賽夏族歲時祭儀族語學習教材編輯計畫

Transcription

1

2 處長序 雪霸國家公園為高山國家公園, 國家公園所涵蓋的範圍及周邊盡是原住民的傳統領域, 原住民文化的傳承與保存是國家公園的重要工作之一, 為此本處於 95 年 11 月 28 日與新竹縣五峰鄉賽夏族簽訂建立 夥伴關係, 而發展夥伴關係之主要 原則 為 : 一 合作友好, 真誠對待 二 平等相待, 尊重法律 三 互利互惠, 共管發展 四 加強在民族事務中的研商與合作 五 合作共建部落永續發展願景 自夥伴關係簽定以來, 本處透過耆老口述歷史的記錄與整理, 協助賽夏族保存文化, 一方面突顯國家公園內豐富的歷史人文風貌, 而當中田野調查的過程也凝聚部落間的向心力, 並傳承部落文化 歲時祭儀為部落傳統生活週期的延續, 賽夏族的傳統祭儀相當多, 由不同姓氏的氏族各自負責不同的祭儀, 並各有其重要的意涵 然而受外界社會文化的衝擊與環境的變遷, 部分的祭儀內涵逐漸淡忘 簡化, 甚至消失, 而傳統祭儀逐步失去傳統, 這是相當可惜的憾事 本書為部落內在覺醒文化傳承的重要, 由部落團隊發起, 透過為期二年的田野調查 耆老訪談及資料整理, 與時間賽跑, 努力趕在部落耆老凋零前, 為賽夏族人留下最完整的祭儀文化 本書以賽夏族的族語編製成教材, 傳承部落耆老自身所體驗的傳統祭儀, 並透過圖說 看一看 想一想各種啟發式的連結, 激發年輕一輩的族群能瞭解部落重要的祭儀的起源 主祭者 用具 禁忌等 期望本書未來能實際地應用在部落母語 文化的傳承及環境教育上, 連接賽夏歷史傳統的認同感, 邁向國家公園與賽夏部族共建永續發展的願景目標 雪霸國家公園管理處處長

3

4

5

6 目錄 1. 開墾祭 (Somiksik) 1 2. 開倉祭 (pitsaka) 播種祭 (pit azae ) 祖靈祭 (pasbaki ) 矮靈祭 (pasta ay) 敵首祭 (tinato ) 祈天祭 (oemowaz ka kawas) 龍神祭 (karang) 風火烈 (baki bo:ong) 雷神祭 (biwa ) 除喪祭 (malraw) 回娘家 (maspalaw) 淨溪祭 (tallolong) 織布女神 (kathethel) 還緣習俗 (pasorangi ) 鎮風祭 (pongiyo ) 173

7

8 Somiksik 開墾祭 1

9 一 kita naehan 看圖想一想 1. am Somiksik ko oemaeh ka hini SaSo oemaeh sitoe ra naehan. 要開墾新地時, 先架設標誌 2. mae iyaeh komita ra:am ila. hayza am ko oemaeh ila. 讓別人見了就知道有人開墾 3. So: amkay tal oemaehi hiza tinasitoe ra babih pakalben. 如放棄開墾所架標誌解開廢倒 4. isa komi:im naehan ay babih ka ima kayzaeh. 另再至別處找適宜地方 pinsitoe ra 2

10 二 SaySiyat ka ka:i ki kaspengan 族語與文化加油站 tispi So: hayza ila ima kayzaeh oemaeh, alno haewan minae rem, patspi naehan. 如確實找有合適地方, 晚上睡眠再做託夢儀式 So: ispi ka Si inpoetoeh ka hima, ae aey, aewhay, So: tal oemaehen mina, mari ka kak aewhayan. 如夢境已斷手, 卻是不吉利的地方, 勉強開墾會發生意外事故 tisisil So: rima paray ra:an bazae tini SiSil aeway lobibih. 如要去新地中途聽到占卜鳥有不吉利止步返家 3

11 1. matawaw ka ima SaSo oemaeh, homabos naehan ka kasnay koko:ol samiyan ki tatini. 開工前先舉行祈福 ( 求 ) 山神和祖先及往故前輩之靈 2. sizaeh Somiksik, ima raeraehoe ibabaw kaehoey Sopanga en. 樹蔭下雜草伐完再把高粗大的樹要劈枝等 3. ka Sinabaehan panga tastasen kayzaeh alikaeh ae ae:iw ka baso on. 被劈下之樹枝再切小節易乾燒盡 4. binaso on tangtangen ka aewlang Siroton ae ae:iw baso on. 經燒後再整理清楚, 將雜根 莖挖出堆起乾後再燃燒. 4

12 三 sepe: naehan 讀一讀 kabaki kil tatini kakhayza an koza kin ra:am ka ta oeloeh, ra:am omaz azem a osa ka howaw. ko oemaeh hini kakhayza an mina. bangbangolan raeraehoe a ibabaw ka kaehoey, lasiya oka ka kapatawaw, oka kasi aelen, hatas kakrowasekan sini ael okik baba:ok pakpaka alo:an. ya:o bazae ka pinanabih ni kayaba, moyo am paka:i ay? ya:o ma inalomihaeper ka kini iyaeh kakhayza an, aewpir, rokol, kasnay oes oeso an kasi aelen ana aewhay So: hayza ila ma kayzaeh ila Sik i iyaeh, Sikwa isan ka basang oka kak ayaeh. tatini nak ino ko omaeh, lasiya paka:i okay ngowip pina alowa noka tatini, ay kawas samiyan, ay koko:ol ka habon So: am tasi alay ko oemaeh matawaw, izi atomal ngowip pasi ael homabos ka tatini, be:ay kasi aelen, parae oe: kayzaeh So: matawaw okay mari ka pangpangih, kayzaeh maelaehaeng ka pinpinamowa an mita, paw itol ka kin i iyaeh mita. haysani kita en kayzaeh ila ka kin i iyaeh, nakhara: kakayni ila matawaw tal oemaeh ka oemaeh, rima ila ray raehoeran matawaw, kayzaeh kamari an, ana nak ino isa:a izi ngowip ka pina alowa noka kabaki (tatini ) mita hini. 祖先和久故前輩老人多麼的有智慧聰明, 對未來前程周遭環境都非常清楚 在這原始叢林裡他們缺乏工具, 生活起居樣樣缺, 如何開發墾地, 真想到那麼辛苦可憐極了 以前我聽父親所說的話, 講了你們不知會相信嗎? 事實我也曾經體驗過以前生活, 除地瓜 芋頭, 還有野生根莖植物, 不管好吃與不好吃, 能夠過得去就沒事, 如此反而身體更強健, 沒有生病 以前老人們相信祖先遺言 祖靈, 還有守護山神, 這不是迷信不得不信, 如要開工前切記先祈求 ( 福 ) 祖先 祖靈, 供祭品 酒祈求保佑工作順利安全, 使不會有任何受到傷害, 另外使農作物豐收, 可提升我們的生活和未來 至現代已幸福多了, 可是發覺現代的人都不願耕作的現象 都改換到城市就業了, 收入固定輕鬆, 不管怎麼樣, 祖先之遺言永懷傳承 5

13 四 alno SaySiyat 用賽夏語對談 場景 1 baki ki kalaeh sasisingozaw kalaeh: baki, ka tatini mita SaySiyat okik haeba:an sae oewaz ay? baki : o! ihi! kin bazae an ma an komosa: okik haeba:an Sa. kalaeh: kakhayza an rowasek ray kam ibabaw koko:ol kano Sik i iyaeh nay? baki : a aringan somi ael ka kasnay oes oeso an inalep, bi:il hayza ila ka tata kasi aelen. kalaeh: kaspengan noka to iya izi i: alep ampowa hayza na oemalep nay? baki : ihi! So: am pasbaki, pit azae rima ray kamamaelaehaeng paka:at kayzaeh. kalaeh: baki, aring Somiksik o sizaeh ko oemaeh koza kin hoenaehnge:? baki : aring tasi alay o tabin sizaeh rosa ilas o hayza. kalaeh: baki 我們的祖先 ( 賽夏族 ) 人數不多是真的嗎? baki : 唷! 是的! 我聽說是不多 kalaeh: 從前人起居於嵩山頂上, 過著什麼生活呢? baki : 起初靠著打獵維生, 後來有小米吃 kalaeh: 政府規定禁止捕獵, 怎麼還有人捕獵呢? baki : 是的! 如在祖靈祭 播種祭可以到派出所申請許可 kalaeh: 爺爺, 從開始伐草至整地為止需要多久日子? baki : 從開工做起至完整需要兩個多月才能完成 6

14 場景 2 oemaw ki bo:ong oemaw: para:in minatini kano kosa en kowae aw? bo:ong: ima SaSo tinal oemaehan kosa en kowae aw. oemaw: hayza naehan kano kosa en Sitoe ra? bo:ong: noka kaehoey a panga hinokhoek pintiwasaw kosa en Sitoera. oemaw: para:in minatini pinsitoera hini, mae iyaeh komita kayzaeh ay? bo:ong: kayzaeh atomol, kakhayza an ka tatini, So: aehae ngabas ila ma kayzaeh ila. oemaw: ya:o rengreng bazae ka tatini, kano kosa en mina awan? bo:ong: oemaw - So o kin makakreng SomSomingozaw ka kaspengan, mina awan hini tal oemaehen rosa tinal oemaeh o pasangayen naehan kosa en mina awan. oemaw: 大哥, 什麼叫做 Kowae aw? bo:ong: 新墾旱地叫做 Kowae aw oemaw: 還有什麼叫做 sitoe ra? bo:ong: 用樹枝插於地下架設標誌叫做 sitoera oemaw: 別人看了這標誌有效嗎? bo:ong: 很有效, 以前老人用嘴巴說一句話就確定了 oemaw: 我經常聽老人說,mina awan 是什麼意思? bo:ong: tayaw 你很認真詢問很多祭儀事情, 這 mina awan 是連續耕耘兩年之土地後, 暫時休耕叫做 mina awan 7

15 場景 3 tayaw ki baki tayaw: baki ma alo tomortoroe iyakin ka kaspengan! baki : kayzaeh atomal, pinayaka:i ni baki mina izi ngowipani. tayaw: baki hayza na aehae kano kosa en minsikopan? baki : ay! hini oemaeh patawawen o to:o tinal oemaeh isa pasangayen ila. hini kosa en minsikopan. tayaw: baki, So: am tas alay tal oemaeh ka ima SaSo oemaeh hayza ay ka kaspengan? baki : hayza o! homabos ka tatini, tisisil, tispi. tayaw: baki, ampowa ra:men kayzaeh a aewhay? baki : aehae So: aewhay tinisisil hini oemaeh ma aewhay oemaeh.so: aewhay tinispi, matawaw Somapih ka mae iyaeh. tayaw: 爺爺, 謝謝教我很多歲時祭儀文化 baki : 非常好, 爺爺講的一切記不得忘 tayaw: 爺爺, 還有一個什麼叫做 minsikopan? baki : 這新旱地連續耕耘滿三年暫時休耕叫做 minsikopan tayaw: 爺爺, 如墾新旱地有什麼儀式嗎? baki : 有啊! 祈福 ( 求 ) 祖先 占卜 託夢等 tayaw: 爺爺, 怎麼知道好或不好呢? baki : 如占卜鳥叫聲不吉利表示這地方有凶兆之疑 如夢見嚴重不吉利, 非常不吉施工會換條人命 8

16 場景 4 kizaw ki koko kizaw: koko, kamalaehaeng koko:ol Samiyan pasi aelen ay oyaeh? koko : ihi o! siya Sapang kamalaehaeng isa: oemaeh, izi ngowip pasi ael. kizaw: sizaeh ila saeboeh tinal oemaeh am kano ila howaw? koko : ma minayna:a ila ka pit azae haehila: kizaw: kakhayza'an ya:o inokay Sekla ka kaspengan mita kin kayzaeh! koko : So: iyakina ra:am So o, wa:i tatortoroe iso on. kizaw: koko, haysani hayza ila ka kina:at kakita en amkay ngowipani ila. koko : kano! am pit aza ila. kizaw: 奶奶, 護山之神也要祭拜嗎? koko : 是呀! 牠是那座山之地主 ( 神 ), 不要忘祭拜 kizaw: 一切工作完成後還有什麼事情嗎? koko : 那就等播種祭的日子 kizaw: 我以前忽略了我們的歲時祭儀文化, 原來這麼美呀! koko : 如你有想了解請到我這裡我教你 kizaw: 奶奶, 現已有書可以讀了, 以後就不會忘記 koko : 什麼! 播種祭到了 9

17 10

18 pitsaka 開倉祭 11

19 一 kita naehan 看圖想一想 10 1 pinsikowae an 旱地 2 bato rinakal 砌石 3 inokik ae ae:iw 3 pangpanga 未乾的樹枝 4 binosa an abo 草木灰 5 inoko 水溝 6 taew an 家 4 7 oya 母親 korkoring 小孩 9 haleb 橋 10 pawak kabkabaehae: 白鷺鷥

20 al alihan ila ay kapit azae an, binsi Sipahia: naehaen. So: am al oehaez ka binsi inremreme izi pakita ka aroma mae iyaeh. ray saksaka izi pakita, pabilis ka ima maysi:, binoetoe pazay, tata, So: ae ae:iw ila noka ae aey heneken taboe on ay hobos 接近播種祭先把稻種穀子取出曬陽光 如取稻種穀子利用清晨一早不得給別人看到 倉庫內取出稻種穀子不得給孕婦看和觸摸 捆把稻種穀子乾後再用腳蹂踩脫成粒裝袋 13

21 1 saksaka 穀倉 2 haehaengaw 梯子 3 takil 背簍 4 binoetoe o:ol 糯米把 10 5 binoetoe tata 小米 1 6 hakeb 竹篩 7 kinnek tata 曬小米 3 8 taew an 家 kasakapan 棚架 10 inoko 水溝

22 Sizaeh ila hini pinsikowae an oemaeh mayna:a ila ka kapit azae an. rinoton pangpanga aewlan i inik ae ae:iw kabaso on. hiza ay sipsipa an kapamowa an ka rokol katbos, senget. binaso an ae aewlang aboe pamowa en ka tabowil lilom, tokoehen ka poeroe. 播種旱地整理妥善就等待播種期 推擠著根莖枝未乾引燒 那稍高坡地備種芋頭 甘蔗 樹 豆等 引燒根莖枝火灰可種黃瓜 南瓜和播青菜 15

23 二 sepe: naehan 讀一讀 hini pitsaka: nakhara ima nonak ka kaspengan, aring kakhayz an hayza ila pina alowa noka ta tini, tabin haysani okay sapih, sizaeh tomokoeh o tabin kipazay hayza oyaeh ka kaspengan. tinokoehan pazay, tata, hayza ila aehae ilas, monhael lomasez. (kosa en kislomasezan, hayza kapatol) kita en ehep ka pazay pawni:ilin lomasez, kayzaeh ka sin oelan. to:o ilas lasozen naehan o tabin minboway, hiza ay langlagniyan ma lasezen ka hinbetel. So: sizaeh lomasez am kipazay hayza oyaeh ka kaspengan, kita naehaen ka kina:at: 1. So: am kipazay aehae taew an maehraehraeng o tispi naehaen. 2. kamo alay minremreme rima kemsem So: aehae binotoe lobih komhaemae naehan. 3. ae ae:iw ila ka kinipazayan ka pazay,noka kamo alay siroton ila ray saksaka:. 4. So: am romoton mon to:ol oe mo oe: payhae hae, 5. kita en ray saksaka: rinoton mayhae hae aeh hini kinhoepayan mita ma alo ka tatini. 6. sizaeh romoton mari So hae kinsem sipahaelay ray sinakeban babaw. 7. So: tal ozong izi pasi ael ka aroma, aehae taew an kayzaeh. o hini pitsaka: kaspengan kin akoey, haysani oka ila i: kita i: ana nakino ka minaehael, noka tatini sinbil ka:i ;izi ngowipani. 16

