排灣族語書寫系統符號發音表 一 元音 ( 母音 ): 韻 呼 開口呼齊齒呼合口呼 單韻母複韻母聲隨韻母母音併列 a i u e ay aw an in un en ang ing ung eng ai ia ua au iu ui 1

Transcription

1 排灣族語書寫系統符號發音表 一 元音 ( 母音 ): 韻 呼 開口呼齊齒呼合口呼 單韻母複韻母聲隨韻母母音併列 a i u e ay aw an in un en ang ing ung eng ai ia ua au iu ui 1

2 二 輔音 ( 子音 ): 發音方法 發音部位 唇 音 舌尖音 捲舌音 舌面音 舌跟音 小舌音 喉 音 圔 音 清 p t tj k q, 濁 b d dr dj g 鼻音 m n ng 磨擦音 c 擦音 清 s h 濁 v z 邊音 l lj 顫音 r 半元音 w y 2

3 三 排灣族語字母 ( 子音 + 母音 ) 發音表 母音子音 a i u e ay aw p pa pi pu pe pay paw b ba bi bu be bay baw t ta ti tu te tay taw d da di du de day daw tj tja tji tju tje tjay tjaw dj dja dji dju dje djay djaw dr dra dri dru dre dray draw k ka ki ku ke kay kaw g ga gi gu ge gay gaw q qa qi qu qe qay qaw m ma mi mu me may maw n na ni nu ne nay naw ng nga ngi ngu nge ngay ngaw c ca ci cu ce cay caw s sa si su se say saw z za zi zu ze zay zaw v va vi vu ve vay vaw h ha hi hu he hay haw l la li lu le lay law lj lja lji lju lje ljay ljaw r ra ri ru re ray raw w wa wi wu we way waw y ya yi yu ye yay yaw 3

4 sangasangasan ( 第一單元 ) kiqaqivuan 一 課文 : ljeljeng:aiyanga adju!cuaianga itjen a ika micevung ri ljumeg:ui, ri adju ljeljeng:uri semainu mun a na malevaleva? ljumeg : uri vaik amen a kivala tjai vuvu. ljeljeng : senema cu a su adju? ljumeg:se timur timadju. ljeljeng:tima ngadan nua su adju? ljumeg:ti resang a ngadan nimadju. ljeljeng:qau, anema nu sengsengan tucu? ljumeg:maracaracang amen ta nia kikuhi ljeljeng:kavalanga mun izua a nu pukuhiyan! ljumeg:qau timun!anema nu sengsengan tucu? ljeljeng:maracaracang amen ta kivurasi ljumeg:iya!manukemuda. ljeljeng:a nia qinaljan talidulidu tucu!kivalauanga nu pucug sun ri ljumeg:ui, adju ljeljeng:pai!ku vaikai kaumaya, ulja tjen a na suljivaljivatj. ljumeg:sau ri adju, galjuanga i djalan! 撰稿 : 謝梅珠 (saputjaw) 4

5 二 生詞 : 族語 漢語 族語 漢語 aiyanga 好久不見 pukuhiyan 咖啡園 cuaianga 很久了 qau 那麼 micevung 碰面 tucu 現在 semainu 去哪裡 kivurasi 採地瓜 malevaleva 充滿喜樂 manukemuda 原來如此 kivala 拜訪 qinaljan 故鄉 senema 哪裡人 talidulidu 熱熱鬧鬧 adju 好朋友 kivalauanga 有空常來 timur 三地村 pucug 有空 ngadan 名字 aravac 非常 sengsengan 工作 kaumaya 這樣 maracaracang 正忙著 suljivaljivatj 帄帄安安 kikuhi 採咖啡 sau 走吧 kavalanga 真羨慕 galjuanga i djalan 路上小心 5

6 三 生活會話 : 1. kasinu sun ( men ) vuvu? kasi akaw aken. B:kasi takaw amen. 1. na keman anga sun ( mun )? ui, na keman anga aken. B:ini, ini anan amen a keman. 2. anema nu kenamain vuvu? na kenama amen tua ukayu a pinuljacengan. 3. inuan ( iyainuan ) a qinaljan nua su adju? i timur a qinaljan nimadju. 4. saigu ( macaqu ) sun a qivu tua pinaiwanan? ui, saigu ( macaqu ) aken a qivu tua pinaiwanan. 5. anema sengsengan nua su adju? patulutulu tua pinaiwanan timadju. 6

7 四 詞彙造句 ( 學習單 1) : 1. aiyanga 2. kivurasi 3. semainu 4. talidulidu 5. kavalanga 6. galjuanga i djalan 7

8 五 看圖說話 ( 學習單 2): 說一說 寫一寫 8

9 唸唸看 ---- 傳統問候的方式 : 1. semainu sun? (你去哪裡? ) 2. kasinu sun? (你剛才去哪裡? ) 3. na kaiv anga mun? (你們吃過晚餐了嗎? ) 4. anema nu kinsa? (你們家煮什麼飯? ) 5. na keman anga sun? (你吃飯了嗎去? ) 6. kemudakuda sun? (你正在做什麼? ) 7. anema su saliman? (你正在忙什麼? ) 8. idu kani tua nia cengelj/kaiven/ kenamain? (請來吃我們的午餐 / 晚餐 / 早餐吧! ) 9

10 六 文化傳承 : 很久以前還沒有可以用來衡量時間的標準時. 要聽取雞的叫聲,才知道已經是早晨了. 當雞叫兩次的時候,老人家尌會說,該是起床的時候了,尌趕緊起來起火燒飯. 還記得小時候,父母要去山上工作之前,總是交代我們小孩要記得挑水,傍晚要生火燒熱水. 等著看著哪一家的屋頂炊煙掀起,以備於前往取火燒熱水 煮飯 點燈,只為節省一根火柴棒. 所以,曾有句很溫馨的話形容排灣族這樣的情景 一根火柴棒,可讓全村人家有飯吃 有澡洗 有燈明. 而全村的人外出時也都是不鎖門的,方便鄰居取火柴 鹽和米. 以前每當冬季的夜晚,在自己的前院大家圍著火堆. 許多年輕人圍繞著火爐剝樹豆 花生 玉米等. 有時唱唱情歌 聽聽長輩們用族語細說傳統故事,非常熱鬧直到天明. 10

11 一 課文 : a tja lami a paiwan, izua masan liyaliaw, izua vasa, sikamasan musalj( 第二單元 ) pakatua tja lami 撰稿 : 謝梅珠 (saputjaw) vurasi, paketjaw, djulis, aradj, nu tjemugut itjen ta vaqu i makacalisilisi, tja tinaleman ta puk kata qarizang a ljemavingan, sa tja patideqi a temalen ta punug uta. nu maka kivasa itjen, tja capain sa tja san aradji, kumalji a pida cavilj a pinadjeng inika makuda, azua vurasi tja kuljusen sa tja drasi a papetad sa tja padjengi. azua paketjaw, vaqu, puk kata punug namaya uta tja drasin anan sa tja papetadi sa tja padjengi. nu kalja culjan anga tja pasa casaven sa tja kesai tu tja kanen, ljakua, tjara na tjemaula itjen tua tjaljayan tu tja sitalem nucavilj. manasika aicu a caquanan nua tja vavulungan, mavan a tja kakicualan a tja kakituluan a tjalja nanguanguaqan a kakudakudan. 11

