處長的話 Yaba 的話 是雪霸國家公園繼 泰雅千年 影片之後, 持續關心與推動泰雅文化的最新力作, 同時也是本處落實與鄰近原住民部落夥伴關係的最佳例證 Yaba 的話 的書名意味深遠, 一方面表達了文化傳承 綿綿不絕的意圖, 另一方面則堅守泰雅族人口述的傳統 這個書名不禁令人想起老少族人圍坐在火堆

Transcription

1 一個當代泰雅人的傳統沈思 Kay na yaba

2 處長的話 Yaba 的話 是雪霸國家公園繼 泰雅千年 影片之後, 持續關心與推動泰雅文化的最新力作, 同時也是本處落實與鄰近原住民部落夥伴關係的最佳例證 Yaba 的話 的書名意味深遠, 一方面表達了文化傳承 綿綿不絕的意圖, 另一方面則堅守泰雅族人口述的傳統 這個書名不禁令人想起老少族人圍坐在火堆旁, 聽耆老講故事的圖像! 更值得一提的是, Yaba 的話 作者比令 亞布本身為泰雅族人, 由族人來講自己的故事, 是國家公園相當樂見也支持的重要目標 這本書以一個泰雅族父親的眼光, 透過寫給小孩的家書, 娓娓道出自己在 泰雅千年 拍攝參與過程中對自身文化的反省 給小孩的信, 不得不淺白! 但我們仍可從中直探泰雅 Gaga 精髓, 作者的苦心由此可知 本書與紀錄片 走過千年, 採取書籍 / 影片互搭的方式, 詳實地紀錄本處得獎影片 泰雅千年 的拍攝過程, 藉此看見現代泰雅部落的風貌 雖然, 影片與書籍必須著墨拍片過程中所發生拍片團隊與部落之間些許的衝突與不愉快事端 我們還是決定支持作者紀錄片紀實的態度, 讓他在沒有壓力與拘束的創作空間下完成作品 同時, 我們相信惟有忠實地呈現這些過程, 在日後才有機會進行更深沉的反思, 對持續磨合的原 / 非原關係產生正面的啟導力量 當然, 讀者也可以嘗試將 Yaba 的話 / 走過千年 作者對現代部落的生活寫實與 泰雅千年 中所描述的浪漫古泰雅故事, 進行一種古今交錯的泰雅文化詮釋與對照, 這應該也會激發出相當的閱聽趣味 站在國家公園的立場, 我們希望不管是古老還是現代的故事, 都可以繼續傳唱下去 在台灣, 雪霸國家公園非常難得地擁有如此壯麗瑰秀的山巒美景, 多年來已經贏得不少國內外遊客與學界的讚賞 近年來, 在這一系列的泰雅影片 / 書籍的文化詮釋中, 我們希望更深入地了解長久以來跟這些壯麗山河共存共榮的泰雅文化, 以及其中珍貴之處 透過持續邀請部落參與的創作中, 我們期待與泰雅族群共創更美麗的未來 雪霸國家公園管理處處長

3 kay na thoki Kay na Yaba ga kahun sku mlahang gnogun rgyax thoki na Papak Wa'a ru Msgamil masu ega lga, siy naha llgiy mawsa inlungan ru mwah rmuru yaw na Gaga Tayan nku pyang mmrngu na utux yaw, nanu sami na inluhuyan hani ga, siy myan lngi mtyaw ru mwah mtgamin binah alang na Tayan,thuyay mtbing ba na rrawin nku pyang naha syun inlungan. lalu na kay na Yaba ga twahi balay knita nya, kruma ga mhwa pkba sa thuyay 'mubuy sinbilan Gaga, pyux balay na kba'an ta ru linglung ta, te utux uzi ga mwah smrhu balay min pinyuwan na binkisan ta slali. lalu biru hani ga, mutuw llungun balay nku ana yutas yaki lla'i ba tl'ung na llingay nku bih puni, mung sa bnkis na hinkngen naha!pyang ta musa skayan na, Msgamil hani ga minniru na Piling Yapu, ye'igiy hiya ga Tayan nanak uzi, kahun nanak nku la'i Tayan mwah pin'yu nanak na rekisi yaw hani ga, spyang balay na musa m'as ru ttxan myan ga, thuyay sami sa ba smwayan ru rmaw rmuru lungan myan balay. biru hani ga spwah nku yaba na Tayan, kahun sku minnay nya biru sali na la'i, ttuxun nya kmayan nanak na mki sa Msgamil pinsyasing nya na ega ru hinkngen nya ba lnglung lozi na Gaga ta nanak. bnay nya ku biru na la'i hiya ga, siki inlay kmayan ru ungat l'ingun nya! nanu siy llgiy kmwih lu'us balay na Gaga Tayan, ini su say kani ga 'yat su ba'un balay lnglung ru miru, nanu musa mamu ba'un uzi ku kinbetux mu la. biru hani ru pinsingan na ega hinkngyen na utux syan kayan ga, mutuw naha prragan na biru ru ega, thuyay sa balay balay nku pinsyasing nya kay ru minnagan na 'nabu ega Msgamil nku pin hkngen nya, nanu ba'un ta mta'yux misu soni na rinkyasan Tayan na alang ta. ana psyasing ega ru biru ga siki ba'un smapang hinkngyen ku psyasing ega linhuyan ru alang laha hani ga kya la kyan ku pinsa'ang ru ini pkba pkayan na yaw. nanu siy myan swaliy min psyasing ega na tayan hasa syun nya balay inlungan, ini inkux inlungan nya ru ungat mwah sm'aya lungan nya, lunga sa yenga nya su'un mtyaw na yaw psyasing hasa. tehuk mtna ryax hasa, sinhyun myan nanak balay balay musa mwah thuyay ba prngen nya yaw hani, nanu babaw nya musa ba plnglung zzik na linlungan naha, ti ku min 'masan na lungan thuyay ba psblay ga / 'yat balay ku min kinbalay balay na pruru mhtuw sa balay na inlungan. nanu u, lnpuw na s'uli tayan ga musa naha tlaman nku kay na Yaba / hinkngyen na utux syan kayan, yeku minniru knita nya kinyanux na ryax soni nku balay balay na knxan alang Tayan ru Msgamil min bbrwan nya ku pyang ba m'yanx ru ungat balay lungun nya. mwah pkita ru smbalay sa soni ru slali na kinyanux na Gaga Tayan, nanu ulung maha kani ku binrwan nya, lunga sa pyux balay smogan musa mta'yux biru hani. kahun sku 'kyan mlahang na yengayan rgyax thoki kinta'yux ga, mwani ana ta maha mki sa slali ru ryax soni na yaw ga, musa ta siy kinlokah balay 'mubuy sinbilan bnkis ta ru cba'an ta kinbahan ta ana knwan. mki Taywan hani ga, mlahang gnogun rgyax thoki na Papak Wa'a ini phra balay kyan nku rahu balay ru wawi balay na blay balay ttxan na llahuy rrgyax, bsya balay kayan rima wayan sp'asan ini ga kahun sku ana ni'inu alang s'uli tayan ru pkba biru. nisan mwah kayan soni uzi ga, kwara