24 這開倉祭儀好像很特別的習俗, 祖先早已清楚傳承, 至今保存傳統不變 播種開始至收割也有很多儀式 播下稻穀 粟 ( 小米 ) 之後, 約一個月以後舉行第一次除草工作 ( 族語稱 kislomasezan, 有一首歌叫除草歌 ) 在除草中如看到稻株空間太密同時選株拔除, 使秧苗健全快速生長, 再過三個月再次除草而後待出穗, 其他周邊栽植也一樣要除草清楚 除草工作一切完成, 等待收割, 也有收割儀式, 先看下列幾點 : 1. 如可以收割了, 一家先商量及託夢吉利 2. 清晨先派年輕人至園裡先割一手握的稻熟穗放地上, 然後回家用早餐後全家一同去進行收割 3. 一把一把稻穗經多日晒乾後由年輕人負責把稻穀堆在倉庫 4. 堆放前站立在倉庫邊提一把稻穀叫三聲滿! 滿! 滿! 5. 看著倉庫內已堆滿 ( 嘆口氣叫聲 哎呀! ) 說 : 這是我們辛苦的收穫, 也是感謝祖先給予豐收 6. 年輕人取根穗插於倉庫屋頂上 7. 如祭爐灶時, 新米飯不得給別人吃, 一家人無所謂 以上開倉祭這麼多的儀式, 現已不存在也看不到了, 不管有或沒有, 後代子孫絕對不得忘掉祖先的遺言 17

25 三 alno SaySiyat 用賽夏語對談 場景 1 amoy ki mama amoy : mama, hini pitsaka: ita SaySiyat nanaw ay hayza? mama : aroma ma hayza okik hinghae mita ka kaspengan. amoy : amari ka binsi ay saka: ampowa kayni pakita ka mae iyaeh? mama : kayni' sikraylis ka kakliyabo mita. amoy : mama sizaeh tomokoeh monpilaz lomasez? mama : monposal, monhael lomasez ka hinbetel. monhael lomasez ka ima aewhay sin oelan pazay. amoy : mama sizaeh lomasez inowan a minboway? mama : rosa ilas o hayza minboway ila. amoy : 叔叔, 這開倉祭只有我們賽夏族有儀式嗎? mama : 別族也有與我們的儀式不一樣 amoy : 倉庫裡要取出稻種時為何不給別人看? mama : 不讓別人來搶走我們的福氣 amoy : 叔叔, 播種完畢後, 除草需要幾次? mama : 兩次, 第一次拔雜草, 第二次拔生長不良之稻秧 amoy : 叔叔, 除草完畢, 多久之後才會長出稻穗? mama : 兩個多月後就會長出稻穗 18

26 場景 2 amoy ki mama amoy: mama, So: lomasez hebelen ka pazay powa aw ila nay? mama: tinokoehan So: ehep kayzaeh kebelen oyaeh. amoy: ya:o bazae hi koko toway komasa: hayza kapatol ay noka hini kaspengan? mama: hayza o! aehae kakistokoeh rosa kislomasezan. amoy: mama, yako okik inabazae ka hini kapatol? mama: oka ay? Soka, ya:o tapayaka:i hi koko maya tatortoroe iso on. amoy: mama So: am pitazae ila, izi ti anhi sae oewaz ay? mama: sae oewaz o! hayza na ka pinpinamowa an ma izi pakhayayoe. amoy: 叔叔, 如果在除草中拔掉稻秧怎麼辦呢? mama: 播得很密可以選株拔除 amoy: 我聽 toway 奶奶說, 這祭儀裡有傳統歌謠是嗎? mama: 有啊! 一 播種歌, 二 除草歌 amoy: 叔叔, 我從未聽過這歌謠? mama: 沒有嗎? 不然我來跟 maya 奶奶說教你唱歌 amoy: 叔叔, 如在播種祭期間, 不許摘竹筍是真的嗎? mama: 真的呀! 還有所有種植物不得折枯萎 19

27 場景 3 toway ki koko away toway: koko away, Sekla hi iyakin ay? koko : aya:! So o toway a kawkel. toway: koko away, yako mowa:i somingozaw ka kipazay a kaspengan? koko : So: as asay ila kakipazayen, aehae taew an maehraehraeng o tispi; naehan toway: So: ae ae:iw pazay pinahila:an pakas aboe ray saksaka: hayza ay kaspengan? koko : hayza o! kamo alay minremreme ray saka: miriri:i monto:ol oemoe oe. mari Sohae ka kinsem pakonslaeh ay babaw sinakeban. toway: hayza ay kosa en tal ozong? koko : hayza o! So: amsiyal ima SaSo Si Si pa insa la pasi ael ka ozong. izi atomal pasi ael ka aroma mae iyaeh. toway: away 奶奶, 我是 toway 還記得嗎? koko : 唉呀! 你是 toway a kawkel toway: away 奶奶, 我來請教收割稻子時有什麼儀式嗎? koko : 如果稻子成熟可以收成先行一家商量和託夢吉利 toway: 如穀子晒乾要入倉庫時有什麼儀式呢? koko : 有呀! KomoSa: payhae hae --- 年輕人一早站在倉庫內叫三聲裝滿 --- 另再取一根稻株插在上方的屋頂裡 toway: 有所謂供爐灶儀式嗎? koko : 有呀! 如要吃新米飯先供爐灶 外人絕對不許供食 20

28 場景 4 toway ki koko toway: hini pitsaka: nakhara nonak, okik hingha kil aroma SaSinSinrahoe? koko : ihi, okik hingha. toway: koko, So: pa al oehaez ay saka: ka binsi, ima maysi: ampowa aewhay bilis? koko : sitiyaw noka tatini, Siktikot ka kinkaliyaeh noka korkoring. toway: koko, hayza kapapa:tol noka kislomasezan, pit aezae ampowa oka? koko : pit azae ka pa:tol ma hayza. toway: koko ra:am ay So o ma:tol. koko : ra:am siya o! honaehnge: okay pa:tol Singowip ila. toway: 這開倉祭好像很特別, 和別的族群不一樣 koko : 是, 特別不一樣 toway: 奶奶, 倉庫取稻種為何不可以給孕婦觸摸? koko : 這是祖先的禁忌, 怕影響嬰兒之安全 toway: 奶奶有除草歌謠, 為何沒有播種歌謠? koko : 播種歌謠也有 toway: 奶奶, 你會唱嗎? koko : 會唱喲! 久不唱都忘了 21

29 22

30 pit azae 播種祭 23

31 一 kita naehan 看圖想一想 24

32 1 Sinnge: Si Si 浸米 2 taray 盆子 1 Si Si 米 2 balayan 鍋子 3 wahae:ael 蒸桶 4 kapasket 鐵絲圈 5 minaehok ralom 滾水 6 tinakal 蒸桶底部 1 kabhot 松鼠 2 aelaw 魚 3 aeyam 豬肉 4 sithaew 白蘿蔔 5 oeson 蝦子 6 tamana 高麗菜 7 kama patay poroe 大白菜 8 tata:a 雞肉 9 tatimae 菜 25

33 二 SaySiyat ka ka:i ki kaspengan 族語與文化加油站 1. iyawazwaz: lampez aehae o hihinghae an kasepean, am rima pit azae tomokoeh kapzay. 深夜約 11 點 30 分要到播重地方行播種儀式 2. rosa ma iyaeh ( aehae halapaw) 兩夫妻前往地點 3. tatama mahiyoe pinama ka tinawbon, talonga, pinobae:aeh, a:abos minkoringan pama ka binsi, kaehlek, bengez. 提著火把, 丈夫背著米糕 酒杯 祭品 妻背著稻穀 小鍬 鬼芒草 4. minan ra:an iska iyahimi, izie pakbazae ka kabkabaehae:. 行進小心不出聲, 不要驚動小鳥 5. iya azem (ay babaw kayza ka kasepe:an, rosa' kabkabaehae:). 左上角掛著時鐘和兩隻鳥 rima tomokoeh may hiza ray katal oemaehan. 去播種儀式要經過旱地 7. hini ray lolongan akoey ka aelaw, oeson, ka:ang. 這溪中有很多魚 蝦 蟹

34 1. am tomokoeh (pit azae ) 要進行播種儀式 2. ay ka nal hayza mae iyaeh tomore ka tata:a, So: tomotata:a izi i: osa pit azae 注意左下角有人指著後方一隻公雞叫聲時, 暫停播種儀式 3. So: tomokoeh pasnga nga ka masa 如播種時閉眼睛 4. bengez Sihoekhoek ay ra:i wazwaz. 鬼芒草先插於播種地中央 5. yaba noka kaehlek kemerker ka ra:i hemboeng ka ka:mez. 父親用小鍬鏟土覆蓋稻穀 6. sizaeh ila mayaka:i kosa: tokoehen tinawbon, pinobae:aeh, hini ay ra:i am nakhini bengez kin ibabaw. 播種完畢叫聲播出種子, 米糕 酒置於地面, 會像這鬼芒草一樣長盛高大 27

35 pit azae 播種祭儀 azae mobe:ay ka binsi ki kakliyabo pinobae:aeh. kasepe:an kalremreme komilsoesoe i an to:o kasepe:an mowa:i ka la azae mari ka binsi ki kakliybo. 在天未亮前的凌晨 3 點鐘所有的人員前來主祭家取稻種和福氣 28

36 健潔女孩公祭祖先餐 kasepe:an 1. maytaltaliki: pasi ael ka tatini. 蹲姿餐 2. komotih somi ael ka tinawbon 用手捏米糕食 3. lampez o rosa kasepe:a komsi ael. 正 12 小時用中餐 4. Omatis ka aeyam tatimae. 用肯吃肉塊 29

37 三 alno SaySiyat 用賽夏語對談 場景 1 maya ki bawnay maya : bawnay: moyo inowan am pit azae? bawnay: hini ay kasangayan am pit azae maya : hiya mari ka azae? bawnay: maya a ataw, siya Somina komosa: iniman naehan. maya : So: pit azae moyo azae tal awan ka kano? bawnay: tal awan ka o:ol, binsi, posak pinobae:aeh, tatimae, bengez, kaehlek. maya : hayzana ay? bawnay: izi ngowip posak ka kasayi:lin kakliyabo. maya : 毛奈, 你們什麼時候播種祭? bawnay: 這個星期天播種祭 maya : 輪到誰擔任主祭? bawnay: 瑪亞 阿道, 他自願擔任主祭 maya : 你們播種祭之前主祭需準備什麼嗎? bawnay: 準備糯米 稻穀種 釀酒 菜 鬼芒草 小鍬工具 maya : 還有什麼嗎? bawnay: 別忘了釀一小甕要藏的福氣酒! 30

38 場景 2 ta:in ki bawnay ta:in: bawnay: pit azae am aehae naehan ilas, kayzaeh ay rima baseng. bawnay: kayzaeh, ya:o iya inosa o, i ini i: bae:iw ka ae aepis. ta:in: kahiya So o inay ino kita en? bawnay: o! ya:o minosa bae:iw ka o:ol no pit azae. ta:in: bawnay, tasingozaw iso on ya:o okik Sekla ka pit azae, pit azae,tortoroe iyakin kayzaeh ay? bawnay: ayna:a ay pit azae haehila: o isa Singozaw ila ka tatini kayzaeh ra:amen. ta:in: hini ay pit azae aehae mae iyaeh koza kapawka en? bawnay: haseb ka boehoel rayhil, o:ol haseb tintin. ta:in: 毛奈, 播種祭還一個月可以去放陷阱嗎? bawnay: 可以, 我是很想去啦!可是, 還沒買獸夾 ta:in: 昨天看到你到哪裡去? bawnay: 喔!我去買糯米, 準備播種祭用 ta:in: 毛奈, 請問你, 我對播種祭不了解, 可以請教你嗎? bawnay: 等再播種祭當天再請教長輩說明清楚 ta:in: 這次播種祭每人經費多少? bawnay: 五百元 / 五斤糯米 31

39 場景 3 oemaw ki bo:ong oe maw : So: am pit azae tomokoeh ikakoza kasepean? bo:ong: tatama ki kamhali haehae:ong raeseb sizaeh, ay iyawazwaz lampez aehae o hinghinghae an isa rima ila. oe maw : potngor ila ray katokoehan hayza ay ka kasepengan? bo:ong: 1. bengez hoekhoekani ray wazwaz. 2. maytaltaliki: masngae ngae tomokoeh. 3. noka kaehlek kerkeren. 4. tinawbon kiray ra:i. 5. pinobae:aeh sisae:aeh ay ra:i. 6. yaba kosa en, se el, se el am nakbengez kin ibabaw mabhae ka ka:amez. oe maw : So: rima ita tomokeoh kayzaeh ay matol ka kakistokoeh kapatol? bo:ong: izi o, am omitol ila kabkabaehae: oe maw : sizaeh tomokoeh lobih emleb ka katesnenan amae rem ila ay? bo:ong: oka izi pae rem mina am mowa:i ila mae iyaeh mari ka binsi. oe maw : 播種祭通常什麼時間去? bo:ong: 丈夫妻子先和解過去的失和約深夜 11:30 出發 oe maw : 到場地有什麼儀式嗎? bo:ong: 1. 鬼芒草先插於中央 2. 蹲姿閉眼 3. 播小鍬鏟土 4. 糕放地上 5. 酒灑地上 6. 父親念詞 : 長呀!長呀!都像鬼芒草一樣高結飽滿穗粒 oe maw : 我們去播種可以唱播種祭歌嗎? bo:ong: 不可以呀!會叫醒鳥類 oe maw : 播種回家就關上門睡覺嗎? bo:ong: 不, 不能睡馬上有人前來領取種子了 32

40 場景 4 tahes ki pae:aeh tahes : tisrakis Selra: ila potngor ila saeboeh, kayzaeh ay Somi ael ka tinawbon? pae:aeh: izi atomal, mina Sitiyaw noka tatini, i ini inosapang pit azae. tahes : ma an Sina:il kakliyabo tihoeroe:oen ay nimon? pae:aeh: oka! azae komosa: Sina:il ma an ay eh! eh! tahes : azae komosa: ay kamonheal hiya hayza pin ae oer oe an payaka:i? pae:aeh: yako tai:in, sae oewaz minobazroemae oe: ay taew an oemangang ka korkoring, kamhali, ya:o tahae:ong noka talobong hini Siwa ani ila iyakin tahes : 黎明天亮全都到齊了, 可以吃米糕了嗎? pae:aeh: 絕對不可以! 非常忌諱對長輩不尊, 尚未播種儀式 tahes : 我藏的福酒各位有找到嗎? pae:aeh: 沒有, 主祭說 : 我把它藏在 咳 咳! tahes : 主祭說 : 去年誰有和別人吵架過, 請自動說出來! pae:aeh: 我叫達印, 確實喝過量誤事, 在家罵小孩和太太, 錯了, 我以此杯酒向家人和解賠罪原諒 33

41 1. aza 主祭 2. tatini 耆老 3. binsi 種子 4. kakliyabo 福酒 5. kakahostalobong 舀杯 6. tinawbon 米糕 7. binbinistan 酒瓶 8. aeh aehael 來賓 9. tinasinraeho 姓氏代表 10. tinayanyanay 媳婦代表 11. tinataehoeki 政府官員代表 12. kamakiska:at 學生 13. kamatortoroe ka:i noka SaySiyat 族語教師 14.kama omaz azemkakina:at 學者 ; 研究專家 34

42 四 sepe: naehan 讀一讀 azae amayaka:i pina alowa inimita noka kabaki hini ka pit azae kaspengan, piza ila kin hoenaehnge: ka tinal oemaeh, am hiya ila ra:am. ma an ma kin bazae an ka tatini, kaysa an ya:o komita inimon inayrawas okik hoepay okay ngowip ka pit azae kaspengan mita, oy nakhini ita hayza ina azem, izi nak aroma mae iyaeh i ini ora sizaeh ila ma pit azae, nakhini ka tinortotoe okay payla oz ka piñak azae an aewhay ila. hini pit azae mina Sikita rosa ilas noka moto:, noka tatini kakhayza an oka; ka kina:at, nasia Sikita katnoe noka kaehoey, pongpongaeh, bazae ka hinngas noka kabkabaehae:, ra:amen ila komosa: kayzaeh pit azae tomokoeh ka pinpinamowa an, ray ilas noka moto: rosa, to:o ilas kayzaeh ila tomokoeh ka pazay, tata, maowa kabasaeh, rokol, aewpir, Saehpi:ih rosa ilas kayzaeh ila oyaeh ma lomasez, nakhini kosa en pit azae kaspengan, o potngor ay SayboSi: ila isa pasbaki ila. kaysa an komita inimon mowa:i saeboeh koza kin Siyae yako, hini aehae tinal oemaeh am kayzaeh mita katinal oemaehan, kaysa an haeba:an ka SaSinSinraehoe mowa:i komita tatoroe kaspengan mita kayzaeh nakhini sasapih, ana hihiya pak aehae ka kinita, izi kosa: hiya, in azem tasihima iza Sa nonak, ya:o tatini ila moyo ka al alak izi i; atomal ngowipani hini ka ima kayzaeh pit azae kaspengan. ma alo! hini ka:i ma an! 祖先傳承給我們這播種祭儀文化已經多少年代歷史誰會了解 我是從老人們聽來的, 我今天看你們不辭辛勞從遠方來參加播種祭, 你們不放棄播種祭習俗, 如此有心是對的, 不要像別人不按季節, 這樣是不好的 這播種既是依農曆而進行的, 以前祖先沒有文字記載, 他們依樹木的嫩芽, 植物開花, 聽鳥叫聲就知道已經是二三月可以播 種稻子 小米, 陸續種植玉米, 芋頭, 地瓜等, 之後再兩個月進行除草工作, 像接連農務稱播種祭涵義, 待六月舉行第一次祖靈祭 我看到家都到齊, 擔任主祭多麼高興, 顯現今年肯定大豐收, 且今年祭儀有來自不同族群來參觀協習我們的文化, 這是很好的 一種文化交流, 不論誰都一樣不, 得另眼看待, 要同視一心, 我年紀大了, 希望年輕人絕對不要把優良的文化遺忘! 謝謝大家! 35