12 二 生詞 : 族語 漢語 族語 漢語 lami 糧食 kivasa 採芋頭 liyaliaw 很多樣 capain 被烤 vasa 芋頭 cavilj 年 vurasi 地瓜 pinadjeng 被儲存 paketjaw 花生 kuljusen 地瓜籤 djulis 紅藜 padjengi 儲存 aradj 芋頭乾 kalja culjananga 飢荒 tjemugut 播種 tjemaula 留下 vaqu 小米 tjaljayan 種子 calisilisi 山坡 caquanan 智慧 tinaleman 被種植 vavulungan 老人 qarizang 豌豆 kakicualan 學習對象 patideq 插種 kakudakudan. 傳統習俗 punug 玉米 paiwan 排灣族 12

13 三 生活會話 : 1.anema sini talem ni kacumusu ta nu quma i vavua? B:temalem ni vuvu ta vasa, vurasi kata puk. 2.anema nu kenamain? B:vurasi a nia kenamain. 3.anema su kinatjenglayan a keman? B:tjalja tjenglayan aken a keman ta vasa kata punug. 4.anema tja kanen nu kalja culjananga? B:keman itjen ta kinuljus(qeci) a vurasi, puk kata aradj. 5.semainu ti tjama kati tjaina? B:vaik a sema gadu a kivasa ti kama kati kina. 6.saigu ti kacumusu a cemapa? B:ui, saigu aravac ti vuvu a cemapa. 13

14 四 詞彙造句 ( 學習單 1): 1. lami 2. tjemugut 3. capain 4. tinaleman 5. caquanan 6. tjaljayan 14

15 五 看圖說話 ( 學習單 2): 1. 請說出這些食物的名稱 : 15

16 2. 你吃過哪些呢? 請勾選 16

17 六 文化傳承 : 17

18 lami 的故事 在很久很久以前在 kapaiwanan 的某一個地方名叫 qailjungan,有一條通往 tjadriteku 的道路,即所謂的陰間. 有一位女子名叫 ljaljumegan,想為族人找更多的種類的糧食,解決糧食不足的問題. 她到了陰間偷偷的把 djulis( 紅藜 ) djaudjav( 地瓜藤 ) 做成頭冠,把 kavatiyan 圔在鼻孔裡,把 puk( 樹豆 ) 藏在耳朵裡,把 vaqu( 小米 ) 夾在指甲裡,又把 kuva( 白鳳豆 ) 藏在胳肢窩下,再把 qarizang( 長豆莢 ) 放在一跨下,最後把 viljuk 夾在庇股裡,這樣一來各種的豆類尌來到了人間,只是因她藏匿種子的地方不同,使豆子的味道也不同! 從前的祖先們,主食是小米, 芋頭乾和地瓜. 而以前到田園工作時, 午餐只需要帶一粒小米,圔在指甲縫中尌能煮一大鍋飯. 18

19 sikamasan tjelulj( 第三單元 ) natemalidu a tja sinikialalang 一 課文 : 撰稿 : 謝梅珠 (saputjaw) a tja itung a pinaiwanan, maretimalji a si paljava ( itungan, ravan ), izua na lumamad, kakedriyan, maqacuvucuvung, ramaljemaljeng a itung. izua na mamazangiljan izua na qaqetitan na rakac uta. izua si kasengsengseng(karakudakuda), si papuvaljavaljaw(pucekecekelj), sisan sinturudjan(paulan), si palisian, masan lialiyaw aravac. ljakua, tucu maumalj anga tja kakudan, masan liyaw anga tja itung, izua vincikan, izua pinuluvucan, izua pinadjekecan tua makaliljaw, izua tin-nau-siw. nu vilivililjan, malap itjen tua kavavutur katua paquljis sa tja kasengsengi a seman ljakaraw. saka nu kialalang itjen a paiwan, uri kemasi tua qulu a patje tua kula a cacavu. nu izua palisyan kata puvaljavaljaw(pucekecekelj) i qinaljan, na masilevan itjen a kialalang(mirava) sa tja patjatjiyatjiyak a semenasenay a zemiyaziyan a patje maljia. 19

20 二 生詞 (1): 族語漢語族語漢語 itung 衣服 pinuluvucan 珠繡 maretimalji 不同 tin-nau-siw 電腦繡 lumamad 嬰兒 malap 拿 kakedriyan 帅童 kavavutur 腎蕨 / 羊齒 maqacuvucuvung 青年 paquljis 花 ramaljemaljeng 老人 kasengsengi 製做成 mamazangiljan 頭目 ljakaraw 花環 qaqetitan 帄民 cacavu 腳套 rakac 勇士 palisi8an 祭典 20

21 二 生詞 (2): 族語漢語族語漢語 sikasengsengseng sikarakudakuda paljava mirava sinturudjan paulan 工作服 qinaljan 故鄉 穿著方式 kialalang 裝扮 喪事 matjatjiyatjiyak 互相牽手 vilivililjan 最後 semenasenay 正在唱歌 vincikan 刺繡 zemiyaziyan 正在跳舞 pinadjekecan tua makaliljaw puvaljaw pucekelj 貼布繡 patje maljia 直到天亮 結婚 21

22 二 生活會話 : 1.izua su itung ( kava ) a kinacalisiayanan? izua, sini alang aken ni vuvu tua itung a pinu vecikan. B:neka, neka anan a ku itung a kinacalisiyan tucu. 2. namakuda a su kinatjenglayan a itung? tjalja tjenglayan aken tua pinadjekecan tua makaliljaw. B:inika ken a tjenglay tua pinadjekecan tua makaliljaw. 3:saigu sun a vencik tua kinacalisiyanan a itung ( kava )? ui, saigu aken a vencik tua kinacalisiyanan a itung ( kava ). B:ini, ini aken a saigu a vencik tua kinacalisiyanan a itung ( kava ). 4. uri semainu mun? uri vaik amen a kicaquan tua puluvuc. B:uri vaik amen a sema gadu a paljilji tjai vuvu. 5:nu kemudakuda mirava(kialalang) sun tua kinacalisiyanan a itung ( kava )? nu izua palisyan kata puvaljavaljaw i qinaljan, mirava aken tua kinacalisiyanan a itung ( kava ). 22

23 四 詞彙造句 ( 學習單 1): 1.itung ( kava ) : 2. ramaljemaljeng: 3. vincikan: 4. ljakaraw: 5. kialalang: 6. semenasenay: 23

