1 July August, 2016

Similar documents
38

30

Noah and the Great Flood Mizo

15

Gods Promise to Abraham Mizo PDA

Questionnaire to VCs

The Start of Mans Sadness Mizo

7

Microsoft Word - CPF 2011 MIzo.doc

( 3rd Semester ) MIZO ( Modern Indian Language ) Full Marks : 75 Time : 3 hours ( PART : B DESCRIPTIVE ) ( Marks : 50 ) The questions are of e

W & L _Burmese_6x8.2

13

Baptist Church of Mizoram Kristian Chhungkaw Thuzir 2019 (May 13-18, 2019) Rev. Vanlalmuankima

When God Made Everything Mizo CB6

MARTIN LUTHERA LEH A RINNA

Untitled-1

March

Untitled-1

Untitled-1

PERIODICALS - JU

Justification by Faith_Mizo_Master

PERIODICAL

DECEMBER

April 2018 AGAPE 1

NAUP

DID

PERIODICAL

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

NOVEMBER

Untitled-1

PERIODICALS

SAMPLE QUESTION PAPER 2020 EXAM SUBJECT : MIZO (098) CLASS : X Section A (Reading & Comprehension) 1. A hnuaia thu hi ngun takin chhiar la, zawhnate h

BCM Ni Pawimawh Programme KUMTHAR NI January 1, 2019 Pathian hruainain kum 2019 kan lo chuang kai leh ta. Kohhran member zawng zawng Worship

SAMPLE QUESTION PAPER 2019 EXAM MIZO SUBJECT (098) CLASS X Time allowed : 3 Hours Marks : 80 Section A (Reading Comprehension) 1. A hnuaia thu hi ngun

Untitled-3

Untitled-2

PERIODICAL

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

PERIODICALS - JU

Hualngo

1 March April, 2018

PERIODICAL

Edit tur Finale programme

Untitled-1

Baptist Women world Day of Prayer program 2019 in Mizo language (Khawvel pumpui Baptist hmeichhe inzawmkhawm pawl tawngtaihona a kan hriattur-te Mizo

A lo ni zawk maw.pmd

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

ESTD. JULY 1931 Postal Regd. No. MR NE- 1063/ I din leh ang u Nehemia 2:17 REGD. NO. RN 37326/81 VOLUME 80 NO. 1 January 2011 Sipai Tlangau Jan

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

Untitled-1

Heaven Gods Beautiful Home Mizo

Microsoft Word - 4th session.doc

EXECUTIVE SUMMARY 1. India hmarchhak ram North East Region (NER) hi Himalaya hmar lam tlang bulthut ah state 7 Assam, Manipur, Meghalaya, Mizoram, Nag

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

PERIODICAL

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

A Man Sent From God Hakha PDA

Motto: 1. Hunawl hman \hat. 2. Kristian nundan \ha ngaihsan 3. Zofate hmasawnna ngaihtuah. KUMPUAN R

國立中山大學學位論文典藏.PDF

板橋查某

CSK Athletics Meet Field Results 08:30 B Grade Long Jump SD1: 4.10m SD2: 5.10m R: 6.04m Final No. Class Name Distance Position 16 4D 13 Leun

C.C.C. Heep Woh College English Department S.1 English Oral Exam (2nd Term) Exam Date: 16/6/2015 Exam Time: 8:30-11:30a.m. Exam Room: 402, 4

C.C.C. Heep Woh College English Department S.1 English Oral Exam (1st Term) Exam Date: 9/1/2015(TUE) Exam Time: 8:30 11:30a.m. Exam Room: 40

CSK Athletics Meet Day 1 Results B Grade Long Jump SD1: 4.10m SD2: 5.10m R: 6.04m Final No. Class Name Distance Position 1 2C17 Lee Yiu Chun

C.C.C. Heep Woh College English Department S.3 English Oral Exam (Final Term) Exam Date: 08/06/2017 Exam Time: 8:30 p.m. - 12:30 p.m.(4hrs)

S5 SBA Elective Grouping xls

2008年海洋及沙灘分齡賽.xls

第-期統測成績優異同學名單

Noah and the Great Flood Hakha CB

The Start of Mans Sadness Hakha

CSK Athletics Meet Day 2 Track Results Event No. 1 A Grade 400 m Hurdles SD1: 1'25" SD2: 1'06.5" R: 1'00.09" Final Lane Class Name Time Posi

<C3C0B5A7A5CDAAE16C C20A657B3E666696E616C2E786C73>

F.3 Chinese Oral Exam Schedule.xls

CSK Inter-class Swimming Gala Complete Results Event No. 1 A Grade 200 m Breast SD1: 5'00" SD2: 3'40" R: 2'51.09" Final Lane Class Name Time

: ) khgit 31 ai 33 ni 33 khum 31 sa 33 sa 55!! ( ) gai 33 phgo 31 ai 33 pg 33 log 33 n 55 ga 31 n 31 gai 33 ( ) ai 33 1 gi 33 khai 31 ai 33 mau 31 mui

Academic Awards for First Term First in Form Second in Form Third in Form Secondary One 1C Khaw Chin Pok 1D Tse Hiu Tung 1C Wu Sze Ting Second

CSK Athletics Meet Day 1 Field Results B Grade Long Jump SD1: 4.10m SD2: 4.70m R: 6.04m Final No. Class Name Distance Position 4 3A 29 Yau L

a ia ua i u o i ei uei i a ii o yo ninu nyn aia ua i i u y iu y a A o

( ) - 2 [ 50 1 TSANG TSZ CHING LI LOK YI SZETO MEI KI LAM SIN CHING FAN TSZ CHING LAM P

Outs1516.doc

CSK Athletics Meet Day 1 Field Results B Grade Long Jump SD1: 4.10m SD2: 4.70m R: 6.04m Final No. Class Name Distance Position 29 4D 30 Yeun

<4D F736F F D DADBBB4E4A447A67EA8EEBEC7A468AF5ABFFDA8FAA657B3E62E646F63>

Graduation Ceremony 2018 City University of Hong Kong

Microsoft Word - Chord_chart_-_Song_of_Spiritual_Warfare_CN.docx

CSK Athletics Meet Day 2 Track Results Event No. 1 A Grade 400 m Hurdles SD1: 1'25" SD2: 1'06.5" R: 1'00.09" Final Lane Class Name Time Posi

Late-comers are NOT allowed to take the exam. Group 1: Reporting Time in SAR: 14:55 6A 21 CHEUNG HIU KWAN F 6B 32 TAM SHUK CHUN F 6C 2 CHIM HO WANG M

因 味 V 取 性 又 鸟 U 且 最 大 罗 海 惜 梅 理 春 并 贵 K a t h l ee n S c h w e r d t n er M f l e z S e b a s t i a n C A Fe rs e T 民 伊 ' 国 漳 尤 地 视 峰 州 至 周 期 甚 主 第 应

Splits - Y2Y Park-O Tournament 2019 Stage 3 Splits ME MO MS MA MB MC WE WO WS WA WB WC CATI FAMILY file:///c /Orienteering/Y2Y/2019%20Park%20O/Stage%2

C.C.C. Heep Woh College English Language First Examination S.5 Non-print non-fiction/ Social Issues Class: 5A Exam Date: 23rd January 2014 E

6 h h 3 h 3 ha 3 1 I 2 o o a 3 t y 3 t y 3 y t y 3 t y 3 y tsu 3 tsu 3 su 4 17

ActiveReports Document

Results - SPORTident Y2Y Park-O Tournament 2018 Stage 2 Results SPORTident Y2Y Park-O Tournament 2018 Stage 2 ME MO MS MA MB MC WE WO WS WA WB WC CATI

(CIP) : /. :, (/ ) ISBN T S H CI P (2006) CH IJIASH EN GXIAN G YINSHI WEN H U A Y U CHENGY U 1

CSK Athletics Meet Day 1 Track Results Event No. 1 A Grade 400 m Hurdles SD1: 1'25" SD2: 1'06.5" R: 1'00.09" Heat Lane Class Name Time Posit

F.5 English Oral Exam Schedule.xls

Academic Awards ( ) 學業成績獎 1st Term First in Class(1A) LI YI YAN First in Biblical Knowledge (S.1) 1A LAU CHAU YEE Second in Class(1A) CHAN CHING

Tai Po Sam Yuk Secondary School Timetable Class: 1T Room: 205 Form Teacher: Ngai Ka Yee, Chung Sun On Period Time Day 1 Day 2 Day 3 Day 4 Da

CSK Athletics Meet Day 2 Track Results Event No. 1 A Grade 400 m Hurdles SD1: 1'25" SD2: 1'12" R: 1'00.09" Final Lane Class Name Time Positi

jiàn shí

Transcription:

1

Vol. XLV No. 4. July - August, 2016 2 Editor : Rev. Dr. Tlanghmingthanga Ph. 2361694 (R) 2361663 (O) Joint Editors : Rev. Dr. K. Lallawmzuala : Dr. Lalrindiki Ralte : Rev.Vanlalrawna : Rev. Laldintluanga : Rev. Malsawmzoliana Manager : Rev. Lalfakawma Ralte Ph. 9402477194 (Kum khat lâk man: Ram chhûngah - Rs. 50) A chhûnga thu awmte Phêk 1. Editorial... 1 2. Keimahni... 2 3. Sermon - Puitlin lam pan... 4 4. Thihnain a khawihloh tumah an awm lo... 9 5. Kan Bible hman lai hi a rintlak a ni... 10 6. Theology thumal hrilhfiahna... 28 7. Zawhna leh chhanna... 30 8. Bible thu thlur bing... 32 Didakhe-a thu chhuahte hi Aizawl Theological College (ATC) emaw, Editorial Board emaw ngaihdàn a ni kher lo. Published by the Didakhe Board, Aizawl Theological College, Durtlang Leitan, Aizawl Post Box - 167, PIN - 796001, Mizoram