43 36

44 pasbaki 祖靈祭 37

45 一 kita naehan 看圖想一想 hini kawnatatini an aehae tinal oemaeh monposal pasbaki rini okay sapih. 這祭屋一年兩次在此舉行祭儀永不變 hinoba:ang hini hayza saeboeh kaspengan. 所繪製構圖都有關祖靈祭相關表明 38

46 aehae kasangayan am pasbaki ila. kama itol mari kina hae an rima kala azae maehraehraeng ka haehila:. kayzaeh pinaehraehraengan sipayaka:i katatini (sa:ang) zae seb sizaeh lobih ila. lobih mayaka:i ila saeboeh aehae kapasbaki an. ka pawka en am nak rengreng, So: hayza Sapang howaw ropae:en sowiti. kayzaeh ila saeboeh tinal awan si ayna:a ila ay monsapang haehila:. 還有一星期就要祖靈祭了 提醒老人帶一瓶酒到主祭家商量祭儀日期 日期確定後告知祖先 ( 黑蜂巢 ) 雙方合飲一杯酒後回家 回家馬上通知所有社團人員 費用和往常不變, 除非有特殊情事另再追加一些即可 一切準備妥善待正式祭儀這一天了 39

47 monsapang ila pasbaki azae tasi alay mayaka:i 儀式開始主祭致詞 aehae tinal oemaeh monposal ita ri ni, yako kamalaehaeng ka tatini, ita rengreng am nakhini kayzaeh, isatasi alayila. 一年兩次我們在這裡, 我供奉祖靈祭儀, 我永遠這樣是一件好事, 那儀式開始吧! kama itol monsapang ila, pinaehraehraengan mita haehila: haeba:an mowa:i ma pakzaezih, mari hini talobong ino alo iso on. 提醒人正式開始 : 今天的日子是我們決定的有很多人來打擾, 請接受這一杯酒表示誠意 azae, mari ka talobong, tiskobae:ih kayzaeh ita nakhini, hini sinbil noka tatini ya:o ma tabe:ay talobong iwan mita pinapsapih 主祭接受後, 回應, 這是祖先留下的習俗, 也回敬你一杯, 表示我的感謝 yako siyae komita inimon, nakhini ita aehae inaz azem tasihima koza kin kayzaeh. 主祭勉勵所有社員, 我們這樣互相攜手團結一心是很好呀 ya:o tabe:ay hini aehae powawan ka kakliyabo nimon. 我敬各位一碗酒表示帶來福氣 hini aehae powawan be:ay ila ka binbinae:iw, yanyanay ka kinhoepayan. 另這一碗酒給婦女 媳婦表示辛苦之謝意 bi:il kita ila moyo nonak ka al alak, ya:o tatini ila oyaeh hini kaspengan bali aewhay, kayzaeh paw itol kak i iyaeh mita. 最後年輕人你們靠自己了 我 ( azae) 年紀大了, 這習俗不是壞, 而可提高我們生活改進 korkoring pakiska:at, tatini kalaehaengi, izi pa oe oe ki kabaki, izik ba:in, salawa ka pinobae:aeh, seme:ez ka papama ma iya azem. 教育孫子, 孝敬老人, 夫妻勿吵架, 酒少喝, 開車小心安全 insa an hiya hayza ka payaka:i panabihani paskaykayzaeh maehraehraeng, kita So: sizaeh tal awan ila ka konsi aelen. 等下有意見好好討論結果如何, 結束後分工準備中餐了, 謝謝 aehae kapasbaki an mae iyaeh bazbazae hi azae am mayaka:i 組祭人員傾聽主祭致詞 40

48 41

49 kasahoe'an ay kinoroeh babaw tiniway to:o Sinraehoe Sapang kaspengan. 在火堂 (B 圖 ) 棟樑上吊掛三種祖靈祭最神聖的信物 在那工具室 (C 圖 ) 也擺著許多的工具 hiza ray kapatawan ma akoey inaskan kapatawaw kakraengi an. hiza kita en kaloehoeng, aso, ayzab, haehae:oep katawbonan. 那 (D 圖 ) 看到臼 杵 竹編是樁米搗糕的地方 haysani Somapih ila ka kin i iyaeh, kita en nakhara mangmangowip ila ka kaspengan. 現在生活已改變, 對傳統習俗也已被淡忘的感覺 42

50 二 SaySiyat kaka:i ki kaspengan 族語文化加油站 baba:i a pozimos 看風姓沾水禮 1. pasbaki hinghae saeboeh ima nonak baba:i a pozimos. 祖靈祭大都相同, 惟獨風氏 ( 姓 ) 有沾水禮 2. hayza ka boehoel tinal oemaeh tinnon kala inaskan minngaetaeh talobong ki ima elngihaen ka ngongo:o 有百年編織黃藤籃內裝有缺角聖杯和變黑色的匙信物 3. So: am pozimos emleb ka katesnenan, sinorangi an, minkoringan, aroma mae iyaeh okay pakas aboe i:. 如開始進行沾水禮關門窗, 被收養義子和女人, 其他人禁止進入觀沾水禮儀式 4. ka pozimos ralom inaray okik ka sih kasbez, taboe on ay talobong noka ngngo:o sipozimos ka saeboeh. 沾水是從最乾淨不旱的泉水處, 裝在聖杯取回用聖匙行沾水 5. sizaeh mari ka sinpaehpae: siosa: ay pi:i. 之後拿糯米飯糰往顎骨投擲表示行狩獵大豐收 6. tasiboehoe:, siwa:, sihaewaeh katasnenan ae ae:aew ila hawlatar maenae ka tinal ka wae ae, walisan, bazae en pina kaksiyae, panae en sahoero:on ila. 再接著取弓箭開門衝往外目標, 有羌 野豬摸形射殺, 聽到一度歡呼聲射中了! 成功了! 整個過程就此結束 7. Say raeremean titiyon So: homabos sakosiza ay kae:eheban pasi ael ay latar rima aewhay. 向天湖朱姓有向西方供品祀式, 因在外不幸往故之亡魂一樣給牠們享用食物 43

51 三 alno SaySiyat 用賽夏語對談 場景 1 kizaw ki kalih kizaw: kalih, kapasbaki an hini ka azae kayzaeh ay sapihin? kalih: oka o! hini pina alowa noka tatini, izi sapih. kizaw: inaka ino an hini azae kayni sisapih? kalih: kinita noka tatini, hayza ka ka:i, pina alowa am hini aehae taew an ama azae hayza be:ayen malaehaeng kasa:ang. kizaw: kalih, homabos moyo ka tatini nak ino? kalih: yami anoka sinohoe: pinobae:aeh tinawbon rima latar sakosiza ay kapayhaehila:an homabos. kizaw: So: pasi ael ka kabaki (tatini ) nak ino balong? kalih: Sibalong saeboeh ka imakayzaeh, pinayziza an, pinatawawan. sibalong oyaeh ka ima aewhayan, masay ay latar, pinpapanae an. bi:il pa alo ka tatini kalaehaeng inimita saeboeh. kizaw: kalih, 祖靈祭之主祭可否換掉? kalih: 不能換呀! 這是祖先 ( 前輩老人 ) 傳代不得更換 kizaw: 什麼原因主祭不能換? kalih: 經祖先 ( 前輩老人 ) 評選規定由這家擔任主祭同時頒黑蜂窩作為證明之 kizaw: kalaeh, 祈福的時候, 你們的儀式是怎麼樣? kalih: 帶著肉串 酒 米糕到外溪溝邊面向東方祈福 kizaw: 如祀拜祖先位 ( 前輩往故老人 ) 怎麼祈禱? kalih: 禱詞重點有三 : 向祖先祈求好事方面, 遷移足跡 年度豐收等 不吉祥方面, 在外凶死 戰爭犧牲 凶年農作物收成不好 最後託祖先在天之靈繼續為我們保佑等 44

52 場景 2 kizaw ki kalih kizaw: hompong, paltatimae kamanra:an kayzaeh ay tatilhael? kizaw: 蒸煮炊事工作男人可以幫忙嗎? kalih: hini howaw anoka binbinae:iwa, So: makakren ma kalih: 這工作由婦女 媳婦們負責, 男人閒著可以幫忙 kayzaeh. kizaw: kamanra:an tomatawbon yanyanay kayzaeh ay tomawbon? kizaw: 男人專負搗糕, 媳婦可以嗎? kalih: kamanra:an hayza ka wa is, yanyanan amkay tiloeso: kalih: 男人強有力氣, 媳婦體弱沒辦法 kizaw: mininsa la hinpon kayzaeh ay somi ael ka Sinpaehpae:? kizaw: 第一次蒸熟的糯米飯可以先吃嗎? kalih: izi atomal o! hiza ka tawbonon noka pasi ael katatini kalih: 絕對不允許! 那個要搗成糕供奉祖先的 kizaw: kalih, kayzaeh ila tinalek wae ae, ako, ya:o iyasini ael kayzaeh ay somi ael? kizaw: 羌 鹿肉已煮好我好想可以吃嗎? kalih: izi si ael o! i ini habos, pasi ael ka tatini, azae am kalih: 不要吃唷! 還沒祈福 供奉祖先, 會被主祭挨罵了 oemangan ila. 45

53 場景 3 bo:ong ki oemaw: pinsa ol kain okikhingha oemaw: hayza ma an kasingozaw, ita SaySiyat ray kapasbaki an aehae kasi aelan ampowa hayza ka inokik hingha? bo:ong: pasbaki mita nonak SaySiyat noka tatini sinbil hingha soeboeh, So: hayza ka ima nonak, hiza ray aehae kapasbaki an pinaehraehraengan inaskan. oemaw: bo:ong, Say rareremean ka baba:i hayza pozimos, kilapa: ampowa oka? bo:ong: sae oewaz, ima hayza a oka, oka ka pinaalowa bazae en kakhayzae an Say kilapa: tawtawazay hayza, bi:il oka ila hini am hiya ila am ra:am. oemaw: ya:o Say kilapa: hini pozimos am kayzaeh kilapa: pakhayzae en? bo:ong: paehraehraeng naehan ka aehae ka pasbaki an, So: SaSiwa ma kayzaeh. oemaw: bazae en ima hinrai: korkoring, So: lasiwazay, mowa:i pasbaki, mobay ka Si Si ki sinamor ay? bo:ong: kayzaeh mowa:i, izi be:ay ka Si Si, sinamor, So: am komsi al hayza pinapsibai pin a apelan. Siyat: 主祭, 我有疑問? 我們賽夏族一個社團祭裡為什麼不一樣的儀式? azae : 祖靈祭祖先已清楚的交代都是一致的, 如有不同之處, 這方面他們在一社團裡商談規定什麼有不同的儀式呢? Siyat: 向天湖風氏 ( 姓 ) 有沾水禮五峰沒有呢? azae : 沒錯, 或許有, 沒有交代, 但是以前聽前輩老人 ( 亡生 ) 說, 五峰大隘居住處 ( 樟樹地名 ) 豆氏 ( 趙 ) 有過, 後來沒有, 這誰也不知道了 Siyat: 我住五峰, 對於沾水禮五峰也可以舉行嗎? azae : 一個祭祖團先協調決議後可以舉行 Siyat: 聽說出嫁婚姻分離, 如果參加祖靈祭, 可以捐糯米和錢嗎? azae : 可以來參加, 不須捐米和捐錢, 如果分配中餐時也有一份 46

54 場景 4 bo:ong ki oemaw bo:ong: oemaw sinorangi an kayzaeh ay mowa:i pasbaki? oemaw: kayzaeh. bo:ong: yako to:o ila tinal oemaeh okay wa:i, kaysa an mowa:i naehaen kayzaeh ay? oemaw: Siparay kaspengan sinpong niso nonak, So o mowa:i nonak be:ay sowiti ka sineme talobong, takita an ila ka azae. bo:ong: aehae taew an hayza ka ima masay kayzaeh ay mowa:i? oemaw: izi mina! Sitiyaw noka SaySiyat kaspengan. bo:ong: pasbaki hayza ay kakposiyanan kaspengan? oemaw: ray aehae kasi aelan pasbaki So: hayza ka pina e:san, hini howaw sili: mina siska, inosa pasbaki. bo:ong: 姑姑,kizaw 被收養女可以參加祖靈祭嗎? oemaw: 可以 bo:ong: 我三年沒來參加, 今年又來可以嗎? oemaw: 這是你自己的決定, 依祭儀習俗規定是早已被排除名份, 現你自己又來, 這種情形捐點錢和一杯酒賠罪看主祭的回應 bo:ong: 姑姑, 家庭裡有往故人可以來參加嗎? oemaw: 不可以! 賽夏族風俗是忌諱 bo:ong: 姑姑, 祖靈祭有什麼禁忌嗎? oemaw: 在一社祭團裡如有發生被誤殺害這非常嚴重事件, 最好分開各自舉辦祖靈祭 47

55 四 sepe: naehan ka hini kina:at 讀一讀 Sikita hini ay kaspengan, inaka ino an ita ka SaySiyat SaSinSinraehoe, ka baki mita ka kinra:aman sipa alowa minminaehael, kinhoepayan noka tatini ma sipalotor inimita nakhini koza kin kayzaeh ka kaspengan siboloe mita singowip mita am kayzaeh ay? ya:o aring korkoring ay raeroeran mininrowasek tabin haysani, sizaeh ay kam sobae:oeh kakiska:atan, kosa en kaspengan mita noka SaySiyat okik Sekla ya:o matawaw ila, So: honasamez lobih payraeroengaw ka tatini (baki koko ) hayza mae iyaeh sis iyakin tatoroe ka ka:i mita nonak sekla kaspengan, baki komosa: hayza mae iyaeh koma:at ka kaspengan kina:at talon roma kaka:at, hayza alnoto iya a kina:at oyaeh, lampez o haseb kaspengan kaka:aten saeboeh. ya:o be:ayen ni baki aehae ima karpa: kina:at, kita en ma an hini inosa pinaysiri: Somingozaw ay ka kina:at, ma an sibae:aehen arasen balbalayen semepe: okik ra:ami porawsi kamasa, iwa ay! mita kaspengan kin kayzaeh sae oewaz tatini mita ra:am pa alowa inimita kak i iyaeh. ay aehae sinangayan lobih kala baki, somingazaw kaspengan mita. kano kosa en pozimos? ita ampowa oka. baki maybalbalay manabih iniman, aring ri saza: ya:o makakreng ila tatoroe So: hayza howaw noka SaySiyat rima, hayza kik Sekla i: somingozaw ka ima ra:am tatini, noka to iya ma an sika:at isa sipakita naehan ka ima ra:am ka:aten ma annaehan noka roma kaka:at, tabin haysani ra:am ila sowiti komita, malno SaySiyat ma tabin sowiti malno waswasak kapayaka:i. am mayaka:i ka al alak tayla ila tapaw itol kapayaka:i mita ki kaspengan, kilwa is! 發現在這歲時祭儀的文化裡, 我們賽夏族是什麼樣一個族群, 祖先的智慧傳承給 ( 往故前輩 ) 苦勞再傳承給現代我們的子孫, 這樣文化能放棄及遺忘吧? 我至幼遷移都市居住, 直到現在, 大學畢業後有了工作, 搞不懂賽夏歲時祭儀文化我一竅不通, 有一天在空閒之餘, 回鄉探視爺爺 奶奶有人真對我說, 多學自己的語言及多瞭解各種文化, 爺爺也對我說已有人在編輯族語教材, 用雙語 族語 羅馬拼音及中文書寫共十五個單元全部編輯完成 爺爺拿厚厚一本書給我看, 一看是一本基本田調資料, 向爺爺借帶回家慢慢閱讀, 一晚閱讀中不知不覺眼角流下了淚水, 才知原來真正內涵祖先傳授給我們的智慧是為我們未來的生活前途啊! 在假日又回去鄉下指教爺爺有關文化什麼叫做沾水禮, 我們 ( 五峰 ) 為何沒儀式? 爺爺一一清楚說給我聽, 方才知其一 二, 自從那時候起開始起了興趣變認真指教連族語會話並學習, 鄉裡有本族活動請假前往參加, 不懂請教耆老, 我中文紀錄找機會不惜指教至目前認識了很多, 連會話不怕見笑和族人對話 呼籲年輕人一齊振興族語及文化吧! 加油! 48

