2002/2003內佛法系列，林崇安教授編輯，內觀教育基金會出版

Transcription

1 藏文拼音教材 配合佛學術語 林崇安編著 佛法教材系列 U8 財團法人內觀教育基金會出版

2 佛法教材系列 U8 自序 回憶西元 1975 年 11 月起有緣從君庇亟美喇嘛 ( 歐陽無畏教授, ) 處, 從藏文的拼音開始學習藏文, 而後是藏文的文法, 接著進入 因明啟蒙 宗義 現觀莊嚴論金鬘疏 入中論善顯密意疏 釋量論 等格魯派要典, 前後共十六年, 受益實深 西元 1993 年十月, 為便於漢地的藏學教學, 覺得需要編一本合乎科學, 由淺而深的藏文拼音教材, 並能結合佛法的術語, 使學佛者很快可以學會拼音, 進而閱讀佛典, 因而編出 藏文拼音教材 一書, 由諦聽文化公司於 1994 年出版流通, 並由諦聽文化聘請西藏的格西錄音 最近網路的教學日漸通行, 因而在王厚華同學的協助下, 將此教材一方面更新為電子新版, 一方面調整書中的附錄, 將 心經 增為藏漢對照, 另外附上 百法明門論 的 [ 漢藏梵英 ] 的術語, 便於大眾的練習 願正法久住! 林崇安 於桃園縣 [ 中壢市 ] 內觀教育基金會 藏文拼音的錄音帶教材, 請向諦聽文化公司洽購

3 說明 1. 本教材依據藏文拼音的難易程度來安排, 共有五章 2. 藏文每一音節, 最多由七部分所組成 : 字根 音符 後音 再後音 前音 字頭及字足 最複雜的字, 舉例如下 : 前音 音符 前音 字頭 字頭後音再後音字根 字根 字足 བ བས ( 已障 ) 字足 音符 後音再後音 བ བས ( 已作 ) 3. 本教材的前三章以 字根 結合音符 後音 ( 再後音 ) 及前音, 綜合出七種不同的拼音形式 4. 第四章以 字頭 + 字根 結合音符等, 綜合出八種不同的拼 音形式 5. 第五章以 字根 + 字足 及 字頭 + 字根 + 字足 為核心, 結合音符等, 亦各得出八種不同的拼音形式 6. 本教材有系統地分析以上三十一種拼音形式 傳統的拼音, 不超出此範圍 本教材為一學期之教材 7. 為便於講解及學習, 大部分的拼音都配上羅馬字母的對音 8. 文末附有藏文書寫的筆順, 羅馬及英文字母的對音, 以及梵文的藏文對照字, 以供參考 9. 本教材的練習, 以佛學常用術語為主, 並由淺而深來編寫, 重要的虛字也一併列入 最後並附上藏文的 心經 無我之分類, 和 百法明門論 的 [ 漢藏梵英 ] 的佛學術語, 以供練習

4 目錄 第一章藏文字根及音符 01 第二章藏文後音及再後音 09 第三章藏文前音 17 第四章藏文字頭 24 第五章藏文字足 30 附錄一藏字之筆順 41 附錄二藏字之羅馬對音 42 附錄三梵字與藏字對照表 43 附錄四藏文心經 44 附錄五無我之分類 48 附錄六 百法明門論 [ 漢藏梵英 ] 佛學術語 58

5 一 三十字母 第一章藏文字根及音符 ཀ ཁ ག ང (1) ka kha ga nga ཅ ཆ ཇ ཉ (2) ca cha ja nya ཏ ཐ ད ན (3) ta tha da na པ ཕ བ མ (4) pa pha ba ma ཙ ཚ ཛ ཝ (5) tsa tsha dza wa ཞ ཟ འ ཡ (6) zha za 'a ya ར ལ ཤ ས (7) ra la sha sa ཧ ཨ (8) ha a 說明 1. 藏文有三十個字母, 每四個一組, 故為 七組半 2. 第一組 (ka, kha, ga, nga) 為舌根音 ; 第二組 (ca, cha, ja, nya) 為舌面音 ; 第三組 (ta, tha, da, na) 為舌尖音 ; 第四組 (pa, pha, ba, ma) 為雙唇音 ; 以上依口腔的部位由內往外排列, 甚合科學 內觀教育基金會 1

6 第五組的前三個 (tsa, tsha, dza) 是舌尖齒槽音 3. 前四組的第一個字母 (ka, ca, ta, pa) 是清音 ; 前四組的第二個字母 (kha, cha, tha, pha) 是清音送氣 ; 前四組的第三個字母 (ga, ja, da, ba) 是濁音 ; 前四組的第四個字母 (nga, nya, na, ma) 是鼻音 ; 第五組的前三個音也是依據這一原則來安排, 甚有條理 4. 藏文字典的排列, 即依據三十字母的順序來安排 每個字的基本部分, 稱作 字根 或 字基 མ ང གཞ (ming gzhi) 三十字母皆可當 字根 用 5. 藏字是單字單音, 這一點和漢字相同 字根 可以配上 音符 後音 再後音 字頭 及 字足 以構成不同的字, 但是仍然單字單音 6. 藏文中, 用小點 ཚ ག (tsheg) 隔開音節, 用豎 ཤད (shad) 置於句 子停頓的地方或置於句尾 7. 此三十字母發音時, 都有母音 a 韻 單音節的 བ 讀作 ba, 但在二個或二個以上的音節時, 末音節的 བ 讀作 wa, 例如 ཀ བ ( 羅馬字母對音仍作 ka ba, 但要讀作 ka wa) 內觀教育基金會 2

7 二 三十字母配四音符 ཀ (ki) ཀ (ku) ཀ (ke) ཀ (ko) ཁ (khi) ཁ (khu) ཁ (khe) ཁ (kho) ག (gi) ག (gu) ག (ge) ག (go) ང (ngi) (ngu) ང (nge) ང (ngo) ཅ (ci) (cu) ཅ (ce) ཅ (co) ཆ (chi) (chu) ཆ (che) ཆ (cho) ཇ (ji) (ju) ཇ (je) ཇ (jo) ཉ (nyi) (nyu) ཉ (nye) ཉ (nyo) ཏ (ti) (tu) ཏ (te) ཏ (to) ཐ (thi) (thu) ཐ (the) ཐ (tho) ད (di) (du) ད (de) ད (do) ན (ni) (nu) ན (ne) ན (no) པ (pi) (pu) པ (pe) པ (po) ཕ (phi) (phu) ཕ (phe) ཕ (pho) བ (bi) (bu) བ (be) བ (bo) མ (mi) (mu) མ (me) མ (mo) ཙ (tsi) (tsu) ཙ (tse) ཙ (tso) ཚ (tshi) (tshu) ཚ (tshe) ཚ (tsho) ཛ (dzi) (dzu) ཛ (dze) ཛ (dzo) ཝ (wi) (wu) ཝ (we) ཝ (wo) ཞ (zhi) (zhu) ཞ (zhe) ཞ (zho) ཟ (zi) (zu) ཟ (ze) ཟ (zo) འ ('i) ('u) འ ('e) འ ('o) ཡ (yi) (yu) ཡ (ye) ཡ (yo) ར (ri) (ru) ར (re) ར (ro) ལ (li) (lu) ལ (le) ལ (lo) ཤ (shi) (shu) ཤ (she) ཤ (sho) ས (si) (su) ས (se) ས (so) 內觀教育基金會 3

8 ཧ (hi) (hu) ཧ (he) ཧ (ho) ཨ (i) (u) ཨ (e) ཨ (o) 說明 1. 藏文音符有 i u e 及 o 四個, 分別寫成, 其名稱分別 是 : : ག ག (gi gu); : ཞབས (zhabs kyu); : འག ང ('greng bu); 或稱 འག ང པ ('greng po) : ན ར (na ro) 2. 第一 三 四個音符加在字根的最上方, 第二個音符則加在字根的最下方 3. 傳統的拼音方式, 以第一組為例, 拼讀如下 : ཀ : (ka)+(gi gu) ki ཀ : (ka)+(zhabs kyu) ku ཀ : (ka)+( 'greng bu) ke ཀ : (ka)+( na ro) ko ཁ : (kha)+(gi gu) khi ཁ : (kha)+(zhabs kyu) khu ཁ : (kha)+( 'greng bu) khe ཁ : (kha)+( na ro) kho ག : (ga)+(gi gu) gi ག : (ga)+(zhabs kyu) gu ག : (ga)+( 'greng bu) ge ག : (ga)+( na ro) go ང : (nga)+(gi gu) ngi : (nga)+(zhabs kyu) ngu 內觀教育基金會 4

9 ང : (nga)+( 'greng bu) nge ང : (nga)+( na ro) ngo 4. 兩個以上的音節的末音節為 བ 時, 讀作 wo 例如 ར བ ( 羅馬字母對音為 ri bo, 但要讀作 ri wo) 又後一音節若為 འ འ འ, 要與其前一音節合併成一音節, 例如 : ག + ག ( 盒 ) ga 'u ga'u ང + འ ངའ ( 我啊 ) nga 'o nga'o ཟ + འ ཟའ ( 食啊 ) za 'o za'o 內觀教育基金會 5

10 綜合練習一 1. ང ཚ ngo tsha 慚 2. chu 水 3. བ du ba 煙 ( 讀作 du wa) 4. མ me 火 5. ཚ བ tsha ba 辛味 ( 讀作 tsha wa) 6. ཡ ག yi ge 文字 7. ལ ལ le lo 懈怠 8. ས sa 地 綜合練習二 1. su ( 虛字 ) 於 向 為了 ( 名詞 ) 誰 2. ru ( 虛字 ) 於 為了 ( 名詞 ) 軍隊, 放牛者 3. tu ( 虛字 ) 於 為了 4. du ( 虛字 ) 於 為了 5. ན na ( 虛字 ) 於 若 6. ར ra ( 虛字 ) 於 向 為了, 當作後音 r, 要與前一音節結合 ( 見第二章 ) ( 名詞 ) 山羊 7. ལ ( 虛字 ) 於 向 為了 ( 名詞 ) 山 以上七個虛字, 合稱 七邏聲 8. ག ང ད ན བ མ ཞ ར ལ ས 為句尾之十個完結詞 go ngo do no bo mo zho ro lo so 綜合練習三 1. ག gi ( 虛字 ) 的 之 2. ཡ yi ( 虛字 ) 的 之 內觀教育基金會 6

11 3. འ 'i ( 虛字 ) 的 之 但要與前一 音節結合在一起 4. ང ཡ བ nga yi ba 我所 5. ངའ བ nga'i ba 我所 6. འ ཆ ག su'i cho ga 誰的儀軌 7. ང ཚ འ ཁ ན མ ཐ བ nga tsho'i kha na ma tho ba 我們的罪 綜合練習四 1 ཀ ན ཀ ka ni ka ( 梵語對音 ) 迦膩色迦王 2 ཀ བ ka ba 柱子 3 ཁ ན ར kho na re 彼人說 4 ག gu ru ( 梵語對音 ) 古魯, 上師 5 ག ཆ go cha 鎧甲 6 ང བ ngo bo 體性 7 ཅ ཅ ca co 卒暴音 8 ཅ འ ce'o 作如是說 9 ཆ cha 部分, 雙 10 བ chu bo 暴流 河流 11 ཇ བ jo bo 尊長 12 ཉ མ nyi ma 太陽 13 ཉ པ nyi shu pa 二十頌 14 ཏ te ( 虛字 ) ( 帶餘 ) 謂 15 ཐ མ tha ma 最後 16 ཐ བ tho ba 錘 17 ད de ( 虛字 ) 彼 18 ན ni ( 虛字 ) 者 19 པ ཏ ལ po ta la ( 梵語對音 ) 普陀落山 ( 持舟山 ) 20 ཕ ཉ pho nya 使者 21 ག bu ga 孔洞 內觀教育基金會 7