3 Editorial: BIBLE PATHIAN THU LEH MIHRING THU Didakhe-ah hian Pathian thu ril deuh leh sermon lam hawi tih chhuah \hin a ni a, tun tumah pawh hian thu pawimawh tak kan rawn ti chhuak leh dawn a ni. John Stott-a n, Bible hi Pathian thu a ni a, mihring thu a ni bawk. Pathianin a puang chhuak a, mihringin an lo ziak a. Mahse, an mi mal nihna leh an zia chu Pathianin a \hiatsak lo. Pathian thu an dawn chu an finna leh an thiamna hmangin an ziak chhuak a. A \awngkam hi mihring \awngkam a ni a, Pathian thu erawh chu a ni reng, a tih hi pawm thiam atan a \ha hle. He ngaih dan hi tunlaia Conservative mi thiam lar tak tak G.E. Ladd, Leon Morris, F.F. Bruce, Donald Guthrie-te pawm dan pawh niin a lang. Billy Graham-a pawhin, Bible-ah hian ka hriat thiam loh tam tak a awm a, ka pawm theih loh tam tak a awm bawk. Bible thute hi a ngial a nganin ka pawm vek lo, tiin a sawi. Kan ramah hian mi mala thlarau hriattirna dawng nia inhria leh mahnia Bible zir thei nia inhria kan tam mai, kan hriattirna dawn leh zir venate chu kohhran zirtirna leh Bible thu nen a inmil em tih en fiah tum lo leh duh lo an awm a, hei hian zirtirna mak tak tak a hring chhuak a, kohhran chhuahsan pawh an awm phah a ni. Bible hi zir ngai a ni a, kum sanghnih aia tam liam taa ziah a ni a, an ziah hun lai leh tunlaia kan hun tawn mek hi a inang tawh lo hle a ni. Uluk taka zir a ngai a, zir tur hian mi rinawm nih a ngai bawk. Mahni ngaih dan neih sa nem ngheh nan Bibile zir tur a ni lo va, Bible-in eng nge sawi a tum tih hriat tumin, thu dik hmuhchhuah kan tum tur a ni. Rilru inhawng tak leh ngaih dan sawhsawn thei mi nih a \ul a, rilru khawng bur mi tan Pathian thu zir a sawt mawh hle. Khawvel \hang danglam chak tak karah hian danglam ve ngai lo Lal Isua hi engtin nge kan sawi ang? Nghet taka Pathian kan rin tlat theih nan Bible hi a nihna angin chhiar thiam ila, zir thiam ila, pawm thiam ila, nunpui thiam bawk ila a va duhawm em!

4 4. ATC leh Vaivakawn Bial K P-in Seminar an nei ATC Faculty member leh Vaivakawn Pastor Bial KTP-ten seminar, May 14, 2016 (Inrinni) khan ATC Quadrangle-ah an nei a. Rev. Dr. K. Lallawmzuala n Bible rin tlakzia leh Pathian thu a nihzia tih thu a sawi a, Rev. Laldingluaia n Pathian awm ngeizia tih thu a sawi bawk. halai kal an \ha a, ATC Quarangle khatin an \hu a, seminar hlawhtling tak leh awmze nei tak kan hmang niin kan hria. KEIMAHNI 1. Professor kai thar November 20, 2015 khan College Day lawm a ni a, Master Serampore College, Rt. Rev. Dr. John S. Sadananda chu speakerah sawm a ni a, thupui pawimawh tak mai Ministry of the Church: Theology of the People of God tih a sawi a. Hemi ni chawhma lam hian Rev. Dr. V. S. Lalrinawma n Professorial Lecture a pe a, a thupui chu Selected Conflicting Issues between Science and Religion tih a ni a, Professor-ah hlan kai a ni bawk. 2. Faculty Development-a zir tura thlante Heng a hnuaia mite hi Theological Education Board (TEB) chuan kum 2017 2018 session-a D.Th. leh M.Th. zir turin a la. D.Th. zir turte chu Rev. Lalawmpuia hauhnar (Thuthlung Hlui), Rev. Laldingluaia (Kristian theology), Rev. K.M. Vanlalpeka (Counselling) a ni a. M.Th. zir turte chu Rev. P.C. Nghaklianmawia (Thuthlung Thar), Rev. Vanlalliana (Kohhran Chanchin), Rev. Lalbiakhlira (Counselling) te an ni. 3. Central Kohhran Hmeichhe Rorel palaina ATC Faculty member pathum Prof. T. Vanlaltlani, Prof. Lalnghak\huami leh Dr. Lalrindiki Ralte-te chu March 12 13, 2016 chhung khan Mizoram Presbyterian Kohhran Hmeichhe Rorel Inkhawm, Mission Vengthlangah palaiin an kal.

Keimahni 5 5. Environment & Forest Dept. nen seminar neih a ni ATC leh Environment and Forest Department, Government of Mizoram-te chuan June 11, 2016 khan Green Mizoram Day denchhenin Seminar on Ecology (Thil siam dangte nen pumkhat nihna lam thu) Synod Conference Centre-ah kan hmang a. Rev. Dr. L.H. Rawsea leh Prof. Lalnghak\huami-te paper an chhiar a, mi 90 vel kan kal khawm a ni. 6. ATC Annual Retreat neih a ni June 16 17, 2016 chhung khan Annual Retreat, ATC Chapel-ah neih a ni. Rev. Dr. Lalchungnunga, Chairman, MBSE-in chhun lamah thupui The All Sufficient Christ tih \ha takin vawi thum a sawi a, zan lamah Rev. K. Rolungmuanan Puitlin Lam Pan tih thu vawi hnih \ha takin a sawi bawk a, kan hlawkpui hle. 7. New Serchhipah Mobile Theological Skul neih a ni New Serchhip Bialah Mobile Theological School, June 24-26, 2016 chhung khan neih a ni a. Rev. Vanlalrova Khiangte, Rev. Lalfakzuala, Rev. Dr. H. Lalrinthanga leh Rev. Dr. Tlanghmingthanga-te an kal a. Bial Puipaten Zirtawp zanah Bialtu Pastor, Rev. Dr. P.R. Hmuaka hovin chawhlui an kilpui a. A tuk Inrinniah skul hawn a ni a, nilengin mi \hahnem takin thu an ngaithla a, a lawmawm hle. He sikulah hian mi 184 lai an inziak lut nghe nghe a ni. Inrinni zan a\angin Chawlhni zan thleng kohhran hrang hrang New Serchhip, Peniel, Serchhip North, Bukpui-te tlawhin thu an sawi a. Chawlhni chawhmaah Sande Sikul zirlai an khai khawm bakah enlawknaah te an awmpui zel a ni. 8. Zirtirtu thar kan nei UTC, Bangalore a\anga Thuthlung Thara M.Th. zir zo hlim, Rev. V. L. Krosschhuanmawia leh Graduate Theological Union, Berkeley, California, USA a\anga Thuthlung Hluia doctorate zir zo, Rev. Dr. B. Lalnunzira te leh an chhungkuain June thla a\angin ATC faculty an rawn zawm thei a, kan lawm hle a ni.

ATC Annual Retreat Sermon Thupui : Puitlin lam pan Chhiar tur : Heb. 6:1-3. Rev. K. Rolungmuana Director i/c Revival Hebrai ringtute hnena fuihna thuchah hi a pawimawh khawp mai. A hma lam thu leh a hnu lam thute ngaihtuah tel lo chuan kan thu chhiar bul tak hi chu a awmzia a buai nuaihin a hriat theih. Mahse, a tum erawh a chiang a, puitling tih hian hre kim tawh, tawng kim tawh tih lam aiin, ringtu nuna nih tur ang ni tih lam a kawk mah a ni. A awmzia hi kawng hnihin lo thlir ila: 1. Rilru lam kawka hman a nih chuan rinna lama hre thiam, thil man thiam, thlir thiam tih nana hman a ni. Lal Isua nun leh hnathawh leh amah zuitute nihna dinhmun sawina tiin a sawi theih. 2. Nun dan lam kawka sawi a nih chuan, Isua anna nei deuh deuhva nun tihna a ni a. Paula n a sawi anga mihring hlui kalsana, mihring thara inthuama, hmasawn mek sawina a ni. Tin, he thu hian taksa pawn lam leh chhung lam nun a kawk thei a. Kan thupui hi mi malin emaw, a huhovin emaw kan mamawh tih kan inhriat hi a pawimawh leh \ul hmasa chu a ni awm e. Kristian nuna puitling tehna fung chu, Lal Isua, kan rinna siamtu leh tifamkimtu, kan anna leh kan rinna lam hi a ni a. Ani chu mihring famkim leh Pathian famkim a ni a. A nun chu kan zir tur leh entawn tur a ni a, a tih dan chu kan tih ve dan tur a ni a. Kristian nun hian vanram a tinzawn mai lo va, Isua zawk hi a ni. Lal Isua nun dan leh hnathawh dan hi kan puitlinna atana min kaihruaitu tur chu a ni. Chumi lama puitlinna lam pan chu kan thupui tum leh duh chu a ni. Lal Isua zia chu puitling zia kan tehna tur a ni a, tunah hian kohhran leh ringtute hi eng dinhmunah nge kan din ang le? Nausen dinhmun nge, tualchai rual nge, nula tlangval rual nge, in hrang chang ve tawha, in leh lo din hrang rual tih inngaihtuah 6