56 pasta ay 矮靈祭 49

57 一 kita naehan 看圖想一想 50

58 1. hini mayaka:i ka hinoba:angan- 細說矮靈祭之淵源 pinapapnabih noka SaySitay hini ta ay pinapapra:iw, oka nom maelahaeng, aewhay inaz azem pakpaka alo an,ta ay masriyae ka SaySiyat. 陳述細說 ta ay( 矮人 ) 遭受族人驅趕後, 孤寂落寞的心情及 惦記賽夏人不捨之情 Ka SaySiyat komosa: kakhayza an ta ay inatomortoroe inimita ka kapatawaw tal oemaeh,tatnon,sasokayzaeh koza kin kayzaeh. 敘述 ta ay 教導我們賽夏族人農業和織布的技能, 呈現兩族 共榮共存合作的情景 Ka ta ay tomortoroe kak i iyaeh mita ka SaySiyat,ta ay tomi li lih maminkoringan noka SaySiyat,kamo alay al alak bi:i : ila. ta ay 利用教導生活技能的時機, 調戲賽夏婦女, 激起男性 族人的憤慨 al alak raroton maehraehraeng ta ay nakhini rengreng tomi li lih tayla ray kamtowaleb kaehoey ka ito tapak hinghinghae an hoeminhir o pori:in naehan noka Sama. 憤怒的族人商議設計 ta ay, 將 ta ay 經常嘻戲的枇杷樹鋸成 一半, 表面再用泥土舖成 Ta ay mowa:i ay SaySiyat ra:wak sizaeh,kinlobil may isa:a ay kamintowaleb:to,min oetoeh,ka ta ay saehae Sapok ay ralom masay ila,rosa ila nanaw i iyaeh rima ay kapayhaehila:an haw ila. ta ay 參與族人祭典結束後, 回程中經過橫跨枇杷樹上時斷 裂,ta ay 全數跌落河谷死亡, 僅存兩人 ( 一男一女 ) 生還, 逃 往東方 ta ay 開始詛咒賽夏族人 Ta ay sombil ka ka:i SaySiyat. 賽夏族人自此天災不斷 農作物欠收, 疾病橫行 51

59 2. hini pawa:i ta ay kaspengan 詳述迎靈儀式 迎靈儀式祭祖迎請 ta ay, 族人稱 :omabos, 當天上午八時至九時, 各姓氏族人長老代表聚集會合, 於祭場之祭屋, 朱姓總主祭親自以魚 蝦 酒 糯米等祭品, 共同邀請 ta ay 蒞臨盛會 ririm aenan 9 kasepean mowa:i kako Sinsinraehoe,tatini ay kawna tatini an raroton,sapang azae noka titiyon hayza tinal awan aelaw, oeson,pinobae:aeh,sinpaehpae: rima ay latar homabos pawa:i ta ay. 祭祀完畢後, 各自返回各姓氏指定地點集合, 朱姓族人當晚則以祭場之祭屋為集合地點, 每戶攜帶糯米或小米 酒等, 作為祭典費用之募款, 族人稱 mohahae:o, 表示提前在此過夜之意 sizaeh homabos kako Sinraehoe lobih ila ay kapaksa:o an,ka titiyon paspaso: aehae taew an saseme: Si Si,pinobae:aeh,rayhil ay kapasta ayan kawna tatini an hini kosa en minsa la mohahae:o. 徹夜勤練祭歌 通霄達旦, 藉以完成迎靈儀式之準 hini aehae kinroehaenan okay Sangay matol o tabin Selra: hini kosa en sizaeh ila saeboeh ka hoewaw noka mohahae:o pasta ay tinal awan. 52

60 3. monsapang ila 祭儀流程 1. So: am pasta ay ila, hini ray aehae, rosa ilas, ka Say kilapa: ki Say lamsong raereme:an wawaih ray rape: am papoe oe. 祭典舉行之一 二個月前, 必須經由南雙方隔年輪流互赴祭場舉行傳統結期儀期, 族人稱 papoe oe 2. So: sizaeh ila ma papoe oe, isa raroton maehraehraeng ila kapatawaw noka kapasta ay hini, kinita hini ray 10 ilas ma raeroton o sipanabih ila hini am monsapang pasta ay ka haehila: ki kapawka en rayhil am inay ino, pawhi:il ka kakosinraehoe hiya ama: azae ki am koza rayhil babe:ay kapawka en noka azae sinepe: o isa maehraehraeng ila naehan ka howaw, kamonhael hayno inokik payla oz paskayzaehan mita hini ray pasta ay, kayzaeh ma oka ka ima hoewis. 結期儀式結束後, 召開 祭典工作籌備議, 大致上在十月份召開, 開誠佈公動日期, 經費之籌措 推選各宗姓氏之者, 以及祭典活動應支經費概算, 並檢年祭典活動缺失, 以謀求改善, 期盼此儀活動 別出心裁, 圓滿順利 53

61 3. hini ray 10 ilas koza Say kilapa: am mowa:i saboeh ila hini ray lamsong ba:la ( a iyalaho:), hiza Sapang tatini noka titiyon nom Sompon komita nak ino ka amaehraehraeng ka pinaehraehraengan. So: nak ino tapawrowa aw mita saboeh. 十月底, 在苗栗南庄鄉中港溪畔舉行祭典前之 南北群聯合會議, 族人稱 aiyalaho:, 由雙方朱姓長老主持, 會中檢討籌備情形及應加強改善協調傳統祭儀習俗之疑難 協商機制 事宜 4. isa So: kayzaeh ila saboeh ka pinaehraehraengan, siska inosa ray kapasta ayan ma (homabos) roma:or ila ka ta ay, hini ray aehae haehila: ray ririm anan kakosinraeho, tatini mowa:i raeroton ray kawnatatini an. Sapang azae hayza ka aelaw, oeson, tinawbon, pinobae:aeh inayna:a roma:or hi (ta ay) ka inowa:i. 告靈儀式 : 祭祖迎請 達隘, 族人稱 :omabos, 當天上午八時至九時各姓氏族人代表長老聚集會合, 於祭場之祭屋, 總主祭者親自以魚 蝦 酒 糯米等祭品, 共同邀請 達隘 蒞臨盛會, 祭祀完畢後各自返回各姓氏 ( 組 ) 指定地點集合 sizaeh roma:or kakosinraeho lobih ray aehae karawlan. 54

62 5. monsapang ila roma:ol, hara: ray tisrikrika: ila ririm anan iska Sapang azae, mayaka:i ka yanyanay, ama, tasi alay ma komonkonay ka loehoeng ila haw ray latar, aroma kama matol ma miriri:i ri sa:a matol ka rara:ol kapatol. hayza tinal awan tata ray loehoeng noka yanyanay paytata en tabin kayzaeh ka pinaytata tabin aehae kasepe:an sizaeh ila saboeh ma roma:ol. pinaytata Si Si patawawen saboeh noka yanyanay taleken, noka al alak tawbonon ma:tinawbon ila, isa ki ta ay ma onhael mia ayrong somi ael saboeh. hila:an ray iyasemsem kako Sinraeho pakhayza mae iyaeh rima somater ray kapasta ayan (rape:) ka kapasi ael ka ta ay, o risa:a matol rawak naehaen zi sa:a, So: aehae kasepe:an sizaeh haw rareme:an ma monsapang ila pasta ay. pinaehraehraengan Say kilapa: rima oyaeh rareme:an pasta ay, o So: ray kilapa: hara: ima maybi:il kinroehanan Say lamsong mowa:i oyaeh rini kilapa: komita iwan na mowa:i somater hi ta ay. 迎 ( 召 ) 靈儀式 : 凌晨五時為迎 ( 召 ) 人稱 roma:ol, 此時總主祭者及所有各婦 女婿及指定之工作人員, 自祭屋內將緩緩移出祭屋外, 全體族人會集於祭屋著吟唱迎 ( 召 ) 靈歌 -- 祭歌第一章-rar 婦女們將備妥小米穀倒入 臼 中, 以白米為止, 歷時約一小時, 祭歌亦隨著結束 迎靈儀式, 打成白米後交給媳婦煮熟後仍由媳婦 各姓氏年輕人負責餅, 恭奉 達隘 後就地與族人共享 宗姓氏代表派員至祭屋將祭品集中祭獻隘, 然後大家演練歌舞約一小時, 此群祭典第一天正式開始 經雙方協議摩, 則北群組隊至南群, 北群最後一夜必組隊至北群觀摩並護送 矮靈 55

63 6.hini ray kilapa: isa kistomal ila, Sapang azae noka titiyon komitkita saboeh ka titiyon na kamamanra:an, yanyanay tal izaeh ka kapasta ayan ray raepe: somahoe ka hapoy korkoring, ima al alak homibae: saboeh ka kayba:en ratang, oemesen ila saboeh ka mae iyaeh. isa ka tawtawazay ima raewak ka titiyon kil aroma Sinraeho arasen ila ray rape: matol ka rara:ol kapatol o tabin selra: sizaeh raewak. 第一天祭典活動正式開始, 族人稱 kistomal, 由朱姓 ( 總主祭者 ) 負責指揮全體朱姓媳婦整理打掃舞場, 並在舞場內定點生火堆, 族人均穿著傳統服飾 ratang 並繫芒草, 首先由趙姓族人自祭屋內起音領唱第一章迎靈歌, 引領朱姓族人ㄧ字排開, 往舞場方向前進, 載歌載舞至第二天歌舞 ( 太陽出來為止 ) 結束 56

64 7. hini ila ray (papatnawasak) rosa kinhaewan, hini kapatol tasi alay aehae matol o ay lampez kapatol patolon saboeh, hini komosa: masziya ka in kakhayza an ka tatini kayzaeh ka in azem, tomortoroe inimita kapatawaw, akoey pinpinatawan pinatawan, o kakayzaeh saboeh o tabin iyawazwaz masangay naehan ka pinraewakan, hiza Sapang azae ki tinotatini kamalahang ka rape: miriri:i ray loehoeng paso ayo ka SaySiyat saboeh ka mae iyaeh ki ray rape: ka mae iyaeh ima mowa:i komita ka pasta ay ana Say ino ka SaSinSinraeho,hini izi i: kosa: hihiya pak aehae mita saboeh ka inazem, tasi hima, izi saewa ka pasta ay noka SaySiyat, Salawa roemae oe pakak Siyae raewak ila ki koko, ta ay. isa hini ka pina alowa pinayaka:i o isa tabin serra sizaeh.. 第二天祭典活動族人稱 papatnawasak, 歌全部第一至第十章全部反覆唱完, 詞念先祖仁德賜族人事業順遂 五穀豐收雨順 國泰民安, 至午夜零時則停止歌總主祭者及族長 ( 頭目 ) 訓示, 訓勉參給予鼓勵, 團結合作並歡迎在場所有來臨指導, 至第二天太陽出來即告結束 57

65 8. isa ila tabin kaysa an to:o ila haehila ka pinasta ay hingha ray iyasemsem raewak pasta ay, kako Sinraeho raeroton naehaen ray kawna tatini an mayna:a ka pina alowa noka Sapang azae, kama raewak tinasi hima hita ila ray raepe: am raewak, hini pasta ay ra:men am sizaeh ila pasta ay, ka SaySiyat ima tatini, al alak, korkoring, aroma, SaySay ino SinSinraeho,raewak ila saboeh, kita en hini ray aehae haeba:an mowa:i mae iyaeh,kapapama an papoti ay ra:an, ka raepe: okik la oz ila no kin haeba:an ka mae iyaeh okay Sangay o tabin serra: hini kosa en( papatnaoloraz)hini iwana am paksizaeh ino alo an,rengreng ay ka:ara kosa en hini pasta ay. 第三天的祭典活動, 仍於傍晚六點開始, 氏 ( 組 ) 聚集在祭屋聽候總主祭者指示後人們相互手牽著手往舞場進行, 因祭典活近尾聲, 賽夏族人之長老 年輕人 小孩它不同族群遊客們, 都一起牽手, 場面呈山人海, 歌舞更趨高潮, 遊客之好奇心造通的壅塞, 歌舞通宵達旦至翌日天明後即 送靈儀式, 族人稱 papatnaoloraz 詞意勸恩圓滿, 慎終追遠 58

66 9. hini ray Sepat haehila: am papa osa ila, hini ray ririm anan ae hae kasepean,tasi alay Sapang azae pawroton ka ima al alak, kosa: am rima ila komin sibo:ok ki haeh el ka sibo:ok, arasen ilahini ray raepe:, isa noka al alak papraylis ti oetoehen siboeloe ila hiza ray kapay haehila:an sizaeh ila hini ka pasta ay, Sapang azae noka titiyon mobay ka pinobae:aeh noka ta ay ka azae noka tawtawazay a oma iwan na oma alo hini ray pasta ay kinhopayan papksizaeh ki tininhaelan. o isa azae, noka tawtawazay ma pawa:i oyaeh ka titiyon, hayza ka inayna:a oyaeh, iwan na oma alo ka kin hoepayan saboeh noka titiyon, hini kosa en mari ka rinraw, mari ka kakliyabo, nom kakayzaehan mita, pak oka ka ima aewhay. 第四天的祭典活動, 大約在上午九時至十左右, 進行送靈儀式, 族人稱 papaosa 主祭者召集各姓氏青年代表指示往山上一支赤楊木, 帶回並橫架在舞場上, 採傳式由年青人合力搶折 ( 斷 ) 後, 將赤楊木後隨即丟往東方, 相繼結束整個文化祭的活動 然後由總主祭者提供 靈酒 給指定之主祭人, 以示辛勞與彼此的合作無圓滿成功, 同時趙姓主祭者隨即當面邀請族人回饋提供豐盛的款待, 族人稱 mari rinraw, 意謂 招財進寶 :, 亦表示時來運逢凶化吉, 歷時兩小時結束 59

67 10. hini ila ray haseb haehila: ila, hini kosa en bi:il ila, isa:a ray ae hae kaspe:an tabin inkomsi ael, 2, 3 kasepe:an, sizaeh ila hiza ray ba:la pasosowaw ka ta ay Sapang azae romoton ka SinSinraehoe tatini, Say lamsong,sawi ma hayza mowa:i, Sakosiza ray kapayhaehila:an ka tatini binilis pazay, sinoehoe:, tatimae, talobong, torongon ila hi ta ay Sa ila ila, pasta ay ma sizaeh ila, ma alo koko ta ay, kita kalahaeng iniya om ka SaySiyat, kakayzaehan, be:ay iniya om ka kak i iyaeh, papile awan ila ita saboeh, koe hael wa:i naehaen. 第五天的祭典活動, 上午九時至下午二時時, 赴大隘泰平部落河邊恭送 矮靈 之族人稱 pasosowaw 也是整個祭典活動的一天, 總主祭者召集各姓氏主祭之長老代體向東方 達隘 之住處送行並供奉祭品求給予族人保佑平安 豐衣足食, 此日極樂之氣氛, 嘹亮之歌聲響徹雲霄, 在依依歌聲中互道珍重再見, 後年再聚 60

