April 2018 AGAPE 1

Similar documents
Noah and the Great Flood Mizo

38

30

15

The Start of Mans Sadness Mizo

Gods Promise to Abraham Mizo PDA

W & L _Burmese_6x8.2

Baptist Church of Mizoram Kristian Chhungkaw Thuzir 2019 (May 13-18, 2019) Rev. Vanlalmuankima

Questionnaire to VCs

7

When God Made Everything Mizo CB6

( 3rd Semester ) MIZO ( Modern Indian Language ) Full Marks : 75 Time : 3 hours ( PART : B DESCRIPTIVE ) ( Marks : 50 ) The questions are of e

SAMPLE QUESTION PAPER 2019 EXAM MIZO SUBJECT (098) CLASS X Time allowed : 3 Hours Marks : 80 Section A (Reading Comprehension) 1. A hnuaia thu hi ngun

Untitled-1

March

Microsoft Word - CPF 2011 MIzo.doc

BCM Ni Pawimawh Programme KUMTHAR NI January 1, 2019 Pathian hruainain kum 2019 kan lo chuang kai leh ta. Kohhran member zawng zawng Worship

13

Untitled-1

NAUP

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

PERIODICAL

Untitled-1

NOVEMBER

DECEMBER

Untitled-2

Untitled-1

PERIODICAL

Justification by Faith_Mizo_Master

A lo ni zawk maw.pmd

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

MARTIN LUTHERA LEH A RINNA

PERIODICALS - JU

1 July August, 2016

Untitled-1

DID

PERIODICAL

Heaven Gods Beautiful Home Mizo

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

Baptist Women world Day of Prayer program 2019 in Mizo language (Khawvel pumpui Baptist hmeichhe inzawmkhawm pawl tawngtaihona a kan hriattur-te Mizo

Untitled-3

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

ESTD. JULY 1931 Postal Regd. No. MR NE- 1063/ I din leh ang u Nehemia 2:17 REGD. NO. RN 37326/81 VOLUME 80 NO. 1 January 2011 Sipai Tlangau Jan

Edit tur Finale programme

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

Hualngo

Untitled-1

PERIODICALS - JU

PERIODICAL

PERIODICALS

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

SAMPLE QUESTION PAPER 2020 EXAM SUBJECT : MIZO (098) CLASS : X Section A (Reading & Comprehension) 1. A hnuaia thu hi ngun takin chhiar la, zawhnate h

1 March April, 2018

TKP Dinchhan Thalaite hi:- 1. Kristian tha tak ni tura buatsaih. 2. Krista leh Kohhran tana thawk tura buatsaih. 3. Khawtlang tana mi tangkai ni tura

EXECUTIVE SUMMARY 1. India hmarchhak ram North East Region (NER) hi Himalaya hmar lam tlang bulthut ah state 7 Assam, Manipur, Meghalaya, Mizoram, Nag

PERIODICAL

Microsoft Word - 4th session.doc

A Man Sent From God Hakha PDA

Motto: 1. Hunawl hman \hat. 2. Kristian nundan \ha ngaihsan 3. Zofate hmasawnna ngaihtuah. KUMPUAN R

Noah and the Great Flood Hakha CB

國立中山大學學位論文典藏.PDF

板橋查某

CSK Athletics Meet Field Results 08:30 B Grade Long Jump SD1: 4.10m SD2: 5.10m R: 6.04m Final No. Class Name Distance Position 16 4D 13 Leun

(CIP) : /. :, (/ ) ISBN T S H CI P (2006) CH IJIASH EN GXIAN G YINSHI WEN H U A Y U CHENGY U 1

Microsoft Word - Chord_chart_-_Song_of_Spiritual_Warfare_CN.docx

CSK Athletics Meet Day 1 Results B Grade Long Jump SD1: 4.10m SD2: 5.10m R: 6.04m Final No. Class Name Distance Position 1 2C17 Lee Yiu Chun

Microsoft Word - Chord_chart_-_The_Word_of_God_in_Song CN.docx

<4D F736F F D20ABC8BB79A4CEABC8AE61A4E5BEC73939A6A8AA47B3F8A769AED12E646F63>

C.C.C. Heep Woh College English Department S.3 English Oral Exam (Final Term) Exam Date: 08/06/2017 Exam Time: 8:30 p.m. - 12:30 p.m.(4hrs)

C.C.C. Heep Woh College English Department S.1 English Oral Exam (2nd Term) Exam Date: 16/6/2015 Exam Time: 8:30-11:30a.m. Exam Room: 402, 4

C.C.C. Heep Woh College English Department S.1 English Oral Exam (1st Term) Exam Date: 9/1/2015(TUE) Exam Time: 8:30 11:30a.m. Exam Room: 40

The Start of Mans Sadness Hakha

S5 SBA Elective Grouping xls

NU CING KHAW DON KUM (84) Suah kum : Sih ni : ( 3:45 am) Vui ni : SIHVUI HUN GEL NA Chairman : Upa Ngin Suan Lian Spea

ti2 guan4 bo1 bo5 huai4 zheng4 hong1 xi2 luo2 ren4

jiàn shí


i n i ho n n n n n ng

2008年海洋及沙灘分齡賽.xls

MergedFile

<C3C0B5A7A5CDAAE16C C20A657B3E666696E616C2E786C73>

Microsoft Word - 文件3

CSK Athletics Meet Day 1 Track Results Event No. 1 A Grade 400 m Hurdles SD1: 1'25" SD2: 1'06.5" R: 1'00.09" Heat Lane Class Name Time Posit

CSK Athletics Meet Day 1 Field Results B Grade Long Jump SD1: 4.10m SD2: 4.70m R: 6.04m Final No. Class Name Distance Position 4 3A 29 Yau L

é é

a ia ua i u o i ei uei i a ii o yo ninu nyn aia ua i i u y iu y a A o

F.3 Chinese Oral Exam Schedule.xls

因 味 V 取 性 又 鸟 U 且 最 大 罗 海 惜 梅 理 春 并 贵 K a t h l ee n S c h w e r d t n er M f l e z S e b a s t i a n C A Fe rs e T 民 伊 ' 国 漳 尤 地 视 峰 州 至 周 期 甚 主 第 应

( ) - 2 [ 50 1 TSANG TSZ CHING LI LOK YI SZETO MEI KI LAM SIN CHING FAN TSZ CHING LAM P

C.C.C. Heep Woh College English Language First Examination S.5 Non-print non-fiction/ Social Issues Class: 5A Exam Date: 23rd January 2014 E

CSK Athletics Meet Day 1 Field Results B Grade Long Jump SD1: 4.10m SD2: 4.70m R: 6.04m Final No. Class Name Distance Position 29 4D 30 Yeun

CSK Athletics Meet Day 2 Track Results Event No. 1 A Grade 400 m Hurdles SD1: 1'25" SD2: 1'06.5" R: 1'00.09" Final Lane Class Name Time Posi

( (

j n yín

Outs1516.doc

CSK Inter-class Swimming Gala Complete Results Event No. 1 A Grade 200 m Breast SD1: 5'00" SD2: 3'40" R: 2'51.09" Final Lane Class Name Time

Undangan Finalis

píng liú zú

Mixtions Pin Yin Homepage

1011_classlist_S1.xls

Transcription:

April 2018 AGAPE 1

April 2018 AGAPE 2

April 2018 AGAPE 3 Ringtute tana hun hlu leh pawimawh tak pakhat chu Lal Isua Thawhleh Ni (Easter Sunday) hi a ni. Lal Isua thawhlehna hi Minung a nihzia leh engkimtithei a nihzia puan chhuahna a ni. He khawvela kan awm chhunga Setana hneh zêl theihna dar, thawhlehna hian min vuaksak ta. A va ropui em! Lal Isuan krawsa min tuarsakna leh kan sual zawng zawng min ngaihdam thu hi kan ngaithla tamin kan sawi uar viau mai. Chutih lai chuan piangthar tlu leh kan tam a, kan ramah sualna chi hrang hrang a ngampa hle lawi si. I ngaihtuah chiang teh ang u. A thawhlehna nun \awmpuitu kan nih loh vang em ni ang le? Pathianin a Fapa Isua Krista hi kan tan kraws leh thlan thleng chauh a tir lo va, nun thar min pe tur leh sual hneh zêl thei tur nun kan neih nan a kai tho a ni. Kraws leh thlan thim mai ni lovin, a thawhlehna \awmpui nun hi dai thleng tur kan ni. Chuti ni lova hlim leh lawm viau si hian sual laka buan chak lo tak kan nih chuan kan pian a kim lo tihna a ni mai lo maw? A tuarna \awmpui ve nun hi a ropui khawp mai; mahse, chu chu a tawk mai lo. A thawhlehna nun \awmpuia, sual hneh zêl nun hi kan neih a va \ul em! Lal Isua thawhlehna nunin min hnutchhiah sual hneh zêl turin i inpe thar leh ang u. Harhna kan beisei \hin, harhna kan tih erawh a inang lo thei. Ni tin leh tun zêla sual hneha Lal Isua hnung zui nun hi kan harhna mamawh chu a ni. Sual dova hneh zêl hi Kristian nun puitlinna kawng a ni. 'Sim leh tur sual tih' hi i sim tawh ang u. Krista thawhlehna thuchah chu sual dova hneh zêla thil \ha tih hi a ni (Ephesi 2:10). Chu nun kan neih nan Lal Isua a thi a, a tho leh a ni. Kan nun vawng thianghlim ila, kan khawtlangah leh ni tin hnathawhna, kohhran leh sawrkara kan mawhphurhna leh thuneihnate dik takin hmang ila, sual thiltihtheihna chu hneh zêlin ringtu nun hmasawn nei turin ke i pen zêl ang u.