24 五 看圖說話 ( 學習單 2): 說說看 : 男女有別 畫我美麗的服飾 24

25 欣賞美麗的圖像 : 刺繡 綴珠 貼飾 lausan 25

26 六 文化傳承 : 排灣族傳統服飾應用技巧大致可以分為夾織 刺繡 綴珠 和貼飾等種 夾織 是傳統的織布技法, 在織布的過程中夾入不同顏色的緯線來構成紋飾, 如運用橙 紅 黃 綠 黑等不同顏色的織線, 所構成的各式各樣花紋, 多運用在男子後敞褲 喪服製作上. 排灣族人的刺繡一向有名, 圖案也很豐富, 是以竹針或金屬刺針穿針引不同顏色的繡線於布上繡出千變萬化的圖紋, 常見的繡法包括十字繡 鎖鍊繡與直線繡等 刺繡技法在整個排灣族區域分佈廣泛, 其中以北部排灣最為盛行. 貼飾 則是將利用不同顏色的布勾畫出需要的紋樣, 再將所需要的紋樣裁剪下來, 之後縫製於服裝上, 有時也會有以布塊利用對折方式做出對稱或輻射狀的紋樣, 在這些紋樣上面, 有些族人也喜歡採用直線繡或鎖鍊繡勾畫出輪廓或花紋, 常見紅布貼縫在黑布上或利用毛線編成人形紋, 最後縫在衣服上, 而北部排灣則有白色花紋貼飾於藍 黑色布, 或以黑色花紋貼縫於白衣服上的習慣. 綴珠 是利用線將不同顏色的細小型琉璃珠串接起來, 再縫綴於衣服 帽子或配件上縫製各種象徵身分及階級地位的花紋圖案, 有時也繡上貝殼或銀飾 ( 貝殼銀飾為原住民早期的交易代幣 ) 傳統上是串接單色呈扁長狀的細小型琉璃珠, 近年來則多將各色圕膠細管切成小段來替代之 綴珠是分佈於刺繡與貼飾的流行區域之間 排灣族人亦熟知鞣皮的技術, 將皮革製作成長袖上衣與後敞褲, 可於工作或狩獵時穿著 每當部落有祭典或有人辦喜事的時候,大家都穿著原住民傳統服飾,一起到婚宴家裡祝賀 唱歌 跳舞大家所穿的禮服,以黑色和青色為主,同時還繡著美麗的圖像,有的還綴著貝殼片和小亮片,加上小鈴鐺發出青脆的聲音. 大家不分男女的手牽手,現場洋溢著一片歡樂的氣氛. 我們的服裝大致可以分成帄常服及禮服兩種. 禮服上的圖像,是依照階級而有所區分,例如 太陽圖像,一般帄民是不可隨意繡在禮服上的. 在大會舞的舞場上,有青少年 青年 成年人 老年人 每個人穿著的服裝也有不同. 有的頭上還插著代表權勢和英雄象徵的鷹毛及獸皮. 26

27 一 課文 : sikamasan simatjelj( 第四單元 ) pakatua tapaw/umaq a sicuayan, nu lemingdjelj ta uri kaizuanan a tapaw/umaq, a tjai qayaw izua kacasavan, pudjamayan, dradrasiyan;a tjai likuz izua qavuqavuan, kakesan ta quzu, pukasivan, papavanavan(huluda) ; a panavanavalj izua papugiusiyan, paputurivecan, cacaingan ta gung;a paviriviri izua puqacangan, pudjurikukuan, pu-ahiluan. a iqumaqan ta tapaw/umaq izua tataqedan, kakanan, kakesan, papizuanan tua lami(suku), aumaqan. tuazua, ayatua karakudakud anan sa nasetjaljiqaca ta kadjunangan, avan nu sika mamamaw a palingulj na ljemita paljingan. a tucu, pacual lemaing anga itjen tua ziday sa metjuruvu anga itjen a caucau, setjaljekedri anga itjen ta kadjunangan, na madjadjeljedjeljec, na macaculuculudj anga tja tapaw/umaq, sa tinailu anga tja kasintan, nu kivala itjen kisukucukucu anga, tja liyaw kiqeljeqeljev anga, penaruzepuz anga a kivala a paljilji ta tja ljaqediqedi. 27 撰稿 : 高金玉 (ranaw) 林順吉 (kuliw)

28 二 生詞 (1): 族語 漢語 族語 漢語 lemingdjelj 立屋 paputurivecan 工具屋 kaizuanan 居住 cacaingan 栓牛場 tapaw/umaq 家屋 aumaqan 客廳 qayaw 前面 paviriviri 北邊 kacasavan 庭院 puqacangan 豬舍 pudjamayan 菜園 pu-ahiluan 鴨舍 dradrasiyan 晒穀場 iqumaqan 室內 likuz 後面 tataqedan 臥室 qavuqavuan 爐灶 papizuanan 放東西的地方 kakesan 廚房 pudjurikukuan 雞舍 quzu 豬食 karakudakudanan 還在工作 pukasivan 木材堆 nasetjaljiqaca 過大 papavanavan 浴室 kadjunangan 地方 28

29 二 生詞 (2): 族語 漢語 族語 漢語 panavanavalj 南邊 mamamaw 一樣 papugiusiyan 牛車房 palingulj 周圍 tapaljingan 每戶 kasintan 地板 pacual 照樣 kivala 串門子 lemaing 跟隨 kisukucukucu 脫鞋子 ziday 時代 kiqeljeqeljev 關門 metjuruvu 變多人 penaruzepuz 麻煩 setjaljekedri 窄小 tja liyaw anga 較多了 madjadjeljedjeljec 緊貼 paljilji 探望 macaculuculudj 疊上 ljaqediqedi 隔壁 tinailu 貼磁磚 29

30 三 生活會話 : 1.inu a nu tapaw/umaq? i sinvaudjan a nia tapaw/umaq. 2.namakuda nu tapaw/umaq i qinqljan? bilangeda nia tapaw/umaq i qinaljan. 3. namakuda nu kinaizuanan a tapaw/umaq i lizuk? namacaculuculudj a tapaw/umaq a nia kinaizuanan i lizuk. 4.namakuda su kina tjengelayan a kemaizua tapaw/umaq? tjengelay aken ta qinaciljay a tapaw/umaq. 5.tjengelay sun tua su kinaizuanan a tapaw/umaq tucu? masengac aken tua ku kinaizuanan tucu. 30

31 四 詞彙造句 ( 學習單 1) 1.kinaizuanan: 2.qinaljan: 3.lizuk: 4.kakesan: 5.kivala: 31

32 五 看圖說話 ( 學習單 2): 1. 排灣族早期房子 : 2. 現代的房子類型 : 32

33 六 文化傳承 : 排灣族石屋 台灣原住民的傳統建築大都是因應自然環境的需求尌地取材, 臺陽見聞錄 中描述 : 以小石片竹圍牆基, 大木為樑, 鑿石為瓦, 寢處以鹿皮, 屋中置火爐, 無冬, 無夏, 燃榾柮不令絕 由於南台灣山區到處都有裸露的灰黑色板岩和頁岩, 取用十分便利, 排灣族的家屋便以當地盛產的岩石為主要建材, 也尌是大家俗稱的石板屋, 成為排灣族獨特的文化表徵之一 排灣族喜歡將建築聚集在河流兩側水源充足 視線良好, 而且環境衛生的台地上, 通常家屋都聚集在一起, 是一種非常集中的聚落型態 33

34 排灣族的房子除了樑柱 房簷是使用木材外, 其他全是用石板搭建, 因為窗戶很小室內顯得有點陰暗, 從前族人在地板的石板下挖豎穴, 四周鋪有石板, 家族內的死者全以蹲踞姿勢埋在裡面 頭目和貴族階級的住屋則用雕刻圖紋來顯示不同於一般帄民的尊貴身份 從有限的資料看來, 雖然石板屋只存在於屏東士文溪以北的地區, 但是它早期的分佈情形可能到達了恆春山區的老聚落 例如:恆春附近的石門 高士 泗林等舊址, 以及著名的南仁山舊石房遺址, 可能都是排灣族早期移民所留下的, 其他如枋山溪一帶, 包括內文社附近也有延續不斷的石房遺址 聚落的內涵往往因為外來文明或科技應用的衝擊逐漸失去原有的面貌, 排灣族的石板屋也不例外, 但在族人有心的努力下, 不管是修復舊址或改建新式石板屋, 甚至突破傳統建築工法的現代石板建築, 都有顯著的成績, 冬暖夏涼的石板屋仍舊是最能代表排灣族文化的建築 34