12 22 མ མ ma mo 本母 ; 鄔摩天女 23 མ mi 人 ; 不 24 mu 邊際 25 ཙ ན tsa na 當時 26 ཚ tshe 時 ; 壽 27 ཞ བ zhi ba 靜 28 འ ན 'o na 然則 29 ཡ ག yo ga ( 梵語對音 ) 瑜珈 30 ར བ re ba 希求 31 ར ro 味 32 ཤ པ sha pa 沉香樹 33 ས ས བ so so ba 各別 34 ས མ so ma 新 35 ཧ ཀ he ru ka ( 梵語對音 ) 兮魯迦, 忿怒尊 36 ཨ ཏ ཤ a ti sha ( 梵語對音 ) 阿底峽 37 ཨ ཤ ཀ a sho ka ( 梵語對音 ) 阿育王 38 ཨ མ ཧ e ma ho ( 梵語對音 ) 希有 39 ཞ ན zhe na 如是問云 內觀教育基金會 8

13 第二章藏文後音及再後音 一 十個後音 ( ས འ ག rjes 'jug) 1. [ 字根等 ] + ག (g) 2. [ 字根等 ] + ང (ng) 3. [ 字根等 ] + ད (d) 4. [ 字根等 ] + ན (n) 5. [ 字根等 ] + བ (b) 6. [ 字根等 ] + མ (m) 7. [ 字根等 ] + འ (') 8. [ 字根等 ] + ར (r) 9. [ 字根等 ] + ལ (l) 10. [ 字根等 ] + ས (s) 說明 [ 字根等 ] 之母音, 結合 後音 的子音, 仍維持單字單音, 由下面的例子可明瞭 內觀教育基金會 9

14 二 字根 配上 後音 以藏文字母第一組為例 : 1. ཀག ཀང ཀད ཀན ཀབ ཀམ ཀའ ཀར ཀལ ཀས kag kang kad kan kab kam ka' kar kal kas 2. ཁག ཁང ཁད ཁན ཁབ ཁམ ཁའ ཁར ཁལ ཁས khag khang khad khan khab kham kha' khar khal khas 3. གག གང གད གན གབ གམ གའ གར གལ གས gag gang gad gan gab gam ga' gar gal gas 4. ངག ངང ངད ངན ངབ ངམ ངའ ངར ངལ ངས ngag ngang ngad ngan ngab ngam nga' ngar ngal ngas 又如 : 1. ཞག ཞང ཞད ཞན ཞབ ཞམ ཞའ ཞར ཞལ ཞས zhag zhang zhad zhan zhab zham zha' zhar zhal zhas 2. ཨག ཨང ཨད ཨན ཨབ ཨམ ཨའ ཨར ཨལ ཨས ag ang ad an ab am a' ar al as 說明 1. 傳統的拼音方式如下 : ཀག : (ka)+(ga) kag ཀང : (ka)+(nga) kang ཀད : (ka)+(da) kad ཀན : (ka)+(na) kan ཀབ : (ka)+(ba) kab ཀམ : (ka)+(ma) kam ཀའ : (ka)+( 'a) ka' ཀར : (ka)+(ra) kar 內觀教育基金會 10

15 ཀལ : (ka)+(la) kal ཀས : (ka)+(sa) kas 2. 一般而言, 後加字為 d, n, l 及 s 時, 會使字根的母音 a 配上 e 韻, 並將音拉長 三 字根 配上 音符 及 後音 以藏文字母第一字為例 : 1. ཀ ག ཀ ང ཀ ད ཀ ན ཀ བ ཀ མ ཀ འ ཀ ར ཀ ལ ཀ ས kig king kid kin kib kim ki' kir kil kis 2. ཀ ག ཀ ང ཀ ད ཀ ན ཀ བ ཀ མ ཀ འ ཀ ར ཀ ལ ཀ ས kug kung kud kun kub kum ku' kur kul kus 3. ཀ ག ཀ ང ཀ ད ཀ ན ཀ བ ཀ མ ཀ འ ཀ ར ཀ ལ ཀ ས keg keng ked ken keb kem ke' ker kel kes 4. ཀ ག ཀ ང ཀ ད ཀ ན ཀ བ ཀ མ ཀ འ ཀ ར ཀ ལ ཀ ས kog kong kod kon kob kom ko' kor kol kos 說明 1. 傳統的拼音方式如下 : ཀ ག : (ka)+(gi gu) (ki), +(ga) kig ཀ ང : (ka)+(gi gu) (ki), +(nga) king ཀ ད : (ka)+(gi gu) (ki), +(da) kid ཀ ན : (ka)+(gi gu) (ki), +(na) kin ཀ བ : (ka)+(gi gu) (ki), +(ba) kib ཀ མ : (ka)+(gi gu) (ki), +(ma) kim ཀ འ : (ka)+(gi gu) (ki), +( 'a) ki' 內觀教育基金會 11

16 ཀ ར : (ka)+(gi gu) (ki), +(ra) kir ཀ ལ : (ka)+(gi gu) (ki), +(la) kil ཀ ས : (ka)+(gi gu) (ki), +(sa) kis ཀ ག : (ka)+(zhabs kyu) (ku), +(ga) kug ཀ ང : (ka)+(zhabs kyu) (ku), +(nga) kung ཀ ག : (ka)+( 'greng bu) (ke), +(ga) keg ཀ ང : (ka)+( 'greng bu) (ke), +(nga) keng ཀ ག : (ka)+( na ro) (ko), +(ga) kog ཀ ང : (ka)+( na ro) (ko), +(nga) kong 2. 虛字 - ར - ས - འང - འམ 與其前一音節合併的例子 : ཡ ན པ + (- ར ) ཡ ན པར (yin par) ཡ ན པ + (- ས ) ཡ ན པས (yin pas) ཡ ན པ + (- འང) ཡ ན པའང (yin pa'ang) ཡ ན པ + (- འམ ) ཡ ན པའམ (yin pa'am) 四 二個再後音 ( ཡང འ ག yang 'jug): 後音 + ས (s) 及 後音 + ད (d) 將 [ 字根等 ] 配上 後音 及 再後音, 共有如下七種 : 1. [ 字根等 ] + གས (gs) 2. [ 字根等 ] + ངས (ngs) 3. [ 字根等 ] + བས (bs) 4. [ 字根等 ] + མས (ms) 內觀教育基金會 12

17 5. [ 字根等 ] + ན ད ( 今不用 ) (nd) 8. [ 字根等 ] + ར ད ( 今不用 ) (rd) 9. [ 字根等 ] + ལད ( 今不用 ) (ld) 說明 1. 再後音 有 ས 及 ད 二種, 今日只用 ས 一種 故結合 後音 後, 只有前列四種用法 2. 字根 配上 後音 及 再後音 的拼音方式如下 : ཀགས : (ka)+ (ga sa) kags ཀངས : (ka)+ (nga sa) kangs ཀབས : (ka)+ (ba sa) kabs ཀམས : (ka)+ (ma sa) kams ཆགས : (cha)+ (ga sa) chags 貪 ; 形成 སངས : (sa)+ (nga sa) sangs 醒 ཐབས : (tha)+ (ba sa) thabs 方便 ཁམས : (kha)+ (ma sa) khams 界 3. 字根 結合 音符 後, 再配上 後音 及 再後音 的拼音方式 : ཀ གས : (ka)+(gi gu) (ki), + (ga sa) kigs ཀ ངས : (ka)+(gi gu) (ki), + (nga sa) kings ཀ བས : (ka)+(gi gu) (ki), + (ba sa) kibs ཀ མས : (ka)+(gi gu) (ki), + (ma sa) kims 內觀教育基金會 13

18 ར གས : (ra)+ (gi gu) (ri), + (ga sa) rigs 種性 བས : (sha)+ (zhabs kyu) (shu), + (ba sa) shubs 鞘 ས མས : (sa)+ ('greng bu) (se), + (ma sa) sems 心 ཡ ངས : (ya)+ (na ro) (yo), + (nga sa) yongs 完全 由以上例子, 可以看出 後音 與 再後音 可以一併看待, 故下章起不分開處理 綜合練習一 1. ཡ ད པ yod pa 有 2. མ ད པ med pa 無 3. ར ག པ reg pa 觸 4. ཚ ར བ tshor ba 受 5. ས མས པ sems pa 思 6. མ ས པ mos pa 勝解 7. ཤ ས རབ shes rab 慧 8. དད པ dad pa 信 9. མ ཆགས པ ma chags pa 無貪 10. ཤ ས པ shes pa 知 11. ཁ ད ག kha dog 顏色 12. ར ང པ ring po 長 13. ང བ thung ba 短 14. ཡན ལག yan lag 支分 15. ས ར ser 黃 16. ན ར འ འ ད nor bu'i 'od 珠光 17. ན པ mun pa 暗 18. ཉ མའ འ ད ཟ ར nyi ma'i 'od zer 日光 19. ལན ཚ བ lan tsha ba 鹹味 20. ཡང བ yang ba 輕 內觀教育基金會 14

19 21. ཉ ཉ ན nye nyon 隨煩惱 22. བག ཡ ད པ bag yod pa 不放逸 23. མ ར ག པ ma rig pa 無明 24. ཐ ཚ མ the tshom 疑 25. ང ཚ མ ད པ ngo tsha med pa 無慚 26. མ དད པ ma dad pa 不信 27. བག མ ད པ bag med pa 放逸 28. གང ཟག gang zag 補特伽羅 29. ཚ གས པ tshogs pa 和合 30. ག ར མ go rim 次第 31. ས ས ར ང ས པ so sor nges pa 定異 32. ས dus 時 33. ལ yul 方 34. མ ང ག ཚ གས ming gi tshogs 名身 35. ཚ ག ག ཚ གས tshig gi tshogs 句身 36. ཡ ག འ ཚ གས yi ge'i tshogs 文身 37. བ མ པ bem po 塵色 綜合練習二 1. ལས las ( 虛字 ) 從 比 ( 名詞 ) 業 2. ནས nas ( 虛字 ) 從 ( 名詞 ) 青稞 3. ཡ ས yis ( 虛字 ) 以, 用 4. ག ས gis ( 虛字 ) 以 5. ཡང yang ( 虛字 ) 亦 雖 然而 6. འང 'ang ( 虛字 ) 亦 雖 然而 7. གམ ངམ དམ ནམ བམ མམ འམ རམ ལམ སམ ཏམ ( 虛字 ) 從 gam ngam dam nam bam mam 'am ram lam sam tam 8. ནམ nam 何時 9. གང gang 凡 什麼 內觀教育基金會 15

20 10. མ ན min ( 否定詞 ) 非 11. མ ད med ( 否定詞 ) 否 12. ཅ ང cing ( 虛字 ) 且 13. ཞ ང zhing ( 虛字 ) 且 14. ཤ ང shing ( 虛字 ) 且 15. ཅ ས ces 稱曰 16. ཞ ས zhes 稱曰 17. ཅ ག cig 一 命令詞 18. ཞ ག zhig 一 命令詞 19. ཤ ག shig 一 命令詞 內觀教育基金會 16

21 第三章藏文前音 一 五個前音 ( ན འ ག sngon 'jug) 1. ག + [ 字根等 ] (g) 2. ད + [ 字根等 ] (d) 3. བ + [ 字根等 ] (b) 4. མ + [ 字根等 ] (m) 5. འ + [ 字根等 ] (') 說明 1. 前音 ག, 用在字根 ཅ ཉ ཏ ད ན ཙ ཞ ཟ ཡ ཤ ས 之前 2. 前音 ད, 用在字根 ཀ ག ང པ བ མ 之前 3. 前音 བ, 用在字根 ཀ ག ཅ ཉ ཏ ད ན ཙ ཛ ཞ ཟ ར ཤ ས 之前 4. 前音 མ, 用在字根 ཁ ག ང ཆ ཇ ཉ ཐ ད ན ཚ ཛ 之前 5. 前音 འ, 用在字根 ཁ ག ཆ ཇ ཐ ད ཕ བ ཚ ཛ 之前 6. 在傳統的拼音中, 前音的讀法如下 : ག 讀作 (gao) ད 讀作 (dao) བ 讀作 (bao) མ 讀作 (mao) འ 讀作 ('ao) 內觀教育基金會 17