4 ana n'inu na syasing Tayan / wayan inleyun miru biru na Gaga Tayan, mwani halan ta zzik lnglung maha aring slali ru tehuk soni ga, bsya balay kayan wayan ta mgluw msu'un m'yanux na llahuy rrgyax na Gaga Tayan la, ru ana nanu min nanak na 'yat balay kintxan nku blay na yaw. nanu iy siy ta tpihiy krryax uzi ku alang ta tayan runi mwah mgluw lnglung miru yaw ta Tayan ga, hani ku musa ta p'asun balay ita Tayan hiya ga kbla'yun ta ru inlay ta mnaga sa blay balay na kinnxan ta babaw nya

5 繼續用力呼吸的 Gaga 這是一本傳述現代泰雅族人如何認識 Gaga 的小書 Gaga, 讀者或許知道它是維繫泰雅族群的倫理守則與道德規範 作為一個原住民傳統知識的研究者, 我曾經想像它就像是六法全書一般, 也天真地邀請過各地的泰雅耆老, 透過多次的聚會研商, 希望分章節地將它從老人家的腦海中抄錄出來 結果, 卻是事與願違! 有趣的是, 在許多部落內部或是部落與外界爭論的事件中, 我會常常聽到部落的老人家說 : 如果是根據 Gaga, 這件事應該是如何處理等等 似乎,Gaga 的判準總是因應著事件的脈絡, 有了人 事 時 地 物之後, 那個抽象的 Gaga 才會活靈活現地展現出來 尤其, 當我帶著學生上山, 在耆老迎接我們的儀式與古調吟唱中, 有多次我們的名字與活動竟然出現在耆老吟唱的古老禱詞中 乍聽之下, 有點怪異, 但深入一想才恍然領悟這就是傳統知識得以累積延續的必要條件 其實, 那是一種轉化, 透過融入新的生活元素, 讓原本知識的侷限性得以擴充並藉此適應新的環境 這些經驗讓我更加肯定, 如果泰雅族的 Gaga 還活著, 那麼它必然也存在於現代族人的日常生活中 事實上, 泰雅族導演比令 亞布的 Yaba 的話 這本書正是這樣被催生出來的! 協商下, 最後決定由漢人導演陳文彬來拍攝泰雅族的劇情故事 另外, 則由泰雅族導演比令 亞布來紀錄漢人導演所拍攝泰雅族故事的過程 這個雙導演的組合, 以一前一後的方式, 企圖深度闡釋泰雅族的文化內涵, 這是當初拍片團隊無心插柳的結果 但是, 這樣的結果卻也意外提供一個雙重詮釋的角度, 讓泰雅文化可以更豐富地呈現在世人面前 這部紀錄 泰雅千年 如何拍攝的幕後故事, 後來變成了影片 走過千年, 被選為 2009 年台灣國際民族誌影展的閉幕片, 而 Yaba 的話 則是在這個拍攝過程中, 導演想要傳遞給自己孩子關於泰雅文化精髓 Gaga 的一封封家書 在這個過程中, 作者比令 亞布從現代非泰雅族人所詮釋的眼光中, 不斷尋覓並審思泰雅文化的深刻內涵 每封家書都預示了 Gaga 的傳承與再詮釋 或許, 這樣的尋覓應該一直持續下去, 因為當一個文化的實踐者停止對自己文化的當下意義進行探索時, 可能正是那個文化消亡的時刻! 我很榮幸參與 泰雅千年 的拍攝以及催生這本書, 雖然在這個過程中難免風風雨雨, 但是在雨過天青之際, 泰雅的天空必將出現更豐富的色彩 同時, 我更衷心期盼能多出幾個像比令 亞布的族人, 用力地將象徵永恆的七彩虹橋一道道畫在當代的泰雅天空上 008 Yaba 的話 這本書希望傳遞的信息是一個還在現代社會中呼吸的 Gaga 當然, 這個思維背 後還存在著一個事件的脈絡 比令 亞布是雪霸國家公園推出的得獎影片 泰雅千年 計畫 起初的導演之一, 後來因為影片的製作規格與劇情片形式不是他所擅長, 在拍片團隊的會議 * Yaba 是泰雅語 爸爸 的意思 靜宜大學南島民族研究中心主任