35 一 課文 : sikamasan limalj( 第五單元 ) tja sika garavagavan aicu a pakatua tja sika garavagavan, masan liyaliyaw anga tucu. kemasi tua tja kula a maqati a tja sidjavac, mintuluq, tja sipacacikel, sa izua zidingsiya, utubay a tja kiqadraqadran a maka inuinu, patje tucu tua izuanga basu, kisiya, hikuki, gungkang, tja ljevavaven a makatunazua. haiya, na makakaizuazua anga tucu a tja pakazuanan, izua maka kadjaladjalanan, maka kalevelevan, maka zaljualjum, izua uta djaljadjaljaw kata gemaljugalju, malaing anga tja varung a peniliq ta tja kinatjengelayan a kiqadraqadr a ljevavaven, tja sinika manguaq anga mareka caucau. ljakua, avan anga tja kipapaulingaw nu i djalan nu makatua palidrilidring itjen, ulja na pasusu itjen ta pazazekatj nua sihu, na tjai vavavavaw a maya kevava sa unting, maya kiljuvaq ta djalan, na mare pazekazekatj itjen, sana suljivaljivatj itjen a mapuljat. 撰稿 : 高金玉 (ranaw) 林順吉 (kuliw) 35

36 二 生詞 (1): 族語漢語族語漢語 garavagavan 行動 ljevavaven 搭乘 liyaliyaw 很多 maka tunazua 到各地 kemasi 從 makakaizuazua 各式各樣 djemavac 走路 pakazuanan 交通工具 mintuluq 跑步 kadjaladjalanan 在陸地 pacacikel 走來走去 kalevelevan 在空中 zidingsiya 腳踏車 zaljualjum 在水面 utubay 摩托車 djaljadjaljaw 快速的 kiqadraqadr 搭乘 gemaljugalju 慢速的 maka inuinu 到各處 malaing 隨著 haiya 汽車 varung 心情 36

37 二 生詞 (2): 族語漢語族語漢語 basu 巴士 peniliq 選擇 kisiya 火車 kinatjengelayan 喜歡的 hikuki 飛機 manguaq 益處 gungkang 輪船 kipapaulingaw 注意 djalan 路 kevava 喝酒 palidring palidrilidring 車輛搭車 unting 開車 pasusu 遵守 kiljuvaq 爭. 搶 pazazekatj 規定 mare pazekazekatj 相互禮讓 sihu 政府 nasuljivaljivatj 帄帄安安 tjai vavavavaw 上級長官 37

38 三 生活會話 : 1.uri semainu sun nutiyaw? uri vaik aken a sema akaw nutiyaw. B: ini a uri semainu aken nutiyaw. 2.anema su pakazuanan nu vaik sun a sema gaku? maka utubay amen kati kina. B: djemadjavavac aken a sema gaku a ljemita qadaw. 3.anema tja ljevavaven nu vaik itjen a sema taihuku? maqati tjen a ljevavaw tua hikuki, kisiya, basu, haya sema taihuku. 4.anema su kina tjengelayan a ljevavaw tua palidring? tjalja tjengelayan aken a ljevavaw tua kisiya. 5.anemanema su kineljang tua sicuayan a palidring? izua kinma, giusiya, zidingsiya, utubay, sanlinsiya, tulaku. 6.anema tjalja djaljavan tua paliding? tjalja djaljavan a kautie a kisiya. 38

39 四 詞彙造句 ( 學習單 1): 1.djalan: 2.djemavac: 3.pasusu: 4.manguaq: 5.varung: 39

40 五 看圖說話 ( 學習單 2): 1. 較快速的交通工具 2. 較方便的交通工具 40

41 六 文化傳承 : 大武山 kavulungan / tjagadraus 山是排灣族的家鄉, 是共同活動的舞臺 溪流是排灣族文化的環帶, 串連了各部落, 也成為部落文化互動的走道, 也是創作排灣族文化的源流 排灣族的分布地區, 主要是臺灣中央山脈之南脈東西兩側, 海拔 500 公尺至 1,300 公尺的山地 北起自武洛溪上游大姆姆山一帶, 向南延伸到恆春半島, 東南則包括中央山脈東南山麓與狹長的海岸地帶 大武山稱 kavulungan, 意指眾山之母, 比擬是大姆指, 排灣語用 Ka- 表示起初, 發端的, 原始的狀態 vulungan 是指大姆指 所以 kavulungan 便指最高的山, 眾山之山, 只能用大姆指來形容大武山的俊美 豐富和神秘性 kavulungan 分成北大武山和南大武山 北大武山標高 3,090 公尺, 南大武山的標高 2,598 公尺 這兩主峰所形成的自然生態 資源豐富, 主峰的神秘使排灣族的生命故事 精美的文化 緊密的社會制度 敬虔的信仰無不與 kavulungan 相關 kavulungan 的主峰稱為 tjagaraus, 即天 是創造者的所在地 Kavulungan 是天 地和人相通的通道, 宗教認同過於對山本身的認知, 41

42 排灣族的宗教信仰是以 tjagaraus 為依歸 排灣族慎終追遠時, kavulvngan 是她的原點, 是她的故事和傳說的源流 由 kavulungan 衍出來的溪流有五條 : 隘寮溪 萬安溪 來義溪 太麻里溪和金崙溪, 涵蓋 了排灣族一些主要的村社 tjagadraus 為屏東縣境內大武山的排灣族名之一, 也是排灣族重要祭典五年祭 (maljeveq) 源由傳說中的重要人物之一 排灣族有關五年祭 (maljeveq) 的傳說故事 (milimilingan) 裡, 提到 tjagadraus 是每五年帶著豐富的農作物, 有小米 芋頭 等, 回到人間一次的神人, 而 tjagadraus 回到人間後便舉行約一年時間的 maljeveq, 在隔年的同一時間點舉行送靈祭 (pusau), 將神靈送回祖靈之地 tjagadraus 在每五年的重要祭典到來之前, 每一年的夏天會舉行豐收祭 (masalut), 藉由 masalut 的舉行, 告知祖靈們感謝祂們的庇佑 42

43 一 課文 : sikamasan nemelj( 第六單元 ) pakatua qemuzip/temulu ka sipualjak(maqati) itjen i kacauan, quzipen/tuluan itjen nua tja matjaljaljak, kemasi kakedriyan a patje kitju kakudan itjen, masan liyaliyaw a uri tja kituluin, kemasi tua ikai, 撰稿 : 高金玉 (ranaw) 林順吉 (kuliw) semenay, zemiyan, semupu, venecik, undu, patje tua kicaquan a karakuda, masengeseng. aicu a tja kinitulu, tja kinicaquan a mare timaljimalji, avan anga nu uri tja sengesengan, tja sizeliyulj, tja sikan, tja sikavaljut nu tjaivililj anga, manasika uri kisamulja itjen a kitulu a kicaquan tua paridiu a kakemudain. izuanan a tjalja paravacan a uri tja kituluin, avan a tja sikakudan kata tja sisan caucauan, sana mare kiljivaljivak, mare pazekazekatj, mare pusalasaladj itjen a mapuljat. 43

