@Belediyesi Dr. Kamil Merkezi 2011/

Transcription

1 @Belediyesi Dr. Kamil Merkezi 2011/

2 @Nイゥエォゥャ ョ ゥ ォ r g イ ォョ ᅦ M@ TasavvufTarihine Genel Bir b ÇANKIRI TASA VVUF tar h ゥ ne@ GENEL b r@ bak ( AN OVERVIEW OF THE HISTORY OF SUFISM OF CANKIRI ) Cahit ÖZET: ョ G ゥ ォョ Müslümanlada エ ョ ュ イ ャゥカ ョ b@ ョ N ョ rastlar. ウエ ョ オャ G fethi için yola ォ b ョ kuvvetleri yol üzeride stratejik öneme sahip ᅦ ョォ イ G 97/715 ケ ャ イ N イゥエ ゥュエ ィエ ォ ッャュ ォャ イ ョ ッャ bu bölgede herhangi bir eser イ ォュ ュ ャ イ イ N@ G W fethinden sonra Türkmen kafileleri Türkistan ve Horasan yöresinden ー ォャ ォ@ Anadolu'ya ァ ャュゥ エゥイ N@ Harezm, Horasan ve Azerbaycan üzerinden istikametinde Anadolu'ya kitleler halinde göç eden zümreler ョ ウ çok ウ ュオエ ウ カ ヲ L@ ilim ve sanatkar オャオョュ ォエ ケ N@ ᅦッ オョャオ o オコャ mensup ッケャ イ ッャオ エオイ オ オ N@ Horasan Erenleri Anadolu'nun ilk manevi fatihleridir. G イ ォョ ᅦ@ XII. y コケ ャ itibaren ャイ edilebilen birçok türbe tekke, zaviye, カ ォ ve medreseler mevcuttur. Bu alanda ケ ー ャ ャ ュ ャ イ ッ オ L@ bu eserlerin mensubu ッャ オ tarikadarla ゥャゥ ォゥャ ョ ゥイゥャ イ ele N イ エ ュ ュョ Anadolu Beylikleri döneminderi itibaren mevcudiyetini ゥャ ゥ bu eserlerin, ilgili オャオョ オォャ tasavvuf ekolleri ile ォ イ ョ ャエ ャ ュ ャ ihtiyaç カ イ イ N@ G イ ォョ ᅦ@ dönemden itibaren カ イャ gösteren tarikatlardan tespit edebildiklerimiz Yesevilik, Kadirilik, Halvetilik, Mevlev:ili)c, u ve Absrta ct Coincides with the period of the umayyad muslims met ᅦ ョォ イ N@ You were going to lead to the conguest of ウエ ョ オャ L@ which set out the ャォ イ ᅱ イ Menderes Okulu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi meni. strategic importance of the Umayyad forces in 97/715 ᅦ conquered.however,any work in this area because they are not permanent no definitions found.after the conquest of Turkestan and Khorosan region of Anatolla Tur km en convoys have got up to Anatolia.Khwarzen Khorosan and Azerbaijan over the masses of Anatolla in the west in the directian of a large number of migratory people mystic,scholar and artist there.members of the Oghuz tribes formed the majority of the first spiritual conquerors of Anatolla dervishes of Khorasan. イ ォョ Century can be determined from the presence of many tomb lodge,lodges foundations a:nd religious colleges are avaitable.most of the studies in this area,is a member of these works have not been addressed in relation sect. - Anatelian principalities era as we know from the existence of these woorks,the new studies are needed to liaison with the the respective schools of ュケウエゥ ゥウュNᅦ showing in the first period being determined tariqats what we do Yesevilik,Kadirilik,Halvetilik Mevlevi and Nakshibend, Ussakilik. G イ ォョ ᅦ@ dini ve tasavvufi hayat oldukça eskiye ケ ョ イ N@ ᅦ ョォ tarihi üzerine ケ ー ャ イ ャ ュイ エ bin ケ ャ dini ve tasavvufi h aya- ョ ve izlerini bulmak mümkündür. Ta- ォオイオュウ ャ ュ ォ ッャ オォャ カ ォ ヲャ イL@ ケ ー ャ savvu:fun sonucu ortaya tarikat;l.ar, tekkeler, medreseler-imarethaneler vb. toplumun ウ ャ ュ ャ イ イ N@ m オエ ウ カ ォゥ ゥャ M イ ォョ ᅦ M@ a イ エ イュ ャ Dergisi