6 n-gyusun nya lokah balay nku m yanux insuna na Gaga hani ga utux na niru pkta'yux nya na son nanu pkba Gaga na biru tikuy. Gaga, pta'yux biru tayan ini ga ba'un nya sa hiya balay mwah ptmumu ru psblay kwara na Tayan sinlokah mr'ru inlungan ru sinrhu mgaga. nki ba musa mkbaga utux na Tayan ta ku sininlungan na binkisan, minllungun mu uzi na krangi nya mt'yu biru Gaga horit, m'as balay inlungan mu ru ungat nanu llungun mu uzi tpihun myan ana n'inu bnkis na Tayan, kinpyux myan uzi pkkayan, mwani utux lahuy ru utux binkgan ga kahun sku tunux na bnkis, wahan myan pbiru nki ttxan na kinbahan mamu, babaw nya ga, sungun ini ptna balay ku linlungun myan! pyang blay balay psya'an ga, mki sa zik sahuy na alang,ini ga alang ki tetanux ga mutuw kyan sing wa'an naha na yaw, pungan mu krryax nku bnkis na alang maha: atuni kahunsku Gaga ga,yaw hani ga son nanu musa ptyaw... ana nanu..., txan mu ga, pinspung na Gaga hiya ga mutuw siy ga mggluw sa maha nanu yaw, kyan nku s'uli tayan yaw spngan rhyan ye'aya lga, yeku ini bba'iy lnglung sa Gaga hani ga, thuyay ba mstoput mhtuw balay la. txiy ku spyang nku, aring kung maras mkbaga biru musa rgyax ga, wahan sami nya mnaga nku bnkis, spwah naha ku Gaga ru uwas na binkisan, kinpisa naha pwasan lalu myan, mki sa mhtuw ku uwas hani. pungan ga mnikuy hazi ki, siki la inleyun mu mung ga,aw hani ku pyang sininlungan binkisan na mwah tmwang psu'un na pyang balay llungun na yaw. txan mu ga, hasa ku nya mt'iyu balay, musa m'yup na gi'as kinyanux, nki pyux ba'un naha ru mggayang nku ba mwah mgluw gi'as na yaw. min hinkngyen mu hani ga wayan mu ba'unnanak uzi, atuni nya m'yanux nku Gaga ta Tayan ga, nanu siy pk'yanux nanak uzi mki sa kinyanux ta Tayan misu soni. mhtxan ku yaw balay ga, Tayan na ba pkbalay ega na Piling Yapu kay na Yaba nanu maha kani ku ba mhtuw na biru hani. Kay na Yaba biru hani ga mwani ba balay musa pta'yux na biru inlungan, hiya ga utux na nya inlay m'yanux insuna na Gaga. aw maha kasa ga, linnglung hani ku nya mhtuw lozi na utux ba mggluw na yaw. Piling Yapu hiya ga kahun sku mlahang gnogun rgyax thoki na Papak wa'a ku minrnuru naha na wayan magan 'nabu na ega psyasing Msgamil nku plnglung na ba kbalay ega na s'uli tayan, babaw nya ye'igiy ega na pkbalay na ega spnguun nya ru pinhkngyen na rinkyasan naha ga bliy nya spyang kinba'an, nanu iy pkkayan naha ki psyasing ega na linhuyan lga, aw nya swalan sku sehu nab a kbalay ega na sehu s'uli tayan ga 陳文彬 hiya mwah psaysing yaw na alang Tayan. kyan lozi binah utux yaw, nanu iy musa Piling Yapu mwah pbiru kinnalay sehu ba balay psyasing ega hinkngyen na Tayan,. sazing ku pggluw pkbalay na ega Tayan hani ga, utux gleng utux ga mki suruw, thuyay bas a kmwih zzik balay na Gaga Tayan, balay balay nku psyasing ega linhuyan melahuy hani ga, ini naha ba'iy sa blay balay na yaw hani. siki la, hwa ka maha kani ku blay balay ga ini naha ba'iy uzi, txan nku Gaga Tayan hani ga, ba balay mwah pkta'yux sa pyux balay na sininlungan nya ru blay inlungan na Tayan hani, nki ba'un kwara ku babaw rhyan hani. biru hani ga nya nya sbiru na Msgamil min pinsingan nya ru mwah pkta'yux biru hani, babaw nya lga mhtuw sa ega na hinkngyen na utux syan kayan, wayan galun

7 nku 2009 kayan mki Taywan kwara babaw rhayan na thoki Tayan na ega aring pkta'yux na ega, nanu iy kay na Yaba mki sa psyasing ega nku ayla hani ga, pkbalay ega na tayan smogan nya mwani sbay nya nanak na la'i nya, ptxan nya sa utux biru sali na mlu'us Gaga Tayan. nanu mki ayla hinkngyen nya hani ga, bbiru sa Piling Yapu ga knita nya sku aring misu soni ga kahun nya sku 'yat s'uli na Tayan wahan nya mta'yux lozi, ini hngi balay hkangi sa, kahun inu balay zzik na Gaga Tayan lnglung. kwara utux utux na biru ga nya nya skayan nku sinbilan ru ptkay na Gaga ta. ini ba'iy sa siy ta kusa kani hkangi krryax, ye'igiy ti ku utux na pin hkangi na Gaga Tayan hasa ga, atuni mhngi balay mtyaw Gaga ta nanak lga, nanu hani ku musa tpuyut nku Gaga ta Tayan ryax uzi la. pyang kung m'as balay mwah mgluw mtayw na Msgamil psyasing ega ru mwah rmuru biru hani, ana mki nku pyux balay pinsa'ang myan ru ini sami pkba pkayan uzi, msiwat kayan lga mutuw blay na kayan uzi la,niwan sa wayan sami mblay pkayan uzi la, ana babaw kayan ga 'siy ga nya m'as uzi. mtna ryax hasa ga, pyang mu syun inlungan balay ga, mwani pyux siy ga Piling Yapu Tayan hani, krangi sa nyalun nya kbalay phtuw na ana knwan na mpitu matas na hongu lyutux nya mtas sa babaw rhyan hani

8 錄Biru ttxan 019 目目錄Biru ttxan 處長的話 069 第 08 封信 : 談 Gaga 及 lyutux kay na thoki Te mspat biru: skayan na Gaga ru lyutux 008 繼續用力呼吸的 Gaga 077 卷二 Pkkayan 當拍片團隊遇見 Gaga Biru sazing lahuy: Pkkayan aring linhuyan na psyasing ega pstna nya ru txan nya na Gaga 卷一 Spiyan 從一個夢開始 utux biru lahuy: t'aring sa utux na smpyan 079 第 09 封信 : 願景會議 Te m'isu biru: pkkayan na sinngusan 021 第 01 封信 : 夢境 087 第 10 封信 : 遲遲無法決定的建屋地點 027 Te utux biru: smpyan Te mpuw biru: bsya balay ini pkba pkkayan 'kyan na sali 第 02 封信 : 泰雅神鳥 sisilik 093 第 11 封信 : 不合 Gaga 的九人小組 Te sazing biru: mrhuw kbhni na Tayan - sisilik Te mpuw utux biru: ini balay aw nku m'isu Tayan na kumi tikuy 033 第 03 封信 : 泰雅族的起源神話 099 第 12 封信 : 鎮西堡名單出現及 Atung Yupas Te tugan biru: kinhulan na Tayan Te mpuw sazing biru: mhtuw lalu mki sa cinsbu ru Atung Yupas 043 第 04 封信 : 泰雅族的伊甸園 Te payat biru: pin asan hyan na Tayan 051 第 05 封信 : 男人的河與女人的河 Te magan biru: gowng na tmalung ru gowng na knerin 057 第 06 封信 : 泰雅族的 家 - Gaga 的觀念 Te mt'yu biru: linnglung nku mki "sali" Tayan na Gaga 063 第 07 封信 : 出草 Te mpitu biru: kmut tunux Tayan 105 第 13 封信 : 插曲-福特環保獎事件 Te mpuw tugan biru: tbah syun zik:yaw ba mlahang rhyan na s'asan 113 第 14 封信 : 開工與祖靈的對話 Te mpuw payat biru: pkkayan na smyatu ki lyutux 117 第 15 封信 : 鎮西堡的天空 Te mpuw magan biru: babaw kayan na cinsbu 121 第 16 封信 : 建屋 Te mpuw mt'yu biru: kbalay sali

9 129 卷三 T'aling 泰雅千年 開麥拉 Biru tugan lahuy : Msgamil T'aring 131 第 17 封信 : 葳朵的第一齣戲 Te mpuw mpitu biru: te utux pinhkngyen na Witux 141 第 18 封信 : 埋石立約 Te mpuw mspat biru: sinrhgan kay na na'mukan zik yamay 145 第 19 封信 : 走過虹橋 祖靈的故鄉 Te mpuw m'isu biru: hinkngen na hongu lyutux sali na lyutux 149 第 20 封信 :Yaki Yagah 的彩虹印記 Te mpusan biru: pilung hongu lyutux na yaki Yagih 155 第 21 封信 :Yutas Tali 的彩虹印記 Te mpusan utux biru: pilung hongu lyutux na yutas Tali 161 第 22 封信 : 祖靈的眼睛 菱形紋圖 Te mpusan sazing biru: rozi na lyutux patas na tawyah 167 第 23 封信 : 狩獵的規範 Te mpusan tugan biru: pinsrhu Gaga na mlyap 173 第 24 封信 :Maho 祖靈祭 Te mpusan payat biru: Maho tmubun sa lyutux 179 第 25 封信 : 領獎 民族的自信 Te mpusan magan biru: magan 'nabu sinrhu sinhyan nanak na s'uli Tayan 第 26 封信 : 影片得獎了, 那部落呢? Te mpusan mt'yu biru: ega galun nya 'nabu babaw lga, pkusa nanu alang hiya la? 卷四 Kmasu la pi? 這樣就結束了嗎? Biru payat lahuy : maha kani ku kmasu lpi? 194 澤文寫給比令的信 197 走過千年 觀後感 200 從 泰雅千年 到 走過千年 207 走過千年 : 站在被拍攝者的這一邊 210 兩個 千年 走過的痕跡 目目錄錄Biru Biru ttxan ttxan 213 看 走過千年 探討部落所面臨的內在矛盾及外在衝擊 218 比令導演的話 Biru magan lahuy : kay na kbalay ega nku mrhuw