April 2018 AGAPE 4 Kristian Chhungkua KRISTIAN CHHUNGKUA LEH CHHUNG INKHAWM Rev. Dr. H. Vanlalruata Aizawl Theological College Pathianin mihring a siamin mahni chauhva awm turin a siam lo va, chhungkua a dinsak a. Chuvangin, chhungkua hi hnam te, sawrkar te leh kohhran te awm hmaa awm tawh a ni a, nun dan zirna bul ber a ni a, sakhaw bul a ni bawk. Kristian chhungkua chu Kristian zirtirna leh Kristian kawnga inkaihruai chhungkua a ni. Pathian \iha chhungkuaa Pathian biak te, inkhawm leh kohhranho thiltiha tel \hat te a huap vek a ni. 1. Chhungkaw pawimawhna Bible chuan, "Naupang chu a kalna awm kawngah chuan zirtir ula, a upat hun pawhin a thlah lo vang," (Thufingte 22:6) a ti a. Chhungkua hi sikul hmasa ber leh kohhran hmasa ber a ni kan ti thei ang. Ghana hnam thufing pakhat chuan, "Hnam chhiatna chu a mite inah a in\an (The ruin of a nation begins in the homes of its people)," a ti a. Chutiang bawkin 'hnam ropuina pawh a mite in a\anga in\an a ni' kan ti thei ang. Kan hnam, ram leh khawtlang a tluchhia a nih chuan kan in a\anga in\an a ni tihna a ni. Chhungkaw inkaihhruaina \ha leh ruahmanna fel a awm chuan inremna a thleng a, chhungkua a nghet a, hmasawnna a kal tluang \hin. Bible chuan "Inkaihhruaina fing awm lohnaah chuan mite an tlu \hin a, remruat thiam tamnaah himna a awm," a ti (Thuf. 11:14). 2. Chhung inkhawm neih a harsa Tunlaiah ni tin khawsak eizawnna avang te, kan in chhungkhura kan thil neih, a bikin information technology avang tein chhung inkhawm neih a harsa \an hle mai. In chhungah awm vek mah ila, \hut ho leh \awng\ai ho ai chuan mahni mobile phone/tablets/ laptop computer \heuh kan \hut chilh ngar ngar mai a, inbe hman abar pawh kan awm lo va,

April 2018 AGAPE 5 Pathian biak ho ngat phei chu a harsa \an hle. Tum fe loh chuan chhung inkhawm nei turin hun kan nei thei ta meuh lo. Chutih rualin chhungkaw pawimawhna leh chhung inkhawm hlutna erawh a danglam chuang lo va, a pawimawh telh telh zawk awm e. 3. Bible leh chhung inkhawm Chhung inkhawm hi Bibleah hian kan hmu tam lem lo; mahse chhungkaw pawimawhna erawh kan hmu fo. Thuthlung Hluiah chuan pate chu an fate zirtir tura beisei an ni. Deut. 6:6-9-ah Pathianin Israel fate hnenah heti hian a sawi a: "Tin, heng thu, vawiina ka pek che u hi in thinlungah a cham reng ang a; in fate \hahnemngai takin in zirtir ang a, in ina in \hut lai te, kawnga in kal lai te, in mut lai te, in thawh hun tein in sawi \hin tur a ni," tiin. Sam 78:5-7- ah pawh ti hian kan hmu a, "Jakobho zingah thuhriattir a tinghet a, Israel-ho zingah dan a ruat a. Chung chu thlahtute hnenah thupekin a pe a. Anni chuan chung thu chu an fate hnena an hriattir turin: hangthar lo la awm tur, naupang lo la piang turte chuan an hriat theih nan; Chungte chu an thawh a, an fate an la hrilh chhawn zelna turin: An beiseina chu Pathianah an nghah theiha, Pathian thiltihte chu an theihnghilh lohva, A thupekte chu an awm zawk nan." Bible chuan rinna inrochun zelnaah chhungkua hi a pawimawh tih a sawi a, chu chu vawn nun tlat tur a ni. Joba chuan a fate a \awng- \aisak a, "Ka fate hian thil an lo tisualin Pathian an lo sawichhia a ni mahna," a ti a ni. Joba chuan hetiang hian a ti \hin a ni (Job 1:4-5). Puithiam Elia khan a fate sualnaah ngaihdam a dil loh vangin a tuar ta. Kan chhungkaw t an maicham kan siam a \ul takmeuh. Keinin kan fate kan dilsak lohvin tuin nge dilsak chuang ang? Thuthlung Thar Kohhran hi chhungkua a\anga rawn in\an a ni a. Isua khan inah a zirtir a, zanriah hnuhnung pawh inah a kil a, a thawhleh hnuah inah a zirtirte a tawk leh a. Kohhran hmasa kha inah Pathian biain an awm \hin. Paula'n Thuthlung

April 2018 AGAPE 6 Thar nu leh pate chu an fate Lalpa zirtirnaah kaihruai turin a zirtir a (Eph. 6:4). Timothea chu a nu zirtirnaa sei lian a ni a, a pi enkawlnaa puitling a ni a, a rinna chu a naupan lai a\anga a zir chhuah a ni. 4. Chhungkuaa Pathian biakin a tumte (1) Pathian fak leh chawimawi (2) Chhungkua ngaih pawimawhna (3) Kristian nungchang inkawhhmuhna (4) Chhungkuaah inremna a awm theih nan (5) Chhungkuaa inphuar khawmna (6) Inhriat tawnna hmun a ni (7) Naupangte hnenah Pathian biak hona inzirtir (8) Naupangte Krista hnena kaihhruai (9) Thlarau nun Hruaitu nihna lantirna (10) Inthununna mumal inpek (11) Nakin zela thuhretu ni tura inzirtir. 5. Chhung inkhawm \angkaina (1) Chhung inkhawm hian Pathian ropuina a lantir. Chhung inkhawm neihna chhan hi malsawmna dawn duh vang a ni lo va, Pathian ropuina puan chhuahna zawk a ni. Miin thil dang zawng aia Pathian a dah pawimawh hian Pathian a ropui a ni mai. Chhung inkhawm hi chutianga Pathian hi kan engkim atan a \ha a ni tih inhriattirna hun leh hmun a ni. Pathian hminga mi pahnih pathum an pun khawmnaah chuan Pathian hi a ropui zel \hin. Chhung inkhawm hi Lalpa tana maicham kan buatsaihna hun a ni a, a hlu hle a ni. Pathian hi kan Pa kan tih hian Pa leh fa inlaichinna chungchang a kawk nghal a, Pathian chuan kan chhungkua hi min laichin hle tihna a ni. (2) Chhung inkhawm hian chhungkuaah hlimna a thlen \hin. Lal Isua hi kan hlimna leh lawmna bul a ni a. Mi mal nunah hlimna a pekte chu chhungkuain a zar an zo \hin. Happy mother happy family (Nu a hlim chuan chhungkua a hlim thin) tih a ni. Chhung inkhawm ngai pawimawhtute chu Krista hmangaihnaa phuar khawmin an awm \hin a, an chhungkuaah inhmangaih tawnna te, inngaih-

April 2018 AGAPE 7 dam tawnna te, indawh tawnna te a thlen \hin a ni. (3) Chhung inkhawm chuan khawvel a tidanglam \hin. Thil lo danglam \hin hi Pathian hnathawh a ni a, chu chu chhung inkhawm avanga lo awm a ni ve fo. Pathian chuan amah ringtute \awng\aina a ngaithla \hin a, ni tin chhung inkhawma an \awng\aina te chu a hlawhtlintir \hin a ni. Chhung inkhawmah naupang kum 6 mi lekin khawvelah Chanchin ha a darh zel theih nana a \awng\aina chu Pathian tan chhan loh chi a ni lo. Chutiang zelin, kan chhungkua, kan khawtlang, kan kohhrana thil thleng mekte hi kan \awng- \aina chhanna a ni zel a ni. (4) Chhung inkhawm hi kohhran tan a \angkai : Prof. Ross T. Bender chuan, "In lama Pathian biak tih \han te, \awng\ai \hin te, sakhaw \awngkam leh tih dana bel te, sakhaw hla \ha zir leh hriat te, Pathian thu chang vawn zawng zawng te hi Pathian Biak Ina chhawm luh atan vek a ni. Chhung inkhawm nei tamna kohhranah chuan naupang te te pawhin Pathian biak inkhawm awmze nei leh nung siam turin dinhmun pawimawh an luah thei \hin," a ti. (5) Chhung tin hian chhung inkhawm kan mamawh. Harsatnain a tlakbuak loh chhungkua leh mi mal kan awm lo vang. Heng kan harsatnate hneh nan chhung inkhawm hi kan mamawh. Chhungkuaa mi mal harsatnate in\awmpuia, in\awng\aisak te hi a tangkai a, chhungkuaa tih theih kan neihte sawi ho nan a \ha. Chhungkua hian dotu leh ertu kan nei thei a, chungte chu a huhova do hian hneh a awl. Chhungkaw harsatna leh mualphonate hi mi mala tuar lova, intawrhpui tawn hian kan dam hma \hin. Chhungkaw ruahmanna (plan) neih te pawh chhung inkhawm leh chaw ei lai hian sawi ho fo a \ha. Kan chhungkua hi harsatna kan tawh lai leh kan \hatna tura min ngaihsak leh \awng\ai tam ber te an ni a, kan chhiat kan \hata kan innghahna a ni. Chuvangin, chhungkua kan nei hi lawm ila, chhung inkhawmah Pathian hnenah lawm thu i sawi \hin ang u. Roman puithiam, Father Patrick Peyton-a (1909 1992) chuan heti hian a sawi a:

April 2018 AGAPE 8 "Chhungkaw \awng\ai ho \hinte chu an khawsa ho \hin," (The family that prays together stays together) a ti a. Chhungkua ni ve si, \awng\ai ho ngai hauh lo chu khawsak honaah pawh an ngaihtuahawm deuh! Paula chuan kan thinrim hi niin tlakpui lo se a duh a (Eph. 4:26). Chhungkuaah thinurna leh inrem lohna kan nei \hin. Nupa inkarah te, fa te nena kan inkarah te, rilru put dan leh duh dan inan loh avang te, sum leh pai chungchangah te thinurna nei \hin kan ni a, chung kan thinurna te chu ni tlak hmain inremleh tur a ni. Hei hi khel lovin ni tina tih tur a ni. awng\ai ho aia inremna hmanraw \ha a awm lo reng reng. Hma lam huna tih tur hrang hrang huaisen taka hmachhawn turin chhung inkhawm hi hmanraw \angkai tak a ni. Chhungkua hi Tualchhung Kohhran hmasa ber a ni a, chu kohhran chu a \awng\ai ngai loh chuan kohhran nihna a nei lo. Chuvangin, kohhran hmasa ber chuan chhung inkhawm a ngai pawimawh tur a ni. J. Hudson Taylor-a (Missionary) kha China a pan dawn \umin Southern Malay Peninsula leh Island of Sumatra inkarah an awm a. Thli a thaw ta tlat lo mai a. Lawng captain chuan Taylor-a chu \awng\ai turin a ngen a. Taylor-a chuan, Lawng puanzar zar rawh u, a ti a. Captain chuan, Thli rêng a thaw si lo va, a ti a. Taylor-a chuan, Kan \awng\ai dawn alawm, tiin a \awng\ai nghal a, thli a rawn thaw ta nghal a. Kristian Encyclopaedia Tunlai Kohhranho mamawh ber chu khawl \ha leh changkanna a ni lo va, \awng\ai mi a ni zawk. Thlarau Thianghlim hi khawvel thilah a ninpuang ngai lo, mihringah a inpuang zawk \hin. - E.M. Bonds Kristian Encyclopaedia

April 2018 AGAPE 9 Sermon THIHNA HNEHIN ISUA A THOLEH TA (Matthaia 28:1-5) Upa Dr. Lalzama Chaltlang Lily Veng Ni sarih ni hmasa berah Mari Magdalini leh Mari dangte chu Isua thlan en turin an kal a. Vantirhkoh, kawlphe ang leh silhfen vûr anga var inbel chuan thlan lung a lum sawn a, lung chungah a \hu a. "A tho leh ta, Galili ramah a kal tawh e" tiin Mari te chu a hrilh a. Thlan vengtu sipaite chu hlauvin thi ang derin an awm. Mari te chu hlau leh lawm êm êmin zirtirte hrilh turin an tlan a, kawngah Isua an tawk a, a kephah vuanin chibai an bûk a. Isua chuan, 'Galili rama kal turin ka unaute va hrilh rawh u' a ti a. Isua thawhleh ni hian Jerusalem boruak a danglam hle mai. Lir nasa takin a nghing a, mi thianghlim muhil tawhte chu a thawh leh hnuin thlan ata lo chhuakin mi tam tak hnênah an inlâr a (Mt. 27:53). Mak an ti ngawt ang le. Puithiam lalte leh upate chuan a thawhlehna thup tumin, " Zirtirten an ru bo a ni, ti ang che u," tiin thlan vengtu sipaite chu tangkain an tham a. "Ram Awptu pawh kan thlem lungawi mai ang, an ti bawk a. Mahse, an thu hi a put chhuak nasa hle. "Tun thlengin Juda-te zingah an la sawi huai huai mai," tiin Matthaia'n min hrilh. Chu chu a thih hnu kum 50 velah tihna a ni. Thup rual ni hek lo, keini pawhin a thawhleh thu hi kan la puang ta zêl a nih hi. Isua thawhlehna tichiang zeltu 1. A inlar : Mari, Mari Magdalini, Salomi, zirtir sawm leh pakhatte leh Kleopa te \hian dun hnenah te a inlar a. Tirhkohte hnenah nungin a inentir a, ni sawmli zet an hnenah a inlâr a, an awm khawm a pawl ve a. Paula chuan unau zanga aia tam hnenah a inlar thu a sawi bawk. Tun thlengin amah ringtute hnenah inlarin thu a la sawi zêl a ni. 2. A chanchin puan darh zêl a ni : A zirtirten an hmuh chian em avangin thawhlehna Chan-

April 2018 AGAPE 10 chin ha chu huai takin an puang darh nghal a, an martar phah hial a ni. Awihawm takin Lal Isua thawhleh thu an hriattir \hin (Tirh. 4:33). Khawvelah a darh zau zêl a, keini pawhin kan la puang zêl a nih hi. 3. Kohhran a ding : Isua tiam angin Thlarau Thianghlim chu Pentikos Niah a lo thleng a, kohhran a lo ding ta. Dodalna karah pawh Thlarau Thianghlim Thiltihtheihna avangin kohhran chu a pung ta zêl a. Krista chu kohhran lu a ni a, kohhran chu Krista taksa, chhandamna thutak a kawltir, vanram chahbi neitu, a thisena a lei, a ram kutkea a hman, a chen kualna a ni. Chuvangin, khawvel hmun tina kohhran lo ding ta hi Isua thawhlehna vang a ni. 4. Thuthlung Thar bu ziah a ni : Johana chuan, "Krista, Pathian Fapa a ni tih in rinna tur leh a hminga nun in neihna tura ziak a ni," a ti. Chanchin ha bute hian a thawhleh thu an sawi \heuh mai. Tirhkoh Paula te, Petera te, Jakoba te pawhin an lehkhathawnah an sawi chiang hle bawk. Tunah phei chuan Thuthlung Thar bu hi \awng chi hrang hrang 1,442-in lehlin a ni tawh a, Bible bu pum hi \awng 636-in lehlin a ni bawk a, hralh chhuah tam ber leh darh zau ber a ni. Hei hi Isua thawhleh vang a ni. 5. Pathianni (Sunday) serh a lo ni ta : Eng emaw chen chu Kristianten Sabbath leh Pathianni an serh kawp a, zawi zawiin Pathianni chu serh an duh ta zawk a, Paula hun lai pawhin an duh tawh zawk tih a lang. Kum 321 AD-ah Rom lal Constantine-a chuan Pathianni serh tura thupêk chhuahin, khawpuiah chuan hnathawh reng reng a khap a ni. Loadikeia kohhran inkhawmpui lianin kum 380 (363?)-ah a nemnghet ta a. Isua thawhleh ni chu khawvel pumah serh a lo ni ta a, sawrkar chawlh ni te zuk ni ta a! Thawhlehnain ringtu nun a tidanglam : Ringtu tan Isua thihna chu a thihna, a thawhlehna chu sual thihsana thlarauva thawhlehna a ni a, Amah nena inzawmin thawhlehna nun neitu a ni. Isua thawhlehna chuan sual thlan ata thawhlehna, sual duh

April 2018 AGAPE 11 tawh lo, sual hneh zêl nun a pe a, chu chu sual laka thi, nung tura thi a ni. Rawngbawlnaah pawh dan ang maia ti lovin Thlarau Thianghlim thiltihtheihna avangin nungin rawng a bawl a, mi thinlungah thu a sawi thei a, a hunah a huaisen a, thlarauva thu sawi te, \awng\ai theihna te, thlarauva finna te neiin mahni ngaihtuah chawp leh hriatna a\ang mai ni lovin, a huna sawi tur Thlarau pêk a dawng a, a thusawi pawh a nung a, Lalpa'n a chawimawi \hin. Krista avangin chhiatnaah te, tuarnaah te, retheihnaah te Pathian hnena lawm thu hrilh zêl theihna, "nun tam" a nei (2 Kor. 12:10). Harsatna leh buainain a bawh bet ve mai lo va, veng khata cheng ho \heuh \heuh hi khawvel hrang daihah a cheng \hin a lo ni. Khawvel hausakna sum leh ropuinain amahah hmun sang ber a chang ngai hek lo. A neih tawkah a lungawi mai. Khawvel thila hlawhtlinna pawh nei se, a chapo phah lo va, "Lalpa vang a ni," tiin Pathian a hnaih phah zawk \hin. A titi duh zawng pawh khawvel thil ngawt aiin Pathian thu lam a ni zêl a, a ngaihsan zawng leh nuam a tih zawng te, a tuina lam te a dang \hin. Amah sawichhetu leh ertu pawh a \awng\aisak thei zêl a ni. Thlarau rah hmangaihna, remna, hlimna, thuhnuairawlhna, etc. hi neih tuma beih ngai lovin a lo nei mai zawk \hin. Chutiang mi chu a rawngbawlpui tisa mi deuh chuan an itsik ruin an sawichhe duh hle nghe nghe. Khawvel nen an in\hian lo va, khawvel chu a tan khen beh a ni a, ani pawh khawvel tan khen beh a ni. Hausaa awm dan te, retheia awm dan te a thiam a, ropuina leh hausakna chu a thinlungah a lal ber ngai reng reng lo. A nun chu hahchawlhna a ni a. Thlarau mi bawkin an hmu thiam \hin a; tisa mi chuan a hmu phak ve lo. Krista tholeh khan ruh leh tisa a nei lo (Lk. 24:39). Tholeh taksa chu ruh leh tisaah a innghat ve tawh lo ang bawkin, thawhlehna \awmpuitu, thlarauva thawhlehna nun neitu chuan mihring chakna leh mahni finna rinchhan lovin, Lalpa leh a chaknaah a inghat tawh zawk a, Thlarau Thianghlim thiltih-