Sermon: Puitlin lam pan 7 ila, chumi kan chhanna chuan mahni zawn theuhvah hma lam min thlirtir thei ang. Hebrai 5:12-na thua, A hun ngaihtuah zawngin zirtirtu ni tawh hial awm in ni na a, Pathian thu bul ber a aw b te chu zirtir an ngai leh ta a, tia sawi ang khan, keini tan pawh a ngaia kual kual ngawt mai hi zawng a hun tawh lo. Bul \an \hat fo tum hi puitling zia a ni lo, din zira, kal zira, hmabak thlirin, puitlin lam pan tawh teh u, tiin ringtute chu kan thu chhiar hian min fuih a ni ber e. I. Puitling tura pawimawh chu 1. Nunna neih a ngai Lal Isuan, Pathian lehkha in chhiar ngun \hin, a chhungah chatuana nunna awma in rin avangin, chung lehkha chu ka chanchin hriattirtu chu a ni si a. Nimahsela, nunna nei turin ka hnenah in lo kal si lo, (Jn. 5:39-40) a ti a. Isua vekin, Tinungtu chu thlarau a ni, a tih te, Tu pawh a ring chuan chatuana nunna a nei tawh. Kei hi nunna chhang ka ni, Keimah hi kawng leh thutak leh nunna ka ni a tih te a\ang hian nunna chu Lal Isua rinna leh amaha innghahna a ni tih hi Kristiante thuchah puan \hin chu a ni tih a chiang khawp mai. Isua neitu leh ringtu, Lal Isuaa rinna nghat nun nei lo tan Pathian duh zawnga puitling turin a \han theih loh va, \hang tur chuan nunna neih a ngai. Nang kha i nunna kha Pathian nena inzawm nun, Pathiana rinna nghat nun a ni em le? 2. Enkawltu kan mamawh Mihring mihrinnaah pawh, khawvel nih phungah hei hi kan hriain ka ring tu emaw tel lovin puitling tura \han len theih a ni lo. Puitu kan ngai, hruaitu kan ngai. Chu chu a bul berah chuan Pathian hi a ni. Pathian enkawlna leh hruaina tel lo chuan kan puitling thei lo a ni. han lenna atan chuan chaw \ha a pawimawh tih kan hria a, chaw \ha chu Pathian thu leh kohhrante inzirtirna hi a ni kan ti thei ang. Chung hmanga chawm leh enkawltu, zirtirtu leh kaihruaitu hi kan mamawh a ni. Chutianga enkawltu leh kaihhruaitu chu kan mamawh a, mi dang pawhin an mamawh a. Hruai theih leh enkawl theiha kan awm hian hruaitu leh enkawltu nihna atana kan inzirna a ni nghal bawk.

3. Puitling tur chuan belh leh paih hi a kal kawp a ngai bawk : Rinnaa puitling tur chuan sual, keimahnia bet tlat hi i dah ve ang u, tih thu hi a pawimawh. Chin dan \ha lo, ngaih dan \ha lo hi kan tan \han mawhbawk a ni thei. Chuvangin, sual kalsana thil \ha tih hi thil pawimawh tak a ni. Paih \hen phal a \ul angin belhchhah ngai a awm bawk. Ramhuai bawlhhlawh Isuan a hnawh chhuah kha awmna tur zawngin a vak a vak a, chumi hnuah a awmna hlui a va en chuan, phiah faia, chei mawiin a hmu a. Luahtu an awm si lo, thil \hain a lo luah si lo, hmun ruak mai a lo ni a. Chu vang chuan a kir leh a, amah ngeiin a luah leh ta! Amah mai ni lovin, amah aia sualin an belhchhah thu te hi kan tan zir tur pawimawh tak a ni. Bible chuan chu mihringa awm dan chu a hmasa ai khan a \ha lo zawk tiin min kawhhmuh nghe nghe a ni (Mt.12:43-45; Lk. 11:24-26). Rinnaah hian bul \an a pawimawh a, a tawp a \hat a pawimawh bawk. Sual bansan rualin, Pathian thuin min luah khaha, a duh zawng nun chu keimahniah belhchhaha a awm loh chuan a puitlin theih lohva, a \han theih loh. II. Puitling zia \henkhat Puitling zia lanna langsar tak pakhat chu kan rilru put hmang leh thil ngaihhlut zawng hi a ni. Hei hi mi mal leh kohhranah pawh a dik thui khawp mai. Hemi chungchangah hian sawi tur tam tak awm mah se, a \hen chauh kan sawi ang. 1. Puitling chuan dawhtheihna leh chhelna an nei Dawhtheihna leh chhelna hi hman a \ul hun chu harsatna leh thil buaithlak tak kan tawh hunah a ni \hin. Mahse, a hun taka hman a nih chuan rah duhawm tak a chhuah thei a ni. Thing chu a kung len zawng inang lo mah se, a nih tur ang a nihna chu par emaw, rah emaw a lo chhuah hian a ni \hin. Kan nun hona leh khawsak honaa a hun tea rah \hin hi rinnaa mi puitling zia a ni. han kin chu a ni lo va, rah dang a la chhuah leh thei a ni. A inphunna Lalpa avanga mi dang tana ei tur rah chhuah \hintu chu rinnaa mi puitling a ni. Chumi atan chuan dawhtheihna leh chhelna hi kan mamawh chu a ni. 8

Sermon: Puitlin lam pan 9 2. Puitling chuan a nihna a hria Tu nge ka nih tih hi inngaihtuah ve fo a ngai. Nu leh pate hi fate angin awm ta se, thil ngenin nuar ve ta tlat mai se, a va inhmeh dawn lo em! Puitling chuan a nihnaah mawhphurtu leh titu tur a nih a hria a. Enkawltu a ni a. Ruah sur mah se, vawt mah se, harsa deuh mah se, a tih tur a ti \hin a, chu chu mi dang tan a hluin a sawt em em a ni. Chu rilru chu kan puta, kan nihna leh mawhphurhna kan hlen theih chuan Lalpa tana hman theih, a \ul apianga mawhphurhna pek theih kan lo ni dawn a ni. 3. Harsatnain a tu dai ngai lo Nun nghet leh tlo, nghing mai mai lo zia hi a nei a. Mizoten Chaw sain a kang dai kan tih ang hi a nih dan zia a ni lo. Harsatna leh thil harsa hi hel mai a awl thei; mahse, puitling chuan chumi piah lama rah lo awm tur chu a thlir a, a pensanin a chawlhsan mai ngai lo va, a thawk a, a tihlawhtling zawk \hin a. Chutah chuan lawmna tuikhur thal/chawi tur chu a lo awm thei \hin a ni. 4. Hmangaihna nun a nei Mihring thahrui ber chu rilru lam, chhungril lamah a awm a. A tuar theihna te, a thawh theihna te, a chakna te chu amaha hmangaihna awm vang a ni. Isua pawhin hmangaihna vangin thil tam tak min tuarsak a, min thawhsak a ni. Mi dangte nena thawh honaah hian chi hnih naupang inkhualtelem ang deuh leh puitling thawh hona, \an hona leh thil \ha tih hona hi mahniah inen nan hman theih tak a ni awm e. III. Puitlin lam kan panna tur \henkhat Rinna kawngah leh kohhran nunah hian puitlin lam kan pan zelna tur sawi tur a tam thei awm e. Tlem han sawi ila. 1. Pathian biak Pathian kan biaknaah leh amah nena kan indawrnaah hian kan thlen chin a inang lo thei hle awm e. Kohhran, chhungkua leh mi tinten hemi kawngah hian hmasawnna tur kan nei \heuh awm e. Inbiaknaah chuan

10 inngaihthlak tawnna a awm \hin. Naupang pawhin an nu leh pate an biakin an thusawi an ngaithla \hin a. Chutiang a nih lohva, mahni duh chin chauh sawia min chhanna emaw, biak letna emaw ngaihthlak ve leh si loh chu inbiak dan \ha ber a tling lo. Kan duh tinreng kan thlenna Lalpa hi duhthusam chauhva dawr lovin, a duh zawng hriat tuma, a aw ngaithla chunga biak hi kan tih tur pawimawh tak a ni a. Chutianga Pathian nena inbe tawn nun nei tur chuan puitlin lam i pan zel ang u. 2. Thilpekah Pathian hnena pek tur hlu ber chu kan nun hi a ni. Kan nun, hun, sum leh pai pekahte hian eng nge kan thlen chin? Min phut angin sawma pakhat kan pe em? Sawma pakua kan hman danah te hian tun aia hmasawnna tur neiin kan inhria em? Naupang hnena thil kan kawltir chhin chuan, lak leh dawn pawhin an phal tawh \hin lo. Siam \hat emaw, a aia \ha zawka siam tum emawa laksak tum pawhin an ui tlat \hin. An hriat thiam loh vang a ni. Puitlin kan ngaihna ber pakhat chu thilpekah hian a ni. Keimahni nen lam hian Pathian ta kan ni a, Lalpa ta kan kawl hawh mai zawk a ni. Inchhuanga induhsan thei kan ni lo va, hawisan chi kan ni hek lo. Amah a\ang leh ama tan thil zawng zawng hi a lo awm a ni si a. 3. Isua Krista anna kawngah Ringtu nunin a tin zawn ber chu Isua kan rinna siamtu leh tifamkimtu lam hi a ni. Isua anna lama puitlin chu ringtute puitlinna tur dik a ni. Mi dang nena inkhaikhinin puitling thawkhatah inngai mah ila, kan tum ber chu Isua annaa puitlin hi a ni. Rinna kawngah hian kal dan min zirtirtu \ha ber chu amah kan Lal Isua thu leh zirtirna bawk hi a ni. Aw le, kan hmaa intlansiakna tur awmah hian chhel takin tlan zel ila, a laklawh laia tawpsan lovin, Isua kan rinna siamtu leh tifamkimtu lam chu enin, puitlin lam pan zel turin, rinawm leh chhel takin, inngaihtlawmna rilru thianghlim nen Lalpan a duh ang taka a hman tlak nun nei tura kan inbuatsaih theih nan, Lalpan a thu kan sawite kan zaa tan malsawm rawh se.