10 卷一 Spyan 從一個夢開始 utux biru lahuy : Spyan t'aring sa utux na smpyan

11 01 第一封信夢第一封信夢境 Te utux biru : smpyan 境Te utux biru : smpyan 收錄了八封家書, 內容涵蓋泰雅族的起源 夢占 鳥占 出草 以及泰雅族社會制度中家的概念及信仰, 以父親跟孩子說故事的角度, 從故事中潛移默化的教導孩子學習成為泰雅人

12 必浩 甲4 昨夜做了 告訴你們一個消息 老爸 很久 看到山 久 我到山上打獵 爬了很 的獵人 能同時 族 羊 山羌 等 身為泰雅 千載難逢大展身 個 看到這麼多的動物 是一 跟著牠們 愈靠 的 手的好機會 我一步一步 有幾尺的距離 只 近腳步愈放愈慢 離牠們 山羌的背後有一 到 正要拉上槍機時 突然看 被這個巨大的石 葳朵 比令 間 個大石頭 我的目光剎那 到很多泰雅的族 令收 看 頭吸引住了 不一會兒 老爸的心全部被 達利 比 老 圍著巨石唱泰雅的歌 不久我 了 巨石及族老的歌聲吸引住 以今天的心情特 所 醒了 因為作了這個夢 別的好 022 sgalu balay ungay Witux, ubut Tali mu : Kyalaw simu utux na yaw, yaba mamu ga shesa lhngan spyalun nya utux sinpyan: "musa kung rgyax llhahuy mlyap, bsya kung balay mkaraw ru txan mu mit nnahi, para nnahi... ana nanu, kuzing ku Tayan na mllyap, pyux kinta'yux mu na sinuw ga, hani balay ku musa phtuw sa ba su balay km'yap ru ba balay mbuyang na ryax. utux utux ayaw llgan mu laha, mk'sobih tikay lga wayan 'tung 'tung ku hnakay mu ru memaw kung thuway, r'tung balay ayla hnari myan, ptringun mu ptus sobih mu balay bun lga, siy tbah txan mu suruw na para kyan utux rahu balay na yamay, siy 'ki kya ku rozi mu! ini ksya, txan mu pyux balay bnkis na Tayan, mki llingay na rahu balay yamay mgluw m'uwas na uwas Tayan, memaw wayan kya kwara ku inlungan ni yaba su!" bsya tikay lga mtuli kung la, ye'igiy wayan kung sinpyan hani ga, pyanga sa blay balay na inlungan mu. 01 Te utux biru : smpyan 第一封信 夢境 貝 寶 li a T x u it W 的 我 的 親愛 一個夢 麻 ungay ru ubut, mki Gaga na Tayan ga, lay balay na yaw ku sinpyan hani, lungun mu ga musa kyan blay balay na yaw mwah ki yaba su. maha kasa lnglung balay, myebu ga pungan mu utux rawin na ling wa, tpihun kung nya mwani mwah su balay psyasing utux pt'yugun alang na rekisi na yaw Tayan, pungan ni yaba su lga, ini tehuk sazing na kay lga rima smwayan la, llungun mu ga musa simu smogan mt'yux uzi... ini mamu yengay na? knayan simu na yaw rekisi na Tayan: "mki ryax na slali Tayan, kwara babaw rhyan ga, ini htuw ku Tayan na, ki mki sa rhyan na Pinsbkan hani ga, kyan utux na rahu yamay. kyan utux ryax, yamay hani siy tbah kahun ska mbka ru mhtuw na tugan hi, 023