22 二 前音 結合 字根 音符 後, 再配上 後音 再後音 的拼音方式 : 1. 前音 + 字根 藏文中無 གཞ 以及 དཀ 等字型 2. 前音 + 字根 + 音符 གཞ : (gao) + (zha)(gi gu) gzhi ( 根基 ) དཔ : (dao) + (pa)('greng bu) dpe ( 喻 ) བ : (bao) + (ca)(zhabs kyu) bcu ( 十 ) མག : (mao) + (ga)(na ro) mgo ( 頭 ) འ : ('ao) + (da)(zhabs kyu) 'du ( 集 ) 3. 前音 + 字根 + 後音 再後音 གཡས : (gao) +(ya),(sa) gyas ( 右 ) དཀའ : (dao) + (ka),( 'a) dka' ( 難 ) བཏབ : (bao) + (ta),(ba) btab ( 已播 ) མཐའ : (mao) + (tha),( 'a) mtha' ( 邊 ) འདས : ('ao) + (da),(sa) 'das ( 過去 ) གནངས : (gao) + (na),(nga sa) gnangs ( 允許 ) དཔགས : (dao) + (pa),(ga sa) dpags ( 已思量 ) བསགས : (bao) + (sa),(ga sa) bsags ( 積集 ) མདངས : (mao) + (da),(nga sa) mdangs ( 色澤 ) འཕགས : ('ao) + (pha),(ga sa) 'phags ( 聖 ) 4. 前音 + 字根 + 音符 + 後音 再後音 內觀教育基金會 18

23 གཅ ག : (gao) +(ca)(gi gu) gci,(ga) gcig ( 一 ) དང ས : (dao) + (nga)(na ro) dngo,(sa) dngos ( 事實, 直接 ) བཞ ན : (bao) + (zha)(gi gu) bzhi,(na) bzhin ( 已播 ) མག ན : (mao) + (ga)(na ro) mgo,(na) mgon ( 邊 ) འ ག : ('ao) + (ja)(zhabs kyu) 'ju,(ga) 'jug ( 過去 ) གཤ གས : (gao) + (sha)('greng bu) gshe,(ga sa) gshegs ( 允許 ) ད གས : (dao) + (ba)(zhabs kyu) dbu,(ga sa) dbugs ( 已思量 ) བག གས : (bao) + (ga)('greng bu) bge,(ga sa) bgegs ( 積集 ) མ ངས : (mao) + (tsha)(zhabs kyu) mtshu,(nga sa) mtshungs ( 色澤 ) འད གས : ('ao) + (da)(na ro) 'do,(ga sa) 'dogs ( 聖 ) 以上拼音中, 字根為鼻音之 nga, nya, na 及 ma 時, 要讀成清音 字根為 ba 時, 要讀為 wa, 且為清音 字根為 ya 時, 也要讀成清音 三 總結一 : 以 字根 配合音符 後音 ( 再後音 ) 以及前音的七種拼音形式 : 1. 字根 : ལ:[la] ( 山 ) 2. 字根 + 音符 ཞ :[zha], (gi gu) zhi ( 寂靜 ) 3. 字根 + 後音, 再後音 གང:[ga], nga gang ( 凡 ) སངས:[sa], nga sa sangs ( 醒 ) 4. 字根 + 音符 + 後音, 再後音 ཐ ག:[tha], ('greng bu) the, ga theg ( 乘 ) ཐ གས:[the], (na ro) tho, ga sa thogs ( 貪著 ) 內觀教育基金會 19

24 5. 前音 + 字根 : 缺 6. 前音 + 字根 + 音符 མཚ :mao [tsha], (na ro) mtsho ( 海 ) 7. 前音 + 字根 + 後音 再後音 དབང:dao [ba], nga dbang ( 權 ; 根 ) དམངས:dao [ma], nga sa dmangs ( 民 ) 8. 前音 + 字根 + 音符 + 後音 再後音 བ ང:bao [za], (zhabs kyu) bzu, nga bzung ( 所取 ) ག གས:gao [za], (zhabs kyu) gzu, ga sa gzugs ( 色 ) 以上缺第五種, 故以 字根 為主, 來結合音符及前後音, 共有七種拼音形式 此中後音與再後音一併處理 在拼音時, 要停頓在含有 字根 之處, 例如上面最後的例子是停頓在 za, gzu 及 gzugs 處 此中括號內所示, 為 字根 所在之處 綜合練習一 1. འ ན པ 'dun pa 欲 2. ཏ ང ང འཛ ན ting nge 'dzin 三摩地 ( 定 ) 3. དག བ dge ba 善 4. དང ས པ dngos po 實事 5. ག གས ང gzugs phung 色蘊 6. ནང ག ག གས nang gi gzugs 內色 7. མཐ བ mtho ba 高 8. དམའ བ dma' ba 下 9. དཀར dkar 白 10. དམར dmar 紅 11. མངར བ mngar ba 甘味 內觀教育基金會 20

25 12. འཇམ པ 'jam pa 滑 13. མ ག ག དབང པ mig gi dbang po 眼根 14. གཏ ག མ ད པ gti mug med pa 無癡 15. འད ད ཆགས 'dod chags 貪 16. འཁ ན འཛ ན 'khon 'dzin 恨 17. འཆབ པ 'chab pa 覆 18. འཚ ག པ 'tshig pa 惱 19. གཡ g.yo 諂 20. ཤ ས བཞ ན མ ཡ ན པ shes bzhin ma yin pa 不正知 21. གཉ ད gnyid 睡眠 22. འཐ བ པ 'thob pa 得 23. འ ཤ ས མ ད པ བ 'du shes med pa ba 無想異熟 24. ར གས འ ན པ rigs 'thun pa 眾同分 25. གནས པ gnas pa 住 26. འ ག པ 'jug pa 流轉 27. ནམ མཁའ nam mkha' 虛空 ག གས དང ག གས gzugs dang gzugs 28. ང ཐ དད ཡ ན པ rung tha dad yin pa 29. ཆ ས དག བའ ད བཞ ན ཉ ད 30. ཆ ས མ དག བའ ད བཞ ན ཉ ད chos dge ba'i de bzhin nyid chos mi dge ba'i de bzhin nyid 色與變壞是異 善法真如 不善法真如 31. མ གཡ བ mi g.yo ba 不動 32. འ ཤ ས དང ཚ ར བ འག ག པ 33. གང ཟག ག བདག མ ད 'du shes dang tshor ba 'gog pa gang zag gi bdag med 想受滅 補特伽羅無我 內觀教育基金會 21

26 綜合練習二 1. བར ཆད གཅ ག པ bar chad gcig pa 一間 2. དཔག ཚད གཅ ག dpag tshad gcig 一踰善那 3. བཀ ད པ གཅ ག པའ ཏ ང ང འཛ ན bkod pa gcig pa'i ting nge 'dzin 4. ཐ ག པ གཅ ག པ theg pa gcig pa 一乘 5. ས གཅ ག ན dus gcig na 一時 一相莊嚴三摩地 6. ད ན གཉ ས don gnyis 二利 ( 二事 ) a. རང ད ན rang don 自事 b. གཞན ད ན gzhan don 他事 7. ལས གཉ ས las gnyis 二業 a. ས མས པའ ལས sems pa'i las 思業 b. བསམ པའ ལས bsam pa'i las 思已業 8. ཁམས ག མ khams gsum 三界 a. འད ད ཁམས 'dod khams 欲界 b. ག གས ཁམས gzugs khams 色界 c. ག གས མ ད ཁམས gzugs med khams 無色界 9. ས མས དཔའ ག མ sems dpa' gsum 三種薩埵 a. དམ ཚ ག dam tshig 誓句 b. ཡ ཤ ས ye shes 智慧 c. ཏ ང ང འཛ ན ས མས དཔའ ting nge 'dzin sems dpa' 三摩地薩埵 10. འཁ ར ལ ར མ པ ག མ 'khor lo rim pa gsum 三轉法輪 a. འཁ ར ལ དང པ 'khor lo dang po 初法輪 བད ན པ བཞ འ ཆ ས འཁ ར bden pa bzhi'i chos 'khor 四諦法輪 b. འཁ ར ལ བར པ 'khor lo bar pa 中法輪 མཚན ཉ ད མ ད པའ ཆ ས འཁ ར mtshan nyid med pa'i chos 'khor 無相法輪 c. འཁ ར ལ ཐ མ 'khor lo tha ma 末法輪 內觀教育基金會 22

27 11. བསམ གཏན བཞ bsam gtan bzhi 四靜慮 a. བསམ གཏན དང པ bsam gtan dang po 初靜慮 b. བསམ གཏན གཉ ས པ bsam gtan gnyis pa 第二靜慮 c. བསམ གཏན ག མ པ bsam gtan gsum pa 第三靜慮 d. བསམ གཏན བཞ པ tsam gtan bzhi pa 第四靜慮 12. མཐའ གཉ ས mtha' gnyis 二邊 a. ཡ ད མཐའ yod mtha' 有邊 b. མ ད མཐའ med mtha' 無邊 內觀教育基金會 23

28 第四章藏文字頭 一 三個字頭 ( མག ཅན ག མ mgo can gsum): ར ལ ས [ 字根 ] [ 字根 ] [ 字根 ] 說明 : 1. 字頭 ར, 可加在字根 ཀ ཏ ཙ ག ཇ ད བ ཛ ང ཉ ན མ 之上 其拼音方式如下 : : (ra)(ka btags) rka : (ra)(ga btags) rga : (ra)(nga btags) rnga : (ra)(ja btags) rja : (ra)(nya btags) rnya : (ra)(ta btags) rta : (ra)(da btags) rda : (ra)(na btags) rna : (ra)(ba btags) rba : (ra)(ma btags) rma : (ra)(tsa btags) rtsa : (ra)(dza btags) rdza 此中 nga, nya, na 及 ma 四個鼻音, 要讀成清音 2. 字頭 ལ, 可加在字根 ཀ ཅ ཏ པ ག ཇ ད བ ང ཧ 之上 其拼音方式如下 : : (la)(ka btags) lka : (la)(ga btags) lga 內觀教育基金會 24

29 : (la)(nga btags) lnga : (la)(ca btags) lca : (la)(ja btags) lja : (la)(ta btags) lta : (la)(da btags) lda : (la)(pa btags) lpa : (la)(ba btags) lba : (la)(ha btags) lha 此中鼻音 nga, 要讀成清音 3. 字頭 ས, 可加在字根 ཀ ཏ པ ཙ ག ད བ ང ཉ ན མ 之上 其拼音方式如下 : : (sa)(ka btags) ska : (sa)(ga btags) sga : (sa)(nya btags) snya : (sa)(nga btags) snga : (sa)(ta btags) sta : (sa)(da btags) sda : (sa)(na btags) sna : (sa)(pa btags) spa : (sa)(ba btags) sba : (sa)(ma btags) sma : (sa)(tsa btags) stsa 此中鼻音 nga, nya, na 及 ma, 要讀成清音 內觀教育基金會 25