THIHNAIN A KHAWIH LOH TU MAH AN AWM LO 11 Japan nu pakhat, Kishagotami chuan Isua hnenah, Ka fa neih chhun a thi a, min tihdamsak leh turin mi zawng zawng ka ngen a; mahse, an hlawhchham vek a, a tawpah i hnena lo kal turin min tir a, min tihnunsak leh theih beiseiin ka rawn pan che a ni. Min \anpui thei ang em? Ka fa tel lo chuan ka nung thei lo, a ti a. Isua chuan, A \ha e, i fa chu ka tinung leh ang. Amaherawhchu, chi tlem ka mamawh a, chu chu i rawn la dawn nia, a ti a. Chi zawng tur chuan chu nu chu phur takin a tlan chhuak nghal a. Chutia a tlan lai chuan Isua chuan a va au zui a, Ka pi, chi i rawn lakna tur chu tu ma la thih lohna chhungkuaa mi ngei a ni tur a nia aw? tiin. In hmasa ber a\ang chuan chi dilin a chhuak ta a. Chuta mite chuan chi chu an nei a; mahse, hmanni lawkah an chhungkaw pa ber a thih avangin, a thil dil chu pek duh hle mah se an pe thei lo va. In dangah a tlan leh a, chutah pawh chuan an chhungkaw nu ber a lo thih tawh avangin a duh chu an pe thei lo va. A in thumnaa mite pawh chuan an fa an lo chan tawh avangin chi chu an pe thei chuang lo va. Chhungkaw dang pawh chu a zawt zel a, thihna la tem lo chhungkua pakhat mah an lo awm reng reng lo mai a. Chu nu chuan mak a ti hle mai a. Tichuan, a inngaihtuah harh ta zawk mai a, Isuan thil zirtir a tum chu a hre chhuak ta a. Isua hnenah chuan a va kir leh a, a hnenah, I thil min zirtir avangin lawm thu ka hrilh a che. Thihnain a khawih loh chhungkua pakhat mah an awm lo tih ka hre ta. Khawngaih takin kei leh ka fapa tan chatuan nunna min pe ang che, tiin a dil ta zawk a. He khawvela lo piang zawng zawngte hi kan thi leh vek dawn a, kan pian a chiang angin kan thih tur pawh a chiang a ni. Pianna a awm a, thihna pawh a awm tih thu dik hi pawm thiam tum ila. Isua n thawhlehna min tiam hi a thleng ngei dawn a ni tih i ring bawk ang u. Courtesy to Daily Devotion by Richard Wumbrant

12 KAN BIBLE HMAN LAI HI A RIN TLAK A NI Rev. Lalfakzuala Thuhmahruai Kum 2015 tawp lamah khan Mizo \awng leh Sap \awng dah dun Mizo-English Parallel Bible (Parallel Bible tiin kan sawi zel tawh ang) chu tlangzarh a ni a. Bible lehlin thar, New King James Bible (NKJV) behchhana innghat, Mizo mipuite chhiar theih tura a lo awm ta hi a lawmawm hle. A buatsaihtu Dr P.C. Biaksiama taihmakna leh thawh rimna a fakawm hle mai. Thu leh hla lam a\anga thlir pawhin hetianga Bible lehlin thar dang kan han neih belh hrim hrim hi hmasawnna rahbi pawimawh tak pakhat a tih ve theih ang. Amaherawhchu, Parallel Bible buatsaihtu hian thuhmahruaiah, kan Bible hman lai chu rin tlak loh khawpa tihchingpen a nih thu leh, a tichingpentuah pawh kohhran pate zinga mi Origen-a a puh mauh mai hi a mak hle a ni. Hei hi duhtawk ta mai lovin lehkhabu dang lian tawk tak, Bible rin tlak lo a awm em?: Bible dik leh dik lo inchuhna thubuai ropui chu! tih a chhuah zui bawk a. Hetiang taka kan Bible neih lai a beih takah chuan kohhran mi \henkhat a tichiai viau va. Kan Bible hman lai hi rin tlak loh a ni ta mai em ni, tih zawhna pawh a lo pian phah ta a ni. Chuvangin, tum \umah hian kan Bible hman lai rin tlakzia leh, Parallel Bible thuhmahruai leh a chhung thute leh a letlingtu lehkhabu rawnte belh chian a dawl leh dawl loh zir chian kan tum dawn a ni. Bible letlingtute hian Bible lehlin lo awm tawhte hi an zah thiam hle \hin a; tunlaia Bible lehlin thuhmahruaiah phei chuan Bible lehlin dang sawihnawmna leh hnualsuatna tur ang chi hmuh tur a awm ngai lo. Bible lehlinna thuhmahruai tam berah chuan Bible ziahna \awng bul Hebrai leh Grik \awng phawk chhuak thei tur ang bera lehlin a nih thu te, mi famkim loten an lehlin a nih avangin sawisel bo a nih loh thu te pawh an sawi \hin. Parallel Bible thuhmahruaiah erawh chuan kan

Kan Bible hman lai hi a rin tlak a ni 13 Bible neih mek sawihnawm chungin, Lehlin tur Bible thlan dik loh avanga Pathian thutak chhawk \hen tawh Bible rochuntir kan nih hnuah pawh Lalpa Pathianin Bible dik min pe leh ta tiin ziak ngat a ni. A lehkhabuah pawh, Hun kha leh chen Bible family dik lo (Alexandria-Westcott-Hort-UBS Bible) kan lo kalpui tawh hi ko thlak hun tawh a ni lo maw? a ti bawk a. Hei ngawt pawh hian kohhranin kan lo pawm tlan tawh leh BSI rawngbawlna pawimawh tak hi Parallel Bible buatsaihtu hian a dah hniam hle tihna a ni. Parallel Bible thuhmahruai hi NKJV chhuahtuten hre ve ta ngat sela an lungawi chiah ang em? Bible lehlin hi Bible lehlin dang sawichhiatna tur leh hnualsuatna tur ang zawng ni lovin, Pathian thu hi mi tin tana Chanchin ha a nihzia tihdikna atan hman tur a nih tehlul vei nen, hetiang zawnga a rawn ti hi a pawi hle a ni. Thuthlung Thar kutziak bu hlui hi hlawm (family) li lai a ni awm asin! Thuthlung Thar, Grik kutziak bu hlui, a thu kim deuh leh kim vak lote chhiar vekin copy 5,800 chuang zet hmuhchhuah a ni tawh a. Heng Bible kutziak bute hi copy hnih chauh pawh inang diak diak pakhat mah a awm lo, danglamna hret hret an nei vek. A tira Bible ziaktute ziah copy hmuh tur khawvelah a awm tawh lo. Khawl chhutna hmuhchhuah hma chuan thuziakte chu kutin an ziak (copy) chhawng ngar ngar mai \hin. Mi chi hrang hrangin kum tam tak chhung an copy chhawn avangin copy sual palh awl tak a ni a. Savun lehkha leh rairuangte chu lehkha ziahna atana an hman ber a ni. Parallel Bible buatsaihtu hian Thuthlung Thar, Grik chungchangah hian luipui lian tak pahnih in\hen phuk angin a n sawi tak naa, Thuthlung Thar thiam Bruce Metzger-a, Gardon Fee-a leh Raymond E. Brown-ate erawh chuan family chi li niin an sawi thung. (1) Alexandria Text Alexandrian

family hi Grik Thuthlung Thar kutziak bu rin tlak ber leh a ziaktute kuthnu hnaih ber niin mi thiam tam berin an pawm a. A tlangpuiin a thu a mam \ha vak lo va, a tawi bawk a, a har bawk. Vaticanus leh Sinaiticus-te kha hemi huang chhunga mi an ni. Westcott-Hort Grik Bible innghahna kha a ni a, Revised Version (RV) Bible innghahna a ni. Tunlaia Bible lehlin tam berte innghahna chu heng Grik kutziak bute hi a ni a, kan Bible lehlin hlui (OV) leh lehlin thar (CL)-te innghahna ber pawh a ni. Hei hi Parallel Bible buatsaihtuin khawih chingpen tawh a tih kha a ni. (2) Western Text Kum zabi 2-na velah Africa ramah te, Italy leh France ramah te a darh nasa hle nia rin a ni. Tuna Western Text zinga langsar zualte chu kum zabi panganaa mi Codex Bezae Cantabrigensis leh Codex Washingtonianus te, kum zabi paruknaa mi Codex Claromontanus-te a ni. (3) Caesarean Text Kaisari chhehvela Thuthlung Thar an hman \hin kha a ni a. Alexandrian Text leh Western Text phuah khawm a ni. (4) Byzantine Text Byzantine Text chu Suria ramah darh \anin khawchhak khawpui Constantinople a lo thleng a, chuta \angin Byzantine pum puiah a darh ta a ni. Byzantine Text hi kum zabi palina (AD 475 vel) aia upa hmuh tur a awm lo. Thuthlung Thar kutziak bu kim phei chu kum zabi pariatnaa mi chauh a ni. Chuvangin, a Grik Thuthlung Thar kutziak bu naupang ber family a nih chu. A thu a mam \ha a, a tlangpuiin a sei bawk. Hei hi Textus Receptus innghahna a ni a, King James Version (KJV) lehlin innghahna a ni ta zel a ni. Parallel Bible buatsaihtuin a ziding nia a sawi kha a ni. 14 Textual Criticism-ah chuan a tira ziaktute kutchhuak hnaih ber tur zawn chhuah tum a ni \hin a; chumi atan chuan tehna chi thum pawimawh tak tak hman a ni. Chungte chu (1) A hlui ber (Oldest): Kutziak bu hlui ber chuan a ziaktu a hnaih ber avangin rin tlak ber tura ngaih a ni \hin. (2) A tawi ber (Shortest): Kutziak bu hlui ber chu a tlangpui thuin a tawi