13 我的寶貝 對泰雅族來說這是一個吉利的夢 我想會有好事降臨到老爸身上的 果然 一早接到 應 我想你們也會很有興趣的 你們還記得嗎 老爸曾經跟你們說過有關泰雅族的故事 在遠古時代 這個世界上 還沒有人類時 在Pinsbkan 這個地方 有一個大石頭 有一天 這個石頭突然從中裂開 出現了三個人 其中兩個人到了這世上 他們非常喜歡這個地方 於是就開始生活在這 個世上 而這兩個人就是泰雅族的始祖 你們一定很好奇 另一個到哪兒去了 另一 個人來到了這個世上 覺得一點趣味都沒有 所以決定再回到石頭裡去了 哈 很有趣 吧 後來 Pinsbkan 的人越來越多 居住的環境已不足 當中的族老 認為應該要分開 了 於是他們到sbayan 地名 今日的思源埡口 這個地方 開始分散 東 西 南 北四 處分散 族老告訴族人們 要記得Pinsbkan 永遠是我們的發源地 是我們的kinholan 發源之地 而 Gaga 是維持我們族人的規範 不能忘記 從那時候又經過了數百年 千年的時間 才形成今天的泰雅族 老爸剛說的拍片計畫 就是試圖呈 現這個部份 要認識泰雅的Gaga 泰雅的傳統 這個拍片計畫 是可以呈現很多古泰雅文化的 兩 位寶貝一直以來 對泰雅族的事情都非常有興趣 就像你們對曾祖父以前如何狩獵 如何與日本人 作戰 如何在他當頭目時帶領部落成長 等的故事感興趣一樣 討論泰雅族如何遷移這個議題 想必你們一定也會喜歡的吧 024 老爸 01 Te utux biru : smpyan 第一封信 夢境 朋友的電話 邀請老爸參加一個關於泰雅族遷徙故事的拍片計畫 老爸一聽 二話不說 立即答 zik sahuy na sazing hi ga mwah babaw rhyan hani, sgalan naha balay ku hyan hani, nanu iy t'aring msu'un m'yanux laha la, ima ba sa sazing Tayan hani ga, lkawtas lkaki balay na binkisan ta, kya simu minkux balay rwa? Wayan inu ku utux hiya la? utux binah Tayan mwah babaw rhyan hani ga, ungat balay na pin asan nya, lunga sa wayan mbinah lozi ku zik yamay hasa... ha, blay balay gnogun rwa." Babaw ryax wayan pyux Tayan nya la, ini ptna nku 'kyan nya kya, kmayan ku binkisan maha u, musa ta psgagay tikay la, nanu iy musa lalu rhyan na sbayan hasa, t'aring msgagay ana mkraya, kyahu, wawi, hugan payat na wahan naha, kyalun nya kwara nku Tayan alang, siki ini mamu yengay ku Pinsbkan hani ga kinhulan ta ana knwan, hiya ga mwah psba na Gaga ta Tayan, laxiy balay yengay. Aring ryax hasa wayan hminas na kbhun kayan ru, utux syan kayan ryax ga, nanu maha kaniku mhtuw na ryax soni na Tayan. kinnayan nisan soni nku inlungan psyasing ega yaba ga, balay balay na inluguan mu. ba'un ta ku Gaga na Tayan, yaw binkis na slali, psyasing hani ga, ini ka musa thuyay phtuw na slali slali na Gaga Tayan, sazing na ungay ubut mu hani ga, sgalan naha balay uzi ku yaw na Tayan, niwan nku ba'un ta ku slali na lkawtas maha nanu mllyap, maha nanu mttiri laha ki hitay Gipun, maha nanu ku Tomuk hiya ga son nya nanu maras kwara alang Tayan ba m'yanux ana nanu... ru pkkayan uzi son nanu musa mshri alang na yaw, llungun mu ga kya mamu sgalan uzi rwa! Yaba su 025

14 聽Yutas 怎麼說 pungi maha nanu kmayan nku yutas su msgamin 泰雅族遷移 因地不足 人變多 開始遷移 mshri alang na Tayan, ini tna ku rhyan, pyux Tayan, t'aring mshri. sbayan 地名 今日的思源埡口 泰雅族分散地 Te sazing biru : mrhuw kbhni na Ta yan - sisilik Te sazing biru : mrhuw kbhni na Tayan - sisilik 第二封信 泰雅神鳥 sisilik 第二封信 泰雅神鳥 -- sisilik 02 lalu na rhyan, ryax soni na sbayan, msgayang ana inu rhyan. kinholan 指泰雅族發源的部落 pintringan kinhulan na alang Tayan

15 貝 親愛的我的Witux Tali寶 睡 希望你們多 清晨四點從家中出發 你們 就獨自 點 沒叫醒仍在睡夢中的 很遠的新竹 中 台 離 到 次 這 爸 老 了 出發 不能帶你們兩 尖石鄉鎮西堡部落拍片 見所聞和你 所 的 片 拍 去 將 爸 老 但 個去 的事 希望你 們分享 也是件一舉兩得 鎮西堡 也 鄉 故 的 木 神 識 認 解 們了 方生活的泰雅 讓你們更加認識在不同地 族 028 鎮 西堡 甲4 葳朵 比令 達利 比令 收 Tehuk myebu slwan na payat tmuting spngan lga thri kuzing sali la, inlay m'abi ki lla'i ini simu tli'iy nki pyux sinpyan mamu. yaba mamu ga shri ku Taycyu musa pyang twahi balay ku Sincik yamay alang nku cinsbu psyasing, ana simu ini rasi ga yeku nwahan mu psyasing ega hani ga, wahay simu pta'yux na, mtna sa nwahan mamu uzi la, mwani ba'un mamu uzi alang cinsbu na yaya lipa, nki mamu ba'un uzi kinyanux nku ini ptna kinyanux na Tayan. ungay ru ubut, mki Gaga na Tayan ga, lay balay na yaw ku sinpyan hani, lungun mu ga musa kyan blay balay na yaw mwah ki yaba su. maha kasa lnglung balay, myebu ga pungan mu utux rawin na ling wa, tpihun kung nya mwani mwah su balay psyasing utux pt'yugun alang na rekisi na yaw Tayan, pungan ni yaba su lga, ini tehuk sazing na kay lga rima smwayan la, llungun mu ga musa simu smogan mt'yux uzi... Te sazing biru : mrhuw kbhni na Tayan - sisilik 第二封信 泰雅神鳥 sisilik sgalu balay ungay Witux, ubut Tali mu : 02 Miray kung traku tehuk rgyax na Sincik lga, pyux balay na yulung nya nya umukan na kwara rrgyax, thwayun mu uzi miray, ini kbsya txan mu bliy pyux na kbhni sisilik, pinlaka na sisilik ga mtna laha ki minniray tu'iy na yaba su, ini hngi balay mlaka gleng hiya, m'as balay lungan mu, yegiy mki Gaga na binkisan Tayan, mki sa spyang balay balay na kinyanux hani ga, ps'asan na kbhni nku pyang naha pspngun balay na yaw. Yaba su mki lla'i ga lokah si mgluw yutas su musa mlyap, siy txiy pinlaka na sisilik mtna ita ki tu'iy ga, niwan sa musa pyux balay kinnluh su la, lungun ta binah tu'iy ga, atuni sisilik gmbang maha kasa plaka ru kryasan nya bih ta ga, mutuw ungat snbu su sinuw uzi. lungun mu 029