30 二 總結二 : 以 字頭與字根 配合音符 後音 ( 再後音 ) 以及前音的八種拼音形式 : 1. 字頭與字根 : :[la nga btags] lnga ( 五 ) 2. 字頭與字根 + 音符 :[sa ka btags] ska, (zhabs kyu) sku ( 身 ) 3. 字頭與字根 + 後音 再後音 ག:[ra ta btags] rta, ga rtag ( 常 ) གས:[ra ta btags] rta, ga sa rtags ( 因 ) 4. 字頭與字根 + 音符 + 後音 再後音 ག:[ra ta btags] rta, (na ro) rto, ga rtog ( 尋, 分別 ) གས:[ra ta btags] rta, (na ro) rto, ga sa rtogs ( 通達 ) 5. 前音 + 字頭與字根 : བ :bao [ra da btags] brda ( 符號 ) 6. 前音 + 字頭與字根 + 音符 བ :bao [ra tsa btags] brtas, ('greng bu) brtse ( 悲憫 ) 7. 前音 + 字頭與字根 + 後音 再後音 བ ག:bao [ra ta btags] brta, ga brtag ( 觀察 ) བ གས:bao [ra ta btags] brta, ga sa brtags ( 擇 ) 8. 前音 + 字頭與字根 + 音符 + 後音 再後音 བ མ:bao [sa ga btags] bsga, (na ro) bsgo, ma bsgom ( 修 ) བ མས:bao [sa ga btags] bsga, (na ro) bsgo, ma sa bsgoms ( 已修 ) 以上共八種拼音形式 括號內為 字頭與字根 所在之處 內觀教育基金會 26

31 綜合練習一 1. ག པ rtag pa 常 2. མ ག པ mi rtag pa 無常 3. མ པ lham pa 方 4. བའ ཁ ད ག rtsa ba'i kha dog 根本色 ( 本顯色 ) 5. sngo 青 6. ལ rdul 塵 7. ཀ ག kug sna 霧 8. ང བ snang ba 明 9. ར མའ འ ད skar ma'i 'od 星光 10. ས མས ཅན ན པ sems can du ston pa 有情名 11. ས མས ཅན མ ན པ sems can du mi ston pa 非有情名 12. ན snyan 可意 13. མ ན mi snyan 不可意 14. བའ དབང པ rna ba'[i dbang po 耳根 15. བ པ rtsub pa 澀 16. བ lci ba 重 17. བ བ bska ba 淡味 18. མ པ skom pa 渴 19. འ དབང པ sna'i dbang po 鼻根 20. འ དབང པ lce'i dbang po 舌根 綜合練習二 1. མང ན པར བས ཡ ད པ mngon par skabs yod 極迥色 pa 2. མ ག ག མ པར ཤ ས པ mig gi rnam par shes pa 眼識 3. བའ མ ཤ ས rna ba'i rnam shes 耳識 4. འ མ ཤ ས sna'i rnam shes 鼻識 5. འ མ ཤ ས lce'i rnam shes 舌識 內觀教育基金會 27

32 6. ལ ང ས yul nges lnga 五別境 7. ཉ ན བ rtsa nyon bcu 十根本煩惱 8. བཏང མས btang snyoms 捨 9. མ པར མ འཚ བ rnam par mi 'tshe ba 不害 10. ཞ ང མ ད པ zhe sdang med pa 無瞋 11. འཇ ག ཚ གས ལ བ zhe sdang med pa 薩迦耶見 12. མཐར འཛ ན པའ བ 'jig tshogs la lta ba 邊執見 13. བ མཆ ག འཛ ན mthar 'dzin pa'i lta ba 見取 14. ལ ག log lta 邪見 15. ས ར ser sna 慳 16. རནམ པར འཚ བ rnam par 'tshe ba 害 17. ར གས པ rmugs pa 惛沉 18. རག ད པ rgod pa 掉舉 19. རནམ པར ག ང བ rnam par gyeng ba 散亂 20. བརཇ ད ང ས པ brjed nges pa 忘念 21. འ ཤ ས མ ད པའ མས འ ག 'du shes med pa'i snyoms 'jug 無想定 22. འག ག པའ མས འ ག 'gog pa'i snyoms 'jug 滅盡定 23. བ rga ba 老 24. ས ས ར བ གས འག ག so sor brtags 'gog 擇滅 綜合練習三 1. ཚད མ གཉ ས tshad ma gnyis 二量 a. མང ན མ ཚད མ mngon sum tshad ma 內觀教育基金會 28 現量 b. ས དཔག ཚད མ rjes dpag tshad ma 比量 2. མས འ ག གཉ ས snyoms 'jug gnyis 二種定 a. འག ག པའ མས འ ག 'gog pa'i snyoms 'jug 滅盡定 b. འ ཤ ས མ ད པའ མས འ ག 'du shes med pa'i 無想定 snyoms 'jug 3. བད ན པ གཉ ས bden pa gnyis 二諦

33 a. ད ན དམ བད ན པ don dam bden pa 勝義諦 b. ཀ ན བ བད ན པ kun rdzob bden pa 世俗諦 4. ས ག མ dus gsum 三時 a. འདས 'das 過去 b. ད da lta 現在 c. མ འ ངས ma 'ongs 未來 5. ག གས ག མ gzugs gsum 三色處 bstan yhod dang a. བ ན ཡ ད དང ཐ གས དང བཅས པ thogs dang bcas pa bstan med dang b. བ ན མ ད དང ཐ གས དང བཅས པ thogs dang bcas pa c. བ ན མ ད དང ཐ གས མ ད bstan med dang thogs med 有見有對 無見有對 無見無對 內觀教育基金會 29

34 第五章藏文字足 一 四個字足 ( འད གས ཅན བཞ 'dogs can bzhi): [ 字根 ] [ 字根 ] ཡ [ 字根 ] [ 字根 ] ར [ 字根 ] ལ [ 字根 ] [ 字根 ] ཝ 說明 : 1. 字足 ཡ, 可加在 ཀ ཁ ག པ ཕ བ མ ཧ 等字根之下 其拼音方式如下 : ཀ : (ka)(ya btags) kya ཁ : (kha) (ya btags) khya ག : (ga) (ya btags) gya : (pa) (ya btags) pya 讀成 [ca] : (pha) (ya btags) phya 讀成 [cha] : (ba) (ya btags) bya 讀成 [ja] : (ma) (ya btags) mya 讀成 [nya] : (ha) (ya btags) hya 此中 pya, phya, bya, mya, 要讀成 ca, cha, ja, nya 內觀教育基金會 30

35 2. 字足 ར, 可加在 ཀ ཏ པ ཁ ཕ ག ཐ ན ད བ ཧ མ ས 等字根之下 其拼音方式如下 : ཀ : (ka)(ra btags) kra ཁ : (kha) (ra btags) khra ག : (ga) (ra btags) gra : (ta) (ra btags) tra : (tha) (ra btags) thra : (da) (ra btags) dra : (na) (ra btags) nra : (pa) (ra btags) pra : (pha) (ra btags) phra : (ba) (ra btags) bra : (ma) (ra btags) mra : (sa) (ra btags) sra : (ha) (ra btags) hra 此中 nra, mra, 的鼻音要讀成清音 3. 字足 ལ, 可加在 ཀ ག བ ར ས ཟ 等字根之下 其拼音方式如下 : ཀ : (ka)(la btags) kla ག : (ga) (la btags) gla : (ba) (la btags) bla : (ra) (la btags) rla : (sa) (la btags) sla : (za) (la btags) zla 讀成 [da] 此中前五個讀成清音 最末一個讀成 da 內觀教育基金會 31

36 4. 字足 ཝ, 加在 ཀ ཁ ག ཉ ད ཙ ཚ ཞ ཟ ར ལ ཤ ས ཧ 等字根之下 : ཀ ཁ ག ཉ ད ཙ ཚ ཞ ཟ ར ལ ཤ ས ཧ ག ཀ ག 其發音不變 二 總結三 : 以 字根與字足 配合音符 後音 ( 再後音 ) 以及前音的八種拼音形式 : 1. 字根與字足 : :[ba (ya btags)] bya ( 鳥 ; 所作 ) 2. 字根與字足 + 音符 ག :[ga (ya btags)] gya, (gi gu) gyi ( 之 ) 3. 字根與字足 + 後音 再後音 ཀ ང:[ka (ya btags)] kya, nga kyang ( 雖然 ) མས:[ba (ya btags)] bya, ma sa byams ( 慈 ) 4. 字根與字足 + 音符 + 後音 再後音 ག ལ:[ga (ra btags)] gra, (na ro) gro, la grol ( 解脫 ) ཁ མས:[kha (ra btags)] khra, (gi gu) khri, ma sa khrims ( 戒律 ) 5. 前音 + 字根與字足 : དག :dao [ga (ra btags)] dgra ( 敵 ) 6. 前音 + 字根與字足 + 音符 འག :'ao [ga (ra btags)] 'gra, (na ro) 'gro ( 走 ) 7. 前音 + 字根與字足 + 後音 再後音 ད ར:da [ba (ya btags)] dbya, ra dbyar ( 夏 ) 內觀教育基金會 32

37 ད ངས:dao [ba (ya btags)] dbya, nga sa dbyangs ( 元音 ) 8. 前音 + 字根與字足 + 音符 + 後音 再後音 མག ན:mao [ga (ra btags)] mgra, (gi gu) mgri, na mgrin ( 頸 ) ད བས:dao [ba (ya btags)] dbya, (gi gu) dbyi, ba sa dbyibs ( 形色 ) 以上八種拼音形式 中括號內為 字根與字足 所在之處 三 總結四 : 以 字頭 字根與字足 配合音符 後音 ( 再後音 ) 以及前音的八種拼音形式 : 1. 字頭 字根與字足 : :[ra ga btags rga, (ya btags) rgya] ( 印 ; 漢 ) 2. 字頭 字根與字足 + 音符 :[ra ga btags rga, (ya btags) rgya], (zhabs kyu) rgyu ( 因 ) 3. 字頭 字根與字足 + 後音 再後音 ན:[ra ga btags rga, (ya btags) rgya], na rgyan ( 莊嚴 ) ངས:[ra ga btags rga, (ya btags) rgya], nga sa rgyangs ( 張開 ) 4. 字頭 字根與字足 + 音符 + 後音 再後音 ན:[ra ga btags rga, (ya btags) rgya], (zhabs kyu) rgyu, na rgyun ( 相續 ) གས:[ra ga btags rga, (ya btags) rgya], (zhabs kyu) rgyu, ga sa rgyugs ( 試, 跑 ) 5. 前音 + 字頭 字根與字足 : བ :bao [ra ga btags brga, (ya btags) brgya] ( 百 ) 6. 前音 + 字頭 字根與字足 + 音符 བ :bao [sa ka btags bska, (ya btags) bskya], (gi gu) bskyi ( 借 ) 7. 前音 + 字頭 字根與字足 + 後音 再後音 內觀教育基金會 33

38 བ ད:bao [ra ga btags brga, (ya btags) brgya], da brgyad ( 八 ) བ ངས:bao [ra ga btags brga, (ya btags) brga], nga sa brgyangs ( 元音 ) 8. 前音 + 字頭 字根與字足 + 音符 + 後音 再後音 བ ད:bao [ra ga btags brga, (ya btags) brgya], (zhabs kyu) brgyu, da brgyud ( 傳承 ) བ གས:bao [ra ga btags brga, (ya btags) brgya], (zhabs kyu) brgyu, ga sa brgyugs ( 已跑 ) བ བས:bao [sa ga btags bsga, (ra btags) bsgra], (zhabs kyu) bsgru, ba sa bsgrubs ( 形色 ) 以上八種拼音形式 中括號內為 字頭 字根與字足 所在之處 藏文最複雜的拼音形式, 即上面所列最後二個例子的組合情形 四 結論 由第三章的總結一, 第四章的總結二, 以及本章的總結三與四, 可歸納出藏文音節的拼音形式共有三十一種 綜合練習一 1. བ ན ཡ ད ཐ གས བཅས ཀ ག གས bstan yod thogs bcas kyi gzugs 2. མ པ zlum po 圓 3. sgyu 誑 4. མ ཡ ན པའ འ ང བ ཆ ན པ ར ས པ ma yin pa'i 'byung ba chen po rgyar byas pa 有見有對色 無執受大種為音 5. ཡན ལག ག ཁ ད ག བ ད yan lag gi kha dog bryad 八支分色 6. བའ འ ད zla ba'i 'od 月光 7. ན sprin 雲 8. ལ བ phya le ba 正 內觀教育基金會 34