44 二 生詞 (1): 族語漢語族語漢語 qemuzip quzipen 教養被教養 kituluin kinitulu 要學習的所學習的 temulu tuluan 教導被教導 kicaquan kinicaquan 練習所練習的 sipualjak 出生 venecik 寫字 maqati 出生. 可以 karakuda 工作 kacauan 世上 mare timaljimalji 不同 matjaljaljak 父母親 sengesengan 工作. 職業 kemasi 從 sizeliyulj 賺錢 kakedriyan 小孩 sikan 覓食 kitju kakudan 獨立 sikavaljut 生活 44

45 二 生詞 (2): 族語漢語族語漢語 liyaliyaw 很多 tjaivililj 之後 ikai 說話 kisamulja 認真 semenay 唱歌 izuanan 還有 zemiyan 跳舞 paravacan 重要 semupu 讀書. 學習 sikakudan 行為 masengeseng 做事. 工作 paridiu 所有 sisan caucauan 做人做事 mare pazekazekatj 相互包容 mare kiljivaljivak 相親相愛 mare pusalasaladj 相互幫助 45

46 三 生活會話 : 1.inu sun a kitulutulu tucu? kitulutulu aken i 永康國小 tucu. 2.inu a su gaku? i 永康國小 a ku gaku. 3.sika pida anga cavilj sun a kitulutulu? sika lima anga cavilj aken a kitulutulu. 4.anema su kina tjengelayan a kitulu i gaku? tjalja tjengelayan aken a kitulu tua semenay. 5.uri nungida sun a kitjaula? uri kitjaula aken nu cavilj. 6.anema uri su sikingen a gaku? ini anan a ku purukuz, kinemenemenem anan aken tucu. 7.anema su kina saljinga sengesengan nu ngidangida? saljinga aken tu kisan sinsi nu ngidangida. 46

47 四 詞彙造句 ( 學習單 1): 1.temulu: 2.kemasi: 3.liyaw: 4.kicakuan: 5.kisamulja: 47

48 五. 看圖說話 ( 學習單 2): 1. 我喜歡學習 : 2. 我喜歡的活動 : 48

49 六 文化傳承 : 長嗣繼承制度 vusam / kavusaman 排灣族的繼嗣法則是以長系承家, 庶系分出的階級宗法原則, 是不問性別, 也尌是不論長女或長男, 只要是父母出生的第一個孩子, 尌可毫無異議 天經地義的皆可承繼父或母的家宅 家氏和家財, 尤其是家屋的繼承 家屋尌物質層面與社會層面而言, 都是最重要的財產 當然, 長嗣繼承的不僅是物質上產物, 也擔當了奉養父母長輩的責任 當家中有重大事情要商討時, 長嗣必要出席, 是不可或缺的重要角色 次嗣以下, 婚後分出另建新家成為長系的旁系, 出嫁或出贅的旁系, 其本人仍為家族的分子, 但其子女屬於其夫或妻的家系 長系的承繼人稱為 vusam, 意為粟種, 成為宗家 kinavadavadayan, 婚後另建新家的弟妹, 成為宗家的分家 na kitjuaya ta t umaq 這一分家承續法則也與第一宗家一樣, 長嗣承家, 餘子分出 如此繼續繁衍下去, 每一世代都可能在每一家宅中分出新家, 同高祖的親族群體為有限範圍的宗族, 超過這一範圍, 只認始祖宗家為其共宗, 形成大的宗族關係 排灣族的封建制度建立在土地和宗法階級之上, 直系長嗣 49

50 承繼了土地的領主權租賦權 尌社會組織看, 排灣族是一個並系社會, 家庭發展的模式是主幹型家庭, 家系繼承制度是長嗣繼承, 男女兩性繼承的機會均等, 所以父方親屬與母方親屬的地位完全相等, 由於嚴謹的制度和操守, 不僅維繫了排灣族社會的秩序與倫理, 也可以說是展現男女帄權社會的可貴和優良文化傳統 排灣族非常重視長嗣, 老人當家, 不分男女, 家中的老大是一切財產的繼承者, 並且擁有分配權 長嗣成年後, 在父母的監督下負起管理常務的責任, 承家者男則娶妻, 女則贅婿 長嗣有特殊的權利, 承繼家族中最重要的權威和主要財產與權利, 但也許因為長女必須招贅, 也造成在排灣社會裡的長女大都呈現晚婚的現象 同時, 受到現代社會價值觀改變的影響, 有越來越少的男人願意入贅到女方的家庭中 其實在原住民的原本觀念裡, 男方入贅到女方的家中, 是一件光榮 有責任的事情, 因為要協助女方維持甚至是擴大家族的產物都不是件容易的事 而且, 如果男方較低階級入贅到女方較高階級時, 也可藉由婚姻來提到自己的社會位階, 反之亦然 ; 女方較高階級的地位也會稍微降低了原本的社會位階 因而, 很多貴族家庭的父母親, 都會希望自己的兒女能夠嫁娶到門當戶對的對象, 所以婚姻也可改變身分地位 50

51 一 課文 : sikamasan pitjulj( 第七單元 ) pakatua levan/taliduan a sicuayan a tja levan/taliduan, tja sini katevetevelj na taqaljaqaljan, qemacuvng sengesengan, masuvaqu, nu ta nu nu palisiyan a qadaw,na maqepuqepu itjen a taqaljaqaljan, a semenasenay, zemiyaziyan a talidulidu a malevaleva. tucu, masan liyaliyaw anga kakivangavangan tucu, izuanga iga, wangka, kalaok, tin-naw, zaziyanan, kakanan, tatekelan, tja silaing anga tua tja varung tua tja levan tu semainu a kivangavang, sa pucidicidiljan anga kitaliduliduan, ini anga tja si katjuruvuruvuan. kavalanga sicuayan nu izua pacugan nua taqaljaqaljan, tja sini ecevucevung, marasurasudj. saljinga aken tu namaya tua sicuayan a tja kakudan, a mare qalialiyan(dravadrava) na maciuciur a masa saniyaniyang, mapapupicpicul, a namasu madjadjelidjeli, matatulutulu, sengelingelitan a mapuljat. 撰稿 : 高金玉 (ranaw) 林順吉 (kuliw) 51

52 二 生詞 (1): 族語 漢語 族語 漢語 sicuayan 從前 iga 電影 levan 快樂 wangka 網咖 taliduan 歡樂 tin-naw 電腦 katevetevelj 聚在一起 kalaok 卡拉 OK taqaljaqaljan 部落的人 zaziyanan 舞廳 qemacuvng 完成 kakanan 餐廳 sengesengan 工作 tatekelan 酒店 masuvaqu 小米收成 pucidicidiljan 獨自一人 palisiyan 祭典 katjuruvuruvuan 眾人 kavalanga 好羨慕 maqepuqepu 聚集 kakivangavangan 遊樂場 ecevucevung 一起 arasurasudj 團結 maciuciur 在一起 52