16 02 立克 泰雅神鳥 sisilik飛行的方向和老爸開車的方向是相同的 看到牠們不時的往前飛 這個 讓我非常高興 因為在泰雅族的傳統 生活中許多重要的事情 鳥占是一個重要的判別準則 老爸 小的時候常和祖父一起上山打獵 只要sisilik飛的方向 和我們同向 就代表這一天的收穫一定很 多 相反的 sisilik若是橫著飛過我們眼前 就表示打獵的成果會不好 記得有一次 我們已經走了 一 兩個鐘頭 sisilik不斷地從我們面前橫越 祖父二話不說就打道回府了 祖父說這是我們的祖 靈要告訴我們 山上有危險 不適宜前往打獵 而今晨現身的sisilik 代表著是好的兆頭哦 泰雅文化在判別事情的好壞 除了上述所說的鳥占外 還有一個是 s'utux ga, rima sami wayan hmakay utux ru sazing spngan la, sisilik ga siy kinlokah plaka bih myan, ini kayan tikay yutas lga tila lma, kmayan yutas mu maha hani ku nya ta nya kyalun lyutux binkisan la, kyan ya'ih na yaw mki rgyax hasa, bliy hani ku hhalan na ryax. mhtuw nku myebu son ku sisilik lga, hani balay ku musa may na rahu balay owyat la. Gaga Tayan mta'yux nku blay, ya'ih na yaw hani ga, bliy nanak nku p'asan na kbhni, kyan utux uzi ku ksbiyan, ana rahu, tikuy na yaw ga s'agan naha uzi inspung!alang myan ga kyan utux na Tayan, kyan utux sinpyan nya, spyalun nya utux syux, ana ga zik sahuy na syux ga, kyahin nya ga kyahin na wewak, te sazing ryax mllyap na Tayan hani ga musa rgyax, rngu nya tlyapan na utux rahu balay na wewak nnahi. ksbiyan 夢占 也是生活中大小事的重要依據哦 我們部落有一 個獵人 做了一個夢 他夢到很多的魚 可是夢中的魚 魚皮是山豬 的毛 第二天這個獵人到山上 果然就捕獲了一隻很大的山豬 看到這封信的時候 我想你們應該起床了 兩位也期待到山上來 txan mu ku biru hani lga, llungun mu kya simu nya mtuli la, mwani mwah simu mcisan uzi ku rrgyax hani, blay balay yengayan na tu'iy hani, wayan simu swalan maha k'pyaxaw mu psyasing, nki ta inlay mta'yux blay na yaw! Te sazing biru : mrhuw kbhni na Tayan - sisilik 第二封信 泰雅神鳥 sisilik 車子開到新竹的山上 濃霧包圍著整座山頭 我的時速慢了下來 一會兒看到數隻的sisilik 希西 吧 這沿路的景色真美 老爸答應你們多拍點相片 回去後一起 分享哦 老爸 030 Yaba su 031

17 pungi maha nanu kmayan nku yutas su Ksbiyan Spyan 夢占 對泰雅族來說 Ksbiyan 夢占 是很重要的行事依據 它有預示未來的作用 不管是 戰鬥或打獵 均會以夢來占卜吉凶 kintxan nku Tayan na Ksbiyan ga pyang spyang nku yaw wahan ta pspung, ba pta'yux sa yaw babaw, ana mttiri ru mlyap ga mutuw nya s'agan na sinpyan mwah pta'yux na blay ru ya'ih na yaw. minpung 鳥占 Te tugan biru : k inhulan na Ta yan 03 Te tugan biru : kinhulan na Tayan 第三封信 泰雅族的起源神話 聽Yutas 怎麼說 第三封信 泰雅族的起 源神話 是泰雅族占卜的一種方式 hani ku ba minpung na utux tu'iy. sisilik 泰雅神鳥 中文名稱 繡眼畫眉 鄉土名 大目眶 學名 Alcippe morrisonia 英文俗名 Gray-cheeked Fulvetta 科別 畫眉亞科 棲息地 台灣中低海拔山區 體長約12 公分 kay sehu ga 繡眼畫眉, lalu hyan rahu rozi, kinbaga lalu Alcippe morrisonia, lalu Amerika Gray-cheeked Fulvetta binah lalu 畫眉亞科 ' kyan na hyan Taycyu ini kwawi rgayx, kumis nya ruyux ga 12公分