3 ケ エォ ュョオャオ N イゥエ ゥュ ャォ イ ァ T rin insanlara telkin ッャ オォャ sevgi, birlik ve beraberlik zaman zaman devlet ュャ イ ョ da dikkatini ォュゥ L@ bu tür ケ ー ャ destek vermelerine neden ッャュオ エオイ N@ Bundan ッャ ケ ki Anadolu'da Tasavvuf ve Tarikatlar güçlü ve derin izler イ ォュ ャ イ イ N@ Bu ャ ᅦ ョォ イ G ョ ウャ la エ ョ ᆳ ョ ョ ウ ュ@ ャ ケ イ ォ L@ XI. y コケ Tasavvufun Anadolu'ya ve ᅦ ョォ イ G ァゥイゥ ile ᅦ ョォ イ var- ォ ウエ tarikatlar ele ャ ョ ォエ イ N@ ョ G イ ォョ ウャ ョ ョャ t ョ ュ ョ G イ ォョ エ ョ ュ イ ャゥカ ョ b@dönemine rastlar. b ゥャゥョ ゥ Üzere Peygamberimiz Hz. Muhammed(s.a.v.) ウエ ョ un fethinin müjdesini カ ve sahih olarak rivayet edilen bir Hadis-i イゥヲャ B ウエ ョ mutlaka feth ッャオョ ォエ イ N@ Onu fetheden kumandan ne ィ ケ bir ォオュ ョ ョ イ N@ Onun askeride ne ャイ ケ askerdir" 2 オケオイュオ ャ イ イ N@ Bu Hadisi ゥォ ォ カオ ゥャュ için, Halife Hz. Osman(r.a) コ ュ ョ 29/649 ケ ャ ャ ュ üzere, ウエ ョ üzerine denizden ve karadan seferler コ ョャ ョュゥ エゥイ N@ ウエ ョ オャ G fethi için yol ョ ィ ァイ コ ァ@ bulunan ᅦ ョォ Kalesi, ウ ャ ィイ オャ オ オョ Bh ウョ G ャ Mh ゥ BHd kale) olarak ャ ョ イ ャュ エ イ N@ b ウャ tarihi ョ イ ャォ ョケ "Hancere" olarak geçmektedir. Bu sebepledir ki ᅦ ョォ イ L@ ウエ ョ seferleri ウ イ ᆳ ョ üs olarak ォオャ ョ ャュ エ イ N@ L イ ォョ ᅦ@ b ョ カゥャ döneminde tarihleri イ ウ birkaç defa Müslüman ョ イ ャー イa@ ォ ョ オ イ ュ エ イ N@ Müslüman Araplar 92/71 O ケ ャ ウエ ョ オャ G@ u fethetmek için Mesleme bin. Abdülmelik ォ ュオエ ウ yola ォュ ャ イ L@ Anadolu'ya gelerek önce a ュ ウケ G ォオ エュ ャ イᆳ harekatta イ ャ ュ ケ ュ gelen 80 bin ォゥ ケ イ kuvvetlerle a ュ ウケ G ケ L@ Samsun ve Karadeniz Bölgesini ele geçirdikten sonra ᅦ ョォ イ G ケャ イ ヲ エィ エュゥ ャ イ ゥイ N@ IL sefer ise 96-97/ ケ ャ イ yine Mesleme 2 ウュ L. Çakan, B ウエ ョ オャ G Fethi Hadisi': Fetih, Fatih ve ウエ ョ Sernpazyum Bildirileri, H ウエ ョ オャ QYRIL@ s. ウ N@ bin Abdülmelik ォッュオエ ウ ョ ウャ ッイ オャ イ ョ Gャオ ョ giderken ᅦ ョォイ tekrar fethetmesiyle S@Ancak Müslümanlar ᅦ ョォイ fethettikten sonra burada ォ ャュ ュ ャ イ L@ ケッャ イ devam エュゥ ャ イ ゥイ N@ O dönemde Müslümanlar buraya ケ イャ ュ ゥ için bu döneme ait herhangi bir dini ォ ャ ョエ イ ウエャ ョュ ュ エ イ N@ Tasavvufun ll.yy dan itibaren Anadolu ve ᅦ ョォ イ G g ゥイゥ オャョオ オコャ mensup b oylarm ッャオ エオイ オ Horasan Erenleri Anadolu'nun ilk manevi fatihleridir. Fetbin tamamlanma- ウ@ _ve Anadolu Selçuklu Devletinin ォオイオャュ Anadolu'da siyasi ve içtimal ィ ケ エ ウ ャ bir zemine ッエオイュ ウ yol ュ エ イ N@ ç;enç ve dinamik Anadolu Selçuklu devleti, bölgeyi Türkler için yeni vatan ittihaz ve オイ ウ kül$ ウ ケヲ イ konumuna イ ョ イュ エ イ N@ XI. yüz- ョ ャ イ ョ itibaren ォ zamanda göçebe Türkmen kafileleri Türkistan ve Horasan yöresinden ォ ャォ Anadolu'ya ァ ャュゥ エゥイ N@ Harezm, Horasan ve Azerbaycan üzerinden istikametinde Anadolu'ya kitleler halinde göç eden zümreler ョ ウ çok ウ ュオエ ウ カ ヲ L@ alim ve kültür transferi ile XIII. yüz- ャ milli kültürü, yeni bir ッャオ ウ ヲィ ウ girdi. Göçebe Türkmen kafileleri Anadolu top- ョ イ ャォ ケ ャ イォ ョ L@ ケ ォャ olarak tarihlerde stratejik önemi bulunan noktalara tekkesini kurup koyulan ve イカゥ ャ de Anadolu'yu gibi sarmaya ャ ュ ャ 5 o ョャ イ olumlu ォ エォ ャ sonucu, bir yandan Anadolu'da Türk devletinin エ ォ ウ ャ temellere oturtulurken ゥ yandan ウャ ュ ケ ケ ャ M 3 Kamil ィゥョ [Ge ュ カゥャ döneminden Anadolu s ャ オォャオャ Dönemine Kadar ᅦ ョォ ョ G ョ rolü" m. ᅦ ョォ Kültürü Bilgi ャ Bildirilen, 4 A.Zeki Yelidi Togan, Umumi Türk Tarihi'ne s S Bu konuda daba bilgi için bkz. Mehmet "Tasavvufun Anadolu'ya ve Rolü" ve Tesirleriyle Tasavvuf, Mehmet Zabit Kotku ve Tasavvuf オョ オケコッーュ s@t ャゥ ャ イゥ INh c ッ y ャュ コ L@ Seha n イゥケ エ L@ ウエ ョ 1991, イ ォョ イ エ イュ ャ Dergisi