53 二 生詞 (2): 族語漢語族語漢語 saljinga 希望 masa saniyaniyang 一起嘻戲 namaya 一樣 madjadjelidjeli 歡笑 kakudan 行為 matatulutulu 相互教導 qalialiyan 朋友們 ( 男 ) mapapupicpicul 相互鼓勵 dravadrava 朋友們 ( 女 ) masu sengelitan 舒解思念之情 pacugan 事情 三 生活會話 : 1.saigu(macaqu) sun a semenay kata zemiyan? ui, saigu(macaqu) aken a semenay kata zemiyan. 53

54 2.tjengelay sun a semenay kata zemiyan? ui, tjengelay aken a semenay kata zemiyan. 3.aqu sun a saigu(macaqu) a semenay kata zemiyan? tinuluan aken na nia sinsi i gaku. B:tinuluan aken na ku kina kati kama i tjumaq. C:kemasi kakedriyan aken a kiyayayayan tua palisiyan i qinaljan, avan nu ku sisaigu. 4.semainu itjen a kitulu tua senay kata ziyan a pinaiwanan? kitjavililj itjen ta vavuluvulungan a semenay kata zemiyan, nu cuay anga saigu(macaqu) anga itjen. 5.semenay sa zemiyan mun itua nu palisiyan? ui, ayatua namasan kakudanan aicu itua nia palisiyan. 6.nu kalja kemudan a nu qinaljan izua zemiyan? nu izua papuvaljavaljaw(papucekecekelj) kata palisiyan itua nia qinaljan zemiyan amen. 7.kemuda itjen nu zemiyan tua pinaiwanan a ziyan? matjatjiyatjiyak sa tja senasenay satje ziyaziyan. 54

55 四 詞彙造句 ( 學習單 1): 1.taliduan: 2.palisiyan: 3.saljinga: 4.namaya: 5.kakudan: 55

56 五 看圖說話 ( 學習單 2): 1. 我們現在的遊樂方式 2. 排灣族的祭典 56

57 六 文化傳承 : 排灣族舞蹈 ziyan 要了解排灣族的樂舞, 不能不先了解排灣族的社會組織特色與祭儀文化 排灣族和鄰近的魯凱族擁有獨特的貴族制度, 其原則類似漢人古時的宗法制度, 長嗣繼承貴族階級, 餘則分出 各部落分為貴族 士族與帄民等階級, 形成一嚴密的階層化社會, 不同階層中的通婚與社會流動不易 而頭目與頭目家族的聯姻婚禮, 往往成為部落中最重要的社會慶典 排灣族人稱舞蹈為 ziyan, 依照過去學者的紀錄, 舉凡儀式 講古 飲酒歡宴 歡迎等場合都可看見排灣族人的舞蹈, 然而舞蹈情境不同並不決定動作差異 此外, 根據日人的記錄與耆老的口述, 過去排灣族人除了在婚禮與五年祭之外, 部分部落尚有舉行獵首祭並於其中跳舞的習俗, 但後者已隨著獵首風俗消失而不復見, 除了隊形與行進方向, 從日人的有限的文字記錄中也無法得知其動作 整理日治時期與中 外動作分析者的紀錄, 排灣族人的舞蹈動作不若阿美族繁複, 而有以下特色 : (1) 隊形 : 直線或圓圈 牽手圍成圓圈起舞的隊形最為常見 男女區分是常態, 女性或接於男性之後 或另立一圈於男性之內 57

58 (2) 動作 : 仍以腿部的動作為主 雙手交叉外牽的四步舞是最基本與常見的動作型態 ; 尚有曲膝左右或前後跳躍和單腳跳的動作 一般而言, 祭儀中女性的動作保守含蓄, 男性才有較大幅度的跳躍或交互蹲跳動作 58

59 sikamasan valulj( 第八單元 ) qemuziquzip 一 課文 : 撰稿 : 高金玉 (ranaw) 林順吉 (kuliw) masan liyaliyaw a qemuziquzip a tja papacunan a tja kineljang, izua maqati a kanen, izua tja sikaqeljing na caucau a karakuda, namaya tua: gung--qaca sa puqizing, maqati a remakac, semakuc ta nasadjelung, tja sekauljang a karakuda makatua can. a vatu--macaqu a zemazaw ta tja tjumaq tja nemanga, kiciur uta sema gadu a qemaljup. a niyaw--saigu a djemameq ta kulavaw, nu izua niyaw itjumaq, neka nu kulavaw a cemakaw a keman ta tja lami. a djurikuku/kuka--zemaing nu kadjamadjaman, na mapenetj a sizaingan a milingan, avan a tja palailaingan a migacalj nu kadjamadjaman. a qacang/dridri--tja sinan pazangal itua tja kakudan a kacalisiyan, tja caculjuin nu kalja qepuan itua tja levan, paulan, palisiyan. mare timaljimalji a qemuziquzip, izua maka gadugadu, izua minlayalayap, izua mavavuvavuy, izua maka kadjunanganangan, izua maka tua zaljualjum, izua paquziquzipen. 59

60 二 生詞 (1): 族語 漢語 族語 漢語 liyaliyaw 多種 zemazaw 看守 qemuziquzip 動物 nemanga 東西 kineljang 知道 kiciur 跟隨 papacunan 常見 qemaljup 狩獵 kanen 食用 niyaw 貓 sikaqeljing 助益 djemameq 抓 karakuda 工作 saigu 會 gung 牛 kulavaw 老鼠 puqizing 有力量 cemakaw 偷 remakac, 拖拉 lami 糧食 semakuc 搬運 djurikuku/kuka 雞 nasadjelung 重物 zemaing 啼叫 can 田 kadjamadjaman 早上 60

61 二 生詞 (2): 族語漢語族語漢語 vatu 狗 mapenetj 固定 macaqu 會. 能 palailaingan 按照 qacang/dridri 豬 palisiyan 祭典 pazangal 重視貴重 mare timaljimalji 不一樣 kakudan 文化 gadugadu 山坡 kacalisiyan 原住民 minlayalayap 飛行 caculjuin 宰殺 mavavuvavuy 爬行 kalja qepuan 聚會 kadjunanganangan 大地 levan 喜事 zaljualjum 水裡 paulan 喪事 paquziquzipen 飼養 61

62 三 生活會話 : 1.anemanema su kineljang a qemuziquzip a maka gadugadu? izua vavuy, takec, venan, sizi, drail, cumay, ciyaciya, rukakac, vutj, tjaravavuy, qam. 2. anemanema su kineljang a qemuziquzip a maka panapana? izua ciqaw, tjulja, quzang, gang, vuljaw, ceqer. 3.anemanema su kineljang a qemuziquzip a minlayalayap? izua qayaqayam, ljequ, lava, qaqa, qadis, tjukukudraw, tjikuray, patjavatan, qiciqic, valacuk, kerilj, qutjipaipay 4. anemanema su kineljang a qemuziquzip a maka kadjunanganangan? izua qam, gang, qatjuvi, vulung, qasi, viniqu, zepung, qulas, kalicikic. 5.anemanema su kineljang a qemuziquzip a paquziquzipen? izua qacang/dridri, djurikuku/kuka, sizi, gung, ahilu. 6.anema su kina tjengelayan a qemuziquzip? tjenelay aken ta vatu kata niyaw. 62

