung chu Mansfeldah a hmang a. Chung hun lai chuan a nu 12 leh pate chuan an fate chu duat tur ni hian an ngai lo hrim hrim a. An fate lakah chuan nu leh pa zah tur leh an thu awih tura phutna lian tak neiin, an phut khirhkhan (strict) em em mai a ni. A chang phei chuan an hrem na lutuk tep `hin. Tun hnua Lutheran titia a sawiah chuan, "Ni khat chu ka pa'n min hrema min vuak nasat em avangin in ata ka tlan chhuak a, ka pa huatna thinlung ka neih phah hial a ni. Biskut te chi ka ruk avangin, vawi khat chu ka nun thisen chhuak khawpin min vaw tawh bawk," tiin a sawi. Mahse chutiang hremna nâ tak ang chi chu Luthera te chhungkuaah hian a nihdan ve reng leh tih fo `hin dan a ni lo tih amah Martina ngeiin a sawi a. A pa chu mi hlim thei tak leh a nu chu a fate nen hla saho `hin a nih thu a sawi a`ang hian a lang fiah thei a ni. Martina hian a nu leh paten a `hatna tur an ngaihtuah a ni tih a hai lo. Nu leh pa an nih anga an mawhphurhna hlen loh leh an fate zirtirna `ha pek loh chu an duh lo a ni. Lutheran a nu leh pate a hmangaih a, a thih thlengin a chawimawi a ni. Hlauhna Sakhua German mipuite chuan sakhua chu an ngai pawimawh em em a, Luthera te chhungkua pawh chutiang chu an ni. Luthera nu leh pate chuan Lalpa Zanriah inkhawmte chu an pelh ngai lo. Zing leh tlai leh chaw ei dawnahte an `awng`ai `hin. An fate thinlungah Pathian `ihna leh Catholic Kohhran ngainatnate chu nghet taka tuh an tum tlat a ni. Mahse Martina nu leh pate chuan Pathian chu