4 イ ォョ ᅦ TasavvufTarihine Genel Bir b L ウ birlik ve エ ョャ ュオィ ヲ コ ger- N ゥ ケ エォ ョ ャゥイゥエ ve kasabalara ケ イャ tarikat zümreleri, bürokrat ve entelektüel zümreler olmak üzere halk kitleleri ile ケ ォ temas ォオイュ ォエ ケ ャ イ N@ Tarikat zümreleri gibi medrese ve ゥ içtimai müesseselerin de daha çok イ ケッ オョャ ュ ウ L@ ィ ャォャ イ ョ göçebe ve köy ィ ャォャ イ oranla daha yüksek dini kültüre sahip オャオョュ sonucunu ッ オイュオ エオイ N@ merkezlerinden uzak muhitlerde ikamet eden ve dini bilgileri oldukça コ ケ ヲ L@ ananelerine son derece Türkmenler ise, kendilerinden olan ve イカゥ ャ örnek almakta ve ィ ケ エャ イ ッョャ イ direktilleri ッ idame ettirmekteydi 6 ケ ャ k オエ ャュ ッ Süleyman fethedip ォ yaparak Anadolu Selçuklu devletinin temelini エュ エ ゥ BN@ PWU@ ケ ャ Süleyman ィ G ォッュオエ ョャ イ ョ Karatekin Bey Orta Anadolu'dan ャ ケ イ Bizanshlardan ᅦ ョォ ve Kastamonu'yu ヲ エィ エュゥ エゥイ N@ XII. yy boyunca Çan- イ ォ@ ve çevresine kesif Türkmen göçleri bu göçler XIII. yy da da devam エュゥ エゥイ N イ ォョ merkezinde daha RN ケ N ilk ョ ョ ウ イ ケ@ itibaren medeni Türk ve Müslüman bir ッャオ ュ ャ ケ ャ イ ォョ havalesinde tespit edilen pek çok esnaf, sanatkar, tüccar, askeri ィ ve ilim ョ カ bu durumun ゥウー エ イ N@ 13.yy da m ッ ゥウエゥャ sebebiyle Anadolu'ya göçrnek zorunda kalan tasavvuf ve tarikatiara mensup ve イカゥ ャ ᅦ ョォ ve ゥカ イ ョ tarikat ve tekkelerin ッャオ ュ ウ etkili ッャュオ エオイ N ャ h@ve m ッ ウ ャ イ ャ イ ー イゥ bir halde olan Anadolu ゥョウ ョ ョ N ゥュ Mu- イ ャヲ カ ウ エ@ ケ エゥ ュゥ ャ ッョャ イ オュオエウオコャオ umuda カゥイュゥ L@ gönül ョケ ャ イ tamir エュゥ L@ bu ウ ォ ョエ dönemi en az zararla エ エュ ャ destek ッャュオ ャ イ 6 Osman Çetin, Anadolu\:la ウャヲオョゥケ エ G y ケ ャ L@ ウエ ョ オャ YPL@ s.l63. 7 Refik Turan,"Kastamonu'nun t ゥイォャ エ イ ヲ ョ Fethi ve ウォ Z ョ セ in@ Kastamonu Kültür Sempozyurnu Bildirileri (21-23 m ケ 2000),s.l. 8 Cevdet y QNM オーッ ャオ LB ᅦ ョォ ョ Zaviyeler ve Ahi Zav1yeleri(l2-15. Niセ Iイ ャ ケコ y@ ᅦ ョォ Kültürü Bilgi ャ Bildirileri,(l7-18 Eylül2004) L イ ォョ ᅦ@ s Tekkeler de ケ ャョ tasavvufl-dini konularda カ イゥャュ ュゥ エゥイ N@ Tarikatlar ョウ ョᆳ イ ャ@ hayata ィ コ イャ ケ her türlü bilgi ve ゥエゥᆳ min カ イゥャ ゥ yerlerdir. Tekkeler ョウ ョ Kamil'in ョ ケ@ ウ Toplum-u Kamil-i de ュ ャ ュ ォエ イ N@ 713/1313 ケ ャ Türkçe ケ コ ャ ve tekkelerde okutulan 'Muin'ül Mürid' isimli bir kitapta bölüm イ ャォ ゥョ ャ ョ ゥ bu durum görülecektir.9 G イ ォョ ᅦ@ v イャ g ウエ b Tarikatlar G イ ォョ ᅦ@ XII. y コケ ャ itibaren カ tespit edilebilen birçok türbe tekke, zaviye, カ ォ ve medreseler mevcuttur. Bu alanda ケ ー ャ ça- ョ イ ャ ュ ッ オ L@ bu eserlerin mensubu ッャ オ tarikatlada ゥャゥ ォゥャ ョ ゥイゥャ イ ele ャ ョ ョ ュ エ イ N@ Anadolu Beylikleri döneminden itibaren mevcudiyetini ゥャ ゥ bu eserlerin ilgili オャオョ オォャ tasavvuf ekolleri ile ゥイエゥ エャ ョ イ yeni ャ ᆳ malara ihtiyaç カ イ イ N@ イ ォョ ケ コ ケィッ Ahmet. Kemal Üçok' a göre vaktiyle ᅦ ョォ イ bulunan エ イゥォ エャ イ [@ Rifaiyye, Kadiriye Sa'diyye, ョゥョ G ケゥ ョ ゥ ォ n@ Halidiyye kolu olarak ョ G ー エゥ kunイゥ エォ ュエ イォゥコ@ ケ コ YSPG ケ ャ イᆳ da bu エ イゥォ エャ イ ve ケ ケァ ッャ オ ョャ ャᆳ N イ エォ tespit ゥャ ゥ ォ イ ilk dönemden itibaren ᅦ ョォ イ ケ ケァ olan コゥォイ ゥャュゥ エゥイ N@ A-Yesevilik M イオm h@veli: Eldivan ilçesi Seydi köyünde metfundur. Kaynaklarda ァ エゥ göre W@ ケ M イカゥ ャ イ@ ヲ ャゥケ エャ イゥセmッウエ L ケ ャ ォ@ ᅦ ョォ カ カ ォ ケ ュ ャ イ ᆳᅦ ョォ y b ャ ᅦ ョォイ L@ ᅦ ᅦ ョォ LRPXLウNャRWMQTP@ セN ーッ ャオLBᅦ ョォ ォョ ᅦMセiセIイ ャ ャ [ ョォ L@ ゥエゥォ イゥュL@ ᅦ LTSYャL 9 Mustafa Kara," Selçuklular devrinde ve Der dönemden itibaren tespit türbe, tekke, zaviye, ve medreseler ile ilgili için bkz. him Akyol,"Beylikler Döneminde Dini ve Tasavvufi Hayat" 8 Ekim 20ll'de, Kuzey Anadolu\:la Beylikler Dönemi Sempozyumuna sunulan bildiri Ahmet Elibol, XIX. Belediyesi Kültür yay. Cevdet Zaviyeler ve Ahi Zaviyeleri(l2-15. ケコオt@Kültürü Bilgi Bildirileri,(l7-18 Eylül 2004) s ll Ahmet. Kemal Üçok, Gezip Görüp ウ エ m@s.l82 10 イ ォョ ᅦ M@ a イ エ イュ ャ Dergisi

5 @Zイゥ ャケ ョ ッ ュオ エオイ N ャ QXW@ ケ ャ Eldivan Seydi köyüne ケ イャ ュゥ エゥイ N@ Hz. Muhammed'in soyundan gelen bir seyyid ッャ オ için köy, ismi- Z イ ャュ エイN@ ケ エュゥ エゥイN@ ni Seydi köyünde 1207 vefat Hoca Ahmet Yesevi'nin talebelerinden ッャ オ kabul edilmektedir. Horasan'dan Anadolu'ya ゥウャ yaymakiçin gelen bir ュ イ ゥ ゥ M kfunildir. Elimizdeki bilgilere göre h m オイ veli'nin Pir Ali Çelebi, Elvan Seydi ve Abdul Gaffar Çelebi üç ッ ve isimlerini ゥャュ ゥ ゥᆳ miz iki ォ オャオョュ ォエ N イ N@ Ali Turabi Baba: Bugün ョ コ Mm Köyü ウ ᆳ イ ャイ kabri bulunan Ali Turabi Baba 13.yy ケ@ kabul edilen ve Hz. peygamberin soyundan gelen bir seyyiddir. Onun ィ ォ ケ コ ャ bir vela.yetnameye göre, Hoca Ahmet Yesevi'nin Anadolu'ya sancakla ァ ョ イ ゥ ilk カャゥケ イ N@ Günümüzde b ォエ ゥ M Alevi ァ ャ ョ öncülerindendir. Ali Turabi Babaya atfedilen birçok ゥイᆳ leri オャオョュ ォエ イ N@ Günümüzde de her ケ anma etkinlikleri düzenlenmektedir. Kara Mustafa Bey: Türbesi Ankara yolu üzerinde Konak köyündedir.1447 ケ ャ hayatta ッャ オ オ L@ ウエ ョ オャ G _fethinden sonra tahsilini L ー ケ ャ ゥイ ュ ョォ ァ ャ ゥ belirtilmektedir. Hoca Ahmet Yesevi'nin yolundan ァゥエゥ ve Bek- ゥ エ@ ァ ャ ョ ウ イ bilinmektedir. Kendisine ait bir カ ォヲ オャオョ オ オ L@ konak köyü civa-. ョ ァ araziye sahip ッャ オ ve オョャ ゥエ ヲォ 12 B-Ka dirilik h@ Hamza Sultan: ケ ャ イ ウ ョᆳ da ケ ュ エ イ N@ Horasan'dan gelip ウエ ョ オャ yer- L ゥュ medreselerde ilim tahsil エュゥ L@ daha sonra Atkaracalar mevkiine ケ イャ ュゥ エゥイ N@ Burada ilim ve hizmetlerinde オャオョュオ エオイ N@ Atkaracalar'da bir medrese エュゥ エゥイ N@ l'ürbesi Atkaracalar ilçesine 3 km mesafede, d オュ ョ イ エ ゥョ ゥイ N@ Kadiri エ イゥォ ケィャ イゥョᆳ den Mehmet Nuri Efendi Haziran 1906 da bu tür- 12 Tayip b イ L@ Karatekin Ululan, Ankara-Tarih yok-,s.l9 beyi ziyaretinde ケ ッャ オ Hamza Sul- ョ Kadiri エ イゥォ エ has ォ ャ ィゥョ オョオ オ ャゥイエュゥ エゥイ N@ ゥイ ilgili ォ ウ söyelenir Zati h ッ ャ ョ Kadiri ォ ャ ゥォ Her taraftan zükür inas bi karar ョ イオ m@ カ ウ olan gidiyor. Aliyyü'l Bülm: 12.yy da Türkistan da ッ ᆳ N イオエ llgaz ilçesi Yerkuyu köyündedir. Tasavvuf büyüklerinden Seyyid Ab dül Kadir Geylani ( ) nin ウ ャ icazet verdi- 13 halifesinden biri olup ismi kaynaklarda Baka olarak geçmektedir. 13 オャ Mehmet Nuri Efendi: Atkaracalar Hamidiye Medresesinde ケ エゥ ュゥ L@ ャセ ォ コ ウ 3 km mesafedeki Yerkuyu köyünden Abdullah. \ Efendi'nin ッ ャオ オイ bu köyde ッ ュオ M tur. Tahsilini ウ ョ ve Atkaracalar Hamidiye Medresesinde ders veren a エォ イ ャ イ G Hasan Efendi' den ャュ エ イ N@ Kadiri エ イゥォ エ mensuptur. Münzeviyane bir hayat ケ ュ エ イ N@ Fakat mutaas- ー ゥャ ゥイ N@ Onu イ görejfler basit bir köylü, alelade bir mürit ウ ョ イャ イ N@ u ケ ョ bir イカゥ L@ iyi bir rençperdir. ォゥ ゥャゥ ile エ ョ ョ イ N@ y nefeslerden コ ャ elde mevcuttur. Kendisine intisap etti- bilinen Cevriye Banu Hatun bir müridesi