Kan Bible hman lai hi a rin tlak a ni 15 deuh ber \hin a; a ziaktute khan kimchang leh fiah takin an ziak lo tihna a ni thei. (3) A thu har ber (Hardest): A thu tawi na na na chu a fiah tawk lo va, hriat thiam pawh a har deuh ber zel. Heng tehna pathum hmang hian Textual Critic-te chuan Bible bu hluite hi uluk takin an lo chhui \hin a. Chutianga an chhuina lama an hmuhchhuah chu kutziak bu tharlam zawkah chuan a thu tichiang tura ziah belh a awm \hin tih hi a ni. Parallel Bible-a awm, tuna Mizo Bible hman laia awm lo a tihte hi KJV letlingtute innghahna kha kutziak bu tharlam zawk a ni a. KJV lehlin hnuah kutziak bu hlui zawk tam tak hmuhchhuah belh a ni a; chung lehkhabu a\anga chhui chian chuan KJV innghahna Grik Text kha belhchhah a tam avanga chiang zawka lang mai a ni tih hriat a pawimawh hle. Origen-a kha Bible Text khawih chingpentu a ni em? King James Bible chauh tituten hetianga Byzantine Text (Majority Text/Textus Receptus) leh Alexandrian Text (Sinaiticus leh Vaticanus)-te inan lohna chhan nia an puh tak ber chu Origen-a (AD 185 253) a ni. Khatia Grik kutziak bu \henkhat, Aigupta rama Alexandria khua a lo thlen thlak takah khan mi thiam Origen-a kut a lo thleng a. Origen-a chu Bible khawih chingpentu ber niin an puh ta a ni. Hei hi khawiah mah tihchianna hmuh tur a awm lo. Kan sawi tawh angin Alexandria Text hi a tira mi Grik Bible kutchhuak hnaih bera mi thiam tam zawkin an rin kha a ni. Parallel Bible thuhmahruaiah Origen-a hi a kal sual avang leh zirtirna dik lo a kalpui avanga Alexandria kohhranin hnawt chhuak ta anga sawi pawh hi a dik chiah lo. Origen-a chuan Rom khua te, Antiokei khua te, Arabia khua te, Atheni leh Palestina rama Kaisari khua te chu rawngbawlin a tlawh \hin a. Kum AD 215 khan Rom Emperor Caracalla (AD 198 217) chuan Alexandria khua chu a bei chiam mai a, chumi hnuah chuan Kaisari khuaah a raltlan ta a. Kaisari khuaah chuan Jerusalem

leh Kaisari Bishop-te ngenna avangin kohhranah thu te a hril \hin a. Rawngbawltu ordain pawh ni lo, layman maiin chutiang rawngbawlna pawimawh tak a nei chu Alexandria khaw bishop Demetrius-a chuan a ngaithei lo va, a ko haw ta nghe nghe a. Rawngbawltu bishop pahnihte chuan Demetrius-a leh Origen-a inkar chu siam \hat theih an inbeisei a. Kum AD 230 khan Origen-a chu kohhran thil pawimawh avangin Greece ram a panna kawngah Kaisari khuaah a chawl a, chuta a awm lai chuan Jerusalem leh Kaisari Bishop-te chuan Presbyter (Pastor) atan an ordain a. Hei hi a chenna Alexandria khaw Bishop Demetrius-a chuan a thuneihna zahsak lovah a ngai a, Pathian thu zirna hotu a\angin a ban nghal a, Origen-a chu Alexandria kohhran a\angin a hnawt chhuak ta a ni. A ordination pawh dan lo anga ngaiin a hlihsak ta bawk a. A pu bishop Demetrius-a hian Origen-a lo hmingthang ta chu a itsik a ni ber ang. Kal sual leh zirtirna dik lo lam zâwng chu a ni lul lo ve. Bible hi a zahawm tehlul nen, Parallel Bible buatsaihtuin a thuhmahruaiah, thu dik lo leh belh chian dawl lo hmanga mi dangte a chirhtheh mai hi a zia lo takmeuh a ni. Parallel Bible buatsaihtu hian Origen-a hi vawi duailo Bible khawih chingpentu, Bible dik lo tichhuaktu leh Bible sawi dal dan verther ber chi Allegory system (tehkhin thu anga sawi fiahna) vawrh chhuaktu, zirtirna dik lo leh kal sual tiin a puh chhe hle a. Origen-a khan Pathian thu a ngiala a ngana pawm chi leh a thlarau thuchah pawm chi awmin a hria. Pathian thu tinreng hi tehkhin thu (allegory) anga hrilhfiah tur a ni a ti ngai hauh lo. A nih lohzia lanna pakhat chu a nun invawn thianghlimna atan, Lal Isua ngeiin mi tilreh, vanram [Pathian ram] avanga tilreha insiam chawpte an awm bawk a (Mt 19:12) a tih kha Pathian ram tana inserhna vawrtawpa ngaiin ama til a rek hial a. Lal Isua hun lai leh a hnu lam Origen-a te hun lai pawh hian hetianga Pathian ram tana mi 16

Kan Bible hman lai hi a rin tlak a ni 17 tilrehte hi chu an ngainep hauh lo niin a lang a. Alexandria bishop Demetrius-a pawh khan Origen-a inserh thianghlimna chu a fak hle a ni awm e.tun thlenga kohhran \henkhat rawngbawltute chu nupui pasal nei lo tura an inserh hrang ang deuh te pawh hi a ni ang. An hun lai thil awm dan kan thlirpui thiam a \ul khawp ang. Origen-a Bible khawih chingpentu anga puhna leh chirhthehna hi King James Version chauh tiho a\angin a ni ber a. Mi thiam tam berte chuan Origen-a hi an fak hle thung a ni. Rinna thuah pawh Kristian chhungkaw \ha tak a\anga lo sei lian a ni. A pa Leonidas-a phei chu Rom Emperor Septimus Severus-a tihduhdahna hluar laiin an man a, martarin a thi a. Origen-a pawh Kristiante tihduhdahna a hluar laiin, rinna avanga tangte chu hlauhawm tinreng karah thih pawh dawn lovin tan inahte a kan \hin. Amah ngei pawh Rom Emperor Decius-a n Kristiante a tihduhdah laiin tan inah a khung a, tan ina a awm lai hian sawisak a tuar nasa hle a. Decius-a thih hnuah tan in a\angin chhuah a ni a, an sawisakna chu tuar lovin a thi (martar) ta a ni. Thih thlenga rinawm taka Krista rawngbawltu Origen-a heti taka sawi bawrhban a ni ta mai hi a thlarau pawh a zahawm hle a ni. A hun laia Kristian zirtirna paih thlak tumtu, Plato-a zirtirna zuitu ni bawk Celsusa paih thlak nan lehkhabu (Celcus-a do letna) pawh volume riat zet a ziak nghe nghe a, a chhang thla hneh hle a ni. Origen-a hi kohhran rinna humtu ropui tak, Kohhran Pate zinga mi a ni. A thuziak zinga dem hlawh deuh pakhat erawh chu Pathianin mi sualte hi hremhmunah a hrem kumkhua lo vang, a tawpah tihthianghlim an nih hnuah Pathian hnenah an kir leh ang a. Diabola meuh pawh a tawpah chuan mi sual siam \hatte ang bawkin Pathian hnenah a kir leh ang, tih hi a ni ang. Pathian hi hmangaihna a nih si chuan a duh taka a

siamte hi an boral hlen a phal a ring lo a ni. Hemi kawngah hi chuan a kal filawr deuh tih chu phat rual a ni lo. Fapa chungchang sawinaah Fapa chu Pa aia hnuai zawk anga sawina nia ngaih sual palh theih Bible-ah a lo awm bawk avangin, Fapa chu siamtu ni lovin thil siam hmasak a ni tih te pawh a sawi ve ngei tak a; mahse, hengte hi chu a zirtirna laipui ber erawh a ni lo. A zirtirna firfiak \henkhat hi a thih a\anga kum 200 hnuah Constantinople Inkhawmpui, AD 543-ah khan an hnawl a. A lo kal fawr lutuk hi a demawm vena lai tak pawh a ni ang. Tlaikhawhnu a zirtirna an han hnawl leh hi politics rim nam deuh nia sawi pawh an awm. Eng pawh ni sela, rawngbawltu ropui tak Origen-a pawh a famkim bik lo tih a chiang khawp mai. 18 Hmanlai a\angin kohhran hruaitu ropui tak zingah ngaih dan danglam deuh nei an awm chawk \hin a; chungte avanga anmahni pawngpaw hnawl ngawt vek erawh chu thiltih chi a ni lem lo vang. Kohhran siam \hatu Martin Luther-a pawhin Jakoba lehkhathawn hi thiltih avanga thiam chantirna uar lutuka a ngaih avangin a ngaisang lo hle a, Buhpawl lehkhathawn (epistle of straw), Chanchin ha nihphung pawh keng tel lo angin a sawi. Thupuan bu pawh inlarnaa khat, Apostol Johana kutchhuak pawh ni lo leh Krista pawh chiang taka lantir lo lehkhathawn ang lekin a chhuah bawk a. A hun lai khan Catholic Kohhran chuan Luther-a chu sakawlh 666 tih te, sakawlh pawh tling zo lo, a hmahruaitu, tirhkoh chauh a ni te pawh an ti hial \hin. Chuti chung chuan ringtu tam tak chuan Martin Luther-a chu kan ngainep chuang lo, ngaihnep ahnehin kan ngai ropui em em zawk. Origen-a, Krista rinna avanga martar hial, ringtu tuar mekte thlamuantu leh kohhran rinna humtu a nihna te, Thuthlung Thar zirna kawnga a thawh hlawkzia te hriain Thuthlung Thar mi thiam Rev. Dr. P.R. Hmuaka chuan Origen-a hi Zoram khawvelah Greek Thuthlung Thar kutziak suasamtu leh khawih chingpentua lo