39 9. ལ བ མ ཡ ན པ phya le ba ma yin pa 不正 10. ག བ མ grib ma 影 11. འ མཆ ད sgra'i skye mched 聲處 12. འ མཆ ད dri'i skye mched 香處 13. ན ས ཀ lhan skyes kyi dri 俱生香 14. ར ང ག sbyar byung gi dri 和合香 15. ང rlung 風 16. ག ང བ grang ba 冷 17. བཀ ས པ bkres pa 饑 18. ན བཅས ཀ མ ག དབང rten bcas kyi mig dbang 有依眼根 19. ད མ ང ཀ མ ག དབང de mtshung kyi mig dbang 相似眼根 20. བ བ ལས ར བ bsdu ba las gyur ba 極略色 ཡང དག པར ངས པ ལས ག ར བ yang dag par blangs pa las gyar ba 受所引色 དབང འ ར བ dbang 'byor ba 定自在所 生色 23. ཡ ད ལ ད པ yid la byed pa 作意 24. ན པ dran pa 念 25. ཁ ལ ཡ ད པ khrel yod pa 愧 26. བ ན འ ས brtson 'grus 精進 27. ཤ ན ངས པ shin tu byangs pa 輕安 綜合練習二 1. ཀ kyi ( 虛字 ) 之, 的 2. ག gyi ( 虛字 ) 之, 的 3. ཀ ས kyis ( 虛字 ) 以 4. ག ས gyis ( 虛字 ) 以 5. ཀ ང kyang ( 虛字 ) 雖然, 亦 6. རང ག མཚན ཉ ད ཀ ས བ པ rang gi mtshan nyid kyis grub pa 以自相存在 內觀教育基金會 35

40 7. རང བཞ ན ག ས བ པ rang bzhin gyis grub pa 以自性存在 8. ང བ ཉ ད ག ས བ པ ngo bo nyid gyis grub pa 以自體存在 9. བད ན པར བ པ bden par grub pa 真實存在 10. ཡང དག པར བ པ yang dag par grub pa 真正存在 11. ད ན དམ པ བ པ don dam pa grub pa 勝義存在 12. ད ཁ ན ཉ ད བ པ de kho na nyid du grub pa 真性存在 13. ས བ པ rdzas su grub pa 實質存在 14. རང ང ས ནས བ པ rang ngos nas grub pa 從自方存在 綜合練習三 1. ར མ པ གཉ ས rim pa gnyis 二次第 a. བ ད ར མ bskyed rim 生起次第 b. གས ར མ rdzogs rim 圓滿次第 2. ང འདས གཉ ས myang 'das gnyis 二涅槃 a. ག བཅས ང འདས lhag bcas myang 'das 有餘涅槃 b. ག མ ད ང འདས lhag med myang 'das 無餘涅槃 3. མཁ ན པ གཉ ས mkhyen pa gnyis 二智 a. ཇ ད པ མཁ ན པ ji snyed pa mkhyen pa 盡所有智 b. ཇ བ མཁ ན པ ji lta ba mkhyen pa 如所有智 4. བདག མ ད གཉ ས bdag med gnyis 二無我 a. གང ཟག ག བདག མ ད gang zag gi bdag med 補特伽羅無 b. ཆ ས ཀ བདག མ ད 我 chos kyi bdag med 法無我 5. ཚ གས གཉ ས tshogs gnyis 二資糧 a. བས ད ནམས ཀ ཚ གས bsod nams kyi tshogs 福德資糧 b. ཡ ཤ ས ཀ ཚ གས ye shes kyi tshogs 智慧資糧 6. ཐ ག ཆ ན གཉ ས theg chen gnyis 二種大乘 內觀教育基金會 36

41 a. ཕར ན ཐ ག པ phar phyin theg pa 般若乘 b. གས ཀ ཐ ག པ sngags kyi theg pa 密咒乘 7. དང ས བ གཉ ས dngos grub gnyis 二種成就 a. མཆ ག ག དང ས བ mchog gi dngos grub 最上成就 b. ན མ ང ག དང ས བ thun mong gi dngos grub 共同成就 8. བདག འཛ ན གཉ ས bdag 'dzin gnyis 二種我執 a. གང ཟག བདག འཛ ན gang zag bdag 'dzin 補特伽羅我執 b. ཆ ས ཀ བདག འཛ ན chos kyi bdag 'dzin 法我執 9. ས མས བ ད གཉ ས sems bskyed gnyis 二種發心 a. ཀ ན བ ས མས བ ད kun rdzob sems bskyed 世俗發心 b. ད ན དམ ས མས བ ད don dam sems bskyed 勝義發心 10. ས མས བ ད གཉ ས sems bskyed gnyis 二種菩提心 a. ན པ ས མས བ ད smon pa sems bskyed 願菩提心 b. འ ག པ ས མས བ ད 'jug pa sems bskyed 行菩提心 11. བ པ གཉ ས sgrib pa gnyis 二障 a. ཉ ན མ ང པའ བ པ nyon mong pa'i sgrib pa 煩惱障 b. ཤ ས འ བ པ shes bya'i sgrib pa 所知障 12. མ ད བ ད rnam dbye brgyad 八囀聲 a. ང བ ན པའ ngo bo ston pa'i sgra 體聲 b. ལས བའ las su bya ba'i sgra 業聲 c. ད པའ byed pa'i sgra 具聲 d. དག ས ཆ ད ཀ dgos ched kyi sgra 所為聲 e. འ ང ཁ ངས ཀ 'byung khungs kyi sgra 所從聲 f. འ ལ བའ 'brel ba'i sgra 所屬聲 g. ན གནས ཀ rten gnas kyi sgra 所依聲 h. འབ ད པའ 'bod pa'i sgra 呼聲 內觀教育基金會 37

42 全書綜合練習一 1. bu 子 2. ས so 齒 3. ཉ བ nye ba 近 4. ཤ ཟ sha za 羅剎 5. ས ར ཧ sa ra ha ( 梵語對音 ) 薩羅訶 6. ཚ ཚ tsha tsha 佛塔小泥像 7. མ ཆ བ mi che ba 無煩天 8. ཨ ར a su ra ( 梵語對音 ) 阿素洛 9. ལ ཁ མས དང བ ལ གས མཆ ག འཛ ན tshul khrims dang brtul zhugs mchog 'dzin 戒禁取 10. ག ད ག phrag dog 嫉 11. ཁ ང ཁ khong khro 瞋 12. ང ལ nga rgyal 慢 13. གས པ rgyags pa 憍 14. ཁ བ khro ba 忿 15. འག ད པ 'gyod pa 惡作 16. ད ད པ dpyod pa 伺 17. ས ས བ ཉ ད so so skye bo nyid 異生性 18. འག གས པ 'gyogs pa 勢速 全書綜合練習二 1. ཡ ག མ ང ཚ ག བ ད པ yi ge/ ming/ tshig/ brzod bo 文字 名 句 顯 ( 詮 ) 2. ད ངས ཡ ག གསལ ད dbyangs yig/ gsal byed 3. ན འ ག ས འ ག ཡང འ ག sngon 'zug/ rzes 'zug/ yang 'zug 4. མག ཅན འད གས ཅན mgo can/ 'dogs can 元音 輔音 前音 後音 再後音 字頭 字足 內觀教育基金會 38

43 5. ན ད ག བཅས འ ད ད rgyan sdud/ lhag bcas/ 'byed sdud 6. དགག བདག dgag sgra/ bdag sgra 7. ན དང ད གང ni sgra/ dang sgra/ de sgra/ gang sgra 嚴攝詞 帶餘詞 分合詞 遮聲 我聲 ( 虛字 ) ni 聲,dang 聲,de 聲,gang 聲 全書綜合練習三 1. ས ག མ skyes bu gsum 三士 2. བ ངག ཡན ལག ག མ ན sgrub ngag yan lag gsum ldan 因明三支 3. ད པ ག མ srid pa gsum 三有 4. ལས ཀ འ ས ག མ las kyi 'bras bu gsum 三業果 5. ལ ཁ མས མ ག མ tshul khrims rnam gsum 6. བ བ པ ག མ bslab pa gsum 三學 7. བ མཐའ བ བཞ grub mtha' smra ba bzhi 8. ག ང བཞ gling bzhi 四洲 三聚淨戒 四大宗派 9. ར ལམ བཞ sbyor lam bzhi 四加行位 10. ག བཞ phyag rgya bzhi 四法印 11. འ ན ལས བཞ 'phrin las bzhi 四事業 12. ད བཞ rgyud sde bzhi 四密續 13. ན བཞ rkyen bzhi 四緣 14. བ བའ དང ས པ བཞ bsdu ba'i dngos po bzhi 四攝事 15. ལ བ ར གས rgyal ba rigs lnga 五方佛 16. བའ ང rtsa ba'i rlung lnga 五根本氣 17. བ པ sgrib pa lnga 五蓋 18. བས ག stobs drug 六力 19. ག rgyu drug 六因 20. ཕ ར ལ ན པ ག pha rol tu phyin pa drug 六波羅蜜多 內觀教育基金會 39

44 21. ན ག rgyan drug 六莊嚴 22. ས ན པ ག rjes su dran pa drug 六隨念 23. འག བ ར གས ག 'gro ba rigs drug 六趣 24. འཕགས ལམ ཡན ལག བ ད 'phags lam yan lag brgyad 25. ག བ ལ བ ད sdug bsngal brgyad 八苦 八聖道支 26. ང ཉ ད བཅ བ ད stong nyid bco brgyad 十八空 27. ཁམས བཅ བ ད khams bco brgyad 十八界 28. ང གས ས བ ན byang phyogs so bdun 三十七菩提分法 29. ས ཆ ན པ འ མཚན མ གཉ ས skyes bu chen po'i mtshan sum cu rtsa gnyis 三十二大士相 內觀教育基金會 40

45 附錄一藏字之筆順 另有更繁之寫法, 此處為省略之寫法 內觀教育基金會 41

46 第一種對音 ( 配合梵文 ) 為 : 附錄二藏字之羅馬對音 ka kha ga ṅg / ca cha ja ña / ta tha da na / pa pha ba ma / tsa tsha dza wa / zha za ḥa ya / ra la śa sa / ha a 第二種對音 ( 便於英文打字 ) 為 : ka kha ga nga / ca cha ja nya / ta tha da na / pa pha ba ma / tsa tsha dza wa / zha za 'a ya / ra la sha sa / ha a 本書採取第二種對音 ( 便於英文打字 ) 內觀教育基金會 42

47 附錄三梵字與藏字對照表 a ā i ī u ū ṛ ṛī ḷ lī e ai o au am aḥ ka kha ga gha nga / ca cha ja jha nya ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa / ta tha da dha na pa pha ba bha ma / ya ra la wa śa ṣa sa ha / kṣa 此中有六個反體字 ṭa ṭha ḍa ḍha ṣa kṣa 內觀教育基金會 43