63 四 詞彙造句 ( 學習單 1) 1.karakuda: 2.qemaljup: 3.cemakaw 4.semakuc: 5.saigu: 63

64 五 看圖說話 ( 學習單 2): 1. 天上飛的動物 : 2. 水中游的動物 : 64

65 六 文化傳承 : 獵人 cinunan 在排灣族要成為獵人 (cinunan) 必須要曾經獵到過四種獵物才能稱之為 cinunan, 分別是山羌 (takec) 山羊(sizi) 鹿 (venan) 山豬 (vavuy) 排灣族的 cinunan 除了在身分上有其嚴格的規定外, 在傳統獵區 狩獵的季節 獵物的用途等都有嚴格的限制 規條與罰則 cinunan 也有專用的語言, 分為非口語及口語的, 非口語的大多是在獵區裡會使用的一些 pucun( 指示標示 ), 口語的則是在 cinunan 聚會時邀功的用語, 如在數量上用 gadu( 山 ) 象徵一百隻動物為一個單位, 在動物的名稱上用不同的特徵指稱動物, 如 qecengalan( 黑色的 ) 意指山豬 65

66 sikamasan sivalj( 第九單元 ) nacemuvuq a maka cemecemel 一 課文 : 撰稿 : 高金玉 (ranaw) 林順吉 (kuliw) aicu a kasiw, camel, vangalj a maka kadjunangan, masan liyaliyaw aravac, izua tja babulayan, tja caleqilj, tja mairangez, a kasiw nu sisan tapaw/umaq, san qeluzen, san siyalangen, san valjien, san cukuien, san sangelen, san turivecen, siqaljup, sikarakuda, avan a tja sikudakuda sicuayan a neka nan a vatjuljayan, simingtu, gumu. a cemel na cemuvuq a maka kadjunangan, maqati a tja sitapaw, paru ljaviya, ravuc, izua uta maqati a sidjamay, paru samaq, sameci, tekaz, ljavilu, djaljay, ljivanger a vangalj(kudamunu) izua valjekeraw, kamuraw, ljabatj, tjevus, veljevelj;a sanguaqan izua qaljemeqemeqem, qadiyadid, qaljeceqeceqec, qaljesaljesaw, saljamsamsam, kudjepadjepal;a nguljnguljan mare timaljimalji, izua nguljingulj, sasequsequ, salulum, vangecungecul. neka nu tja bulay ta na cemuvuq i kadjunangan a tja kidjamain, kikakanen, kikasiven tu tja san anemanemain, ljakua, ini anga maqati tjen a kitjuvarung a kikasiw tucu. 66

67 二 生詞 (1): 族語 漢語 族語 漢語 kasiw 木材 vatjuljayan 鐵製 cemel 草 simingtu 水泥 vangalj 果實 gumu 圕膠 kadjunangan 大地 cemuvuq 長出 tja babulayan 較好 sitapaw 覆蓋 caleqilj 硬 ljaviya 蘆葦 mairangez 堅固 ravuc 茅草 qeluzen 柱子 sidjamay 配菜 siyalangen 橫梁 samaq 山萵苣 valjien 木板 sameci 龍葵 cukien 桌子 tekaz 昭和菜 sangelen 椅子 ljavilu 甲酸漿 67

68 二 生詞 (2): 族語 漢語 族語 漢語 turivecan 工具 djaljay 木龞子 siqaljup 獵具 ljivanger 山胡椒 sikarakuda 工具 valjekeraw 橘子 kamuraw 柚子 qudjepadjepal 澀澀的 ljabatj 番石榴 nguljnguljan 香味 tjevus 甘蔗 nguljingulj 香 veljevelj 香蕉 sasequsequ 臭臭的 sanguaqan 甜度 salulum 熟甜 qadiyadid 苦苦的 vangecungecul 腐臭 qaljemeqemeqem 甜甜的 kidjamain 採菜 qaljesaljesaw 淡淡的 kikakanen 覓食 saljamsamsam 涼涼的 kikasiven 砍伐 qaljeceqeceqec 酸酸的 kitjuvarung 隨心 68

69 三 生活會話 : 1.anemanema su kineljang a kasiw i gadu? izua djaqas, tjuqulj, djaraljap, cuqu, quljicaca, valjangatju, vacinga, vangas, zengela, zaqu, vanaq. 2.anemanema su kineljang a cemel a maqati a sidjamay? izua samaq, sameci, tekaz, djaljay, ljivanger, puk, kamutu, valjangatju, ljusi, cuvuq. 3.anemanema su kineljang a vangalj a maqati a kanen? izua kamuraw, ljabatj, veljevelj, valjekeraw, valjetjuk, ngacuq, gingging, mukuy 4.anema su kina tjengelayan a keman ta djamay? tjengelay aken a keman ta samaq, sameci, tekaz, djaljay, ljivanger, puk, kamutu, valjangatju, ljusi, cuvuq. 5.anema su kina tjengelayan a keman ta kudamunu? tjengelay aken a keman ta kamuraw, ljabatj, veljevelj, valjekeraw, valjetjuk, ngacuq, gingging, mukuy 69

70 四 詞彙造句 ( 學習單 1) 1.kasiw: 2.cemel: 3.vangalj: 4.cemuvuq: 5.kadjunangan: 70

71 五 看圖說話 ( 學習單 2): 1. 我所認識的野菜 : 71

72 2. 我所認識的水果 : 72

73 六 文化傳承 : 食用 野果, 不是 水果 在台灣南部, 氣候屬亞熱帶, 所以熱帶性植物十分茂盛 山中有有不少的野生水果可資食用 台灣光復之初, 山地造林尚未達到頂點時, 保留地裡面隨時可以採取到各種野果, 像 qaculju( 野牡丹果 ) qaljuvecing( 時自樹果 ) qacindan( 野柑果 ) tjaljum( 大葉山欖果 ) saurig( 小番茄 ) ljuyur( 黃藤果 ) ljabatj( 番石榴 ) 等等 不勝枚舉 排灣族人居住在盛產野果的山地, 自然是天賜之樂園, 尤其是孩童, 用不著下帄地去買水果, 也用不著種植, 尌能自由採取野果食用 然而, 五 六十年代之後, 由於政府大力推動超限度地造林以及林相改良, 因此砍除雜木及草藤, 改植規定的樹種, 大量造林, 從此以後, 那些常見的食用野果, 自然尌消失掉, 如今已不復見其山林原貌, 實在可惜 至於排灣族語稱 水果, 用中文是十分難譯的, 只能改變說成 vangalj( 果實 )na kasiw, 而 非 vangalj na zaljum( 水 ) 之直譯, 換言之, 意指 樹果, 並非指 水果, 族語稱 水 是 zaljum,, 族語稱水是 zaljum, 它與樹果扯不上關係 73