Kan Bible hman lai hi a rin tlak a ni 19 puh thluk ringawt chu thil awm lo tak a ni. Thuthlung Thar zirnaa a thawh hlawk dante pawh sawi tham fe a awm a ni. Kohhran hmasaa zirtirtu leh kohhran ngaina mi tak Origen-a hi a zahawmin a ropui khawp mai. Pathian thu a zirin a zirtir ringawt lo va, a nunin a nunpui zawk a ni an tih hi chhinchhiah tlak tak a ni a ti. Khawvela huap pawha Thuthlung Thar mi thiam hawlh lawr Bruce M. Metzger-a pawhin Origen-a hi Nicea Inkhawmpui (AD 325) hmaa Kohhran pate zinga ropui ber leh Bible zirtirtu mi thiam tawpthang a ti hial a. Hranghlui conservative-evangelical pachal John Gresham Machen-a, B.B. Warfield-a, Henry Thiessen-ate meuh pawh khan Origen-a chu Bible khawih chingpentuah an puh ngai lo. Tunlaia evangelical scholar zinga mi Maurice A. Robinsona, Byzantine Text \antu leh Bible dik lo thei lova (inerrancy) ngaitu Presbyterian Pastor lar tak R.C. Sproul-te leh Grik leh Hebrai thiam zet conservative-evangelical pachal Rundall Butt-a te pawhin Origen-a te, Wescott-a leh Hort-a te sawihnawmna pakhat mah an thuziakah an telh hauh lo! Parallel Bible leh Bible Rin Tlak Lo A Awm Em? tih bu thu kalpui fuh lo \henkhat Parallel Bible buatsaihtu hian thu belh chian dawl tawk lo tam tham tak a fawm khawm thu a Bible lehlin thuhmaah leh a lehkhabu ziak dangah hian a lang. Heng hi sawi vek seng lo mah ila, \henkhat han thlur ila. Parallel Bible buatsaihtu hian Origen-a (AD 185 254) heti taka a bei chiam mai hi khatih hun laia thil awm dan kha a hre tawk lo tih a hriat theih. Origen-a hunah hian Thuthlung Thar hi thlan fel pawh a la ni lo va.thuthlung Thar bu 27-te bu khata chilh khawma, kohhran ding tir khan an inpawl khawmnaahte chhiara, zir ho \hin anga a sawi pawh hi Thuthlung Thar lo pian chhuah dan a hriat tawk loh vang a ni thei ang. A nihna takah chuan, Thuthlung Thar bu 27-te hi

lehkha ziak tam tak zingah zawi zawia pawm a ni a. Chiang faka, tuna Thuthlung Thar lehkhabute Pathian thua pawm tur, titu hmasa bertu chu Alexandria khaw Bishop Athanasiusa a ni a; ani chuan kum tin a bial chhungah Easter Sunday apiangin lehkha a thawn chhuak \hin a. Kum AD 367-a Easter Sunday lehkha a thawnah chuan tuna Thuthlung Thar bu 27- te hi Bible-a pawm tlak a nih thu a sawi chhuak chauh a ni. Hei hi Hippo Inkhawmpui AD 393-ah te, Carthage Inkhawmpui AD 397-ah te, Canstantinople Quinisextine Council AD 692-ah te an nem nghet a, sawi buai zui a awm tawh lo a ni. Origen-a te hunah khan a tira ziaktute kutchhuak an hmu a nih pawhin a kimchang lo mah zawk a; tuna a bu kim biai 27 hi bu khata kawl nghal thlap tura ngaih tur a ni lo. Origen-a khan Thuthlung Thar bute kha suasamin a tichingpen ni lovin, a hun laia a awm ang ang kha a famkim tawk lohna nena sawi chhuakin a hmang \hin a ni zawk. Chuvangin, KJV chauh titute hian Origen-a te hun laia thil awm dan kha an hre thiam duh lo lui zawk em ni aw tih mai tur a ni. Parallel Bible buatsaihtu hian Grik kutziak bu hlui pahnih Codex Sinaiticus leh Codex Vaticanu-te hi a chirhtheh nasa hle a, lehkhabu suasam hnu tiin a sawi a ni. Heng manuscript pahnihte chungchanga textual criticism ti tur ngat phei chuan khawlchhut Grik \awng ni lovin hmanlai kutziak Grik \awng thiam hle a ngai a. A n ziahna hawrawp hi Uncial an ti a, hawrawppui inzawm puta ziak a ni nghe nghe a, a chhiar ringawt pawh har tak a ni. Textual critic lama research bei phei chuan hetianga kutziak bu hlui hi an vawn \hatna hmunah panin an zir \hin a ni. Amaherawhchu, Parallel Bible buatsaihtu hian khing kutziak bu hlui ber berte a sawihnawmna han bih chian chuan, a thu lakna hnar kan thlir chuan primary source/ data hmuh tur a awm meuh bawk si lo va, a thu lakna hnar tam ber lah chu internet lama KJV chauh sawimawi duhhovin 20

Kan Bible hman lai hi a rin tlak a ni 21 Codex Sinaiticus leh Codex Vaticanus an beihna thuziak satliah, research pawh ni phak lo fawm khawm a ni ber. Hetiang hi thuziak satliah hman hi research tia chhal turah ngat chuan hman loh a him ber a, rinrawla neih chi a ni hauh lo! Vaticunus leh Sinaiticus rei tak dah \awl anga sawi pawh hi a dik tawk lo. Dah \awl ni lovin uluk taka vawn him a ni zawk. Pathian Engkimtitheia chuan Bible a tira mi hnaih zawk chu hun rei tak chhung him \ha tak leh uluk takin a mite tan a lo humhimsak a ni tih hi pawm mai tur a ni e. Thuthlung Hlui lamah pawh Lal Josia hun laiin Dan bu an hmuchhuak a, chu Dan bu nei lo chuan hun rei tak chhung an awm ni tur a ni. Lal Josia siam \hat hun laiin Pathianin a mite hmangin Templeah a lo vawn himsak tawh chu an hmuchhuak leh mai a ni (2 Lalte 22:8-23:2). Kum 1947-ah pawh khan Qumran puk atangin kutziak bu hlui tam tak hmuhchhuah a ni a, bu \henkhat phei chu a kim biaiin a ni a, kum BC 100-a mi daih tawh nia rin a ni. Vaticunus codex chu Pathianin vawng him tura a bel ruatten hun rei tak an vawn him hnuah Vatican Library-ah uluk taka vawn him zui zel a ni a. Constantin von Tichendorfa n Sinaiticus codex a hmuhchhuah dan pawh hi rilru a khawih hle. Mi thiam White-a sawi dan chuan, puithiam pakhatin uluk takin pindan pakhata an dahna a\angin bawm hran bik a\angin puan sena thuam thlap chu a rawn la chhuak a ni a ti. An ulukin an lo hlut hle tih a entir awm e. Pathianin a mite tana hun rei tak a lo vawn himsak chu a hun takah a mite hnenah a rawn puangzar a ni tih hi Vaticunus leh Sinaiticus Text-ah pawh hian rin mai tur a ni e. Parallel Bible thuhma leh a lehkhabu chhuah hi belh chian a dawl tawk lo tih hriat theihna pawimawh tak chu Revised Version Bible letlingtu zinga a khaipa pakhat Westcott-a ar chuka tui lo khawpa a bei chiam hi a ni. Thlahrang leh rau betu (Spiritist) a ni tih leh ramhuai thlarau betu (occultist) a