48 附錄四藏文心經 གར ད བྷ ག བ ཏ པ ར མ ད ཡ 梵云 : 薄伽梵蒂般若波羅蜜多些達亞 བ ད ད བཅ མ ན འདས མ ཤ ས རབ ཀ ཕ ར ལ ན པའ ང པ 藏云 : 薄伽梵母 般若波羅蜜多心經 སངས ས དང ང བ ས མས དཔའ ཐམས ཅད ལ ག འཚལ ལ 敬禮一切佛菩薩 འད ད བདག ག ས ཐ ས པའ ས གཅ ག ན བཅ མ ན འདས ལ པ འ ཁབ ན ད ང པ འ ར ལ དག ང ག དག འ ན ཆ ན པ དང ང བ ས མས དཔའ དག འ ན ཆ ན པ དང ཐབས ཅ ག བ གས ཏ ད འ ཚ བཅ མ ན འདས ཟབ མ ང བ ཞ ས བའ ཆ ས ཀ མ ག ངས ཀ ཏ ང ང འཛ ན ལ མས པར གས ས 如是我聞 : 一時薄伽梵住王舍城鷲峰山中, 與大苾芻眾, 及諸菩薩摩訶薩俱 爾 時世尊等入甚深明了三摩地法之異門 ཡང ད འ ཚ ང བ ས མས དཔའ ས མས དཔའ ཆ ན པ འཕགས པ ན རས གཟ གས དབང ག ཤ ས རབ ཀ ཕ ར ལ ན པ ཟབ མ ད པར མ པར བ ཞ ང ང པ པ ད དག ལ ཡང ང བ ཉ ད ཀ ས ང པར མ པར བ འ 復於爾時, 觀自在菩薩摩訶薩, 行深般若波羅蜜多時, 觀察照見五蘊體性, 悉皆 是空 ད ནས སངས ས ཀ མ ས ཚ དང ན པ ར ཏ འ ས ང བ ས མས དཔའ ས མས དཔའ ཆ ན པ འཕགས པ ན རས གཟ གས དབང ག ལ འད ད ཅ ས ས ས 時具壽舍利子, 承佛威力, 白聖者觀自在菩薩摩訶薩曰 : ར གས ཀ འམ ར གས ཀ མ གང ལ ལ ཤ ས རབ ཀ ཕ ར ལ ན པ ཟབ མ འ ད པ ད པར འད ད པ ད ས ཇ ར བ བ པར ད ད ཅ ས ས པ དང ང བ ས མས དཔའ ས མས དཔའ 內觀教育基金會 44

49 ཆ ན པ འཕགས པ ན རས གཟ གས དབང ག ག ས ཚ དང ན པ ར འ ལ འད ད ཅ ས ས ས 若善男子, 欲修行甚深般若波羅蜜多者, 復當云何修學? 作是語已, 觀自在菩薩 摩訶薩答具壽舍利子言 : ར འ ར གས ཀ འམ ར གས ཀ མ གང ལ ལ ཤ ས རབ ཀ ཕ ར ལ ན པ ཟབ མ འ ད པ ད པར འད ད པ ད ས འད ར མ པར བ བར ང པ པ ད དག ཀ ང ང བ ཉ ད ཀ ས ང པར མ པར ས བ འ 若善男子及善女人, 欲修行甚深般若波羅蜜多者, 彼應如是觀察 : 五蘊體性皆空 ག གས ང པའ 色即是空 ང པ ཉ ད ག གས ས 空即是色 ག གས ལས ང པ ཉ ད གཞན མ ཡ ན ང པ ཉ ད ལས ག གས གཞན མ ཡ ན ན 色不異空, 空不異色 ད བཞ ན ཚ ར བ དང འ ཤ ས དང འ ད མས དང མ པར ཤ ས པ མས ང པའ 如是受 想 行 識, 亦復皆空 ར འ ད བས ན ཆ ས ཐམས ཅད ང པ ཉ ད ད མཚན ཉ ད མ ད པ མ ས པ མ འགག པ མ མ ད པ མ དང ལ བ མ ད པ བ མ ད པ གང བ མ ད པའ 是故舍利子! 一切法空性, 無相 無生 無滅 無垢 離垢 無減 無增 ར འ ད བས ན ང པ ཉ ད ལ ག གས མ ད ཚ ར བ མ ད འ ཤ ས མ ད འ ད མས མ ད མ པར ཤ ས པ མ ད མ ག མ ད བ མ ད མ ད མ ད ས མ ད ཡ ད མ ད ག གས མ ད མ ད མ ད ར མ ད ར ག མ ད ཆ ས མ ད ད 舍利子! 是故, 爾時空性之中, 無色 無受 無想 無行, 亦無有識, 無眼 無耳 無鼻 無舌 無身 無意, 無色 無聲 無香 無味 無觸 無法 內觀教育基金會 45

50 མ ག ག ཁམས མ ད ཅ ང མ ག ག མ པར ཤ ས པའ ཁམས མ ད པ ནས ཡ ད ཀ ཁམས མ ད ཅ ང ཡ ད ཀ མ པར ཤ ས པའ ཁམས ཀ བར ཡང མ ད ད 無眼界 無眼識界, 乃至 無意界 無意識界 མ ར ག པ མ ད ཅ ང མ ར ག པ ཟད པ མ ད པ ནས ཤ མ ད ཅ ང ཤ ཟད པའ བར ཡང མ ད ད 無無明, 亦無無明盡, 乃至無老死, 亦無老死盡 ག བ ལ བ དང ཀ ན འ ང བ དང འག ག པ དང ལམ མ ད ཡ ཤ ས མ ད ཐ བ པ མ ད མ ཐ བ པ ཡང མ ད ད 無苦 集 滅 道, 無智 無得, 亦無不得 ར འ ད བས ན ང བ ས མས དཔའ མས ཐ བ པ མ ད པའ ར ཤ ས རབ ཀ ཕ ར ལ ན པ ལ བ ན ནས གནས ཏ ས མས ལ བ པ མ ད པས འཇ གས པ མ ད ད ན ཅ ལ ག ལས ཤ ན འདས ནས ངན ལས འདས པའ མཐར ན ཏ 是故舍利子! 以無所得故, 諸菩薩眾, 依止般若波羅蜜多, 心無障礙, 無有恐怖, 超過顛倒, 究竟涅槃 ས ག མ མ པར བ གས པའ སངས ས ཐམས ཅད ཀ ང ཤ ས རབ ཀ ཕ ར ལ ན པ ལ བ ན ཏ ན མ ད པ ཡང དག པར གས པའ ང བ མང ན པར གས པར སངས ས ས 三世一切諸佛, 亦皆依般若波羅蜜多故, 證得無上正等菩提 ད བས ན ཤ ས རབ ཀ ཕ ར ལ ཕ ན པའ གས ར ག པ ཆ ན པ འ གས ན མ ད པའ གས མ མཉམ པ དང མཉམ པའ གས ག བ ལ ཐམས ཅད རབ ཞ བར ད པའ གས མ ན པས ན བད ན པར ཤ ས པར ཤ ས རབ ཀ ཕ ར ལ ན པའ གས ས པ ཏ ཐ 舍利子! 是故當知般若波羅蜜多大密咒者, 是大明咒 是無上咒 是無等等咒, 能除一切諸苦之咒, 真實無倒, 故知般若波羅蜜多, 是祕密咒 即說般若波羅蜜 內觀教育基金會 46

51 多咒曰 : ག ཏ ག ཏ པ ར ག ཏ པ ར ས ག ཏ བ 峨帝峨帝, 波囉峨帝, 波囉僧峨帝, 菩提莎訶 ར འ ང བ ས མས དཔའ ས མས དཔའ ཆ ན པ ས ཤ ས རབ ཀ ཕ ར ལ ན པ ཟབ མ ལ ད ར བ བ པར འ 舍利子! 菩薩摩訶薩, 應如是修學甚深般若波羅蜜多 ད ནས བཅ མ ན འདས ཏ ང ང འཛ ན ད ལས བཞ ངས ཏ ང བ ས མས དཔའ ས མས དཔའ ཆ ན པ འཕགས པ ན རས གཟ གས དབང ག ལ ལ གས ས ཞ ས བ ན ནས ལ གས ས ལ གས ས ར གས ཀ ད ད བཞ ན ན ད ད བཞ ན ཏ ཇ ར ཁ ད ཀ ས བ ན པ ད བཞ ན ཤ ས རབ ཀ ཕ ར ལ ན པ ཟབ མ ལ ད པར ད བཞ ན གཤ གས པ མས ཀ ང ས ཡ རང ང 爾時世尊從彼定起, 告聖者觀自在菩薩摩訶薩曰 : 善哉! 善哉! 善男子, 如是! 如是! 如汝所說, 彼當如是修學般若波羅蜜多, 一切如來亦當隨喜 བཅ མ ན འདས ཀ ས ད ད ཅ ས བཀའ ལ ནས ཚ དང ན པ ར འ དང ང བ ས མས དཔའ འཕགས པ ན རས གཟ གས ཀ དབང ག དང ཐམས ཅད དང ན པའ འཁ ར ད དག དང མ དང མ ཡ ན དང ཟར བཅས པའ འཇ ག ན ཡ རང བཅ མ ན འདས ཀ ས ག ངས པ ལ མང ན པར བ ད ད 時薄伽梵說是語已, 具壽舍利子 聖者觀自在菩薩摩訶薩 一切世間天 人 阿 蘇羅 乾闥婆等, 聞佛所說, 皆大歡喜, 信受奉行 བཅ མ ན འདས མ ཤ ས རབ ཀ ཕ ར ལ ན པའ ང པ ཞ ས བ ཐ ག པ ཆ ན པ འ མད གས ས 大乘經薄伽梵母 般若波羅蜜多心經 完滿 གར ག མཁན པ བ མ ལ མ དང ལ བ དག ང ར ན ཆ ན ས བ ར ཅ ང 內觀教育基金會 47

52 ཆ ན ག ལ བ དག དང ནམ མཁའ ལ ས གས པས ས ཏ གཏན ལ ཕབ པའ 印度親教師毗瑪拉彌渣及翻譯師比丘寶軍所譯, 校譯師善慧及虛空等人所抉 擇 內觀教育基金會 48

53 附錄五無我之分類 གང ཟག ག བདག མ ད gang zag gi bdag med 補特伽羅無我 A1 ཡ ད པ yod pa 有 A2 མ ད པ med pa 無 A1 ཡ ད པ yod pa 有 B1 དང ས པ dngos po 實事 [མ ག པ] [mi rtag pa] [ 無常 ] B2 ག པ rtag pa 常 B1 དང ས པ dngos po 實事 [མ ག པ] [mi rtag pa] [ 無常 ] C1 ག གས [ ང] gzugs [phung] 色 [ 蘊 ] [བ མ པ ] [bem po] [ 物質 ] C2 ཤ ས པ shes pa 知 C3 ན མ ན འ ད ldan min 'du byed 心不相應行 C1 ག གས [ ང] gzugs [phung] 色 [ 蘊 ] D1 འ ག གས phyi'i gzugs 外色 D2 ནང ག ག གས nang gi gzugs 內色 D3 ཆ ས ཀ མཆ ད པའ ག གས chos kyi skye mched pa'i gzugs D1 འ ག གས phyi'i gzugs 外色 E1 ག གས ཀ མཆ ད gzugs kyi skye mched 色處 E2 འ མཆ ད sgra'i skye mched 聲處 E3 འ མཆ ད dri'i skye mched 香處 E4 ར འ མཆ ད ro'i skye mched 味處 E5 ར ག འ མཆ ད reg bya'i skye mched 觸處 E1 ག གས ཀ མཆ ད gzugs kyi skye mched 色處 [བ ང ཡ ད ཐ གས བཅས ཀ ག གས] [bstang yod thogs bcas kyi gzugs] F1 ད བས dbyibs 形色 法處所攝色 [ 有見有對色 ] 內觀教育基金會 49

54 F2 ཁ ད ག kha dog 顯色 F1 ད བས ག གས བ ད པ dbyibs gzugs brgyad po 八種形色 1 ར ང པ ring po 長 2 ང བ thung ba 短 3 མཐ བ mtho ba 高 4 དམའ བ dma' ba 下 5 མ པ lham pa 方 6 མ པ zlum po 圓 7 ལ བ phya le ba 正 8 ལ བ མ ཡ ན པ phya le ba ma yin pa 不正 F2 ཁ ད ག kha dog 顯色 G1 བའ ཁ ད ག rtsa ba'i kha dog 根本色 [ 本顯色 ] G2 ཡན ལག ག ཁ ད ག yan lag gi kha dog 支分色 [ 差別色 ] G1 བའ ཁ ད ག བཞ rtsa ba'i kha dog bzhi 四根本色 1 sngo 青 2 ས ར ser 黃 3 དཀར dkar 白 4 དམར dmar 紅 [ 赤 ] G2 ཡན ལག ག ཁ ད ག བ ད yan lag gi kha dog brgyad 八支分色 1 ན sprin 雲 2 བ du ba 煙 3 ལ rdul 塵 4 ཀ ག kug sna 霧 5 ང བ snang ba 明 a བའ འ ད zla ba'i 'od 月光 b ར མའ འ ད skar ma'i 'od 星光 c ན ག འ ད sman gyi 'od 藥光 d ན ར འ འ ད nor bu'i 'od 珠光 6 ན པ mun pa 暗 7 ག བ མ grib ma 影 內觀教育基金會 50