68 二 alno SaySiyat 用賽夏語對談 場景 1 tayaw ki baki oemaw tayaw: So: am pasta ayilakano Sinraehoe kama itolkatitiyon? tayaw: 請問矮靈祭舉行前, 提醒朱家是哪一個姓氏長老?. baki oemaw: aring inkakhayza an pinaspengan pinaehraehraengan ka ka:i,tawtawazay nom omitol. tayaw: nom tal awan howaw noka pasta ay hiya Sapang Sompong? baki oemaw:sapang kamalaehaeng kapasta ayan komitkita sibe:ay ka Say kilapa: hsinchu siyan wonhowa iso siyaehoy kama matawaw. tayaw: a aringan pina alowa hini ka kapasta ay kasepean nak ino ka pinaehraehraengan? baki oemaw:inkakhayza an inoka ka kina:at,kinra:aman no tatini,ka oeso So: minpoengaeh ila kabolboli,sikita naehan noka moto: ilas ay 10 ilas 15 haehila: tayaw: So: am pasta ay, aring tasi alay, tal awan matawaw o sizaeh saeboeh,ka howaw piza haehila: baki oemaw: aring tal awan o tabin sizaeh,hayza to:o ilas hayza,so: monsapang pasta ay, aringroma:ol o tabin oemaw(baki ): 依照傳統是一位族內所合議認同的豆 ( 趙 ) 姓長老擔任 tayaw: 籌備矮靈祭相關工作, 是哪個單位或者是團體執行? oemaw(baki ): 由祭典管理委員會負責指揮, 並指定新竹縣五峰鄉賽夏族文化藝術協會執行舉辦 tayaw: 傳承沿襲舉辦矮靈祭祭儀, 時間上如何訂定? oemaw(baki ): 早期部落裡沒有年曆參考. 所以 ; 長老們很有智慧.. 它們是看芒草開花時節 ( 大約農曆 10 月 15 日左右 ) tayaw: 舉辦矮靈祭典, 祭儀期程從籌備工作到整體結束約多少天? oemaw(baki ): 從籌備到結束需要 3 個月. 祭典從迎靈到送靈需要 5 天 61

69 場景 2 maya ki mama maya :ka papoe oe nom pasta ay inowan ila? mama :kama ray al alihan, So: aehae a rosa ilas nom pasta ay, isa Say kilapa: kil Say rareme:an,wawa:ih ay kapasta ayan papoe oe. maya :So: inapapoe oe ila am nakino,tal awan ka kapatawawen noka pasta ay? mama : ihi,maskan ka kapasta ay haehila:,someme: ka rayhil, ki pawhi:il nom ma azae ka sinraehoe,kil nom matawaw ray kapasta ayan mae iyaeh. maya :kilapa: ki lamsong am pasta ay ila ampowa raroton a iyalahoe:? mama : aring kakhayza an hayza nanaw kak aiyalahoe:, ray Sin balihaehaen ba:la rosa Sapang titiyon azae maehraehraeng ka howaw no pasta ay. maya :So am pasta ay ila nak ino roma:ol? mama :ray rosa haehila: am pasta ay ila,sapang azae noka titiyon, pawa:i kako Sinraehoe tatini raroton ay kawna tatini an, hayza tinal awan ka ro:o, oeson, pinobae:aeh, tinawbon,roma:ol ka ta ay. maya : 祭典結期儀式什麼時候舉行? 傳統儀式過程是如何? mama : 必須在祭典 1~2 個月前, 經由五峰與南庄雙方隔年輪流互赴祭場舉行傳統結期儀式, 族人稱 papoe oe maya : 結期儀式訂定後, 是不是接著準備祭典工作? 工作內容有哪些? mama : 是的! 工作內容包括祭典確定日期 經費籌措 推選各姓氏之主祭者, 祭典期間族人分工等 maya : 五峰與南庄雙方族人祭典舉行前, 為什麼還要 南北群聯合會議? mama : 依循傳統聚集在苗栗縣南庄鄉中港溪畔舉行祭典前之協商會議, 族人稱 aiyalaho: 由雙方朱姓主祭者主持, 會中檢討籌備及協調相關傳統祭儀之協商機制 maya : 祭典舉行前, 如何準備迎靈儀式? mama : 迎靈儀式族人稱 :omabos 祭典前兩天就是做迎靈儀式, 當天上午八時至九時, 各姓氏族人長老代表聚集會合, 於祭場之祭屋, 朱姓總主祭親自以魚 蝦 酒 糯米等祭品, 共同邀請 ta ay 蒞臨盛會 62

70 場景 3 lalaw ki baki lalaw:kano kosa en roma:ol? baki:monsapang ila roma:ol, hara: ray tisrikrika: ila ririmae anan isa ka Sapang azae,( titiyon a yanyanay, ama ), tasi alay ma komonkonay ka loehoeng ila ray latar, aroma kama matol ma miriri:i ri sa:a matol ka rara:ol kapatol. hayza tinal awan tata ray loehoeng noka yanyanay paytata en tabin sizaeh ka pinaytata, tabin aehae kasepe:an sizaeh ila saeboeh ma roma:ol. pinaytata Si Si patawawen saeboeh noka yanyanay, taleken. noka am ama tawbonon sizaeh ila,kapatol ma sizaeh,hini kosa en roma:ol, isa ki ta ay lalaw:hini aehae haehila: monsapang ila pasta ay, am nakino monsapang,kano kosa en isa nay? baki:hini ray kilapa: isa kistomal ila, Sapang azae noka titiyon komitkita saeboeh ka titiyon na kamamanra:an, yanyanay tal izaeh ka kapasta ayan ray raepe: somahoe ka hapoy ka SaySiyatkorkoring, ima al alak. homibae:.ka ratang emoeseng ila saeboeh,ka ae oema: in alay kawna tatini an, tasi alay matol rawak ka titiyon arasen ray rape:,ka SaySiyat rawak ila saeboeh o tabinselra:. lalaw:hini ray rosa kinroehaenan sapang azae ki tinotatini noka rape: kano sipayaka:i? baki: ihi! noka SaySiyat kosa en (papatnawasak),saeboeh kapatol tasi alay matol ray aehae o lampez kapatol,hini komosa: masziyae ka inkakhayza an ka tatini kayzaeh ka hin az azem,tomortoroe ka howaw. kosa en papatnawasak, Sapang azae noka titiyon kil tinotatini noka ae oema: kama maelaehaeng ka rape: paso ayo ka saeboeh ima mowai: ray rape: mae iyaeh. lalaw:kosa en papanaoloraz?kano ila? baki:ay papanaoloraz, hini pasta ay ra:men ila komosa: am sizaeh ila, ana hiyahiya ma rawak ila saeboeh, okay sangay o: tabin selra: isa am papatnoloraz ila. lalaw: 召靈儀式過程與意義又是如何? baki: 召靈儀式族人稱 paksa:o 祭典前一天舉行, 凌晨五時為迎 ( 召 ) 靈, 族人稱 roma:ol, 此時總主祭者及所有朱姓媳婦 女婿及指定之工作人員, 自祭屋內將 臼 緩緩移出祭屋外, 全體族人會集於祭屋前, 接著吟唱迎 ( 召 ) 靈歌 -- 祭歌第一章-rara:ol, 婦女們將備妥小米穀倒入 臼 中, 以杵打成白米為止, 歷時約一小時, 祭歌亦隨著唱完而結束 迎靈儀式 lalaw: 祭典第一天開始時, 傳統祭儀程序內涵是什麼? baki: 在五峰族人稱 kistomal, 由朱姓 ( 總主祭者 ) 負責指揮全體朱姓年輕男士及媳婦整理打掃舞場, 並在舞場內定點生火堆, 族人年輕人均穿著傳統服飾 ratang 並繫芒草, 首先由趙姓族人自祭屋內起音領唱第一章迎靈歌, 引領朱姓族人ㄧ字排開, 往舞場方向前進, 載歌載舞至第二天太陽出來為止結束 lalaw: 祭典第二天, 祭儀是朱姓總主祭與族長頭目訓勉大眾? baki: 是的 族人稱 papatnawasak, 此夜祭歌詞意為追念先祖仁德, 賜族人五穀豐收 風調雨順 國泰民安, 至午夜零時則停止歌舞, 由總主祭者及族長 ( 頭目 ) 訓示, 訓勉參與族人給予鼓勵 lalaw: 祭典第三天是送靈儀式? 是什麼意思? baki: 是的 族人稱 papatnaoloraz 詞意勸善謝恩圓滿, 慎終追遠 63

71 場景 4 opas ki oemin opas:hini ray Sepat haehila: ka pinasta ayan nakino am papa osa? oemin: am papa osa hini ray ae hae kasepean tasi alay, Sapang azae pawroton ka ima al alak, kosa: am rima ila komin 場五 sibo:ok, arasen ila hini ray rape: sizaeh tomkaw, isa noka al alak papraylis ti oetoehen ka sibo:ok Sa siboloe ay kapayhaehila:an isa sizaeh ila saeboeh kosa en hini papa osa. opas:sizaeh ila kosa en papa osa bi:il ila, kosa en mari ka rinraw kano nay? oemin:sapang azae noka titiyon mobay ka pinobae:aeh noka ta ay a ka mari ka rinraw tawtawazay (ae oema), iwan na oma alo hini ray pasta ay kinhopayan papsizaeh tininhaelan. o isa ima mari ka rinraw azae noka tawtawazay ma minobih pawa:i oyaeh ka titiyon, hayza ka inayna:a oyaeh! Iwan na oma alo ka kin hoepayan saeboeh noka titiyon, hini noka SaySiyat kosa en mari ka rinraw, mari kakakliyabo, nom kakayzaehan mita saeboeh, pak oka ka ima aewhayan. opas: am rima ay ba:la somater ka ta ay,kosa en pasosowaw nakino ila nay? oemin:hini ila ray haseb haehila: ima bi:il ila, aring ririm aenan ae hae kasepean, Sapang azae noka kako Sinraehoe romoton ka saeboeh,sapang azae noka titiyon,kosa en am rima ila ray ba:la,ka Say lamsong,sawi,hayza mowa:i,ri saza ila ay ba:la ka tatini,tinasi sinoehoe: ka:abos Sakosiza ay kapayhaehila:an sateren ila hi ta ay. (Sa ila kosa en), isa,sizaeh ila saeboeh ka pinasta ayan. ka SaySiyat papile awan ri sa:a,koehael tapkakita naehan rini. opas: 祭典第四天送靈儀式過程繁複.. 如何進行? oemin: 對的! 族人稱 papaosa, 大約在上午九時開始至十二時左右, 進行送靈儀式 總主祭者召集各姓氏青年代表指示往山上採伐一支赤楊木, 帶回並橫架在舞場上, 採傳統儀式由年青人合力搶折 ( 斷 ) 後, 將赤楊木折斷後隨即丟往東方, 相繼結束送靈儀式整個傳統文化祭儀的傳承 opas: 送靈儀式結束後, 接著儀式族人稱 mari karinraw 內涵又是什麼? oemin: 由總主祭者提供 靈酒 給趙姓指定之主祭人, 以示辛勞與彼此的合作無間, 圓滿成功, 同時趙姓主祭者隨即當面邀請朱姓族人回饋提供豐盛的款待, 意謂 : 招財進寶, 亦表示時來運轉 逢凶化吉, 歷時兩小時結束 opas: 第五天的祭典, 是要到河邊恭送 矮靈 的儀式? oemin: 當天上午九時至下午二時至三時, 赴大隘泰平部落河邊恭送 矮靈 之儀式, 族人稱 pasosowaw 也是整個祭典活動的最後一天, 總主祭者召集各姓氏主祭之長老代表集體向東方 達隘 之住處送行並供奉祭品, 祈求給予族人保佑平安 豐衣足食, 此日極盡歡樂之氣氛, 嘹亮之歌聲響徹雲霄, 在依依不捨歌聲中互道珍重再見, 後年再聚 64

72 kakpisiyan noka pasta ay 禁忌 oemaw:ay pasta ay kano kak pisiyan? bo:ong:so: pasta ay ila mowa:i pasta ay haw ay kawna tatini an pa eseng no kakayzahan. oemaw:kawna tatini an, inak ino an mae iyaeh kayzaeh kas aboe? bo:ong:kako Sinraehoe noka SaySiyat, pinawhi:il azae kayzaeh kas abo, hayza na kama manmanabih ka howaw noka pasta ay. oemaw:kama minkoringan hayza ay ka pisiyan ray pasta ay? bo:ong:kama minkoringan So: kaposon, ima maysi: ma aewhay izi on Sapang ay kapasta ayan. oemaw:ay pasta ay am rawak kayzaeh ay matol kapatol noka amirika? bo:ong: izi o. izi patol ka aroma kapatol. oemaw:ay taew an hayza oyaeh ay ka pisiyan? bo:ong: izi a angang,sebet korkoring, aehae halapaw izi kakoring, izi a angang, izi os osa: ka bato,kil mae iyaeh SaSokayzaeh. oemaw: 祭典期間的禁忌有哪些? bo:ong: 到祭場一律綁芒草, 以避邪保平安. oemaw: 祭屋是哪些人才可以待在裡面? bo:ong: 各姓氏所推選的主祭及解惑者 oemaw: 對婦女或女人者, 有什麼禁忌? bo:ong: 生理期 ( 月經 ) 來臨時, 或者懷孕者均迴避. oemaw: 祭典期間族人除了矮靈祭歌外, 禁止唱流行歌曲 外國歌曲? bo:ong: 不可以! 除祭歌外不能唱 oemaw: 在家裡也有禁忌嗎? bo:ong: 不能謾罵及打小孩, 夫妻不能吵架打架 更不能亂擲石頭等, 彼此間互相尊重 65

73 三 sepe: naehan 讀一讀 tinasi alay noka pasta ay 巴斯達隘祭典歷史淵源 1. inkak hayza an kosa en ka pasta ay noka SaySiyat, ray Sepat kaeboehoel o hayza ila, ka ta ay lasiya a ir iri:an okik ibabaw. aelngihan,lasiya kama tomortoroe ka SaySiyat koe oemaeh ki matawaw ka kanokano kak i iyaeh 2.koSa en ta ay ima ir iri:an ma iyaeh, ray aehae haehila: ka SaySiyat kipazay ila o ray kinhaewanka (ta ay) tomoili lih, bilbilis ila ka miminkoringan isa Sahoeroe:on komita noka minatini o baei aei: ila, somizab ka malat o sia nonak ray So ian rima ray ka siyap ra:an kaklobae ihan noka ta ay, isa kosa en imatowaleb ka hito kaehoey. noka SaySiyat si:in hinghingha en kinkintanga en o pori:in noka Sama:, ka ta ay maray kinintaenga an, ka towaleb siyobaz ila noka kinsil i: o min oetoeh ila, Sahae ila saeboeh ay ba:la masay ila, baba:aw ila sa sa aeih ka tinal oemaeh oka ila katinal oemaehan, akoey ila ka ima aewhay, SaySiyat hoepay ila ka kin i iyaeh, isa:homabos ila ka ta ay, komosa: kalaehaeng ila inia om, be:ay inia om ka ima kayzaeh kin i iyaeh, isa: ray nae misan to:o kin haewan ra:awak tabin Selra, inakhini an howaw noka SaySiyat, tasilotoron ka kaspengan, poso: rosa tinal oemaeh monhael pasta ay, lampez tinal oemaeh monhael So matol, ra:men ila noka SaySiyat ka kinaelaehaengan noka ta ay ki tinortoroe an, isa: kil ta ay honsaeboeh ra awak to:o kinhaewan isa kosa an pasta ay. 賽夏族巴斯達隘 pasta ay 祭典是相傳在四百年前, 因教導族人農耕, 身高不及一公尺的 達隘 長相黝黑, 被賽夏族人稱 ta ay, 他們教導賽夏族耕耘雜物及種植農作物 在某次豐收歡樂之夜,ta ay 調戲賽夏婦女後被族人發現, 心中不悅而發怒, 當即磨刀獨自趁黑夜至深山, 將達隘與族人必經之懸崖上, 以枇杷樹幹架設之獨木橋, 砍成一半, 再用泥土浮蓋, 達隘 群途經此橋時, 因重量不勝負荷, 致斷橋墜死河谷中, 事後族人年年農耕欠收, 災害頻繁, 民生凋萎, 生活困苦, 嗣後族人為了祈求 達隘 能消災祈福, 保佑族人平安與豐收, 就在秋收後舉行三個夜晚慶祝活動 ( 太陽西下至翌日太陽出來 ) 直到目前為止, 族人仍沿襲不變之固有傳統文化祭儀活動, 每兩年舉辦一次 ( 小祭 ), 十年為一大祭, 又因族人感念對 達隘 的護佑 教導並祭慰死去很矮的 ta ay, 故時戲稱為 矮靈祭, 實際族人稱該祭典活動為 pasta ay 66