April 2018 AGAPE 12 theihnain a thuam \hin. Tin, tholeh Krista chu kawngkhar vekna in chhungah pawh a inlâr thei a, eng mahin a dal thei lo. Chutiang bawkin tholeh nun neitu chu hun hran leh hmun hranin a tidanglam ve lo va, a dal ve mai hek lo. Office emaw, ramhnuai emaw, Vai ram emaw, a awmna apiangah Lalpa a \ih a, thlemnain a hneh ve mai lo. "Marthi, Marthi, thil tam tak i ngaihtuah a, i buai a nih hi," Isuan a tih ang chi, mahni in chhung thil ngawta buai reng leh fate zirna buaipui lutuk, chhung inkhawm pawh nei hman lo, inkhawm ve hman mang lo, incheina tuipui em em, mamawh ngah riau mai hi chu damlo mangangten \awng\ai turin an ko ngai lo hle. Mitdel Bartimaia chuan, Isuan a mit a tihvar khan Pathian fak chung zêlin Isua a zui ve ta (Lk. 18:43). A dam chu Isua zui nan a hmang a nih chu. Keini chu kan dam a, kan buai thei lutuk a, rawngbawlna kan hlamchhiah phah lo maw? Isua thihna leh thawhlehna hi thliar hran theih loh, chhandamna hna ropui, puan darh tur, Chanchin ha laipui, kohhran thurin \obul, kohhran innghahna lungphum, thlamuanna thuchah, a laipui a ni. A thawhlehna hian thihna hnehtu a nihzia a puang a, Diabola leh thlan thim chu a hnehzia a lo lang ta. Mitthi phum tawh an tholeh ngai si lo va; chuvangin, khawvel mite chuan a thawhleh hi an ring pha lo. Mahse, ringtute thawh hmahruaitu a ni si, keini pawh amah angin kan tholeh dawn a ni. Keini hian sual hneh zêl nun kan nei ve em? Sual lakah kan thi em? Nung turin kan thi taktak em? Dan ang mai ni lovin thlarau tharin rawng kan bawl em? Inen fiah ang le. Sual lakah thiin phum bo kan ni a, sual laka chhanchhuah niin nun tharin kan tholeh ta a, mihring thar, nun thar nei, siam thar kan lo ni ta e. Kristian Hla Buah hian thawhlehna hla bik a tlem hle a; mahse, Lal Isua chawimawina hla te, a chhandamna lam hla te hi thawhlehna hla vek a lo ni. Thawhlehna hla kan lo ngah khawp mai. A Chanchin ha hi puang zêlin, "Isu, ka lawmna ber ni la, leiah leh vanah pawh," tiin i chawimawi ang u.

April 2018 AGAPE 13 PATHIAN HNAIH C. Rosangzuali (Mimi) Teikhang "Keia tan erawh zawng Pathian hnaih hi a \ha a ni" Sam 73:28 He chang a\ang hian Sam ziaktu hian atan Pathian hnaih a \hatzia kan hmu a. Eng nge Pathian hnaih chu ni ang le? Johana 15:4-ah chuan Lal Isuan, "Keimahah awm reng rawh u, kei pawh nangmahniah ka awm reng ang," a tih kan hmu a. Lal Isua hnêna kan awm renga, Ani pawh keimahniah a awm reng chuan, Pa Pathian nen chuan kan inhlat lovin, kan inhnaih reng tih a chiang êm êm a ni. Tin, Johana 10:27-ah chuan "Ka beramten ka aw an hre \hin, kei pawhin anni chu ka hria, anni chuan mi zui \hin;" tih kan hmu leh a. Keini A beramten kan pu, min neitu kan hriata, a aw hre phaka kan tlata, kan zui tlat chuan Pathian kan hnaih a lo ni. Chuvangin, Pathian hnaih kan tih chuan, kan Pathian nena inzawm tlat nun, amah zuitu leh amah nena leng dun kan ti thei ang. Sam ziaktu hian atan Pathian hnaih a \hatzia a hmuh ang hian, keini ringtute hian kan tana Pathian hnaih a \hatzia hi eng ang takin nge kan hmuh ve le? Kan hmuh dan leh hriat dan chu a inchen vek dawn lo va. Amaherawhchu, tu tan mai pawh hian Pathian hnaih hi a \ha a ni. Ringtu tam tak, Pathian kan hnaih \hatna leh hlawkna, hlutna sawi tur hre lo leh man pha tak tak lo pawh hi a awm theih ang em ka ti \hin. Chutiang ringtu kan lo nih chuan, kan inen fiah a va ngai em! A chhan chu khawvelin a pêk theih loh min pêk leh min hmuh tir tamzia hi sawi tur tam tak a awm vang a ni. Pathian hnaih kan tana a \hatna leh hlawkna tem pha lo ringtute nun hrehawm turzia leh awhawm lohzia hi ka ngaihtuah \hin. Anni tluka khawvela hrehawm tuar nasa hi a awm theih ang em ka ti \hin. A chhan chu, leiah sulrul leh tuiêkin an ei chhiat theihnaah, rukruten an reh pawha an rûkna hmun khaw-

April 2018 AGAPE 14 velah ro an khawl khawm a, chung ro sum leh pai chuan thlamuanna leh lawmna, lungawina kim a pêk ve theih loh vangin lungngaihna, \ahna leh rumnaah a chang leh \hin. Thawk rim leh phurrit phur zawng zawngte tana hahchawlhna leh phur zâng taka lo chhawktu Lal Isua an neih tak tak loh avangin, harsatna leh manganna an tawh changin beidawnna tawpah hruai luha awmin, mahni nun hial thlahlel lo khawpa hrehawm nun beidawnna an neih phah hial \hin. Chung lama thil awmahte rilru nghat lova, lei lam thil awmahte rilru an nghah avangin, Pathian thlamuanna, rilru reng rengin a hriat sen loh, khawvelin a pêk ve theih loh kha an chang ve lo a ni. Ni hnuaia thil awm tinreng hi Pathian tel lo chuan engmahlo mai a nih avangin, mite hriatpui si loh, chhungril nun hahchawl lo leh buai ru reng reng hian an awm \hin a ni. Sawi tur tam tak a awm thei awm e. Chuvangin, Pathian hnaih hi kan tan a \ha a ni. Eng nge Pathian hnaih chu kan tan a \hatna leh hlawkna chu? henkhat chuan 'chatuan nun kan neih theihna tur a nih avangin' pawh kan ti mai thei. Chu pawh chu a dik reng. Amaherawhchu, hei hi chu khawvel piah lama kan chan tur a ni. He lei khawvela kan awm lai ngeia kan chan hi a ropui ka ti thin. Khawvel miten an hmuh loh leh hriat ve loh tam tak, Pathian hnaih kan tan a \hatzia leh hlawkziate hi ti hian ka chhut ve \hin : (1) Pathian thlamauanna leh hlimna, rilru reng renga hriat sen loh min pêkte (2) Harsatna leh manganna, tuarna leh thihna lo thlen lai pawha, chu tuarna leh harsatna phêna awm malsawmna leh hlawkna min hmuhtir thei tlat te; (3) Khawvel ropuina, mawina leh sannate awt lova min siama, chu aia hlu zawk leh ropui zawk, Amah kan neih avanga lungawi taka min awmtir thei \hin te; (4) Khawvel thila chhuan tur nei lo leh retheite tan pawh, kan hausakna chu Amah a nihzia leh, rethei inti ngai reng reng lova min awmtir theitu a nihzia te;

April 2018 AGAPE 15 (5) Taksa natna leh hrehawm tawrh theihna khawvelah awm mah ila, chhungril nun dam tlat min pêk te; (6) Nun beidawng leh beisei tur nei lo tan pawh beiseina thar pe theitu a nihzia te; (7) Khawvelah innghahna tur nei lo tan pawh innghahna leh belh tlak a nihzia min hmuhtir \hin. Pathian kan hnaih a \hatzia hi sawi tur a va tam tak em! Kan sawi seng lo vang. Amah hnaih leh beltu apiangten Pathian hnaih \hatzia hi sawi tur an hre tam mai dawn a lo ni. Chuvangin, kan tan, mi tin tan hian Pathian hnaih hi a va \ha em! A \hatna, hlawkna leh hlutna hmuchhuak zual deuh deuh turin theihtawp i chhuah sauh sauh ang u. "Pathian hnaih rawh u; tichuan, anin a hnaih ang che u" (Jak. 4:8). Chhiartu zawng zawngte Amah kan hnaih leh zual deuh deuh theih nan Lalpan malsawm rawh se. Amen. KA LALPA DUH TAK, MIN AWMPUI ANG CHE KHB no. 265 He hla phuahtu Rev. Henry F. Lyte-a (1793-1847) chuan kum 23 lai mai Devonshire, England-ah Pastor hna a thawk tawh a. Kum 52 a nih kum chuan vanduaithlak takin TB leh asthma natna a vei ta hlauh mai a. A hun a tawp hnai tawh tih a hria a, a lung a leng em em mai a. Emmau kawnga Kleopa te \hian dunin Isua an sawmna thu,...kan hnenah awm ta che, khua a tlai dawn ta a... (Lk. 24:29) tih thu hmangin Pathianin a pawl a. Chutih lai tak chuan, Ka Lalpa duh tak, min awmpui ang che, Khua a thim dawn, min kalsan suh ang che... tiin he hla hi a lo phuah ta a ni. Kristian Encyclopaedia Lalngaihawma