55 8 ཉ མའ འ ད ཟ ར nyi ma'i 'od zer 日光 E2 འ མཆ ད sgra'i skye mched 聲處 F1 F2 F1 ཟ ན པའ འ ང བ ཆ ན པ ར ས པའ མ ཟ ན པའ འ ང བ ཆ ན པ ར ས པ ཟ ན པའ འ ང བ ཆ ན པ ར ས པའ zin pa'i 'byung ba chen po rgyur byas pa'i sgra ma zin pa'i 'byung ba chen po rgyur byas pa zin pa'i 'byung ba chen po rgyur byas pa'i sgra G1 ས མས ཅན ན པ sems can du ston pa 有情名 1 ན snyan 可意 2 མ ན mi snyan 不可意 有執受大種為音聲 無執受大種為音聲 有執受大種為音聲 G2 ས ཅན མ ན པ smes can du mi ston pa 非有情名 1 ན snyan 可意 2 མ ན mi snyan 不可意 F2 མ ཟ ན པའ འ ང བ ཆ ན པ ར ས པ ma zin pa'i 'byung ba chen po rgyur byas pa G1 ས མས ཅན ན པ sems can du ston pa 有情名 1 ན snyan 可意 2 མ ན mi snyan 不可意 無執受大種為音聲 G2 ས ཅན མ ན པ smes can du mi ston pa 非有情名 1 ན snyan 可意 2 མ ན mi snyan 不可意 E3 འ མཆ ད dri'i skye mched 香處 F1 ན ས ཀ lhan skyes kyi dri 俱生香 1 ཞ མ པ dri zhim pa 好香 2 མ ཞ མ པ dri mi zhim pa 惡香 F2 ར ང ག sbyar byung gi dri 和合香 1 ཞ མ པ dri zhim pa 好香 2 མ ཞ མ པ dri mi zhim pa 惡香 內觀教育基金會 51

56 E3' dri 香處 F1' ཞ མ པ dri zhim pa 好香 1' ཤས མ ཆ བའ མཉམ པའ shas mi che ba'i mnyam pa'i dri 2' ཤས ཆ བའ མ མཉམ པའ shas che ba'i mi mnyam pa'i dri 平等香 F2' ང བ dri nga ba 惡香 1' ཤས མ ཆ བའ མཉམ པའ shas mi che ba'i mnyam pa'i dri 2' ཤས ཆ བའ མ མཉམ པའ shas che ba'i mi mnyam pa'i dri 不平等香 平等香 E4 ར འ མཆ ད ro'i skye mched 味處 1 ཁ བ khwa ba 苦味 2 ར པ skyur pa 酸味 3 མངར བ mngar ba 甘味 4 ཚ བ tsha ba 辛味 5 ལན ཚ བ lan tsha ba 鹹味 6 བ བ bska ba 淡味 E5 ར ག འ མཆ ད reg bya'i skye mched 觸處 不平等香 F1 འ ང བ བཞ 'byung ba bzhi 四大種 1 ས sa 地 2 chu 水 3 མ me 火 4 ང rlung 風 F2 འ ང ར ག ར ག 'byung gyur gyi reg bya 大種所造觸 1 འཇམ པ 'jam pa 滑 2 བ པ rtsub pa 澀 3 བ lci ba 重 4 ག ང བ grang ba 冷 5 བཀ ས པ bkres pa 餓 6 མ པ skom pa 渴 7 ཡང བ yang ba 輕 內觀教育基金會 52

57 D2 ནང ག ག གས nang gi gzugs 內色 E1 མ ག ག དབང པ mig gi dbang po 眼根 1 ན བཅས ཀ མ ག དབང rten bcas kyi mig dbang 有依眼根 相似眼根 E2 བའ དབང པ dbang rna ba'i dbang po 耳根 2 ད མ ང ཀ མ ག དབང de mtshung kyi mig 有依耳根 dbang po 2 ད མ ང ཀ བའ དབང པ de mtshung kyi rna ba'i 相似耳根 dbang po E3 འ དབང པ sna'i dbang po 鼻根 1 ན བཅས ཀ བའ དབང པ rten bcas kyi rna ba'i 1 ན བཅས ཀ དབང rten bcas kyi sna dbang 有依鼻根 2 ད མ ང ཀ དབང de mtshung kyi sna 相似鼻根 dbang E4 འ དབང པ lce'i dbang po 舌根 1 ན བཅས ཀ དབང rten bcas kyi lce dbang 有依舌根 2 ད མ ང ཀ དབང de mtshung kyi lce dbang 相似舌根 E5 ས ཀ དབང པ lus kyi dbang po 身根 1 ན བཅས ཀ ས དབང rten bcas kyi lus dbang 有依身根 2 ད མ ང ཀ ས དབང de mtshung kyi lus dbang 相似身根 D3 ཆ ས ཀ མཆ ད པའ ག གས chos kyi skye mched pa'i gzugs [བ ན མ ད ཐ གས མ ད ཀ ག གས] [bstan med thogs med kyi gzugs] 法處所攝色 無見無對色 1 བ བ ལས ར བ bsdu ba las gyur ba 極略色 2 མང ན པར བས ཡ ད པ mngon par skabs yod pa 極迥色 3 ཡང དག པར yang dag par 受所引色 ངས པ ལས ར བ blangs pa las gyur ba [ 無表色 ] 4 ཀ ན བཏགས པ kun btags pa 遍計所起色 5 དབང འ ར བ dbang 'byor ba 定自在所生色 C2 ཤ ས པ shes pa 知 D1 མ ཤ ས [ས མས] rnam shes [sems] 識 [ 心 ] D2 ས མས ང sems byung 心所 D1 མ ཤ ས ཚ གས ག rnam shes tshogs drug 六識 1 མ ག ག མ པར ཤ ས པ mig gi rnam par shes pa 眼識 內觀教育基金會 53

58 2 བའ མ པར ཤ ས པ rna ba'i rnam par shes pa 耳識 3 འ མ པར ཤ ས པ sna'i rnam par shes pa 鼻識 4 འ མ པར ཤ ས པ lce'i rnam par shes pa 舌識 5 ས ཀ མ པར ཤ ས པ lus kyi rnam par shes pa 身識 6 ཡ ད ཀ མ པར ཤ ས པ yid kyi rnam par shes pa 意識 D2 ས མས ང ང sems byung nga lnga 五十五心所有法 E1 ཀ ན འག kun 'gro lnga 五遍行 E2 ལ ང ས yul nges lnga 五別境 E3 དག བ བ གཅ ག dge ba bcu gcig 十一善 E4 ཉ ན བ rtsa nyon bcu 十根本煩惱 E5 ཉ ཉ ན ཉ nye nyon nyi shu 二十隨煩惱 E6 གཞན འ ར བཞ gzhan 'gyur bzhi 四不定 E1 ཀ ན འག kun 'gro lnga 五遍行 1 ར ག པ reg pa 觸 2 ཡ ད ལ ད པ yid la byed pa 作意 3 ཚ ར བ tshor ba 受 4 འ ཤ ས 'du shes 想 5 ས མས པ sems pa 思 E2 ལ ང ས yul nges lnga 五別境 1 འ ན པ 'dun pa 欲 2 མ ས པ mos pa 勝解 3 ན པ dran pa 念 4 ཏ ང ང འཛ ན ting nge 'dzin 三摩地 [ 定 ] 5 ཤ ས རབ shes rab 慧 E3 དག བ བ གཅ ག dge ba bcu gcig 十一善 1 དད པ dad pa 信 2 ང ཚ ཤ ས པ ngo tsha shes pa 慚 3 ཁ ལ ཡ ད པ khrel yod pa 愧 4 མ ཆགས པ ma chags pa 無貪 5 ཞ ང མ ད པ zhe sdang med pa 無瞋 內觀教育基金會 54

59 6 གཏ ག མ ད པ gti mug med pa 無癡 7 བ ན འ ས brtson 'grus 勤 [ 精進 ] 8 ཤ ན ངས པ shin tu sbyangs pa 安 [ 輕安 ] 9 བག ཡ ད པ bag yod pa 不放逸 10 བཏང མས btang snyoms 捨 11 མ པར མ འཚ བ rnam par mi 'tshe ba 不害 E4 ཉ ན བ rtsa nyon bcu 十根本煩惱 1 འད ད ཆགས 'dod chags 貪 2 ཁ ང ཁ khong khro 瞋 3 ང ལ nga rgyal 慢 4 མ ར ག པ ma rig pa 無明 5 ཐ ཚ མ the tshom 疑 6 འཇ ག ཚ གས ལ བ 'jig tshogs la lta ba 薩迦耶見 [ 身見 ] 7 མཐར འཛ ན པའ བ mthar 'dzin pa'i lta ba 邊執見 8 བ མཆ ག འཛ ན lta ba mchog 'dzin 見取 9 ལ ཁ མས དང བ ལ གས མཆ ག འཛ ན 內觀教育基金會 55 tshul khrims dang brtul zhugs mchog 'dzin 戒禁取 10 ལ ག log lta 邪見 E5 ཉ ཉ ན ཉ nye nyon nyi shu 二十隨煩惱 1 ཁ བ khro ba 忿 2 འཁ ན འཛ ན 'khon 'dzin 恨 3 འཆབ པ 'chab pa 覆 4 འཚ ག པ 'tshig pa 惱 5 ག ད ག phrag dog 嫉 6 ས ར ser sna 慳 7 sgyu 誑 8 གཡ g.yo 諂 9 གས པ rgyags pa 憍 10 མ པར འཚ བ rnam par 'tshe ba 害 11 ང ཚ མ ད པ ngo tsha med pa 無慚 12 ཁ ལ མ ད པ khrel med pa 無愧

60 13 གས པ rmugs pa 惛沉 14 ད པ rgod pa 掉舉 15 མ དད པ ma dad pa 不信 16 ལ ལ le lo 懈怠 17 བག མ ད པ bag med pa 放逸 18 བ ད ང ས པ brjed nges pa 忘念 19 ཤ ས བཞ ན མ ཡ ན པ shes bzhin ma yin pa 不正知 20 མ པར གཡ ང བ rnam par g.yeng ba 散亂 E6 གཞན འ ར བཞ gzhan 'gyur bzhi 四不定 1 གཉ ད gnyid 睡眠 2 འག ད པ 'gyod pa 惡作 [ 悔 ] 3 ག པ rtog pa 尋 4 ད ད པ dpyod pa 伺 C3 ན མ ན འ ད ldan min 'du byed 心不相應行 D1 གང ཟག gang zag 補特伽羅 D2 གང ཟག མ ཡ ན པའ ན མ ན འ ད gang zag ma yin pa'i ldan min 'du byed 1 འཐ བ པ 'thob pa 得 2 འ ཤ ས མ ད པའ མས འ ག 'du shes med pa'i snyoms 'jug 非補特伽羅之不相應行 無想定 3 འག ག པའ མས འ ག 'gog pa'i snyoms 'jug 滅盡定 4 འ ཤ ས མ ད པ བ 'du shes med pa ba 無想異熟 5 ག ག དབང པ srog gi dbang po 命根 6 ར གས འ ན པ rigs 'thun pa 眾同分 7 བ skye ba 生 8 བ rga ba 老 9 གནས པ gnas pa 住 10 མ ག པ mi rtag pa 無常 11 མ ང ག ཚ གས ming gi tshogs 名身 內觀教育基金會 56