74 tinato 敵首祭 67

75 68 一 kita naehan 看圖想一想

76 a aringan inokay lohaeperi: ka tatini,inokay Sekla kosa en(ma:lakem). hini kaspengan hayza ka boehoel tinal oemaeh ila Sa: kin hoenaehnge: 早期無見證祖先獵人頭稱為 (ma:lakem), 但是後輩長老皆說不清楚事實.. 但是這個祭儀文化已經有百年之久的歷史 kaspengan hini (ma:lakem) hini ray taiwan ka SaSinSinraehoe hingha saeboeh, mowa:i ila ka aroma Sinraehoe, So: mowa:i kin haeba:an ka binsong tomi li lih, papra:iw ka ima okik haeba:an So: nak isa:a ila ma hayza ka kapa oe oe an,papikano,papi oemaeh azis, ka alepan, okik hingha kapayaka:i, yo oka ka kina:at. a aringan ima nakini o hayza ila kosa en(ma:lakem) ana nak ino ita ka minayhael kalaehaengaw mita hini kaspengan, izi ngowipani. ma:lakem 此習俗都在台灣族群中幾乎相同, 自從來了其他不同族群眾多, 看到稀少族群會被欺負, 同時還會被追趕, 就這樣引起 種種爭執, 例如為土地 為生存權 地界 為獵區, 語言無法溝通是最嚴重的主要原因, 又沒有文字, 就用武力解決問題, 不管過 去如何發生什麼事, 習俗文化我們還是傳承和保存, 不要忘記, 不要放棄 69

77 monsapang ila 正式儀式 kat enen rosa tatini, tinato ki kathethel, rosa Sapang kamalaehaeng, sempeng ka hini howaw. 祭拜當天有二位 tatini' 的靈位, 供奉者也有兩位負則相關事宜的人 isa ila o potngor ila ka haehila: mowa:i ila saeboeh ka kako Sinraehoe SaySiyat, aroma SaSinSinraehoe ma hayza mowa:i tem en ka tatini. 祭典日子到, 賽夏族各姓氏及其他族群也都前來參加 paspaso: SaSinSinraehoe mari papnaehae ka sinoehoe:, talobong, Sinpaehpae: rima ray latar hinoko, Sakosiza ray kapayhaehila:an miriri:i, tinotatini minsa la balong, isa kako Sinraehoe ila ma mayaka:i ka kapayaka:i nonak, sizaeh ila manabih, kasi aelen sihoekhoek ray ra:i o lobih kas aboe ila ray taew an. 各姓氏每人取一份奉告食物往外面溪溝邊排成一列面向東方, 由頭目先奉告, 再由各姓氏代表輪流訴說告詞, 再把食物插置地上, 儀式就此完畢回到屋內 70

78 hini ray kawana tatini an raroton. Sapang minsa la balong ka tinotatini taehoeki isa kamamaelaehaeng ila o isa hiya ila. 祭團內由頭目 祭主及晚輩, 按照年齡由長至幼依序發言, 長話短說 sizaeh ila ma pasi ael, isa kaslatar mowa:i ray kaprarotonan, kil aroma SinSinraehoe ka mae iyaeh, ma mapapnabih bazbazae ka pinpinayaka:i. isa sika:at kayzaeh ra:amen nominayhael. hini kaspengan. 祭拜儀式完畢後, 耆老移至座談室和各姓氏及長官們座談聽聽大家的建議 So: oemowaz ka kawas,homabos monposal, alno kaphoel raeroemaeh pinahiyo in alay ray kawna tatini an tinasipinahiyo rima latar ray hinoko kaphoel Sipatatono on kita en ka pinabsoeh nokahapoy. 祈晴式反覆二次提著點燃的鹽膚木和竹火把, 從祭堂內點火往外至溪溝邊打擊鹽膚木, 視拍打後火星爆發亮點有多少 monhael sizaeh lobih taewan, ray katesnenan tinasi haehae:oep, kas aebo hae:aewpong noka haehae:oep paklobih ima aewhay ka bangi ki ima ae aewhayan. 第一次儀式完畢, 一個人在門內拿著竹籩具從外祈晴進門. 那人用籩具用力往門外搧三次將想進入的惡魔撥出去 sizaeh monposal hiza ka pnahiyo siboloe saeboeh ray hinoko, isa sizaeh ila saeboeh hini howaw noka tinato. kasepean. 最後第二次動作完畢, 祭具全部丟到溪溝裡不得撿回, 這時候整個祭典程序全部圓滿結束 71

79 7.kawna tatini an 8.kathethel 7. 神龕 8. 織布雷女 ( 紅布包裹 ) 9.posi tina to 9. 敵首之籃 ( 竹編 ) 1. bekes 髮 2. kapatoki patonay 鐵片 3. kapatokiyan bato 石碤石 4. halis ka tasi alayan hapoy ae:ae 巴蕉絲絨 5. katono an ka hopay 欏紗 ( 點火種 ) 6. kalaso an baebaeha 黃藤編製便當盒 72

80 二 alno SaySiyat 用賽夏語對談 場景 1 ataw ki baki ataw: a aringan pina alowa hini ka tinato,kasepean nak ino ka pinaehraehraengan? baki: hini tinato hayza inaskan ka haehila:, paspaso: ray aehae tinal oemaeh rosa ilas lampez o haseb haehila: noka moto: pastinato pasi aelen. ataw: kamaelaehaeng kano Sinraehoe? baki: hini bine:ay noka tatini ka tawtawazay Sinraehoe nom maelaehaeng. ataw: hini kaspengan koza ila kin hoenaehnge:? baki: hini kaspengan hayza kaboehoel tinal oemaeh ila Sa: kin hoenaehnge: ataw: nomtal awan howaw noka tina to hiya spang Sompong? baki: Sapang kamaelaehaeng ka tinato hayza komitkita kamatawaw. ataw: kat enen rosa tatini ay? baki: ihi. tinato ki kathethel. ataw: 傳承沿襲舉辦敵首祭祭儀, 時間上如何訂定? baki: 祭拜的時間有固定日期, 在每年農曆 2 月 15 日 ataw: 那供奉者是由哪個姓氏? baki: 祖先是傳授給豆 ( 趙 ) 姓氏供奉 ataw: 這個文化祭儀歷史有多久? baki: 傳承到現在已經有百年之久的歷史 ataw: 由哪個組織執行祭典運作? baki: 由敵首祭祭典管理委員會負責 ataw: 祭拜當天有兩個靈位供奉? baki: 是的 敵首祭與織布雷女神 73

81 場景 2 bo:ong ki azae bo:ong: pastina to alno hila:an a haewan? azae : alno iyasemsem tasi alay bo:ong: haewan ikakoza kinselra: tasi alay pastina to? azae : ay hila:an SayboSi: o aehae kasepe:an tasi alay. bo:ong: hiya kama tasi alay? azae : ka tinotatini Sapang kamaelaehaeng tasi alay. Sapang kamalaehaeng tatini (tawtawazay)kama tasi alay. bo:ong: ay latar homabos ka tina to ma hingha Sakosiza ay kapayhaehila:an ay? azae : ihi. bo:ong: 儀式是白天還是晚上呢? azae : 是在傍晚開始 bo:ong: 晚上的什麼時候開始祭典儀式? azae : 下午 7 點開始 bo:ong: 誰負責祭儀主持? azae : 由豆 ( 趙 ) 姓長老主祭者 供奉者主祭 ( 豆姓氏 ) 專任主持儀式. bo:ong: 在外祭拜祈福時, 是面向東方嗎? azae : 是的 bo:ong: 祭祖時準備哪些祭品? azae : 魚 肉 酒 糯米飯 bo:ong: a:abos kano ka tal awan ka kapasi ael? azae : aelaw, aeyam, pinobae:aeh ki sinpaehpae:. 74

82 場景 3 taboeh ki ka:ang taboeh: So: am rima ma:lakem nak ino ka aspengan? ka:ang: So: am ma:lakem raroton naehan kala tahoeki, tinotatini, maehraehraeng hayno ka osa an. taboeh: pinaehraehraengan So: kayzaeh ila, nak ino ila ka kapaspengan? ka:ang: hayza o, pakasra:i Sapang tina to a bosi,mashapoy tomono saeboeh ka hapoy lobih ila. taboeh: ae:ae hini hapoy kawa en? ka:ang: ae! izi mina kaypaka:i hini hapoy ka pilpazay ka linaso nom ma:lakem. taboeh: hini linaso innaka ino an Soka? ka:ang: hayza kapnabih noka tatini komosa: kita naehan aehae kapatol(kakayangi ). 1. kamanra:an matol komosa: yami wa isan ka pae zoe, okik tikot maras ka ta oeloeh noka hosong. 2. minkoringan ma matol komosa: maytata kalaso on pa arasen linaso mari ka ta oeloeh taboeh: 如要去出草的時候, 有何儀式習俗呢? ka:ang: 出草之前, 首先在頭目家集合商議目標及一切事宜 taboeh: 事宜決議以後還有什麼習俗呢? ka:ang: 有啊! 取下神龕內之火器, 生火給大家點燃各一把火帶回去 taboeh: 用欏沙點火的用意是什麼? ka:ang: ㄟ! 不得不信, 這火為出草炊煮飯包用意 taboeh: 這飯包有何特別意涵呢? ka:ang: 先祖有慎重說法, 請看一首歌 1. 男人唱 : 我們出草去膽大天地不怕, 取下猿猴的頭回來 2. 婦女唱 : 椿米 煮飯, 給你們帶去取下猿猴頭, 我也有功勞啊 75

83 場景 4 mini ki atas mini: kayzaeh ka inosa mari ka ta oeloeh noka mini: 成功取下猿頭後怎麼處理? hosong taka ino on ila? atas: lobih sitiway ay katesnenan o isa sibe: ay hi balih. mini: kinbazae an ka tatini alno roehaenan pas ala tabin atas: 回來猿頭掛在門外, 傍晚交給老婆 mini: 聽耆老們說, 慶功宴至天亮是嗎? selra: ay? atas: ihi o! mini: sizaeh ila pas ala ta oeloeh taka ino on ila? atas: arasen latar askanenl ray Saka:,hayza pina iriri:i ka wawaya, borbor mini: atas ya:o bazae niso ka pinayaka:i paktikot ponlaleket ka basang hinikaspengan hayza na ay? atas: hini kinapiza an kaboehoel tinal oemaeh, hini kaspengan nanaw, So: maymayhael kaksekla an noka minminayheal. atas: 是啊! mini: 慶功完畢, 頭顱怎麼處理? atas: 置於外面骨架上, 同時插一枝稱 wawaya 和竹片作響 mini: atas 我聽你這麼說, 心裡怕怕, 全身起疙瘩, 這文化還有嗎? atas: 這已百年口傳而已, 有或許沒有, 只是文化我們要保存供奉, 讓後代有此文化祭儀瞭解 76

84 三 sepe: naehan 讀一讀 a aringan inokay lohaeperi ka tatini, inokay Sekla hini kosa en ma:lakem, kakhayza an tatini mita kasnay koko:ol nanaw kinrowasekan, hini ray Taiwan haeba:an ka SaSinSinraehoe hingha saeboeh kama alep kin i iyaeh hini kosa en ma:lakem kinbae zae an ila ka tatini komosa: nakhini, hiya am ra:am sae oewaz a oka ita ka SaySiyat akoey atomal ka kaspengan, okik rara:ami ila noka minminahael nakhara lalibo ila, yami ka kamalaehaeng hini tawtawazay, inkakhayza an pina alowa noka tatini, aring ka inowan nasiya Sekla en. kaspengan hini ma:lakem hini ray Taiwan ka SaSinSinraehoe hingha saeboeh, mowa:i ila ka aroma Sinraehoe, So: mowa:i kin haeba:an ka binsong tomi li lih, papra:iw ka ima okik haeba:an. So: nak isa:a ila ma hayza ka kapa oe oe an, papi kano, papi oemaeh azis, ka alepan, okik hingha kapayaka:i yo oka ka kina:at. a aringan ima nak ino hayza ila kosa en ma:lakem ana nak ino ita ka minahael kalaehaengaw mita hini kaspengan, izi ngowipani. 原始時代祖先稱為獵首 (ma:lakem) 後輩耆老都說不清楚 因為沒見証一直一代一代口述, 原久居住台灣很多不同族群, 都靠打獵維生, 稱為 ma:lakem 只是口傳而已, 是真是假這是完全從老人們傳說, 而且賽夏族祭儀習俗太多了, 現代搞不清楚, 都搞混在一起 像我們豆姓供奉 狩獵 馘首 不知從何時開始供奉, 誰能印證事實來源 這 ma:lakem 習俗在台灣族群都相同, 自從來了其他不同族群人家勢多, 看到稀少族群會被欺負同時還會被追趕, 就這樣引起種種爭執, 為了甚麼? 例如為土地 為生存權 為獵區, 語言無法溝通是最嚴重主要原因, 又沒有文字, 就用武力解決問題, 不管過去如何發生什麼事, 習俗文化我們還是傳承和保存, 不要忘記, 不要放棄, 作為一個紀念吧! 77

85 78

86 oemowaz ka kawas 祈天祭 79

87 一 kita naehan 看圖想一想 kaysa an hini to:o ila haehila: mam oemowaz ka kawas ka SaSinSinraehoe mowa:i raroton risani saeboeh 今天是祈天祭第三天, 各姓氏在這裡齊聚 balong pa alowa pakalaehang ka tatini paskayzaeh be:ay ka kin i iyaeh ni ya om saeboeh ka SaySiyat, hini ay aehae tinal oemaeh 祈求祖靈讓我們族人在這一年裡 kakayzaeh a saeboeh ka pinpinamowa an ki pinatawan haw ay raehoeran am matawaw ma kaliyaeha saeboeh 五穀豐收, 風調雨順在外工作的人順利 ka kinaebaehaen korkoring iyakaliyaeh, aehae taew an kinsiyae saeboeh ma alo ila ka kinalaehaeng noka tatini 子女健康成長, 家庭和樂, 感謝祖靈的保祐 80

88 hiza ray kawna tatini an tiniway kala hayza ka siloe kiko noka heklaw inaskan. 祭屋內的包袱裡有貝殼 虎尾 monhael raroton rini ray kapararotonan So: raroton emleb ka katesnenan isa somi ael ka inomo ho:ol noka Sawan, pinaskayzaeh okay timae ki ilralom 第一次的聚集, 所有的人進到裡面, 門需關閉, 大家吃著由潘家男士做出的糯米糰, 不得配菜, 更不可喝水 1 8 monposal raroton rini ray kapararotonan hingha emleb ka katesnenan somi ael ka inomo tata okay timae ki ilnralom 第二次的聚集, 吃的是小米飯糰, 此時一樣關門, 不得配菜不可喝水 kawna tatini an noka raeroemaeh tinaew an 1.hapoey sinahoe 2.raeroemaeh kasahoe en 3.kabat kasae:ngan 燒火 用竹子燒火 凳子 4.binlengan 5.kala 6. ima tatini haehae:aep 牆壁 籃子 舊的竹篩子 7. ima tatini loehong 8.talka: 老的臼 桌子 3 monto:ol raroton rini ray kaprarotonan kahiya tal awan ka aeyam sipasi ael ila oka ila ka kasi alen. 第三次的聚集, 吃前一天所準備的豬肉無其他食物, sizaeh ila somi ael makakpoeh lobih ila to:o haehila: ila sizaeh oemowaz ka oewazan ka kawas hini. 享用完畢便各自離開, 完成了這三天祈天祭典 81

89 ka tata ho:ol paytata en ila ay loehoeng 2.hemenek ka tata (noka ae aey heneken ) 1.ka ho:ol seng:en naehan ay ralom. 2.hompong ka tata (ho:ol) loehoeng 2.kaehneken tata 3. aso 4.kaSolSolan 5.sinolSol tata 6.sinolsol ho:ol 7.balayan 8.waehae:aen 9. hinpong ho:ol 臼脫梗的小米杵烘烤處要烘的小米要烘的糯米鍋子蒸桶蒸的糯米 10. inoemo ho:ol 11. ma asay 12.saSoehoe: 13.biyae noka likar 14.tata 15.siloe 16.hakeb 飯糰內臟竹籤野桐樹葉小米貝珠竹篩 82