April 2018 AGAPE 16 NUNGIN A INLAR A Luka 24:22-24 Pastor C.S. Rila i/c I.T.I. Veng Bial, Aizawl Emmau khaw pana Kleopa-te \hian dun zinin, an sawi nin theih loh Isua chanchin an sawi mêk laiin Isua ngei chu nungin an hnênah a inlâr a, an rilrua rinhlelhna leh zawhna tam tak awm chu a hrilhfiahsak zêl a. A bula awm nuam an ti satliah mai pawh ni lovin, an hnêna zan riak turin an sawm ta hial a ni. An hnêna chaw kil tura a \hut chuan chhang a la a, mal a sawm a, a phel a, an hnênah a pe a. Tin, an mit a lo var a, a hmel an lo hre ta a ni. Mahse, nunga inlâr Isua chu a ral leh ta mai a. He Isua nunga inlâr hian Pathian nihna ze ropui tak a lantir a ni. Hei hian ringtute nghehna kawngah te, thlamuanna leh Amah \ihna kawngah te nasa takin min pui thei a ni. 1. ENGK IMTITHEI : Thlan a\angin taksa puin, nungin a tho a, a zirtirte leh Kleopa te \hian dun hnênah a inlâr ngei a. Engkimtithei Pathian ze ropui tak, thihna chelh hlen rual lohva thiltihthei chu a thawhlehnaah hian kan hmu thei a ni. Mit ngeia krawsa khen beh a nihzia te leh thlana zalh a nih dan hmutute, zawlneiten an lo sawi lawk hretute hnênah nunga inlârin, an mit ngeia an hmuh hian Pathian Engkimtithei a nihna kan hmu a ni. Engkimtithei, awm lo ata awmtir thei leh, awm ata awm lohtir thei Pathian ringtute hian kan ni tin nunah, kan zui Lal Isua Krista kan tana thawhlehna hmahruaitu chu kan innghahna leh kan \anchhan ngamna tur a ni. Thu ringawta Isua chanchin hretu Apostolten, a thawhlehna mit ngeia hmutu an nih chinah chuan, chu Isua nunga an hnêna inlar chuan anmahniah rin nghehna leh huaisenna nasa tak a rawn pe ta a. Engkimtithei Pathian ringtute an nih avangin khawvel hmaah an zam lo a ni. 2. ENGKIM HRIA : Lal Isua thawhlehna chuan engkim hre thei Pathian ze ropui tak a rawn lantir leh bawk a. Kleopa te \hian dun titi te, an rilrua thu awm te, Thoma rinhlelhna te, a

April 2018 AGAPE 17 zirtirte rilru put hmang zawng zawng te pawh a hre tlang thei vek a ni. A tisa put lai nia Palestina ram dung leh vanga rawng a bawl lai pawh khan Pathian zia, amahah lantir \hin mah se, a thawhleh hnuah chuan Pathian Fapa, engkim hria a nihna amahah a lo lang chhuak ta deuh deuh a ni. Kan ni tin nunah kan manganna te, kan rilrua thu awm te, kan buaina zawng zawng te min hriatsaka min hruai chhuak thei Pathian engkim hria, nunga inlar Lal Isua chu kan hnênah eng hunah pawh, khawi hmunah pawh a awm zêl \hin a ni. Kohhran hmeichhiaten Kristian chhung-kaw chungchanga hma kan laknaah hian harsa kan tih \hinna te, kan chhan theih loh nun khirhkhan te, kan chhungril nuna zawhna tam tak te min hriatpuia, min chhang theitu nunga inlâr, Isua chu kan bulah a awm reng a ni tih i hria ang u. 3. KHAWI KIPA AWM : Lal Isua thawhlehna nunah hian, khawi kipa awm Pathian ze ropui tak a lo lang ta. Kleopa te \hian dun khualzinnaah, pindan chhung lama inkalh, zirtirte awm khawmnaah, Petera hova zirtir pasarih sangha mana len an denna hmunah, Thoma hova zirtirte awmna pindanah te a inlâr a. Hei hian tholeh Lal Isua chu khawi kipa awm thei a nihna, Pathian ze ropui amahah a rawn lang a ni. Eng tik lai pawhin, khawi hmunah pawh awm ila Pathian mit chu kan chungah a fu reng dawn a, amah \ihna tak tak nena A tan kan nun reng a ngai a ni. Kristian dik tak chuan a bula awm reng Lal Isua tan chauh a nun a hlan reng tur a ni ang. Khawvel tawp thleng pawha kan hnena awm zêl min tiamtu Lal Isua duh zawng chauh tiin, chhungkaw tin hian kan hun te hi hman tlat i tum ang u. Zing kan thawh phat a\anga zan kan mut thleng hian he Isua, hmun tina awm hian kan nuna hmun laili ber chang se, chutiang tur chuan a Pathianna khawi kipa awm, ze ropui thuk tak chuan kan nun chhungril berah hian zung kai tlat rawh se. Nuten kan fanaute Pathian \ihna nuna kan hruai luh theih nan heng Pathian zia/nihna, Lal Isua nunga inlar nuna lo lang ropui tak hi kan

April 2018 AGAPE 18 nun \heuhva \angkai taka chhawr i tum tlat ang u. Khawvel a chaknate chawpa boral mêk internet, mobile, whatsapp, television, facebook leh a dangte rawn inlar mek hian ringtu tam tak Lal Isua a hlattir zêl avangin a lama rilru dik tak pu, a inlârna ngaitu Lalpan a zawng nitin a ni. Thawhlehna chungchanga Thuthlung Thar zirtirna innghahna chu Isua thawhlehna hi a ni. Thuthlung Thar thlirna a\ang chuan Krista thawhlehna chu thil tak tak, awm ngei a ni a, chu chu Pathian thiltihtheihna tar lanna a ni. Apostolte thuchah laipui ber pawh Isua thawhlehna thu hi a ni. Khen beh hnua a zirtirte tlan darh pawh hruai khawm leh an ni tih kan hria a, a chhan chu 'mitthi zing ata Pathianin Isua a kaitho leh' tih hian an thinlung a hneh êm vang a ni. Tin, thawhlehna tichiangtu chu ringtuten huaisenna thurûk an chhar ta kha a ni. Juda Iskariota aiawh tura zirtir an thlan pawh kha, 'A thawhleh min hriatpuitu atan a awm tur a ni' tih a ni bawk. He thawhlehna thuril hian Juda hruaitu puithiamte dodalna a chawk chhuak a, zirtirte tihduhduhna a thlen zui bawk (Tirh. 4:2). Hengte avang hian Apostolte kohhran din chu Tholeh Krista Kohhran tih a nih phah ta hial reng a ni. Thuthlung Tharin a sawi uar ber chu Krista thawhlehna azara ringtu rinawmte tana thawhlehna thutiam hi a ni. Thihna hian Krista leh a zuitute inzawmna chu a tinghing dawn lo va, a nemnghet zawkin thawhlehnaah chuan a hruai lut zawk dawn a ni. Tunah chuan rinnain amah ringtute chuan Pathian thiltihtheihnaa nun danglamna chu a hre ta a, he 'NUN THAR' hi a taka chan a lo nih tak avangin Kristian nun chu Krista ruala kaihthawh a ni der tawh a ni. Ringtuten tholeh nun, nun thar hlimawm tak an chan te, Thlarau Thianghlim awmpuina azâra siam tharna an chan te hian hun thar lo la awm tura thiltihtheihna an lo tem lawk tih a entir a; chuvangin, Amah Isua ngei hi a ni, 'Nunga inlâr' kan rinna tinghettu chu. Lalpan kan zaa tan malsawm rawh se. Amen.