22 ni a ti a. Hman deuh pawh khan Gail Riplinger-i pawhin a lehkhabu New Age Bible Version-ah chuan Westcott-a chu thlarau lam biakna (occult)-a inhnamhnawih a ni tih a ziak bawk a. Chutianga puhtute pawh Westcott-a hun lai khan an lo awm ve bawk ni tur a ni. Westcott-a n a chhan letna hi i lo en thung teh ang: Kum tam tak kal ta a\ang khan thlarau lam thil mak hi fimkhur taka bih chian tumin hun ka lo hmang ve tawh \hin a; a tawpa ka thutlukna chiang tak chu hei hi a ni... Hemi chungchang bikah leh thlarau lam thila zawhna awm thei zawng zawngah chuan Pathian Lehkhabu Thianghlim hi min hruaitu ropui ber a ni. Thlarau rawngbawlnate Bible-a ziak kan thlir a\angin ramhuai thlarau be tura fuihna rawngkai eih pawh a awm hauh lo. A nihna tak phei chu demna thu a ni zawk e. Chuvangin, mi tu pawh chutianga thlarau lam biakna mahni duh thua kalpuina chi apiang, ramhuai thlarau nena inzawm nei lam chi reng reng chu dan kalh a ni tih leh, chhiatna kawng a ni tih hi ka thlir dan a ni. Thu tisa lo changah hian thu dik tak ka hmuh chu mi tin tan hian (ka hmuh phak chinah) nunna leh beiseina a \ul takzet a ni, tih hi. Riplinger-i pawh hian ramhuai thlarau be \hintu mi dang William Wynn Westcott-a nen a ngaih pawlh a ni ang. Westcott-a hian a tirah chuan thlarau biakna hi eng ang nge tiin chhui chiang turin a lo ngaihven deuh a nih a rinawm. A hnu lamah erawh chuan rawngbawltu ropui tak, Durham khawpuia bishop dinhmun hial chelh phak, a nupui nen ramthar rawngbawl lam pawh ngai pawimawh tak an ni. An fapa li lai chu India rama rawngbawlna lamah an thawk nia sawi a ni. A fapa Frederick Brooke Westcott-a pawh a pa hnung zuiin Church of England rawngbawltu a ni bawk. Parallel Bible buatsaihtuin King James Version (KJV) chungchuan bikzia sawi nan, A pian tirh a\anga kum zali chhunga tihdanglam la tawk lo leh en nawn pawh la tawk lo King James Bible hi Pathian thu, a tira a mi (original) anga

Kan Bible hman lai hi a rin tlak a ni 23 dik taka la vawn himna bu awm chhun a ni, a ti a. Hei pawh hi thu belh chian dawl lo a ni. King James Version hi \um eng emaw zat kum 1612-ah te,1613-ah te,1629-ah te, 1638-ah te, 1662-ah te leh kum 1769-ah te en nawn a ni a; hmun tam takah siam \hat a ni bawk. Kum 1629-a an en nawn pawh khan an khawih danglam nasa viau tih a hriat theih. Kum 1769-a Dr. Blayney-an a en nawn \um phei chuan hmun 75,000 vel laia KJV a tira mi a\angin a thlak hlawk nghe nghe a. Kum 1611-a KJV nen chuan danglam tak a ni. En nawn pawh la tawk miah lo anga sawi hi a dik tawk lo hle a ni. Original anga dik taka vawn himna bu awm chhun tih phei chu thil ni thei a ni lo hrim hrim tih hriat a \ha hle. King James Version chu an lehlin laia a \awng bul lam, Hebrai leh Grik-te pawh an kutziak bu hmuh theih zinga hlui leh rin tlaka an ngaiha innghat a ni a. Thuthlung Thar hi mi thiam tak Deciderus Erasmus-a buatsaih Grik Text chu innghah nana hman a ni. Erasmus-an a buatsaih atanga kum 120 dawn hnuah Erasmus-a Grik Text buatsaih hi Textus Receptus (pawm tlan) tih a lo ni ta a. Amaherawhchu, kum tam tak chhunga ziak (copy) chhawnna kawngah tihsual tam tak a awm niin mi thiamten an ngai a. KJV innghahna Textus Receptus pawh hi Erasmus-a khan a lo chul mam tawh hnu a ni a, amah ngei pawh liberal huanga khung theih mai tur zinga mi humanist a ni. Reformation dawn hnaih lamah phei kha chuan Martin Luther-a pawh kha Erasmus-a chungah a lawm lo hle a ni awm e. Kohhran siam \hatu Luther-a te, Calvin-a te leh Beza te pawhin Erasmus-a Grik Thuthlung Thar tihchhuah hmasak ber phei kha chu siam \hat ngaiin an hria a ni. Kum 1516 1633 inkar chhung khan Textus Receptus chuan chul mamtu a ngah khawp mai. Erasmus-a ngei pawhin kum 1516 hnuah \um li lai (1519, 1522, 1527, 1535) a lo chul mam leh a. A hnuah Robert Estienne-a (Robertus Stephanus-a) chuan \um li ngawt (1546, 1549, 1550, 1551) chul mamin a tichhuak

tawh bawk a. A hnuah Theodore Beza-a chuan vawi kua lai, 1565-1604 chhung khan a chul mam leh bawk. Elzevir-a te unauvin \um thum 1624, 1633, 1641 an tichhuak bawk. Hengte hi a tira Erasmus-a Bible buatsaih nen chuan a danglam tam tawh khawp ang. Textus Receptus humhalhtu J.W. Burgon-a meuh pawhin, Textus Receptus hi en nawn a \ul a ni, a ti ve hial bawk. Erasmus-a n Thuthlung Thar Grik Text a buatsaih lai chuan Grik text bu ruk vel emaw chauh a rawn a, a rawn zau lo hle. Grik Thuthung Thar a buatsaih lai chuan Thupuan bu hi a Grik text a hmu zo lo va, a \hianpa Johann Reuchlin-a hnen a\angin bu khat a hawhsak ta nghe nghe a, chu pawh a phek tawp lam a chhiat nual tawh avangin Thupuan 22:16-21 chu Latin Thuthlung Thar a\angin Grik \awng \ha vak lovin a letling chhawng ta ngawt a. Hmun \henkhat lai pawh siam danglamin Latin Bible mila her rem a nei nual bawk (entir nan Lk 17:36; Tirh 8:37; 9:5-6; 26:4; 1 Joh 5:7; Thup 14:1; 16:5). Hmun sawmhnih vel laiah Grik kutziak bu dangin an thlawp miah loh a awm bawk a. Erasmus-a ngei pawh chuan Grik Text a tihchhuah hmasak ber phei chu a hmanhmawh avanga a pawr viau thu a zep lo. Chutiang a nih avang chuan Erasmus-a ngaihnep emaw, Grik Bible khawih chingpentu anga chhuah ngawt emaw chu a fel chuang lo. Erasmus-an a chul mam tawh hnu a nih avangin KJV hi dah hniam ngawt tur pawh a ni chuang lo. A innghahna chul mam leh tihdanglam miah lo anga sawi chu textual criticismah chuan pawm chi a nih loh thu kan sawina a ni zawk! Mizo Bible hman mek hian a fun kim hle Parallel Bible buatsaihtu hian Mizo Bible lehlin hlui lamah KJV-a tel si, chhawk \hen tam tak a awm thu a sawi a. Chung zinga a tar lan langsar zualte chu Mt 18:11; 23:14; Mk 7:16; 9:44,46; 11:26; 15:28; Lk 17:36; 23:17; Jn 5:4-te a ni a. Mizo Bible letlingtute kha an lo fimkhur hle a, kutziak 24

Kan Bible hman lai hi a rin tlak a ni 25 bu hlui zawk lama awm lo nia an hriat pawh Pathian thu bothlau palh a awm hlauvin uluk takin a phek mawng (footnote) lamah Kutziak bu \henkhatah chuan tiin an dah thlap zel a ni. An chhawk \hen nia Parallel Bible buatsaihtuin a sawite pawh khi Bible lehlin hlui leh tharah pawh a chuang kim vek bawk. Hetianga an dah chhan chu Parallel Bible buatsaihtuin kim lo a tihte hi kutziak bu tharlam zawka an belhchhah, a thu tichiang tura an dah chawp a nih vang a ni a; Mizo Bible hman lai footnote-ah Kutziak bu \henkhatah tihte hi chutianga kutziak copy tharlam zawk chu a ni \hin. Parallel Bible-ah hian Kalvari tlang seng luh a nih thu sawi a ni. Kan Bible (Lk 23:33)-ah hian Luruh hmun tia dah a ni thung. Hei hi KJV-ah chauh ni lovin a hma lama English Bible Version dangahte pawh Calvary tiin an lo dah a. Roman Catholic Bible Dhouay-Rheims Version-ah pawh Calvary tih a ni a. Calvary tih hi Grik Text-ah chuan Kranion tih a ni a, chu chu Luruh hmun tihna a ni. Aramaik \awng chuan Golgotha tih a ni thung. KJV leh khatih laia English version dangte chuan Grik Text ni lovin Latin Vulgate-a Calvariae tih chu la chhawngin English-in Calvary tiin an dah a, a awmzia erawh a thuhmun reng. Kranion kan ti emaw, Golgotha kan ti emaw, Calvariae kan ti emaw, luruh hmun tihna vek a ni. A dang chuang lo ve. A original kan duh a nih phei chuan Golgotha tih hi ngainat viau zawk tur a ni dawn lo m ni? Kan hlaahte Kalvari tih a lan tam deuh avang hian kan ngainat phah a nih pawhin a awm tho ve. Lal awng\aina tawpna (Mt 6:9-13), Ram te, thiltihtheihna te, ropui te, chatuanin i ta ni si a, Amen, tih hi Didakhe (Sawm leh pahnihte zirtirna)-ah a awm ngei tih thu-ah mi thiamte an inlungrual hle. Mi \henkhat chuan Didakhe hi kum zabi pakhatna lai vel niin an ring a, \henkhat chuan kum zabi pathumna emaw, palina emaw niin an ring thung. Didakhe hi AD 70-150 vela mi niin mi thiam tam ber chuan an ngai.