ile ォ イ ャ mukabelede オャオョュオ ャ イ イ Z@ Cevriye Banu Hatun'un Mehmet Nuri Efendi'ye コ ゥイ bir bölüm: Bu kevnile mekan, alemi ケ L@ Her güne ziynetle gösterir nfuna, ュ ョ エャオ s@ kad NUri ala. (Nuri kelimesi ile Kadiri ケィゥ m ィュ Nuri Efendi kastediliyor.) Ol kemter Banu'nun rehberi budur. Mehmet Nuri Efendinin müride sine mukabelesi: nurdan ケ イ seni Rabbill-Alemin Kendine mi' at görünen hakkul'yakin 13 Selçuk e イ ケ ョ L@ Tasavvuf ve Tarikatlar, ウエ ョ オャ L ャ YPL ウ NURP@ イ ォョ イ エ イ ョ ャ Dergisi ,

6 TQ ᅦ ョォ TasavvufTarihine Genel Bir b ウ ョゥヲエ オ ゥ ゥャ ャカ M ャa@ ョ ュ@ ケ ウイa@ ュ ャ ウ ヲゥ オコ ゥャ ャN@ ウォ ォョL@ ャ ゥイゥ@ s ョゥH ケィ@ ᅦ イォ ゥIZ@ ケ ャョᆳᅦ イォ ッ ュオエオイN@ t イゥォ エ ィ ァゥエュゥ エゥイN@ ョ ゥエ ケ ィ ョゥ@ ケィャ イゥョ ャュ エイN@ イゥョャ ォゥ ᅦ イォ Nイオエ オュイオォ@ oウュ ケ ュ ョウオーャ イ ウ ョ ォゥ@ ゥィエゥャ ヲ ケッャ ィ ォ ー ゥ ウオョ (Lima ALLAH) din serveri, イオh@mahin sendedir tihul'emin. resulün yoluna feda. sahi hatmülmürseli. Zikri hakkandihayat u bade-i Zülcelilin nus eylesünler Hu çeker her ruzu sep bir Banu geda, Kainatin evveli hak nuri mübin. C-Halvetilik Pir-i Mustafa 1743 da Kastamonu'da bulunan Halvetiye kolunun kurucusu Veli'nin izinden Safranbolu'ya büyükçe bir köy olan Zora Mehmet Efendi'ye intisap ve ondan hilafet ve tasavvufta bir sahiptir. Halvetiye'nin bir kolu olarak kolunu döneminde ve ulema ile tarikat mahiyeti ve çözüm devrin Sultan IL Mahmud' a "Risale fi tahkiki't tasavvuf bir risalesi カ イ イ N ュ ta- エ イゥ エᆳゥャゥ Nイ エ ュャ イォ ゥ@ ュ ケゥィ@ イ ウ ョ ォゥ@ ゥィエゥャ ヲ ッャ オ オョオL@ ゥィエゥャ ヲ ッャュ Nイゥエ ゥュイ エウァ イ ウ ョ ョ@ ケィ ᆳ ケィ ャゥウャ エ rih boyunca önemli bir problem eden tasavvuf inceleyip ve net bir ortaya koyan bu risale, o dönemde birkaç defa ha- Mustafa Efendi bu risalede, ulema ile lafzi mana ve öz itibariyle bir Ulema lislam Arif Hikmet Bey, Mehmed Sadeddin Efendi, devrin ilimlerinden Mehmed Zihni Efendi ve kelam bilgini Abdüllatif Harputi onun エ イゥォ エ intisap N エュゥ エゥイ D- Mevlevilk ifade yer ャ イ Z@ "... Darü'l hadis nam ゥ t ᆳ mescid ve derftnunda t イゥォ エ Aliye-i Mevlevi yeden Cemalettin Hazretleri metfun ッャ オ gibi ittisalinde Mevlevi イァ ile ィ イ müteaddidt: yi havi daire-i mahsusa bulunur... " 1896 (1314) Salnamesi" Buradan, bir dönem ikamet ve eserler イ Cemalettin Perruh'un Mevlevi ァ ャ ョ temsilcisi ッャ オ オᆳ nu ョャ ケッイオコ N@ 16 Cemalettin Perruh XIII. ケ コケ Selçuklu Devleti ィ ォ ュ Alaeddin Keykubat ョ ョ ヲ イ エ@ ᅦ ョォ イ G melik olarak エ ョュ エ イ N@ 633/1235 ケ ャ Alaeddin k ケォオ エ G ゥウエ ゥケᆳ le buraya bir d イ G M ケ ーエ イ イ N@ 1242 ケ ャ ケG イ ォョ ᅦ@ Darul Hadisi eden Cemalettin Perruh, Mevlana Hazretlerinin ilim ve ゥイヲ ョ エ イ bir Mevlevi ケィゥ ゥイ N WQ@ Günümüzde Mescit olarak bilinen bu ゥョ ョ d イG M ォオャ ョ ャュエイN@ ケ arka ön ise Dar'ül Hadis olarak Bu Anadolu'nun ilk dar'ül-hadisi olma コ ャゥ エ イ N Hasip Dede: ᅦ ョォ Mevlevihane'sinde 18 a 1912 'de göreve ャ ュ エ イ N@ Hasip Dede'nin ケィャゥ döneminde bir hayli etkin ol- オョオ görmekteyiz.,mesnevi ッォオエオャュ ウ ウ törenleri, musiki ャ ュ ャ イ L@ ケ イ エッーャ ョュ gibi görevleri yerine ァ エゥイ ゥ görüyoruz. Hasip Dede, Sultan エ イ ヲ ョ kurduruian ve Veled Çelebi H コ オ ォ I@ ォオュ ョ ウ Suriye cephesine gönderilen Mevlevi ャ ケ ᅦ ョォ イ G 33 gönüllünün ォ エ ャュ törenine bizzat ゥ エゥイ N イゥエ ウ ウ イ ウ cephede ウ カ ᆳ makta olan askerlerimizin イ için bizzat hatimler ゥョ ゥイ ゥ ゥ L@ dualar ケ bilinmektedir tarihli Mevlevihanelere gelen ケ イ genelgesinde Hasip Dede'nin ョ ャ birçok ゥォ@ ゥュォ ョャ nispetinde orduya maddi ケ イ ュᆳ da オャオョュオ エオイ N@ 19 Cemalettin Ferruh: 1800'lü ケ ャ イ ᅦ ョォ Salnamelerinde genel エ ョ ュャ ュ ケ ー ャ イォ a ャォ a ャォ ゥイッ ャオLョ イゥ エ@ オャ ュ ウ m ケゥィゥ@ エャᆳ ヲ ャ@ h ォ エ ケゥィ aコ ュ エZGᅦ イォ tdv al@ 14 Tarikat ve Tekke ve Zaviyelere Tayinler Yesikan Ankara Ün. Fak. Der. c.xvm, s Nihat Mustafa Efendin c.8,s ᅱュ イ tb オイォッ ャオ L@ Salnamelerde ᅦ ョォ HQXVYMQYPSIL ᅦ ョォ 1999,s f Ata;'Mevlana Müzesindeki a イ Belgeleri ョᆳ da Mevlevi h ョ ウゥ G[ ᅦ ョォ a イ エ イュ ャ ッTNウ LVPRLョ ォョ ᅦLQZ ゥケ Mゥ slqz ャ ケ 18 Ali y イ ュ ZGd イ G ャ Mh ゥウ G[tdv al@ c.8,s Ferudun Ata, a.g.e.,s ᅦ ョォ イ a イ エ イュ ャ Dergisi

7 @ イ ョ ゥ ォ nmf SR Ahmed Mecbur Efendi: ャゥ yönünden zengin オ ャッ@ kadar tasavvufi yönden de zengin bir ki- PYQOVQSQN ャ n ォ ᅦ イォ ー ャ m@hilmi Efendiye ョエゥウ etmekle birlikte Mevlevilik yönünden de kendisini ケ エゥ エゥイュゥ エゥイ N@ Mevlevilik, tesirini hazreti Mevlana ve ッャ ケ ウ ケᆳ la Mesnevi'den için genelde ゥイャ イ ウ revaç オャュオ エオイ N@ b bir ケゥ ャ L@ müntesipleri hep e ュ ケャ エュゥ エゥイ N@ Ahmet Mecbur Efendi kuvvetli bir ゥイ ゥイ N@ pars dilinde イ ィ エャ yazabilecek seviyede ッャ [ オョ kendisine Çan- イ ォ@ Mevlevi hanesi Mesnevi ィ görevi veril- YQYQMSUXQPRNイゥエ ゥュ@ ケ ャ イ ウ ョ ケ Mecbur Efendi ᅦ ョォ イ döneminin en güzel aruz vezninde ゥイャ yazan ve ゥカ olan bir ゥイ ゥイ N@ Derin ilmi, kuvvetli ve zarif ケ ー ile MecburEfendi - Konya Mevlevihane'si エ イ ヲ ョ ᅦ ョォ Mevlevi ョ ャョ エゥイゥャュゥ エゥイ N@ ᅦ ョォ e イエオ Mektebinde muallimlik yapan ve il maarif vekaletinde de yer alan Ahmet Mecbur Efendi'nin ゥイャ günümüze kadar ァ ャ ゥャュゥ エゥイ N コ b@ belgelerden Ahmed Mecbur Efendinin カ ォヲ エゥ bir medrese kütüphanesinin ッャ オ オ L@ bu kütüphanenin Ahmed Mecbur Efendi エ イ ヲ ョ tamir ゥャ ゥ ゥ L@ masraf- ョ イ エ イ ヲ ョ ォ イ ャ L@ ilave (ek bina) ケ ー ャ イ ァ ョゥ ャ エゥャ ゥ ョャ ャュ ォエ イ N@ 22. E-u ォゥャゥォ Z@ Hasan Mansur Efendi: Hasan Mansur Efendi (Sungurlu h ャ köyü ö. 1987) ュゥィ ー Efendinin ikinci halifesidir. Çan- イォ L@k コ ャ イュ ォ ウ Hallaç köyündendir.1965 ョ ャ Efendi'nin ilk halifesi Mehmet Ali Fehmi Efendi'ye intisap エュゥ エゥイ N@ Fehmi derlenin ャケ エ ヲ イ ー Efendiye biat ve bilahare ゥイ ァ イ カャ ョ ゥイゥャュゥ エゥイ N@ 1987 ケ ャ vefat ᅦ ゥイャ イゥM L@ ᅦ ᅦ ケ ケィャ ョ ォ h d イ ᅦ ュー ケィャ ᅦ aイ エイュ ャ aォエ Lョb ャァ A i k ョァ Hᅦ ョォ I@ b ォ G[@ ᅦ aイ エイュ ャ ャZRLs ケ ZRLᅦ ョォ LRPW@ 20 Ahmet Talat Onay, 1932,s Mevlevi hanesinde görev Mevlevi için bkz. Mevlevi Hanesinde コ Mevlevi Sitesi,(cansaati. org). 22 Cahit Kütiiphanelerine Genel Bir Dergisi,,s.l37. Hüseyin Murat Efendi: H ᅦ ョォ köyü ö. 1992): イ ー Efendinin icazet ケ ilk halifesidir. ᅦ ョォ イ G ョ köyündendir. Aslen イ ー Efendinin de olan Hüsnü ゥョエゥウ ーャ イN@ ゥイ コ エ Gülzarf den Hüsnü Efendi, Hüseyin Murat Efendinin ilk halifesi Mehmet Ali Fehmi dedeye havale ve bu gözetiminde silluk ォ イュ エ イ N@ Fehmi derlenin ömrü yetmeyerek kazetini bilahare Fehmi derlenin vasiyeti ァ イ イ ー Efendi ケ コュ エ イ N@ köyünde ve Ankara'da ゥイ faaliyetlerinde bulunan Hüseyin Efendi 1992 ケ ャ bir trafik ォ コ sonucu vefat エュゥ エゥイ N@ Mehmet Hilmi ᅦ イォ HNQ セ PVIZ@ 1843'te ョゥG ォイ mahallesinde ッ ュオ エオイ N@ ッ オ yerdeki medreseden ャョゥ ᆳ N イ エ@ Ondaki üstün meziyetleri gören ィ medresdere gidip ilim イ ョュ ister. O'da ョG イ コ ーケ b@ gider. Oradaki ィッ da kendisindeki kabiliyeti fark ederek ウエ ョ オャ gitmesini söyler. Bunun üzerine ウエ ョ オャ gider ve Yerehatan Medresesinde tam ケ ilim tahsil eder. Sonra memleketi ᅦ イォ döner ve Sultan Murat Camiinde Mesnevi dersleri verir. イゥウゥョ manevi イ onu Ankara'ya oradan da Konya ya sürükler. s ケ ゥ de Abdullah Efendiye intisap eder. a イ onda olur. Manevi エ ュ ュャ ォエ sonra ゥイ vazifesi için ᅦ イォ döner. Birçok mürit ケ エゥ エゥイゥイ N@ Bunlar ョ ウ ihtida Suriyeli bir papazda カ イ イ N@ Bu ィ seyri sillükünü Mehmet Hilmi Efendinin イァ ィ エ ュ ュャ ォエ sonra hilafet ャ Suriye'ye geri ョュ エ イ N エ ヲ ャゥhN@ カ イ ゥ ォゥ ゥャ ョ ウ ᅦ ョォ イ G ョ çok ウ カ ゥ son dönem manevi mimarlardan a ウエ zade Hilmi Efendi de ャコ ヲ Ahmed a オ ッ ャオ Baba, ャ ウ aziuwyqn Ahmet a オ ッ dur. ャァ コ G イ a@ Köyünde 1308/1890 ケ ャ dünyaya 23 Mustafa aj ォ イ L@ ᅦ ョォ イ a ウエ zade Hilmi Efendi, ウエ ョ オャ LRPUL ウ NRV@ イ ォョ イ エ イュ ャ Dergisi ,

8 @Nイ イ イ ォョ ᅦ TasavvufTarihine Genel Bir b N イゥエ ゥュャ ァ@ ッ オ yerde ャ イ N@ Küçük エ ウ ォ ケ エゥ için annesi エ イ ヲ ョ tahsil için ウエ ョ オ Fatih Medresesine gönderilir. Ahmet Efendi Fatih Medresesinden m ョエ ォ L@ Hadis ve fenni ilimler ゥーャッュ ャ イ ャ イ N@ Memleketi llgaz'a gelir, burada ケ imam hatiplik yapar. Bir müddet sonra devlet ュ ュオイャオ görevinden イ ャ kendini talebe ケ エゥ エゥイュ adar. Tarikat silsilesi s ケ ゥ Abdullah Efendiye kadar オコ ョ イ N@ i ャァ Baba ᅦ ョォ y ーイ N ウエ ョ iki sene エ tah-sili yaparak icazet ャュ エイN@ Bundan devrin medreselerinde ッォ Nエオャ Astronomi, Matematik ve Hukuk gibi ilimleri イ ョュゥ L@ エ tahsilini ilerietirken lisan önem vererek Arapça, Farsça, Fran- コ ウ@ve gibi dilleri イ ョュゥエゥイN@ Kendisine fイ ョウ bilgisinden ッャ ケ L@ fイ ョウ Büyükel- エ イ ヲ ョ takdir belgesi カ イゥャュゥ エゥイN@ Eserleri ョ ウ "Mecmua, ョウ Kamil Tercümesi ve Mecmua-i Yadigar-Yaran ve Tabirname-i ィカ ョB@ yer ャ イ N ilçesinden Mustafa Tuhti Efendi'nin halifesidir. Mustafa Tuhti Efendicle kazetini d カイ ォ ャ n ォ ゥ ョ ゥ@ ケィャ イゥョ ャュ エイN@ liçesinde metfuri, Merdan Efendi den Ahmet Efendi'nin bilinen iki risalesine ilaveten el yazmala- イ@ da カ イ イ N@ Bunlardan Leta'ifu Cemi'il Cesed, G ィ エヲゥm@ ォ カ L@ ォ ョャ s ゥョ ュ ve 1969 seçimlerinde aday olan ッ için kaleme "Muhterem Efendi ve a ャ イ B@ ィゥエ kaleme ョ ョ ケ コ ャ イ イ N@ i ャァ Ahmet Efendi 08 a イ ャ 1975 tarihindeyefat エュゥ エゥイ N@ m コ Ilgaz ilçesinin Cendere köyünde オャオョュ ォエ イ N@ ャ イ ォョ ウエ イャ Mehmet Hilmi Efendi(Ö.1962):1876 ケ ャ ッ ve 1962 ケ ᆳ ョ エュゥ エゥイ N@ Bu ケ ャ o ウュ ョャ G Cumhuriyete ァ döneminin tam ッイエ ウ denk gelmektedir. Onun ィ ケ ケ ャ ウ ョ oldukça önemli veriler içermektedir. Çünkü bu イ ャ milleti iki büyük ウ ケ ーュ L@ yem Türkiye Cumhuriyeti Devleti ォオイオャュオ L@ daha da önemlisi o, bir ュオエ ウ カ olarak Tekke ve ZaYiyelerin ォ ー エ ャュ ウ ッャュオ エオイ N@ Mehmed Hilmi Efendi n ォ ゥ ョ エ イゥォ エ ョ Halidiyye kolunun ᅦ ョォ イ G son temsilcisidir. Mehmed Hilmi Efendi kendi ョ ュゥョ topluma yön カ イュゥ L@ birçok talebe ケ エゥ エゥイュゥ L@ ᅦ ョォ イ G ョ ゥ カ ィウゥケ エャ イ birisidir. Kendisini 24 SONUÇ VE degerlend rme@ イ ォョ merkezinde daha XII. ケ N ilk ケ イ ウ ョ itibaren medeni Türk ve Müslüman bir ッャオ ュ ャ ュ エ イ N ャ og ケ ャ イ ォョ havalesinde tespit edilen pek çok esnaf, sanatkar, tüccar, askeri ィ ve ilim ョ カ bu durumun ゥウー エ イ N@ XIII. yy da m ッ ゥウエゥャ sebebiyle Anadolu'ya göçrnek zorunda kalan