61 12 ཚ ག ག ཚ གས tshig gi tshogs 句身 13 ཡ ག འ ཚ གས yi ge'i tshogs 文身 14 ས ས བ ཉ ད so so skye bo nyid 異生性 15 འ ག པ 'jug pa 流轉 16 ས ས ར ང ས པ so sor nges pa 定異 17 འ ར འག ལ 'byor 'grel 相應 18 འག གས པ 'gyogs pa 勢速 19 ག ར མ go rim 次第 20 ས dus 時 21 ལ yul 方 22 ག ངས grangs 數 23 ཐ གས པ thogs pa 和合 B2 ག པ rtag pa 常 [འ ས མ ས ཀ ཆ ས] ['gus ma byas kyi chos] 無為法 1 ནམ མཁའ nam mkha' 虛空 2 ས ས ར བ གས འག ག so sor brtags 'gog 擇滅 3 4 ས ས ར བ གས མ ན ག འག ག པ ད ག མ གང ང མ ཡ ན པའ འ ས མ ས ཀ ཆ ས so sor brtags min gyi 'gog pa de gsum gang rung ma yin pa'i 'dus ma byas kyi chos 非擇滅 其他無為法 a གང ཟག ག བདག མ ད gang zag gi bdag med 補特伽羅無我 b ག གས ཀ ག པ gzugs kyi ldog pa 色之返體 c ག གས མཚ ན ཡ ན པ gzugs mtshon bya yin pa 色是名標 d e f ག གས ང མཚན ཉ ད ཡ ན པ ག གས དང ག གས ང ཐ དད ཡ ན པ ཆ ས དག བའ ད བཞ ན ཉ ད gzugs rung mtshan nyid yin pa gzugs dang gzugs rung tha dad yin pa chos dge ba'i de bzhin nyid 變壞是義相 色與變壞是相異 善法真如 內觀教育基金會 57

62 g ཆ ས མ དག བའ ད བཞ ན ཉ ད chos mi dge ba'i de bzhin nyid 不善法真如 h ཆ ས ང མ བ ན མས ཀ ད བཞ ན ཉ ད chos lung ma bstan rnams kyi de bzhin nyid 無記法真如 i མ གཡ བ mi g.yo ba 不動 j འ ཤ ས དང ཚ ར བ འག ག པ 'du shes dang tshor ba 'gog pa 想受滅 A2 མ ད པ med pa 無 內觀教育基金會 58

63 附錄六 百法明門論 [ 漢藏梵英 ] 佛學術語 CHINESE TIBETAN SANSKRIT ENGLISH 百法 ཆ ས བ śatam dharma 100 phenomena A1 心法 ས མས citta mind A2 心所有法 ས མས ང caittasikā dharma mental factor A3 色法 ག གས rῡpa form A4 心不相應行 ན མ ན འ ད cittaviprayuktasaṃskāra non-associated 法 dharma compositional factor A5 無為法 འ ས མ ས ཀ ཆ ས uncompounded asaṃskṛtadharma phenomenon A1 八心法 [ 八識 ] མ ཤ ས ཚ གས བ ད aṣṭa vijñāna 8 consciousnesses 1 眼識 མ ག ག མ པར ཤ ས པ cakṣurvijñāna eye consciousness 2 耳識 བའ མ པར ཤ ས པ śrotravijñāna ear consciousness 3 鼻識 འ མ པར ཤ ས པ ghrāṇavijñāna nose consciousness 4 舌識 འ མ པར ཤ ས པ jihvāvijñāna tongue consciousness 5 身識 ས ཀ མ པར ཤ ས པ kāyavijñāna body consciousness 6 意識 ཡ ད ཀ མ པར ཤ ས པ manovijñāna mental consciousness 7 末那識 [ 意 ] ཉ ན ཡ ད མ པར ཤ ས པ afflicted mind; mind afflicted kleśavijñāna 8 阿賴耶識 [ 心 ] A2 五十一心所有法 ཀ ན གཞ མ ཤ ས ས མས ང བ གཅ ག ālayavijñāna eka-pañcāśat caittasikā dharma with egoism foundation consciousness; mind-basis-of-all 51 mental factors B1 五遍行 ཀ ན འག 5 omnipresent mental pañca sarvatraga factors B2 五別境 ལ ང ས pañca viniyata 5 determining mental factors B3 十一善 དག བ བ གཅ ག ekādaśa kuśala 11 virtuous mental factors B4 六根本煩惱 ཉ ན ག ṣaṭ mῡlakleśa 6 root afflictions B5 二十隨煩惱 ཉ ཉ ན ཉ viṃśati upakleśa 20 secondary afflictions B6 四不定 གཞན འ ར བཞ catvāri aniyata 4 changeable mental factors B1 五遍行 ཀ ན འག 5 omnipresent mental pañca sarvatraga factors 1 作意 ཡ ད ལ ད པ manaskāra mental engagement 2 觸 ར ག པ sparśa contact 3 受 ཚ ར བ vedanā feeling 4 想 འ ཤ ས saṃjñā discrimination 5 思 ས མས པ cetanā intention B2 五別境 ལ ང ས pañca viniyata 5 determining mental factors 內觀教育基金會 59

64 1 欲 འ ན པ chanda aspiration 2 勝解 མ ས པ adhimokṣa belief 3 念 ན པ smṛti mindfulness 4 三摩地 [ 定 ] ཏ ང ང འཛ ན samādhi stabilization 5 慧 ཤ ས རབ prajñā knowledge B3 十一善 དག བ བ གཅ ག ekādaśa kuśala 11 virtuous mental factors 1 信 དད པ śraddhā faith 2 精進 བ ན འ ས vīrya effort 3 慚 ང ཚ ཤ ས པ hrī shame 4 愧 ཁ ལ ཡ ད པ apatrāpya embarrassment 5 無貪 མ ཆགས པ alobha non-attachment 6 無瞋 ཞ ང མ ད པ adveṣa non-hatred 7 無癡 གཏ ག མ ད པ amoha non-ignorance 8 輕安 ཤ ན ངས པ prasrabdhi pliancy 9 不放逸 བག ཡ ད པ apramāda conscientiousness 10 行捨 བཏང མས upekṣā equanimity 11 不害 མ པར མ འཚ བ avihiṃsā non-harmfulness B4 六煩惱 ཉ ན ག ṣaḍ mῡlakleśa 6 root afflictions 1 貪 འད ད ཆགས rāga desire 2 瞋 ཁ ང ཁ pratigha anger 3 慢 ང ལ māna pride 4 無明 མ ར ག པ avidyā ignorance 5 疑 ཐ ཚ མ vicikitsā doubt 6 不正見 བ ཉ ན མ ངས ཅན dṛṣṭi afflicted view B5 二十隨煩惱 ཉ ཉ ན ཉ viṃśati upakleśa 20 secondary afflictions 1 忿 ཁ བ krodha belligerence 2 恨 འཁ ན འཛ ན upanāha resentment 3 惱 འཚ ག པ pradāśā spite 4 覆 འཆབ པ mrakṣa concealment 5 誑 māyā deceit 6 諂 གཡ śāṭhya dissimulation 7 憍 གས པ mada haughtiness 8 害 མ པར འཚ བ vihiṃsā harmfulness 9 嫉 ག ད ག irṣyā jealousy 10 慳 ས ར mātsarya miserliness 11 無慚 ང ཚ མ ད པ āhrīkya non-shame 12 無愧 ཁ ལ མ ད པ anapatrāpya non-embarrassment 內觀教育基金會 60

65 13 不信 མ དད པ āśraddhya non-faith 14 懈怠 ལ ལ kausīdya laziness 15 放逸 བག མ ད པ pramāda non-conscientiousness 16 惛沉 གས པ styāna lethargy 17 掉舉 ད པ auddhatya excitement 18 失念 བ ད ང ས པ muṣitasmṛtitā forgetfulness 19 不正知 ཤ ས བཞ ན མ ཡ ན པ asaṃprajanya non-introspection 20 散亂 མ པར གཡ ང བ vikṣepa distraction B6 四不定 གཞན འ ར བཞ catur aniyata 4 changeable mental factors 1 睡眠 གཉ ད middha sleep 2 惡作 འག ད པ kaukṛtya regret 3 尋 ག པ vitarka investigation 4 伺 ད ད པ vicāra analysis A3 十一色法 ག གས བ གཅ ག ekādaśa rῡpāṇi 11 forms 1 眼根 མ ག ག དབང པ cakṣurindriya eye sense 2 耳根 བའ དབང པ śrotrendriya ear sense 3 鼻根 འ དབང པ ghrāṇendriya nose sense 4 舌根 འ དབང པ jihvendriya tongue sense 5 身根 ས ཀ དབང པ kāyendriya body sense 6 色 ག གས rῡpa visible form 7 聲 śabda sound 8 香 gandha odor 9 味 ར rasa taste 10 觸 ར ག spraṣṭavya tangible object 11 法處所攝色 ཆ ས ཀ མཆ ད པའ ག གས dharmāyatanarῡpa A4 二十四心不相應行法 ན མ ན འ ད ཉ ར བཞ caturviṃśati cittaviprayuktasaṃskāra dharma form for the mental consciousness 24 non-associated compositional factors 1 得 འཐ བ པ prāpti acquisition 2 命根 ག ག དབང པ jīvitendriya life faculty 3 眾同分 ར གས འ ན པ nikāyasabhāgata similarity of type 4 異生性 ས ས བ ཉ ད pṛthagjanatva state of an ordinary being 5 無想定 འ ཤ ས མ ད པའ མས འ ག asaṃjñisamāpatti absorption without discrimination 6 滅盡定 འག ག པའ མས འ ག nirodhasamāpatti absorption of cessation 7 無想報 འ ཤ ས མ ད པ བ āsaṃjñika one having no discrimination 8 名身 མ ང ག ཚ གས nāmakāya group of stems 9 句身 ཚ ག ག ཚ གས padakāya group of words 內觀教育基金會 61

66 10 文身 ཡ ག འ ཚ གས vyañjanakāya group of letters 11 生 བ jāti birth 12 老 བ jarā aging 13 住 གནས པ sthiti duration 14 無常 མ ག པ anityatā impermanence 15 流轉 འ ག པ pravṛtti continuity 16 定異 ས ས ར ང ས པ pratiniyama distinction 17 相應 འ ར འག ལ yoga relatedness 18 勢速 འག གས པ jāva rapidity 19 次第 ག ར མ anukrama order 20 方 ལ deśa area 21 時 ས kāla time 22 數 ག ངས saṃkhyā number 23 和合性 24 不和合性 ད པ མ ན པའ ཚ གས; འ བ ད པ མ མ ན པའ ཚ གས; འ བ མ ན པ sāmagrī asāmagrī 4 不動無為 མ གཡ བའ འ ས མ ས āniñjya 5 想受滅無為 འ ཤ ས དང ཚ ར བ འག ག པའ འ ས མ ས collection of same kind; composition collection of different kind; non-composition A5 六無為法 འ ས མ ས ཀ ཆ ས ག 6 uncompounded ṣaḍ asaṃskṛtādharma phenomena 1 虛空 ནམ མཁའ ākāśa space 2 擇滅 ས ས ར བ གས འག ག pratisaṃkhyānirodha analytical cessation 3 非擇滅 ས ས ར བ གས མ ན ག འག ག པ apratisaṃkhyānirodha non-analytical cessation state of being unmoved by pleasure or pain saṃjñāvedayitanirodha 6 真如 ད བཞ ན ཉ ད tathatā suchness state without discrimination and feeling 內觀教育基金會 62

67 藏文拼音教材 ( 配合佛學術語 ) 編著 : 林崇安教授出版 :[ 桃園縣 ] 中壢市內觀教育基金會助印郵撥 : 財團法人內觀教育基金會通訊 :320 中壢郵政 信箱 或 : 桃園縣大溪鎮頭寮福安里十鄰 12 之 3( 大溪內觀教育禪林 ) 電話和手機 :(03) ; 傳真 :(03) 網址 : 初版 :2004, 諦聽文化公司 新版 ( 電子檔 ):2008 年 7 月