90 三 alno SaySiyat 用賽夏語對談 場景 1 oemaw ki bo:ong oemaw : ita inowan am oemowaz ka kawas.nay? bo:ong: monsapang aehae tinal oemaeh monhael oemowaz, kita en ka kawas ka pinpinamowa am hoenaehnge: okay oeraeli: pinamowa an a:yaeyoe,masay o. akoey atomal ka ae oerael ma pakbo:ok isa komita ka haehila: oemoewaz ila ka kawas. oemaw : hini oemowaz ka kawas piza ka haehila: am rayno ka oewazan? bo:ong: am to:o haehila : aehae haehila: rima ba:la ray Sinbalihaehan a iyalaho:, aehae haehila: kala oebay a taboeh raya kinobato an ka kinosasbong ba:la palbaboy, aehae haehila: ray kapangasan kawna tatini an ka oewazan hini ka Sapang howaw. oemaw : hini ka kaspengan kano okik hinghae ki aroma kaspengan? bo:ong: to:o haehila: ano hila:an mapatawaw hayza ka ima ae aewhayan izi bilis ka ralom,bi:il ila ay to:o haehila: So: komsi ael okay timae ka tatimae. oemaw : kakhayza an hayza to:o Sinraehoe Sawan kas ames Sawan komosa: aehae taew an ay sae oewaz ay? baki : sae oewaz lasiya aehae taew an saeboeh. oemaw : 我們什麼時候會舉行祈天祭? bo:ong: 原則上一年一次祈天祭, 種植的農作物久不下雨枯死, 下了非常多的雨讓所種的植物根腐爛, 此時確定日期便要舉行祈天祭 oemaw : 祈天祭舉行幾天? 要到哪裡舉行? bo:ong: 祈天祭要舉行三天, 一天在東興村河邊商討祭典事宜, 一天在風德和家上面的河邊水流交會處殺豬, 一天在大湳祭屋是最重要的儀式 oemaw : 這祈天祭儀是什麼? 和其他祭儀典有什麼不同? bo:ong: 三天都是在白天舉行 禁忌是不可以碰水 第三天祭典用餐不可配菜等等 oemaw : 以前三個姓氏潘家. 根家. 錢家是一家人是真的嗎? bo:ong: 確實, 他們都是一家人 83

91 場景 2 kizaw ki baki kizaw : So: am oemowaz ka kawas ila hayza ay ka kama tomin itol? baki hayza aehae tatini minrakes raro:o aboy a bawnay(kama) rima kala azae tomin itol. kizaw : sizaeh tomin itol bi:il ila am kano ila howaw? baki tomin itol kayzaeh ila lobih rima ila parhaep, hiya am tasihakeb tasira:abos. kizaw : sizaeh ila parhaep hiya am pakra:am ka kako Sinraehoe? baki ka Sawan mayaka:i ila kako Sinraehoe. kizaw : aring inkakhayza an SaySiyat hiya kama maelaehaeng ka kak a oewazn. baki aring inkakhayza an Sawan kama maelahaeng ka hini kak a oewazan. kizaw : 祈天祭時會有人來提醒祭期嗎? baki 是的, 有位章姓到潘家主祭家提醒日子 kizaw : 祭期決定後做什麼工作? baki 決定以後就去請示巫師, 選擇祭品及誰提竹籃的人選 kizaw : 請示巫師後, 由誰告知各姓氏族人? baki 由潘姓通知所有各姓氏的人 kizaw : 祈天祭自古由哪個家族維護 baki 自古由潘家專責維持此祈天祭 84

92 場景 3 koko ki yanay yanay: koko oemowaz ka kawas inowan ila? koko : ray hini kasangayan aras ka korkoring laloehay. yanay: kamonhael pasta ay hini tinal oemaeh soebae:oehay ka oewazan? koko : am soebae:oeh to:o haehila: yanay: koko yanyanay am kano kapatawawen? koko : ini posal haehila. palbaboy an Sawan na yanayan tal awan tikinsi ael ka kasi aelen noka ima mowa:i kako Sinraehoe. yanay: koko mahoero: ayna So o kakhayza an ray lolongan noka kaehoey mashapoy pilpazay tomalek ka tatimae kinhaeba:an ka mae iyaeh.haysani hingha na ay? koko : ihi! haysani ma hingha. yanay: 婆婆, 祈天祭什麼時候? koko : 在星期天, 也把小孩帶回來學習看一看 yanay: 去年有 pasta ay 今年祈天祭舉辦大祭嗎? koko : 今年是大祭三天 yanay: 婆婆媳婦們要做哪些工作呢? koko : 第二天殺豬儀式, 潘家媳婦們要準備食物給參加各姓氏的人 yanay: koko 記得以前都是在河邊野炊, 還要準備燒火洗米煮飯. 煮菜好熱鬧喔! 現在還是一樣嗎? koko : 是的, 現在還是一樣 85

93 場景 4 lalaw ki mama lalaw: mama oemowaz ka kawas am kala hiya? mama : ay ray in kan oemaw a ta:in taew an kaprarotonan lalaw: : 叔叔, 祈天祭在誰哪裡舉行呢? mama : 在蓬萊村的大湳山上潘金旺的家裡 paskayzaeh. lalaw: ka oewazan ka kawas kak pisiyan hayza ay? mama : izi atmal pona:is ka ralom. lalaw: sa sa ih tinal oemaeh hayza ka oewazan ka kawas ay? mama : ihi So: hayza ka pasta ay, hinika oewazan ol ola an, So: oka ka pasta ay, oewaz kawas soebae:oh. lalaw: sizaeh homabos latar ampowa pa ae aew lobih? mama : kako Sinraehoe ae aew lobih ray kaprarotonan emleb ka katesnenan siktikot parakep ka habon. lalaw: 祈天祭最大的禁忌是什麼? mama : 就是不要碰水 lalaw: 每一年都有祈天祭嗎? mama : 是的, 如果巴斯達隘時, 祈天祭會舉辦小型的祭典, 如巴斯達隘沒舉辦時, 祈天際就辦大型祭儀 lalaw: 祈福儀式以後為什麼大家用跑的回來? mama : 各姓氏族人全都用跑進聚會所, 關起門不要讓惡魔抓到 86

94 五 sepe: naehan 讀一讀 oemowaz ka kawas potngor ila haehila: ya:o ima ray korkoring ina komita ka mae iyaeh rima some:me ka pazay tata, kilapa: ma osa en oyaeh, mayhini kankaepoekaeh,sineme: kita en haysiya papnae hae binotoe, pinama nasiya ray rae rae em hemeken noka binke:,hopong hemeken pinama hiza izi mina pakita ka kawas. So: hiya inatomiyaw hiya rengreng ray taew an ay ayaehan mowa:i mobay ka sinamol sipayaka:i ka tatini, pa alowa pakalaehaeng pakaliyaeh haysani kosa en rima ray ba:la emlet ka kak ayaeh oka ila i: lohaepor., hini emlet ka ba:la inokik bazae ka tatini manabih,ka hini kaspengan haysani ka minaehael okik Sekla ila hini ka kaspengan,paspaso: aehae tinal oemaeh mowa:i rini raroton, ka tatini ma Sasisingozaw inokik bazae yako ka hini kakhayza an kawna tatini an sa sa ih ka haehila: sa hoe on ka hapoy. haysani oka ila ka kaehoey, isa ano raeroemaeh ila simari ka ima karpa: kayzaeh Sa hoe on hayza kasbol mintohoey kayzaeh ila. 祈天祭期到了, 我在小孩的時候, 曾經看過去募捐糯米 粟 五峰也有去募捐從鵝公髻山小路 募捐回來看起來一把一把很多他們用竹簍背著, 用皮革或帆布覆蓋 背著東西絕對不要露天, 否則祈天無效 如有犯禁忌, 來到時, 捐點誠意給主祭向祖先告知即可 誰在家經常生病的, 前往捐誠意祈求平安 現在有關到河邊堵住疾病, 從未見過了, 這堵住河流我從未聽老人們談論這個祭儀文化, 後代的人將不懂得這文化, 每年長輩們到此集會時, 會互相詢問, 我很少機會聽到 以前祭屋裡每天要生火 現因木柴難找, 改用燒孟宗竹較厚, 有冒煙就可以了 87

95 88

96 karang 龍神祭 89

97 一 kita naehan 看圖想一想 tatini maras ka aehoe rima oemalep. 長老帶著狗到山上打獵 aehae ila haehila: oemalep.sakita en aehoe ampowa komonsoso lobih ila 經過一天的打獵, 發現狗怎麼會退縮往回家的路走了 sakita en tasibalbalayen,nakhara: ae:em kita en o: nak ka taetae aeng kik ra:ami kano isa:? 仔細觀察, 像穿山甲又像蜥蜴不知道是何物? nakhini tatini komosa: izi ila alep lobih ila 像這樣徵兆, 老人家說過不要再去打獵 90

98 kakhayza an noka SaySiyat hayza saeboeh ka itiro an 賽夏族傳統家屋都設有烤火室 isahini noka kamatawaw oka ila i: paskayzaeh kosa en ka itiro an ray hatas ila nanaw hayza 因在因應現代化建築許多家屋不在設烤火間目前只有工寮才有設置 3 kakhayza an ka minkoring an So am tomnon minsala mitiro pakhawhoel ka hima ae aey 以前的婦女織布時要烤火, 不然手腳會凍僵 ka bae:aeh aebo ma kayzaeh paparang ka aewpir rokol ma kayzaeh hebengen noka aebo no rim aenan kasihapoyan 烤火的碳灰不但可以烤地瓜 芋頭, 餘燼可以待早上時做早餐用 1. ka itiro an 火堂 2. hoko 織布箱 3.wawatoS 木槍 4.takil 背簍 5.talkaeh 背板 6.kalari 葫蘆 7.paepae et 竹筒器 8. malat 柴刀 9.bosi 信物籃 10.zazi:iz 篩米器 11.sinolSol 燻過 12. hapoy 火 13. bato ka irongan 石柴 14. siyopan 水壺 15. kabat 板凳 16. a apis 竹夾 17.hahiyop ka hapoy 吹筒 18. ngo:o 野豬骼 19. ayzab 竹籩 91

99 二 alno SaySiyat 用賽夏語對談 場景 1 kalih ki oemaw: kalih : hini karang tanisowaw kama alep lobih taew an nak ino nay? oemaw: noka tatini Sa leben ray kawna itiro an kalih : kita en hini karang hayza ay ka inak ino an okik hingha? oemaw: hini karang ka basang mina kayzaeh ma ol ola an soebae:oeh sisahoe ka hapoy pa itiro on kalih : hini karang kano kasi aelen? oemaw: karang kama si ael ka aboe kalih : hini karang rayno mae rem? oemaw: hini karang papa remen ay oko kalih : 這 karang 跟隨獵人回家, 怎麼樣了呢? oemaw: 被長老關在烤火間 kalih : karang 看起來有何不同? oemaw: 這 karang 的身體可變大變小, 老人家晚上會生火烤火 kalih : karang 吃的食物是什麼? oemaw: karang 吃火灰 kalih : 這 karang 睡在哪裡? oemaw: karang 是睡在織布機箱裡 92

100 場景 2 itih ki baki itih : karang kakhayza an inaka ino an Sinraehoe itih : 以前 karang 最早由誰家供奉? inatasi alay komalaehaeng? baki : ka Sawan komalaehaeng. itih : ka karang ikakoza ila tinal oemaeh kinalaehaengan baki : 最早由潘家供奉 itih : karang 由潘家供奉多少年? noka Sawan? baki : kaboehoel o hayza ila tinal oemaeh. itih : kakhayza an tatini am powa komosa: So: amaskan baki : 大約有百年了 itih : 以前老人家為什麼說放下背上的柴時不要出聲音? ka pinama kaehoey pakhayza ka singaw? baki : paksekla ka karang. itih : kakhayza an hiya okay paka:i ka karang am baki : 因為怕嚇到 karang 他會生氣 itih : 以前曾聽說對 karang 不敬者會如何? nak ino? baki : am hayza ima aewhay howaw,pakpasay kama baki : 將會有不好的事發生, 或出人命 iyaeh. 93

101 場景 3 lalo ki koko lalo : kakhayza an ka tatini nak ino mashapoy? koko : bae:aeh hobongen noka aboe okik pazeng. lalo : tatini rim aenan min itol kano ila sakita en? koko : sakita en aboe hawka ila. lalo : piza ila ka hahila:? koko : to:o ila hahila: lalo : bi:il kano ila kas oehaz somi ael ka aboe? koko : iwa hiza karang pa:a aboe lalo : 以前老人家是怎樣生火? koko : 木炭可以用火灰埋, 不易滅火, 則可升火 lalo : 早上老人家起床發現了什麼? koko : 發現火灰不見了 lalo : 多少天了呢? koko : 三天了 lalo : 後來發現是什麼東西吃了火灰呢? koko : 原來是 karang 吃了火灰 94

102 場景 4 tayaw ki baki tayaw : kinbaza an komosa: karang noka Sawan si:in rosa ta oeloeh o kiko: sae oewaz ay? baki : ihi ta oeloeh sibe:ay ka minatini kiko: sibe:ay ka minayti tayaw : ka basang noka karang pa ila ino on ila? baki : baza en komosa: ka ta oeloeh noka minatini arasen ilaha:w ay rareme:an rowasek ila. tayaw : isahini, ka kosa en karang.ta oeloeh ki kiko: paklalazemen ila ay? baki : ihi ray monae:hae o rosa tinal oemaeh noka karkarang Sinraehoe pinak lalazem ila hini kaspengan. tayaw : haysani kakra:man ka kinrowasekan ray no ila? baki : haysani kosa en karang ni itih a ta:os arasen ay raehoeran kalaehaengen. tayaw : 聽說 karang 由潘姓傳給夏姓時有分頭部 尾部是嗎? baki : 是的, 頭部分給哥哥 尾部分給弟弟 tayaw : 分開的 karang 分佈於哪裡呢? baki : 聽說分到頭部的哥哥從藤坪往北埔內坪處定居, 分到尾部的弟弟往東河處到向天湖後方居住 tayaw : 現在 karang 頭尾部分已經整合了嗎? baki : 是的, 在民國 92 年時與南江村的解姓整合 tayaw : 目前唯一有 karang 的足跡的地方在哪裡? baki : 在頭份興隆里由供奉 karang 的 itih a ta:os ( 夏茂隆 ) 家裡 95

103 三 sepe: naehaen 讀一讀 kakhayza an noka tatini pina alowa kaspengan hayza saeboeh pin a apol ray kako Sinsinraehoe,haysani ka ima al alak korkoring So: singozawen mina oka i: Sekla,ka tatini okay papnabih pakbaezae ka korkoring inakhini an kin kayzaeh ka kaspengan mita izi ngowipani, pasilotorani ka minminayhael. aring kala Sawan ka hini howaw Sipalotor ila ray lampez minayhael (10) hi itih a ta:os hayawan ima maelaehaeng, itih a ta:os ka hin karang arasen bowaw ilahaw raehoeran, hini karang siro:o kosa en baki Soro:, hayza ka Sinraehoe noka SaySiyat okay siwa somiwa ma hayza nakhini baki Soro: rima ila ray raehoeran am kayzaeh a aewhay? kitkita ila nonak ka minahael, haysani baki Soro: sipakalaehaeng hi itih a ta:os pa onhaelen ki samiyan,paspaso: aehae tinal oemaeh aehae ilas Sam iya o haseb haehila: noka moto: kapatabiran. 古代祖先傳很多優良文化分配給所有賽夏族各姓氏, 現代年輕小孩甚至中年人, 如問起 karang, 這祭典都陌生不知道, 家長疏忽平常不給年輕小孩, 像這個好的習俗文化絕對不要放棄或遺忘, 最好代代相傳 自從潘姓傳給第十代夏姓茂隆負責供奉後, 便將 karang 帶到平地取名 baki Soro:, 當時有些族人有反對的, 有的不反對覺得不該將屬於傳統的文化帶到平地, 像 karang 遷移都市是好? 是壞? 後代人自己看 現在 baki Soro: 被供俸於苗栗縣頭份鎮興隆里五福龍賽宮裡, 每年農曆元月 25 日為祭祀的日期 96