April 2018 AGAPE 19 RIMAWI HMANGA INENKAWL (Music Therapy) Upa R.L. Thanmawia Ramhlun LALPA chu ka chakna leh ka hla a ni. Ani chu ka chhandamna a lo ni ta bawk a; Ka Pathian a ni a, amah chu ka chawimawi ang (Ex. 15:2). Rimawi hian nun a tihlim a, rilru leh ngaihtuahna a tihrisêl \hin a; Pathian fakna rimawi phei chuan rilru leh taksa bakah thlarau lam nun thleng a khawih avangin a hlutna hi a sâng hle. Cancer-a ka nat ve hnu hian hei hi a takin ka chang a, chu chu tlêm han târ lang ila. Tunlai thiamna hmanga cancer enkawlna atana thil chi thum an hman \hinte hi kan hre tlangpui hlawmin ka ring a. Pakhatna chu zai (operation) a ni a. Cancer awmna hmun azirin zaia paih \hin a ni. Pahnihna chu chemo hmanga enkawlna (Chemo-therapy) a ni a. Pathumna chu hem (Radiatherapy) a ni. Heng chi thum zingah hian ka cancer-na hi hnâr kaw tawp zâwn, hrawk bang sâng lai ber a ni a; chuvangin, zai chi a ni lo va, chi hnih dang hmang khian min enkawl a. Amaherawhchu, ka cancer chungchangah heng tunlai thiamna (technology) hmanga enkawlna piah lamah hian rimawi hmanga enkawlna (Music therapy) ka dawng bik a, ka vannei hle. Pathian fak leh chawimawi hi eng hunah pawh, eng dinhmunah pawh a lo \ha hle a ni tih hi cancer-a ka damloh chungchanga ka thil hmuhchhuah pawimawh tak pakhat a ni. Biopsy result chhuah hnua cancer ka ni ngei a ni tih kan hriat a\ang khan, Lalpa lama intihchak nan Pathian fakna rimawi hi a tam thei ang ber ngaihthlak \ha ka ti a, hun awm leh awm lovah pawh fakna rimawi chu ka ngaithla \an ta a. Chu chuan khawvel a\angin Pathian pawlna hmunah min thlawh chhuahpui daih \hin a ni. Office ka kalkawngah pawh ka driver chu zaipawl leh zai-

April 2018 AGAPE 20 thiamten fakna hla an sak chu ka play-tir \hin a. Office ka thlen veleh computer-ah zai ka ngaithla nghal a. Inleng ka neih chuan ka ti zawi deuh mai a, ka chawlhtir chuang lo. Nilengin ka room-ah chuan Pathian fakna ri chu a chawl lo va. Chu chuan nasa takin ka nun a hahchawlhtir a, nasa takin thlamuanna min pe a, min tichak niin ka hria. Dam \ha pangngai, natna dang leh harsatna dang nei lem lo ka nih avangin phai lama inenkawl tura ka kal hma hian kar hnih chuang mah chu ni tin office-ah ka kal \hin a, ka thang rei deuh dawn avangin ka awm bo hmaa thil tihfel ngaite tihfelna hun \ha tak a ni a. Ni khat chu nilengin ka buai deuh va. Ka kal hmaa thil tihfel ngaite tihfel a \ul a, inleng ka neih nual bakah ka room-ah committee kan nei bawk a. Office ka luh veleh a\anga min zui luttu inleng an awm bawk avang leh committee hrang hrang ka neih avangin nileng \hakin Pathian chawimawina rimawi ngaithla hman lovin ka vir buai a. Tlai lam office ban dawnah chuan ka phone-ah thu thawn (message) thui deuh hi ka dawng a. Ka research scholar pakhat hian, "Sir, i damlohna hi keimah vang a ni. Pathian kohna chhâng lova research tih ka thlan vang niin ka hria. Tlaivarin ka \awng\ai a, ka chaw ei a tui thei bawk lo va. Ka mangang a, ka rilru a rûm takmeuh va, keimah avanga i tuar ngawt hi fel lovin ka hria a; chuvangin, ka research tih lai pawh hi chhunzawm loh mai tur em ni ang tih ka ngaihtuah a. Pathian hnenah, A \ul chuan keiman ka tuar zawk mai ang e, tiin ka thlen a," tih thu hi a lo ni a. Chu thuthawn ka han chhiar chu ka thlep hnâwp mai a. Keimah chauh ka inngaihtuah laia buai hauh lo kha, ka natna avang hian ka hnuaia Ph.D. leh M.Phil. research ti lai mêkte an thlaphâng hle a ni tih ka han ngaihtuah chuan ka rilru a hnim ta tlat mai a. Ka nauten min ngaiht uahzia leh ka t an theihtawpa an \awng\ai thu min thawnte chu lo dawng nual tawh mah ila, hemi \uma ka thu dawnin ka rilru a den dan chu a dang ta tlat mai. A thuthawn chu ka chhang thuai a. Ani avanga nâ ka nih lohzia te, ka tuar ai tuartu

April 2018 AGAPE 21 chu mi pakhat chauh a awm a, chu chu Isua a nih thu te, ka inenkawl ang a, Pathian zarah ka dam leh thuai dawn a, theihtawp chhuaha a research tih lai chu lo chhunzawm tura fuihna te chu ka chhu mawlh mawlh a, ka thawn ta a. Chutia rilru no taka ka awm lai chuan thil pakhat tih hmaih ka nei tih ka hre chhuak ta a. Nilengin Pathian chawimawina rimawi ka ngaithla hauh lo mai a, Setanan min bei a, ka rilru a tibuai thei a nih hi ka ti a. Ka haw hma chuan ring takin ka computer-a fakna hlate chu ka play ta a. Ka haw kawngah pawh ka driver hnenah chuan, Ring takin hla kha zaitir rawh, ka ti a. In ka thlen hnu pawhin ni dang aia ring zelin chumi zanah chuan Lalpa fakna rimawi chu ka ngaithla ta a ni. Heng hun lai a\ang reng hian ka rilrua lian ber chu, khawvel lam thilte chu a theih chin chinah chuan ngaituah lova, tlansan daiha, Pathian pawlna boruaka inchiah tam a \ulin ka hria a. Min tlawhtute a\angin chutiang boruak chu hip bawk mah ila, titi phunglêng leh khawvel lam tukverha dahna remchang inchhawp chhuak a awm ve fo bawk a. Chuvangin, khawvel a\anga min chawi chhuaka, Pathian pawlna hmun min thlentu \ha ber nia ka hriat tlat chu fakna rimawi a ni. Zing ka thawh veleh ka ngaithla a, ka hun neih apiangah ka ngaithla bawk a. Inleng titi karah chuan ngaihthlak theih a ni lo va. Chuti chung chuan a tam thei ang ber ngaihthlak ka tum tlat a. Tum tlat chuan remchang a awm zêl a. Hei hian nasa takin ka nun hi a chhâwk a, phawklêkna lakah min veng a, hlauhna boruak a\angin min la hrang a, min hliahkhuh tlat niin ka hre \hin. Phai lamah inenkawl turin kan chhuk a, mi mal in kan luah hmain Mizoram House-ah kar thum lai kan awm a. Room-ah chuan television dah a ni nâ a, kan en ngai lo va. Chanchin thar takngial pawh en ka tum lo. Football inkhel ka en duh ve \hin English Premier League leh Spanish La Liga-te chu en ka tum tawh lo va, ka channel ngainat tak, ramsa lam pawh en ka tum hek lo. T.V. chu puanin kan khuh a, a connect-na pawh

April 2018 AGAPE 22 kan pawt phawi daih a. Sap \awng chanchinbu pawh ka bih duh lo va, Bible ka chhiar bâk chu zing ka thawh veleh a\angin fakna hla ka ngaithla a, zan ka mut dawnah ka off chauh \hin. Kan nau doctor-in taksa chet tam deuh \ha a tih vangin, hulhliapah ka vei zauh zauh va. Mahse, exercise lak dan thar ka hre chhuak ta. Room chhungah insawizawina \ha deuh a lo awm reng a. Pathian fakna hla zaipawl leh mi mal sakte chu ka play a, ka lam \hin a. A tir lamah chuan kan nu awm laia lâm chu ka zak deuh va, a chhuah veleh lâm rem chi lengkhawm zai emaw, lâm rem hla dangte emaw chu ka play vat a, ka lâm ka lâm \hin a. Ka zai thei lo va; mahse, kei aia zaithiamte ka zaitir a, ka lo lâm \hin a ni. Hetia lâm hi a \ha em em a, taksa tihchak nan a \ha a, thlarau lam tihchak nan tak a lo \ha bawk a. Tirhkoh Paula'n, "Taksa insawizawina hi sâwt zawng a sâwt ve bawk a; Pathian ngaihsakna erawh hi chu... kawng tinrengah a sâwt a ni" (1 Tim. 4:8) a tih hi ka hre chhuak a, Pathian thu hi a dik mang tak e ka ti a, hlim takin ka lâm ka lâm \hin. Chemo kan khai tâk hnu phei chuan luak chhuakin min tibuai fo mai a, luak danna damdawi ei bawk mah ila, a dan hleih theih loh chang a tam a. Ka luak a chhuah chang chuan fakna rimawi ka ngaithla a, ka lâm bawk a, ka rilru ka han sawr bing tak tak chuan ka luak chhuak chu a reh daih \hin. "A va tih chi êm!" ka ti a, ka luak chhuah apiangin ka lâm ta \hin a ni. Doctor hnena ka sawi chuan min nuihzat deuh turah ka ngai a. Ani chuan, "Music chu rilru lak pênna \ha tak a ni a, luak chhuak tihreh nan pawh a lo \ha a nih tak chu," a ti ve mai a. Chu chuan min tiphur zual a, kan veng nuho lam dan chi hrang hrang mitthla chungin an tih dan te ka zir chang a awm bawk a. Ka chauh chang leh ka ngui deuh chang pawhin rimawi chu ka nun min tiharhtu \angkai tak a ni ta a ni. Chemo leh radiation ka lâk tam deuh hnu chuan hrawk nâ te, thil ei hleih theih loh te, êk theih loh te, khawsik er er te leh thil dang neuh neuh awm bawk mah se, tawrh luih deuh theih a ni a. Luak chhuak lo kal tawh chu tih dan a vâng \hin hle. Luak