Tuna Didakhe kan hmuh theih hlui ber chu kum 1056 vela mi nia rin a ni. Kohhran Pate zingah Didakhe hi Eusebius-a (AD 324) leh Athananius-a (AD 367)-te pawhin an lo sawi ngei a. Lal awng\aina tawp lam hi a tira mi nge, tlaikhawhnu deuhva belh tih chungchangah mi thiamte ngaih dan pawh a hrang. Lal awng\aina bik hi Kohhran Pa hmasa ber berte khan an thuziakah an sawi tel lo. Kum zabi pangana kutziak bu Codex Washingtonensis-ah chuan a awm tawh. He \awng\aina tawp lam (doxology) hi 1 Chro 29:11-13 a\anga lak chhawn, kohhran hmasaten an belhchhah tak nia ngaih a ni. A thuhrimah Lal awng\aina tawpna hi lehlin thar zawk (CL)-ah phei chuan a hnuai lamah an telh thlap a nia. 26 Rinna leh thurin khawih pawi pha danglamna a awm lo Kan sawi tawh angin Thuthlung Thar text 5,800 vel awmah pahnih khat pawh inang diak diak a awm miah lo, danglamna tlem tal an nei vek tih hi Textual Critic-te pawm tlan a ni. An inan tlanna hi zaa 98% vel emaw a nih laiin, an danglamna awm thei chu zaa 2% vel emaw chauh nia sawi a ni. Kohhran thurin tidanglam khawp phei chu a awm lo. Kan Bible neih lai a\ang hian kan kohhran thurin \heuh pawh hi bih chiang ta ila, kan Bible hman laiin a fun kim loh kan hmu lem lo vang a, kan lungawi tlang viauvin a rinawm a ni. David O. Fullera chuan, Heng Grik text danglamna/inang lo zawng zawng infin khawm pawh hian kan rinna leh thurin han rinhlelhna tur chhan chhe tê pawh a siam lo, a ti hial. Mi thiam tak Daniel B. Wallace-a chuan, Majority Text leh Textus Receptus pawh hi a inang diak diak lo, Byzantine Text/Majority Text hi hmun 2,000 dawn laiah Textus Receptus nen inan lohna a nei a, za zela 99 a inmil thlap thung. Byzantine Text/ Majority Text hi tunlaia Thuthlung Thar lehlin a\angin hmun 6,500 velah a danglam thung a. Za zela 98 vel chu a inmil thlap thung a ni, a ti. A danglamna hi kohhran thurin leh rinna khawih pawi phak a awm lo.

Kan Bible hman lai hi a rin tlak a ni 27 KJV chauh hi Evangelical Bible a ni lo KJV hi tun thlengin mi tam tak ngainat a la hlawh reng tih chu kan hre tlang \heuh va. A lehlin \awngkam mawina hian mi tam tak a hip a, an ngainatna a reh hlei thei lo a ni ber mai! English thu leh hlaah hnuhma a neih ropuizia pawh hmuh hmaih chi rual a ni lo. Kan sawi tak ang khan, kan Bible lehlin hlui zawk letlingtute pawhin an lehlin laia an en ber pakhatah a ni ve tho va, a duh zawk tan phei chuan hman theih an ti nghe nghe a nih kha. Amaherawhchu, KJV hi Pathian thawk khum awm chhun ang ziazanga kalpui erawh a fel lo hle a ni. KJV lo pawh khawvela evangelical Kristianten an pawm tlan leh kohhran pawhin leklam bera an neih version dang (NIV, Good News Bible, etc.) a awm tih kan hriat a \ha. Version dang chirhtheh vak vak hi tunlaia Bible letlingtute hian an ti ngai lo. Version dang aia a \hat zawkzia leh Version dangte rin tlak lohzia phei chu an sawi ngai lo. NKJV letlingtute pawhin inthlahrung takin thuhmaah, Thuthlung Thar text chungchangah Byzantine Text-in a thlawp Textus Receptus (KJV innghahna) hi Alexandrian Text (RV innghahna) emaw, Text dang ang tluk tho emaw a ni e, an ti ve chauh a ni. Bible hi dik lo thei lo tih ring tlattu Chicago Statement on Biblical inerrancy buatsaihna kawnga a khaipa berte zinga mi, conservative-evangelical Kristian, Presbyterian Pastor R.C. Sproul-a chuan KJV chungchang sawiin, Kei aia KJV lehlin \awngkam mawina ngaihlu zawk hi an awm lo hial ang. Amaherawhchu, KJV chungchangah hian ngaihthah theih loh leh ngaihthah hauh loh tur thu dik a awm: Tunlai lehlin thar tam berte ai hian KJV Bible hi a tira Bible thuziakte aiawh turin a dik/fuh hlel zawk tih hi a ni. KJV Grik Bible innghahna Textual Receptus hi tunlaia Bible lehlin tam berte innghahna Grik Text-te aiin a rin tlak loh zawk a ni. Lehlin \awngkam mawi kan zawng dawn a nih chuan KJV hi thlan ngei tur a ni ang. Amaherawhchu, a dik zawk leh lehlin duhtui thuhla kan

bengkhawn a nih ngai chuan, King James Bible piah lam hi kan kal ngei a ngai a ni, a ti. Conservative Evangelical Kristian, Bible dik lo thei lo tih ringtute zingah pawh KJV chauh ti lo, NIV, Good News Bible leh version dang ngaina leh leklam an tam hle tih kan hmu thei ang. NIV ngat phei chu KJV aiin kum tam tak chhung chu hralh a tla tawh zawk. KJV hi Bible dik awm chhun leh Pathian thawk khum anga sawi chu, Kan kohhran mi chauh vanram kan kai ang, tih ang vel a ni! Tlangkawmna Parallel Bible buatsaihtuin kan Bible hman mekte Bible family dik lo, chhawk \hen leh khawih chingpen tawh, duplicate ang deuh leka a chhuah ta mai hi thu dik lo a ni a, kohhrante rilru a tina hle a, thil pawi tak a ni. Hetiang hi KJV chauh tih \antute thu theh darh duh dan a nih avangin khawvel hmun dangah pawh ringtu tam tak a chawk buai \hin. A nihna takah phei chuan KJV innghahna Grik Bible aiin tunlaia Bible lehlin tam ber {Bible lehlin hlui (OV) leh Bible lehlin thar (CL)}-te innghahna Grik Bible hi hlui zawk leh \ha zawka ngaih a ni. Khawvel hmun dangah pawh Bible lehlin hi mi mal \hahnemngaihnain bul \an a ni ve fo va, chu chu kohhranin a hnuah a bawhzui \hin. England ramah pawh Wycliffe-a te, Tyndale-a leh Coverdale-a ten an beih fê hnuah pawl/ kohhranhovin an ûm zui ve chauh va. Mizoramah chuan missionary-te, anmahni puitu Mizo lalte nen an bung nghal a. A hnuah chuan chhim leh hmar kohhrana Zosap missionaryte bakah rawngbawltu, Pastor leh mi thiam hmasahovin uluk takin kum 60 vel zet Bible pum pui lehlin nan hun an hmang a. A \awng bul lam, Hebrai leh Grik-te pawh a theih chin chinah an en ve zel a. A hun laia English Bible \ha ber pahnih RV innghahna pui bera hmangin KJV pawh rawn theih a ni bawk. An lehlin tawh sa (draft)-te pawh lo en ve tur leh siam \hat ngai laite pawh sawi ho turin vawi hnih 28

Kan Bible hman lai hi a rin tlak a ni 29 vawi thum an inthawn tawn zak zak \hin. Chutiang tak chuan Bible lehlin chu an lo uluk hle a ni. Bible lehlin thar zawk pawh Chhim leh Hmara rawngbawltu chhuanvawrte lehlin a ni a, a lehlin a \hain a thu awmzia pawh a fiah hle. Khawvel pum pui thlir pawhin kohhranin Bible lehlin a hman tlanglawn berte chu mi mal lehlin ni lovin, rawngbawltu mi thiam rualte lehlin a ni zel. Mizo Bible lehlin hlui (OV) leh lehlin thar (CL)-te hi Mizo \awng Bible lehlin thar lo awm leh zel turte pawhin innghah nan an hmang zel tawh ang. Tun hnaia Catholic Kohhran buatsaih, Holy Bible: Catholic Edition pawh hian Mizo Bible hman lai hi innghah nan a hmang thui hle a, an lehlin danah pawh an zah thiam hle a ni. Hetiang hi Bible lehlin dan tur duhawm leh entawn tlak tak a ni. Mizo Bible hman lai chungchangah chuan letlingtu, a bul \antu zinga mi Pu Buanga (Rev. J.H. Lorrain) thu ziah hi a ngaihnawmin a ropui hle. Ani chuan, Mizo \awng Pathian Lehkhabu \ha tak kan letling hi lei leh van thlenga awm tur sulhnu a ni, a lo ti hial a. A sawi dik ngawt mai. Hei aia Bible \ha zawk kan pawm tlan theih hi Mizo faten kan nei rih lo. hangthar lo la awm turten Bible lehlin thar an la buatsaih zel a nih pawhin, Mizo Bible lehlin hmasate hi an hlamchhiah theih ngai lo vang. He Bible hi Pathian rawn chunga lehlin, Pathian hman, kohhranin a ngainat, Pathian an hmuh leh hriat chian phahna bulpui a nih avangin ngaihhlut zel tlak a ni. (He thu ziak hi Bible Society of India,Aizawl Auxiliary leh Aizawl Theological College \ang kawpin Parallel Bible lehlin chungchanga seminar a buatsaih \uma mi a ni a. Mipuite mamawhna avangin siam rem leh titawi deuhvin tihchhuah a ni a, hmun a lak tam deuh avangin Endnotes kan dah ta lo a ni. Editor)