104 baki bo:ong 風火烈始祖歷代先人 97

105 98 一 kita naehan 看圖想一想

106 raeroton naehan 1. ka tatini minasa:eng ay kabat mapaehraehraeng ka howaw. 2. oemaw a taro azae kama maelaehaeng hini tatini, tasi alay mayaka:i. 3. paspaso: tinal oemaeh noka moto: izi ngowipani. hiya hayza ka payaka:i payaka:i ani tapaehraehraeng. 4. bi:il, azae komaehos aehae powawan pinobae:aeh sibe:ay ka tatini, o sizaeh ila. 1. 長老坐小板凳檢討事宜 2. oemaw a taro 主祭供奉此祖先, 主祭先向大家報告事情 3. 每年農曆二月二十日大家不要忘記, 誰有意見請提出檢討 4. 最後主祭掏一碗酒敬長輩 ( 老人 ) 就結束了 99

107 monsapang rima homabos sizaeh patabir ka tatini ila, am homabaos ila ay latar. Semepe: naehan ka mae iyaeh nom rima latar homabos. kako: Sinraehoe monsapang ay al alipa an sakosiza ay kapayhaehila:an homabos ila. 祖先祭拜完畢接著到外面祭祈福 先清點姓氏人數備至外面祈求 ( 福 ) 祖靈 各氏代表正式在杉木林裡全體向東方祈祖先 ( 靈 ) 庇佑 100

108 kita naehan 1. baki bo:ong hini tatini annoka baba:i Sapang inkakhayza an kabaki tatini. 2. hayza aehae tatini, baba:i ispi komosa: haw ay koko:ol Sa, hayza mita tatini raro:o baki bo:ong. 3. pawa:i ila saeboeh ka tatini, baki Soro: raroton sipaehraehraeng ka hini howaw. 4. kayzaeh ila ka pinaehraehraengan, mayaka:i ila ka kako Sinraehoe nom rima ba:la palbaboy homabos ka tatini. 5. hini tatini hi oemaw a taro ma azae Sapang maelaehaeng. paspaso aehae tinal oemaeh 1.20 haehila: noka moto: kapatabiran haehila:. 6. pina alowa noka tatini pinotoy ay kala noka oeway tinnon inaskan kayni atomal pakita ka mae iyaeh. 1. 這個 baki bo:ong 往上追溯是風氏之始祖歷代先人 2. 有一位風姓耆老作夢說 : 在那遙遠高山上有叫 baki bo:ong 名字, 他是我們的始祖 3. 邀請所有耆老和 baki Soro: 主祠人為此事舉行討論會議 4. 經決議擇日期通知各姓氏至河邊宰豬祈福 ( 求 ) 在天之祖先 ( 靈 ) 保佑全族平安 5. 現由 oemaw a taro 擔任主祠供奉, 每年農曆元年二十日祭祀日期 6. 祖先有傳承珍貴信物裝在藤編籃, 目前置於龕內供奉, 平時不許給人隨意觀看 備註 baki bo:ong 莫名風火烈訪問 oebay a taboeh 一問三不知 baki bo:ong 配偶 koko away: 生兩男長男 :bowa a bo:ong: 早逝尊稱神仙次男 : oemaw a bo:ong: 他的事蹟經長時間的流傳渲染已經神化了 目前在向天湖空地設立土地公祠 101

109 二 sepe: naehan 讀一讀 kabaki bo:ong hini tatini noka baba:i a tatini, hini oemaw a taro ina manabih. komosa: hayza ila haseb kaboehoel tinal oemaeh o hayza. hayza oyaeh ka pina alowa haw ay bosi inaskan, pinotoy tinabo ay tinnon oeway, kano atomal ka pinotoy, oemaw a taro komosa: akoey sinraehoe kin ra:aman ma an siloe nanaw, ka tatini kayni pa altikal sikita, ya:o kamaelaehaeng ma inokik kominita, yamiso: am pasi ael ka tatini mowa:i saeboeh haeba:an, kapatabir siska inaras talno moto: patabir, sizaeh ila pasi ael ka tatini, rima naehan latar homabos oemowaz ka kawas, ka mae iyaeh onaray taew an saeboeh, izi kita si oewaz ka kawas, emleb ka katesnenan, hinoehaes, ka azae makhoepong, homibae: noka binke: okay pahila:. oemaw a taro komosa: So: am kas aboe ay ima SaSo tinaew an taew an, amaras ka tatini izi pahila: hemek noka binke:, hoepong. sizaeh ila oemowaz. hoemaewaeh ila ka katesnenan, isa papnaehae inomo sinpaehpae somi ael ila, hiya kamarae oe ma roema oe ila oyaeh, So: hiya hayza ka howaw ma kayzaeh minsala lobih. aroma miyalatar naehan ri saza. 風氏祖先叫 bo:ong tatini ( 風火烈 ), 口述者風秀雄主祭, 這歷史已五百餘年之久, 有傳承之信物用紅布包裹裝在黃藤編製四方形籃子裡, 包裹裡不知是什麼東西呢? omaw a taro 說裡面有好幾樣, 依我所知有一樣貝殼 (siloe ) 而已, 因為前輩交代這些信物不許任何人看, 生為我供奉者也沒見過, 祭祀日大家都會來拜拜, 而且自帶供品依漢人方式祭拜 拜拜完畢先到外面傳統祈福, 接著再祈天祭, 所有的人都到屋內不得有人在外面走動, 儀式中也不讓人觀望, 會影響天氣整個祭儀 祈天儀式把門窗全都要關門, 主祭穿著獸皮衣, 披衣外套搭在肩上不要給太陽照射進行祈天祭, omaw a taro 又說,tatini 換入新房子, 在行走路程不要曝陽光, 拿一塊乾淨的披肩, 皮衣遮蓋 祈天祭完畢回屋子裡把所有門窗打開, 然後大家就緒每人一個糯米飯糰用中餐, 有人要喝就喝, 有要事可以先離開, 其餘當下邊吃邊聊天, 再各自賦歸 102

110 三 alno SaySiyat 用賽夏語對談 場景 1 tayaw ki oemaw tayaw: omaw, baki bo:ong hini tatini piza ila tayaw: oemaw, 這祖先 bo:ong 年代歷史多久了? tinal oemaeh nay? oemaw : kamamaelaehaeng azae komosa: haseb kaboehoel oemaw : 供奉者主祭說, 已有五百年的歷史了 tinal oemaeh ila. tayaw: pinotoy ka siloe hayza na ay ka kano? oemaw : kiraeh! ya:o okik ina kominita tayaw: ka SaySiyata kaspengan pinotoy askanen saeboeh tayaw: 包裹裡除了貝殼外, 還有什麼? oemaw : 不清楚! 我從未見過 tayaw: 賽夏族的祭儀信物包都用黃藤編製的籃子嗎? ay oeway tinnon kala ay? oemaw : ihi o! ka oeway okay aewraei:, haboeso. tayaw: hini kaspengan So: am patabir alno hila:an a oemaw : 是呀! 用黃藤不容易被白蟻啃食和不易腐蝕 tayaw: 這個祭儀如要祭祀利用白天還是晚上呢? roehaenan? oemaw : alno hila:an. oemaw : 利用白天 103

111 場景 2 bo:ong ki oemaw bo:ong: oemaw, akoey mita kaspengan So: hayza ka howaw, baba:i. lasiya siska inaras ka kapatabir nay? oemaw : yami talno pina alowa nanaw noka tatini, nakhini. bo:ong: oemaw, moyo ka baba:i haeba:an ay ka mae iyaeh? oemaw : haeba:an o! So: mowa:i saeboeh monaseb hayza ka bo:ong: oemaw, 我們有很多的文化祭儀, 如舉辦活動風氏為何自行攜帶供品呢? oemaw : 我們依祖先傳承執行祭儀, 就這樣 bo:ong: oemaw, 你們姓風有多少人? oemaw : 很多, 如果全部到齊有五十有餘人數 mae iyaeh. bo:ong: So: am patabir ka hini tatini (baki bo:ong), aroma bo:ong: 如要祭祀 baki bo:ong 其他人可以來參加嗎? kayzaeh mowa:i ay? oemaw : kayzaeh, So: kas aboe ay kawna tatini an talsapal naehaen. bo:ong: hini baki bo:ong rosa korkoring kamanra:an, ka miniyti talka pakong sae oewaz ay? oemaw : ihi! ka pakong tinaew an haw raremean kala oemaw a taro kabih oemaw : 可以, 如要進入祭堂內先拍肩即可 bo:ong: 風伙烈生有兩位男孩, 次男設有土地公神是真的嗎? oemaw : 是! 土地公設在向天湖風秀雄周邊處 104

112 場景 3 tayaw ki oemaw tayaw: sizaeh pasi ael ka tatini hayza na ay ka howaw? oemaw : hayza na o! am rima naehan latar homabos. tayaw: So: am oemowaz ka kawas kayzaeh ay rima komita? oemaw : izi o! kayni sikita pisiyan. tayaw: hayza na aehae ma an hasa en, pinahiyoe kaehoey a kano? oemaw : ay! hiza kaehoey noka kaphoel. tayaw: 祭祖完畢還有什麼事情嗎? oemaw : 還有唷! 接著到外面祈福 tayaw: 如舉行祈晴雨時, 可以跟著去看嗎? oemaw : 不可以唷! 不許觀看忌諱 tayaw: 還有一件事我不懂, 點燃當火把的是什麼樹名呢? oemaw : 唉! 那是一種鹽膚木 105

113 場景 4 bo:ong ki oemaw bo:ong: oemowaz ka kawas kayni sikita bazae en pinayaka:i kano Sa nay? oemaw : o! o! komosa: azae ila, am nak kaphoel bo:ong: 祈晴雨儀式是不讓人看, 聽到有念詞語裡說 什麼呢? oemaw : 喔! 喔! 說放晴吧! 像鹽膚木爆炸火星明亮 pinobsoeh ka iya tilka:. bo:ong: ㄨㄚ! ima nonak hini kaspengan, koehael am bo:ong: 哇! 好神奇的文化, 明年還會舉辦嗎? hayzana ay? oemaw : paso: ray tinal oemaeh 2.20 noka moto: izi ngowipani. bo:ong: hayza mae iyaeh komosa: patabir kabaki bo:ong kayzaeh noka tinawbon sae oewaz ay? oemaw : izi atomal laloehay, anoka sinpaehpae:. bo:ong: pinahiyoe hiza kaehoey a kano? oemaw : ay! anoka kaphoel a kaehoey oemaw : 在每年農歷二月二十日舉辦不要忘記 bo:ong: 有人在說, 祭祀 baki bo:ong 時可以用糯米糕祭拜? oemaw : 絕對不要開玩笑, 請用糯米飯是對的 bo:ong: 點燃的火把是什麼樹名? oemaw : 是一種叫鹽膚木 106

114 biwa 雷神祭 107

115 一 kita naehan 看圖想一想 kawna tatini an naktalobon 1. 貝殼 2. 各式各樣類似琉璃碎片 3. 面會發光之物 4. 木炭 5. 閃閃發亮之類似星星 6. 骨骸物 7. 閃電 8. 叢林裡尋獲雷神處, 有塊平面大石頭, 人一坐上去時 108

116 109

117 1. piyan piyan:hini ayanpiyan okay rilangi(90cm 30cm) So: wilwileng nak biwa ka singaw Sa. 薄片不銹鋼白鐵皮軟性, 祭祀儀式使用往前搖扇作響聲, 表示轟雷交加之意 2. konon:so: siskon ay ra:i ka oemaeh mantete: lomaliw Sa,ka wasal ralom pa:koway tisrakis ka ralom,yo nom komonriri ka ima ae aewhayyan habon ki kak ayaeh. 黃色鐵鎚 : 1 往地上猛力搥打, 讓整個土地震動, 而且地震引起海嘯, 威力非常大 2 可壓制惡魔及驅除病魔等 3. iyasam(lalahae:):pinna alowa ima olola an,ay oem oem aehan so: tomobiwa hini iyasam tasi alay somiksik,komilmaeh,siskong ka patonay sinngaw sikpeleng,pakngiyo ka ngepen aehae pinayaka:i pakbayos Sa. 黃色斧頭 :baki biwa 交代小型斧頭其功力不小, 在此地球裡如雷聲交加響起, 斧頭自動砍樹雜草植物都被伐多寬, 如往地上或鐵硬打擊其聲音, 耳聾齒酸感覺 還有會引起颱風 4. ima saesaemoehan patonay:nom emlet ka palomikas biwa,so: sokonon oka ka sinngaw toy ini mita aewhay SaSo sobae:oeh toy inimita kayzaeh Sa. 黃色尖鑽 :: 其作用功能制止閃電, 做法尖部指向閃電處之方位, 做打擊動作, 音大象徵吉祥預兆 5. (2,3,4,)to:o se:nge:en ray ralom,hini ralom pa oeraelen Sa hini ralom izi i: pababe:es somae:aeh,siksomibo: Sa. (2,3,4,) 前三樣法器祭拜前, 必須經泡水, 水是代表雨水, 盆內的水不能隨便傾倒, 會引起水災 110

118 6. ratan: 1 So: am pasbaki biwa kahibae:en. 2 hayza ae aez noka kowaw. 3 hayza aehae minkoringan korkoring kama pahibae:. 4 kamanra:an kama bilis ka piyan piyan. 祭祀服飾 : 1 傳統服無袖長衣, 平時不能穿, 僅於儀式祭拜才可使用 2 老鷹翅膀, 平日約上午 10 點左右, 在該上空尖叫, 其意保祐全族人 3 祭拜時由女孩負責給主祭者穿著傳統服飾, 男孩提著白鐵皮 (piyan piyan) 7. hini baki biwa ay 2003(92) tinal oemaeh noka moto: 4,18 haehila: pasa:engen,hapoy ay ririm anan,rehaenan bowayen. 安置在 2003 年 (92 年 ) 農曆 4 月 18 日, 每天早晚要生火, 三大節日祭拜 ( 初一, 十五不拜 ) 8. baki biwa pinotoy ay bosi tabin lampez tinal oemaeh kita en sem el ibawbaw ila.ka boya ma haw izo tomnon,baki biwa kayni simari,kamosa: binsong kamalahaeng, izi atomal mari. 雷神位內 (bosi ) 十年發現逐漸長大, 唯獨黃蜂入內築巢,biwa 說千萬不得移拿走, 那是雄兵守護神之 111

119 二 monsapang ila( 祭儀程序 ) hiza ima haeba:an mae iyaeh rima ay kawna tatini an, azae maytipoe oe balong. sizaeh, ka tatini ila, wawa:ih balong oyaeh! azae rima hoemaewaeh ka tatini sipakita iniya om saeboeh. 全體信士移至雷神龕, 由主祭跪拜祭持, 信士長輩論述祈禱, 完畢後主祭把神位龕打開, 讓信士觀目 Pinotoy ngangilaehan inaskan ay naktalobong(12cm 10cm)pinotoy tata:a a kiko oeboeh, boe oel, sile, ayasam. kabkabaehae:tae oeloeh. 包裹內使用竹筒編織成圓形 (12 公分高 10 公分直徑 ), 內有紅布包裹一包 (bosi ) 公雞尾羽 骨骸類 貝殼 小鳥頭骨等 112

120 tem en okay bilis ka raeroemaeh(hiyon). 團拜不拿香祭拜, 合掌祭拜 Somkon ila, monto:ol saeboeh hingha ka kaspengan.nakhini kosa en ka kaspengan noka biwa. 祈福儀式程序 : 主祭著裝由女孩給主祭者穿傳統服飾 儀式步驟 : 1 第一次三人各取法器到陽台, 首先男孩搖擺動 (piyan piyan) 三次, 接著主祭者用鐵鎚錘尖鑽鐵三次完畢 2 第二次返回, 把法器浸泡水裡後, 再取法器往外做同樣動作 3 第三次同樣反覆動作後, 儀式既完全結束 113

121 am homabos ila ay latar. 1. bi:il kako Sinraehoe mari ka a:bos ka sinoehoe: sinpaehpae: pinobae:aeh rima ay latar homabos ka tatini. 最後 ; 依照姓氏各取一份祈福肉串 糯米飯及酒等, 到外面祭拜禱詞之後, 整體儀式圓滿結束 2. lampez o aehae kasepean kominsi ael.( aeyam,bibi:,tata:a,ima bangih aewlaw ila, poer oe,pinobae:aeh)lampez rosa o lampez masa yami lobih ila. 時間約上午 11 時開始用中餐 ( 有豬肉 鴨肉 雞肉 鹹魚 糯米飯 青菜及酒等 ) 訪視編輯團隊中午 12 點 10 分離開 註解 : 雷神祭祭祀提醒者 ; 第一屆為風德和長老 ( oebay a taboeh mininsa la )kama itol. 第二屆 ( 現任 ) 風正輝長老 ( oebay a bo:ong haysani ila)kama itol. 114