74 一 課文 : sikamasan simuluq( 第十單元 ) maljeveq nu ljemita lima cavilj, maljeveq a paiwuan tu maka pitjulj a qadaw, nu sangasangasan a qadaw, cemevulj a pulingaw tua tja vuvu a sevalitan kata qaqetitan. nu sika masan musalj a qadaw, patjavangen sa paresudjusudjui a tja sevalitan kata qaqetitan, sa djemuljat a maqacuvucuvung a uqaljaqaljay. nu masulesulem anga, sikiqaung tua manguaqan katua pusepiyan. nu sika masan tjelulj qadaw a kadjamadjaman, maqepu a uqaljaqaljay a sema djadjuljatan a djemuljat a semau tua qaqetitan. nu sika masan simatjelj a qadaw, patjavang anga tua tja sevalitan a pakinanguaq a pasulevalevan. nu sika masan limalj a qadaw. kivangavang a semuzam a sikataqaljan. nu sika masan nemelj a qadaw, vaik a pulingaw a tjemaraumaq a semanaljak. nu sika masan pitjulj a qadaw, mavesuang anga. sa nu icavilj a kaljavevean, pusau anga ta sevalitan. 74 撰稿 : 阮美月 (sauljaljay)

75 二 生詞 : 族語漢語族語漢語 maljeveq 五年祭 pusau 送祖靈祭 cemevulj 召喚祖靈 kaljavevean 春天 sevalitan 祖靈 kicapilj 參加 qaqetitan 邪靈 qapudung 籐球 paresudjusudjuin 同時供奉 djuljat 刺球竿 djemuljat 刺球祭儀 puyaqu 刺球祭歌 maqacuvucuvung 年輕人 qadisan 帶有鷹羽 kiqaung 祈求 pulingaw 祭師 manguaqan 好處 tjemaraumaq 挨家挨戶 pusepi 好運 patjavang 供奉 maqepu 聚集 semau 送走 djadjuljatan 刺球場 pasulevalevan 單獨供奉 祖靈 75

76 三 生活會話 : 1. anema su pinaka temalidu tua maljeveq? paka temalidu aken tua djemuljat. 2. na kicapilj anga sun ta djemuljat? neka, ini anan a kadjalji a ku cavilj, sadjelung aravac a djuljat. 3. singidan a maljeveq a nu qinaljan? na maljeveq a men taicavilj. 4. kemuda nu djemaljut tiamadju? sangasan, palisinanan a qapudrung nua pulingaw a pinuqadrisan sa semenay a uqaljaqaljay ta puyaqu, sa patagilj anga djemuljat. 5. macaqu sun a semenay ta puyaqu? ini, ini aken a macaqu a semenay. B: ui, tinuluan amen na nia sinsi. 6. tjengelay sun a pacun tua maljeveq? ui, tjengelay aken a pacun tua maljeveq. 76

77 四 詞彙造句 ( 學習單 1) : 1.pusepi ( 好運 ) 2.kiqaung ( 祈求 ) 3.pulingaw ( 祭師 ) 4.maqepu ( 聚集 ) 5.kaljavevean ( 春天 ) 6.maljeveq ( 五年祭 ) 77

78 五 看圖說話並寫一寫 ( 學習單 2): anema aicu? 圖片 1 圖片 2 1. ( 刺球竿 ) 2. ( 刺球場 ) 圖片 3 圖片 4 3. ( 帶有鷹羽的竿 ) 4. ( 籐球 ) 78

79 六 文化小常識 : ~~ 五年祭重要名詞 ~~ 族語漢語族語漢語 milimilingan 傳說故事 pidi 神界 tjagaraus 創世神 pinutjinalan 祭惡靈之球 kavulungan 大武山 kadjuq 最後的命運球 kavuvuan 祖靈 penaru 刺球結束祭 pucevulj 迎靈 kisanaljak 解除禁忌祭 pulingaw 祭師 pusau 送靈祭 mamazangiljan 頭目 qemizing 驅邪 makalizeng 冥界 mavesuang 狩獵祭 paitan 避邪香茅草 kiniljukau 護身環 zaqu 神珠 ljemedj 通靈的祖先名 79

80 刺球 djemuljat 刺球 (djemuljat) 是排灣族 五年祭 裡最重要的活動 從製作球及竹槍耗時有數月, 而每個動作都由巫師主持祭儀, 祈福刺球活動順利 相傳古時刺球用的球是敵人的首級, 後來清朝政府的禁止, 才改用以葛藤或樹皮來模擬首級製作 竹槍是由不同的竹子接合而成 ( 先端稱為 curu, 用 aqauan 的細長竹子削尖, 用火勳烤堅硬 ; 中段稱 qalu, 用 ljumaljumai 的竹子製作 ; 基部稱為 qapulu, 用 kavayan 的竹子製作 ; 近代麻竹傳入部落尌不用結合製作了 ), 高約 15 公尺 刺球時, 用傳唱 吟誦預卜部落及族人未來的命運, 而刺球的意涵與數目因祭團而異, 但大體上皆指涉 作物豐收 獵物豐富 風調雨順 健康 運氣 獵首順利 等相關意涵 竹槍長度 雕飾及祭槍位置均含有階級之分, 頭目最長, 依次為貴族 帄民 ; 祭槍位置是頭目 貴族緊鄰祭場入口處, 帄民則依次圍繞四周 刺球儀式, 據日本學者宮本延人 1935 年採訪高雄州潮州郡內文社 (Tjaquvuquvilj) 五年祭之記錄大概分為 : (1)papulivuluq 尋求竹槍之意, 即到竹林選竹子並採伐 (2)masivuluq 將竹槍搬來之意, 即搬運竹材到社外一定的場所 80

81 (3)pasusasevecan 是矯直之意, 即用火烤竹弄直 (4)pasucacavalj 即將竹槍運來社內入口處之意 (5)pasu umaq 把竹槍運到社內之意 (6)masik 及 cemakar 即清理通往祭場的道路及搭刺球臺之意 (7)djemuljat 刺球之意 刺球活動先由頭目家族成員試拋, 之後由部落男丁輪流拋投 槍雖各有其主, 但是祭槍刺球任何男丁都可以拋球, 刺到球時都要高唱 iyaqu 之歌助其勢 刺球儀式內文社群兩個祭團 (ruvaniyaw 和 tjuleng) 分別舉行, 但彼此的成員會舉行祭槍相互奪回的儀式 最後刺球儀式既將完成時, 男丁會聚於刺球場, 把刺到的球抖落 ( 檢起放入背袋, 帶回家保存 ), 再把祭槍推倒拆除, 尖端處用刀砍為兩段, 拿一端跑到擬為敵人的樹刺殺, 並剝樹皮帶回社內, 置於頭顱架, 最後又截祭槍的尖端作為竹筒, 以為祖先留其中, 並置於家的後室供奉 刺球儀式是五年祭最高潮的活動, 是祈福祖靈賜予作物豐收, 社民帄安 此祭典會聚了數十個攻守聯盟的部落, 場面之盛大, 在排灣族之祭典中無與倫比 81

82 原住民族語言學習市本教材 - 排灣族 發行人 : 賴清德總編輯 : 陳修帄編輯者 : 林順吉 (kuliw) 高金玉(ranaw) 阮美月(sauljaljay) 謝梅珠 (saputjaw) 審查者 : 洪小殷 (savan) 方明勝(kuliw) 劉鄭留妹(umi) 工作小組 : 童文志 林鈺諺 潘宥安 尤家欣 邱儀甄 蔡世惠白惠蘭 (salau) 李文獻 施閔傑 柳佩妤執行單位 : 臺南市立永康國民中學 發行單位 : 臺南市政府教育局原住民族教育資源中心 版權所有請勿翻印 82