April 2018 AGAPE 23 danna chu ka ei bawk \hin nâ a, eng ka ang hlei thei lo. A lo kal tawh chuan tih dan dang a awm lo, thei leh thei lovin inthiarna ka pan \hin a, a hnu deuhvah chuan thleng min dawhsak ta a. Chutah pawh luak hman lova ka tih thut chang pawh a awm zauh zauh tho mai. "Pathian tirh ramhuaiin Saula a man apiangin Davida chuan \ing\ang a la a, a tum \hin a; chutichuan, Saula chu a lo harh a, a \ha leh \hin a (1 Samu.16:23). Zan khat chu luak chhuakin zanlaiah min kai tho hlawl mai a. Ka khum sir chhuatah chuan ka nupui leh kan monute an mu a. Kaihthawhin awmzia a nei lo va, ka luak tho dawn a. Tih tur dang a awm lo, ka luak danna ber chu rimawi ngaihthlaka, lâm a ni mai a. Zanlaia Pathian fakna hla han play chu ni theiin ka hre lo. Tin, buaipui dawn ila, ka luak hman tho dawn. Rilruin ka \awng\ai nghal a, a ri lovin ka zai a, \hu chungin ka bân ka phar a, ka lâm ta ngawt mai a ni. Lal Saula tibuaitu ûm bo nana Davida hmanraw \ha ber chu rimawi a nih ang bawkin, min tibuaitu luak chhuak leh rilru tihnual theitu apiangte ûm bo nana ka hmanrua rimawi tho a ni a, ka rimawi erawh rimawi inthup, a ri benga hriat theih loh a ni. Ka zai dan leh ka lam dan chu a bengchheng lo bawk a, ka bula mite pawh an harh phah lo. Harhin, thimtham deuhvah min rawn hmu thut ta phei se chuan hmuithla emaw min ti ang a, min hlau zawk hial mai thei a ni. Paula leh Sila-te zanlaia Pathian faka an zai \uma thil mak leh ropui lo thleng ta ang mai khan, ka chungah pawh Pathian thiltih ropui, mi dang ngaiha ropui lem lo tur chu zanlaiah bawk a thleng ta. Ka manganna ata chu Lalpan min chhanchhuak a, ka luak chhuak chu zawi zawiin a kir leh thei ta zu nia le. A ho viauvin lang mah se, a hun laia ka manganzia ngaihtuah chuan a va han lawmawm tehlul em! Isaia 60:18-ah chuan, "I kulh chu Chhandamna i ti zawk ang a, i kawngkhârte pawh Fakna i ti bawk ang," tih kan hmu a. Chhandamna kulhin Lalpan min hung a, fakna hlate chu ka tan chuan kawngkhâr a lo ni taktak ta a ni.

April 2018 AGAPE 24 "I HMING CHU JAKOBA AN TI TAWH LO VANG A, ISRAELA AN TI ZAWK TAWH ANG" Biaknguri Zotlang, Aizawl Kohhran hmeichhiate hian Kristian chhungkua hi kum tam tak kan bei tawh a, hmasawnna erawh hmuh tur a lang lo hian ka hre thin. Bei te hi a dawng lek lek \hin; mahse, han hlamchhiah ngam rual a ni si lo. Mawhchhiat tur dap leh \hin mah ila, a bulthumah chuan nu leh pate hi kan ni lo thei lo. Chuvangin, nu leh pate hi inbih chian kan ngai ni berin a lang. Gen. 32:27-ah "Jakoba an ti tawh lo vang a, Israela an ti zawk tawh ang," tih kan hmu a; amaherawhchu, Israela kha Jakoba khan a la hliah thin niin a lang. Keini pawh hi Kristian chhungkua kan dinnaah hian engin nge min hliaha, eng hming hian nge kan la hruai le, tih hi inngaituah nawn leh thin ang u. Kan nihnaah leh kan nunah hian kan tu leh faten Isua hmel an hmu em? Petera leh Johana-te huaizia an hmuhin Isua hnenah an awm tawh a ni tih miten an hmu a nih kha (Tirh. 4:13). Krista Chanchin Tha leh kan nun inmawi tur hian zir nawn leh thin ila, chuta tang chuan Kristian chhungkua hi i bei nawn leh thin ang u. Jakoba khan \amna leh channa hmun a thlen hma loh kha chuan a hming thar kha a hmang dik thei lo niin a lang. Nimahsela, harsatna nasa tak mai, \am a lo tla ta, Jakoba chuan a fate chu Aigupta ram lamah pur phurin vawi hnih a tir a nih kha. A vawi khatna atang khan buaina an tawk \an a, Aigupta ram hotu (Josefa) khan thu tam tak a lo zawt a, mi pakhat fa an nih thu leh an tlum ber Benjamina a kal ve loh thu te an sawi a; nimahsela, chu ram hotu chuan enthlatu ang hrimin a lo dawr kual vel a. Simeona chu a hrensak ta mai a. Jakoba fate chu an khaw lamah an kir a, an buh phurh chu an ei zo leh ta a. Jakoba chuan a fate chu buh phur turin a tir leh ta a. Nimahsela, Juda chuan, ''Chu mi (Josefa) chuan, In

April 2018 AGAPE 25 nau (Benjamina) in hnena a tel loh chuan ka hmel in hmu tawh lo vang," tiin min tiam tlat a ni, a ti a. Jakoba chuan, "Ka fapa hi in hnenah a chhuk ve lo vang; a u a thi tawh a, amah chauh hi a ni tawh si a, in kalna kawng lakahte tawhsual a zuk tawh chuan ka lu \uak hi lungngaihna in thlanah in liamtir dawn a ni...eng vangin nge nau dang in la neih thute lam in hrilh kher a, ka tana \ha lo tak in tih ni?...taitea nunna leh ka nunna hi a inzawm tlat si a," a ti a. Juda chuan a pa Israela hnenah chuan ''Taitea chu kan hnenah kaltir rawh; tichuan, kan tho vang a, kan kal mai ang e; keini leh nang leh kan fanau te tete pawh hi thi lova kan nun theihna turin. A chungchang thuah hian keiman a mawh ka phur zel ang; keima kutah ngei amah dah ang che. Ani chu i hnenah ka rawn hruai leh lohva, i hmaah hian ka dintir leh loh chuan a mawh chu kumkhuain ka phur na ng e," a ti a. amin a nawr nasa si a, tu leh fate riltama an thih mai chu a ngai ngam lo. "In nau pawh chu hruai ula, tho ula, chumi hnenah chuan kal leh rawh u...ka fate chu chan a nih leh ka chan mai a ni ang chu," tih thu hi Israela tawngkamah chuan a lo ri chhuak ta mai a. A tu leh fate, mi tam tak riltama an thih ai chuan a neih chhun Benjamina pawh chu Chan a nih leh ka chan ang tih hi Jakoba ni tawh lova, Israela kaah lo chhuakin hmangaih berte pawh mi dangte nunna tur a nih phawt chuan chan kha a huam ta a ni. Keini Kristian chhungkaw beitu nu leh pate hian kan tu leh fa duh lai te, kan hmelmapa, sakeibaknei riltam, sa seh tur zawnga phi ruai angin min sehsak mek lai leh, chatuan nunna chaka tuihal riltamte hi pur chawksak an ngaih lai hian daltuah kan \ang reng dawn em ni? Juda chu tawrhna emaw, channa emaw pawh lo thleng se, tuar turin a intiam ngam zuk nia maw le! Keini hi eng chen hian nge kan intiam ve ngam ang aw? Juda khan a pa hnena a thutiam nghehzia kha a ropui hle mai. Lal no an hmuhna ip neitu

April 2018 AGAPE 26 apiang chu lal bawiha awm tur a tih a ni. Chu no chu Benjamina ip ngeiah a lo awm hlauh mai. Juda chuan Josefa chu va pan hnaiin, "Khawngaih takin i chhiahhlawh hi Taitea aiah, ka pu, i bawihah mi awmtir la, Taitea hi a ute hnenah chhohtir ang che. Taitea ka hnena tel lovin ka pa hnenah engtin nge ka chhoh theih ang? tiin a ngen ta ngawih ngawih a nih kha. Keini pawhin thu kan tiam ve a, kan faten baptisma an chan dawnin Pathian leh kohhran hmaah kan fate chu an lo sei lena, an lo puitlin thlengin Lalpa Isua Krista rinnaah leh zirtirnaah kaihhruai kan intiam tlat thin. Lalpa laka kan fanau ro chante kan kaihhruainaah hian kan thutiam hi kan hlen chhuak em? Mahni theuh i inen fiah ang u. Juda chu a thutiamah ding tlatin a rilru, a taksa, a theihna zawng zawngin Lal hmaah bawkkhupin a inpe a, a nihna zawng zawng a chan ngam a ni. Kan tu leh fate hruai chhuak tur hian keiman a bul ka tum zêl ang, kan ti ve thei ang em aw? Lal Isuaa Pathian fa kan nihna hming thar nen hian Kristian chhungkua hi bei ngam ila, a sawt deuh tur. Lalpa hmaa kan thutiamah kan rinawmin kan hlen em? Isua Krista rinnaah leh zirtirnaah kan kaihruai em? Nu leh pate hian eng chite nge kan tuh? Miin a theh apiang, chumi vek chu a seng leh dawn si a. Pathian rorelna hmaa kan din hunah, "Khawiah nge ka laka i ro chan fanaute kha?" tia Lalpa zawhna engtin nge kan chhan ang le? Kristian chhungkua kan beih hian a tak taka luhchilh ram a ni. 'Pakhat zêla an kal bovin, an kiam thin chhungkaw tinreng; Lungduh zawng zawng chatuan hmunah, kim leh ni a awm ang em? tih hi tunah hian kan chhang thei ang em? Hengte hi ngun taka inzawt chung zêlin, kan fanaute Lalpa hnêna hruai thleng ngei turin tihtakzetin \an i la zêl ang u. Krista hmachhuanin thim lal kulh i tawn ang u, In khandaih phawi ula, hma lam tawn r u; Lalpa Krista chuan, In hmaah ka ding zêl ang, a ti A thutiam ang zêlin kan ngam ngei ang. Lalpan malsawm rawh se.