tasavvuf ve tarikatiara mensup ve イカゥ ャ ᅦ ョォ ve ゥカ イ ョ tarikat ve tekkelerin ッャオ ュ ウ etkili ッャュオ エオイ N@ G イ ォョ ᅦ@ XII. y コケ ャ itibaren カ tespit edilebilen birçok türbe tekke, zaviye, カ ォ ve medreseler mevcuttur. Bu ケ ー ャ イ kültürünün ッャオ ュ ウ önemli etkileri mevcuttur Bu alanda ケ ー ャ ャ ュ ャ イ büyük bir ォ ウュ L@ bu eserlerin mensubu ッャ オ tarikatlar la ゥャゥ ォゥャ ョ ゥᆳ rilerek ele ャ ョュ ュ エ イ N@ ᅦ ョォ ゥカ イ カ イャ ゥュイ エウ ekollerinin ケ ー incelendi- ッ イ ヲケ ョ kültürel kimlik ォッ ャ イ ョ daha iyi ョャ kanaatindeyiz Anadolu Beylikleri döneminden itibaren mevcudiyetini bil- コゥュゥ eserlerin ilgili オャオョ オォャ tasavvuf ekolleri kuracak yeni ャ ュ ャ ihtiyaç hem manevi hem de dünyevi ilimler ウ ョ N ゥュイゥエ ゥエ ile birlikte ウエ ョ オャ mal almaya gittiklerinde orada tahsil yapma imkarn 24 ャァ h ヲ Ahmed a ャ オ ッ için ケ ー müstakil bir ャ ᆳ ma için bkz.prof. Dr. a ャ ャォ a オャォ ゥイッ ャオ L@ Ahmed ャコ ァャH オャ ッ オ a@ Baba),Ankara,2004 aウエ イャ ィ ォ ケ ャ a ォ イL@ ᅦ セエ イャ ウエ ョ オャLRPU@ 25 çanlöii.ll Mehmet Hilmi Efendi müstakil bir için bkz. Doç. Dr. Mustafa Hilmi Efendi, ᅦ ョォ イ a イ エ イュ ャ Dergisi

9 @UPRM ョ エウ KAYNAKÇA: Lulgor dakl ャォ イゥュ [G イゥ オャ ュ m ケゥィゥ@ ィエゥャ h ォ ウャ ュᆳ ゥ ュ ャ@ t k ケョ ォャ Hv ヲ エ QPNy t ャゥ ャ イゥINh コN@ ョオォ ッc@ y ャュ コL@ n イゥケ エL@ ウエ ョ L atka@ i k ョァイ Hᅦ ョォ I@ b ォ GZ@ ᅦ aイ エイュ ᆳ ile Tarikat ve Tekke ve ZaYiyelere Tayinler Vesika'' Ankara Ün. ilahiyat Fak. Der. C.XVIII, s L uka@mehmet "Tasavvufun Anadolu'ya ve Rolü" ve Tesirleriyle Tasavvuf, Mehmet Zahit Kotku ve TasavvufSempozyumu Seha Cahit;'Belgeler Kütüphanelerine Genel Bir イ ャ@ Dergisi, ケ ャ ZRLs ケ ZRL ᅦ ョォ イ LRPWL ウ N ャ SWN@ nゥィ エZGᅦ tdv al@ Lrak a@ ᅦ aウエ ウᆳイ ャォゥャケ bg[ ョ Zゥィ イ Lloyka@ ᅦ ョォイ AZAMAT, Mustafa Efendi" "Çerke- Mustafa Efendi"maddesi. Mustafa, zade Hilmi Efendi, tanbul,2005 Döneminde Dini ve Tasavvufi Hayat" 8 Ekim 20ll'de, Kuzey Anadolu'da Beylikler Dönemi Sempozyumuna sunulan bildiri TOGAN, A.Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihi'ne gゥイゥ L@ ウエ ョᆳ bul 1981 TURAN, rn ヲ ォ [Gk ウエ Türkler エ イ ヲ ョ Fethi ve ウォ ョoN@ Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri (21-23 m ケ ウ@ 2000) TÜRKOGLU, Ömer, Salnamelerde ᅦ ( ), イ ォョ YAKUPOGLU, c カ エ [Gᅦ ョォイ Zaviyeler ve Ahi Zavi- ョZGIイ ャ ケコ ynuqmrqhゥイ ャ ケ@ ᅦ Kültürü Bilgi ゥョ Bildirileri,(17-18 Eylül2004) ᅦ ョォイ N@ YARDIM, ャゥ [Gd イG Mh ゥウGZtdv al@ "Dar'ül-Hadis" maddesi. \ ATA, Ferudun;'Mevlana Müzesincieki aイ Belgeleri ᆳ ᅦ Mevlevi h ョ ウゥGZᅦ aイ エイᆳ イ ャ ュ@ Dergisi, ケ ャ ZQLs ケ ZQL ᅦ ョォ イ LRPV@ Lre ab@ uャオャ イ L@ ウュ ウエ ョ H ウエ ョ aイ エイュ ャ Ln teᅦ@ ウャ ュゥケ y ケャ L@ ウエ ョ y コケ b ャ ᅦ ョォイ L@ ᅦ ᅦ ョォイ LRPX@ ウエ ョ オャLQYP@ eyhoglul@ ᅵセッォL@ ゥエᆳ Tayip, Karatekin Ankara -Tarih yok ÇAKAN, Lütfi, "istanbul'un Fethi Hadisi': Fetih, Fatih ve Sempozyum Bildirileri, 1992). ÇANKIRI Sitesi,(cansaati.org). Osman, Anadolu'da Llob le@ahmet, XIX. Belediyesi Kültür yay. '"ERAYDIN, Selçuk, Tasavvufve Tarikatlar, HACI Ahmet. Kemal Gezip Görüp tiklerim, ᅦ ョォ m エ ウ LQYSTL ᅦ ョォ イ N@ KARA, Mustafa;'Selçuklular Devrinde d イカゥ ャ ve Faaliyetleri':Mostar d イァゥウゥLTVNウ ケ L@ aイ ャ ONAY, Ahmet Talat, ᅦ ゥイャ イゥMiL@ ᅦ Ln Kamil;'Emeviler Döneminden Anadolu Selçuk- イ ャオャ@ Dönemine Kadar ᅦ ョォイ rolü" III. イ ォョ Bilgi ャ Bildirilen, ᅦ ョォ ᆳ イ ャ ュイ エ イa イ ォョ ᅦ@ Dergisi :