April 2018 AGAPE 27 INKHAWMPUI KAN CHHIM VE Lalhmangaihzuali Evangelist Teacher Lakla, Arunachal East Field Arunachal & Assam Mission Field (East)-ah hian Central Presbyterian Women Fellowship (CPWF) kan indin ve a. Kum 2016 committee hnuhnung berah khan 'Kum 2017 inkhawmpui leh hun chu sponsor-tu tur kan hmuh theih chuan kal ve ni se' tiin a rel a. Vanneihthlak takin February 2017 thla tirah chuan Bilkhawthlir Hmar Veng Kohhran Hmeichhiain ramthar lam mi inkhawmpui kal tur an sponsor theih tur thu kan lo hre ta hlauh mai a, kan va lawm tak em! Kan Field Secretary leh hruaituten kan Field chhunga Pastor bial panga a\angin mi pakhat \heuh kal turin an rawn thlang chhuak ta a. Heng kan unaute kalpui tur hian kan hruaitute chuan mi an rawn ruat ve hlauh mai a. March 6, 2017 (Thawhtan) zanah Lakla khuaah an rawn riak khawm a, zanah chuan Lakla Bial vawngtu Pastor Remchan Taikam chuan fuihna leh \awng\aina hun a rawn hmang a. A tuka kan kal liam tur chu kan Field Secretary, Rev. Lalrinthara'n min rawn thlah liam bawk a. March ni 7, 2017 (Thawhlehni) tlaiah Ledo rel station atangin relin Mizoram kan rawn pan ta a. Tluang leh dam takin March ni 8, 2017 (Nilaini)- ah Bilkhawthlir kan thleng a, Kohhran Hmeichhe hruaituten hmel hlim takin min lo dawngsawng a. Pathian hnena lawm thu sawiin kan \awng\ai ho va. Hmun hla tak a\anga kal kan nih avangin mutbu pawh kan keng lo va; mahse, Bilkhawthlir Hmar Veng Kohhran Hmeichhia te hian mutbu mai bakah kan mamawh apiang min ngaih-tuahsak vek a, an chungah kan lawm takmeuh a ni. Tin, kohhran mipuite pawhin theihtawp chhuahin, an phal ang ang te kan tan an thawh khawm tih kan hriatin kan lawm hle a ni. Bilkhawthlirah zan hnih riakin March ni 10, 2017

April 2018 AGAPE 28 (Zirtawpni) zingah Bilkhawthlir Kohhran Hmeichhiate rualin Serchhip kan pan ta a. Tlai dar 4 velah tluang takin Serchhip kan thleng a. Kan field a\anga rawn kalte hian nuam an ti hle a, ei leh in zawng zawngte thlen inten an tum vek tih an hriat phei chuan mak an ti êm êm a. Kan field-a inkhawmpui kan neih hi chuan kohhran inah thleng darh ve bawk mah ila, ei leh in zawng zawng chu kohhranin a tum vek a, a huhovin chaw kan ei \hin a ni. Sawi tur a tam, kan sawi seng lo. Ka rawn kalpui mi pahnihte thusawi hi ka'n tar lang leh lawk teh ang. 1. Pi Wangcha Bongtai, Mullong, Lakla Bial: "Isua Krist a an rinna avangin hma an sawnna a ropui. Buh leh thlai thar chhuah nei lo mah se, Pathian an hre tlat a, chu hmangaihna an chan chu a ropui avangin ei leh in an tlachham lo. Kawng \ha lo leh kawng te reuh teah pawh an buai lovin an chesual tlem a. Kawng hlauhawm leh awih takahte pawh an buai lo. An hnathawh zawng zawng a ropui a, zir thiam ve a chakawm. Kan tualchhung kohhran pawhin hma kan sawn theih nan theihtawp ka chhuah zel ang. Tin, an taima tih a hriat a, zu dawr leh zu rui pawh ka hmu lo. Mipui khati zozai Pathian thu ngaithla tur leh Amah fak tur an inkhawm kha a ropui. hutna mumal lova \hu te, ruah sur vanga hmunhma diak leh nalah pawh hrehawm ti hmel tu mah an awm lo. Keini ve chu inah mahni lawm zawng ngawt ngaihtuah leh buaipuiin kan awm \hin a, \an lak kan va ngai tak em! Mizoram ka kal ve hriat reng nan hla phuah ka tum a ni," tiin a sawi. 2. Pi Panroi Jugli, Lungwaih, Jairampur Bial: "Keini mi sual ni si, Mizoram kal theia ka awm kha ka lawm em em. A \ha lo, a nuam lo, tia han sawi tur reng reng ka hre lo. Kal lehna hun \ha leh hun remchang awm se kal leh turin ka inpeih reng a, kal leh ka la chak em em reng a ni. Pathian hmangaihna ka hre thar nasa êm êm a, hrehawm tihna leh harsatna reng reng a

April 2018 AGAPE 29 awm lo. Kan thlen inte chhungkua leh kan thlennaa thleng vete kha rilruah an cham reng mai. Ei leh in leh mutna thengin min duhsakin a nuam êm êm vek bawk. Arunachal ram hla tak a\anga kal ni mah ila, eng mah pek tur kan nei ve lo kha hrehawm ka tih ber a ni. awng\ainaah pawh ka hre reng a ni. Arunachal ram a\anga kal kan ni tih hriain rilru pe takin min lo lawm te kha kan tan chuan a hlu êm êm a, rinna leh rawngbawlna kawngah min tichak êm êm bawk a ni. Inkhawmpui ka kal a\ang khan hlawkna tam tak ka hmuin ka chhar thar a, chungte chu ka lawina kohhranah ka theih ang anga hman ve ka tum a ni. Bial hrang hrang zaipawlte kha an va ropui em! Sermon te kha hre thiam vek lo mah ila, ropui ka ti êm êm a ni. Ruah sur mah sela mahni thlen in emaw, hmun remchang dang emaw pan mai lova, \ha taka nihliap khuma an \hu tlat mai te kha chona nasa tak a va ni em! Hindu sakhua emaw, sakhaw dang betu emaw ni ila khatiang hun tha kha ka tawng dawn lo va, Isua Krista ringtu nih man a awm hle a ni. An hmunhma te kha a va fai nuam tak em!" tiin a sawi ve bawk a ni. Chhungkua pawh ni se, chaw ei rual ve ngai lo hnam an ni a, thlen ina chaw kan han ei ho dial dial mai te pawh kha mak an ti a; chu vang chuan, chhung inkhawm nei tura zirtir pawh a buaithlak angreng hle a ni. Hlim taka inkhawmpui kan rawn hmang ve kha dam takin March ni 25, 2017 (Inrinni) khan mahni in leh lo kan thleng leh thei a ni. Inkhawmpui hmang ve theia min hruaitu Pathian chungah kan lawm êm êm a; tin, kan kal theih nana sum min petu Bilkhawthlir Presbyterian Hmar Veng Kohhran Hmeichhiate chungah kan lawm êm êm a ni. Zoram Kohhran Hmeichhe member zawng zawngte Arunachal & Assam Mission Field (East) Kohhran Hmeichhiaten hma kan sawn ve zêl theih nan min \awng\aipui zêl turin ka sawm a che u.

April 2018 AGAPE 30 Hriselna huang MIT SEN (RED EYE) Dr. Lalsangzuali Eye Specialist Mit hi kan khaw hmuhna a nih avang hian, a nawm loh deuh hlek hi chuan kan rilru a tinuam lo nghal mai \hin a ni. A sen satliah ringawt pawh hian ngaihven a hlawh hle \hin. Mit sen ( red eye) hian chhan tam tak a nei a. Tunah hian a zavaiin kan sawi seng lo vang a; chu vang chuan kan tawn zin deuh deuh tlem han tar lang ila. A hmasa berin a na lo chi leh a na chi-ah han thliar phawt ila. A na lo/na vak lo chi 1. Conjunctivitis Hei hi mit na hri (bacteria emaw, virus emaw) vanga sen a ni a. Mitêk pawh a tel fo. A hri azirin mitêk a tamin a tlêm a. Thil huat (allergy) neih vang pawhin a awm thei. Mit chu na êm êm hran lovin, a fiah loh phah vak lem lo; mahse, men a nuam lo thei. Mittui a titamin mitêkin a char phui fo va, kut bal emaw, rawmawl fai lo emawa hruk mai hian a tizual thei. Puan emaw, lapaw fai emaw tuilum chi alah chiaha, ngun taka tihfai \hin a pawimawh. 2. Thisen zam chat Kan khuh vak emaw, thil rit chawi vanga kan \an vak emaw hian mita thisen zam sin te te awm hi a chat ve thei. Thisen chhuak chuan mit a tisen nasa thei hle a ni. Mahse, hei hi thil hlauhthawnawm lutuk a ni lo. Kar khat vel hnuah amahin a reh ve leh mai \hin. Mit fiah lohna a thlen lo. Amaherawhchu, mit na leh fiah lo, mit thim mup leh luak chhuak a tel a nih chuan ngaihsak vat a \ha. 3. Mit ro/ hul lutuk (Dry eye) Mitin mittui a siam tam tawk loh chuan mitmu hi a hulin a ro \hin a, hei hian mit a tikhamin a tisen \hin. Thil hmuh pawh a chang chuan a tiphe thei. Mit