18 034 瑞 sgalu balay ungay Witux, ubut Tali mu : 岩 甲 葳朵 比令 達利 比令 收 mtuli myebu, yaba su mki alang smangus cikuy, llungun mu na psyasing ega, yaw na mshrimusa binah alang na ega, siki ba'un mamu uzi: kahun inu balay nku inhulan na Tayan? te utux ga mki sa Nan To na mstbon Pinsbkan, utux ga mki sa Sincik ru are ska na Papak wa'a,utux ga mki sa Nan To na Bunoho, te tugan na Bunoho hani ga, yegiy mki 2004 kayan min s'rux nanak na Teruku, hiya ga utux na gi'as alang Tayan, lunga sa ini myan spkayan nku kinhulan na Bunoho. Te tugan biru : kinhulan na Tayan 第三封信 泰雅族的起源神話 貝 親愛的我的Witux Tali寶 落 想著要拍 部 光 新 在 爸 老 早 一 晨 清 徙有關的影 的紀錄片 是與泰雅族遷 先了解 泰雅 要 該 應 們 你 題 議 個 這 片 傳說中有三個 族的起源為何 泰雅族在 愛鄉瑞岩部落 起源點 一個是南投縣仁 竹苗栗縣中 的Pinsbkan 一個是在新 一個是 的Papak Wa'a 大霸尖山 第三 山 石 白 on oh un B 的 南投縣 時獨立成太魯 個bunohon因為在2004年 on的起 oh un B 群 族 的 新 個 一 是 閣族 源地我們就不討論它了 03 mki slali ryax hasa ga, Nan To alang mstbon na pisbkan, kyan utux rahu na yamay, siy tbah mhtuw sa rahu balay na hngyang, memaw kahun zik na rahu yamay mbka sa sazing lozi yamay, kahun msbka na yamay mhtuw sa sazing tmalung ru utux knerin. kyan utux tmalung, txan nya ku mki sa babaw rhyan hani ga, ungat nanu ku yengayan nya ru ungat tikay ku sgalan nya, lunga sa may suruw tikay lga, wayan zik bka na yamay lozi. sazing Tayan hani ga sobih naha rr'an lga, rima ini txiy ku Tayan nya la. ti ku snbin na utux tmalung ru utux knerin hiya ga, yegiy sgalan naha ku babaw rhyan hani, lunga sa siy 'ki runi mgluw m'yanux la, nanu kahun hani ku binkisan na lkawtas ru lkaki na Tayan hiya. ini kbsya laha ku psbes mgluw m'yanux ru pyux la'i naha uzi la. yegiy bsya m'yanux Pinsbkan ru pyux lla'i naha, ini naha tna 'kyan na rhyan uzi, ti ku binkisan ga rasun naha lozi ku kinbahan musa pinsgayan hyan hani, inlay naha 'masuw binah hyan, nki bsya mki kya ku Tayan kya. 035

19 03 第三封信泰雅族的起源神在很久以前, 南投縣仁愛鄉瑞岩部落的 Pinsbkan 有一個巨石, 有一天, 大地突然發出轟隆巨響, 巨石突然裂開成兩半, 從裂痕中走出二男 一女 其中的一個男人, 覺得這個世界不似他想像的美, 沒有什麼好留戀的, 轉身就往巨石的裂縫裡鑽 其他的兩個人還來不及阻止, 這個男人就消失了 留下來的這一男一女, 他們喜歡這個世界, 於是決定留下來一起生活, 這就是泰雅族祖先的由來 不久之後他們結為夫妻, 生下了許多孩子 在 Pinsbkan 居住生活久了, 因人數增加土地不足, 祖先將孩子們帶到 pinsgayan 這個地方, 在 pinsgayan 讓孩子分散到其他的地方居住 而在新竹 苗栗境內的 Papak Wa'a( 大霸尖山 ), 也流傳著類似的故事 在遠古時代,Papak Wa'a 山頂上有一個巨石, 夜晚時這個巨石會發出亮光, 所有動物對巨石都感到好奇, 上山來看巨石 其中有三種動物熊 烏鴉及 sisilik 想要把它推下山, 於是相約一天 約定的日子到了, 熊 烏鴉及 sisilik 都到山下集合 首先由熊上山, 牠用盡了所有的蠻力推動它, 巨石動都不動, 牠只好放棄 ; 接下來, 由烏鴉接手, 牠們動用了數百隻的烏鴉, 飛到空中待命, 等大夥準備好了, 由烏鴉的長老說 : 出發! 數百隻的烏鴉由上而下的往巨石俯衝而下, 去撞巨石, 結果巨石也沒有移動, 烏鴉群也只好放棄 ; 接著 sisilik 上場,sisilik 派一隻代表, 牠緩緩地飛到巨石旁, 用腳輕輕地踩了一下巨石, 突然間天地發出巨響, 這個巨石裂開成兩半, 從裂痕中走出一男 一女, 而這對男女, 就是泰雅族的祖先 ti ku mki Sincik ru Bare na papak wa' a hiya ga, nya pgayang kay maha kasa mtna uzi ku yaw. slali ryax hasa ga b'bu rgyax na papak wa'a ga kyan utux na rahu yamay, mki sa mlhngan ga mutuw nya mhtuw na psyax, memaw minkux txan nku sinuw kya, tgluw musa ta'yux na rahu yamay hasa. ksahuy kya ga kyan tugan na sinuw krangi na ngarux, ta'uy, sisilik, lnglung maha son ta nanu rmuru yamay hani ru tehuk hugan na rgyax, pyanga sa pkayan utux ryax na pstna naha. tehuk balay ryax hasa ku pinkayan naha, ngarux, ta'uy, sisilik musa kyahu rgyax pstna kya, t'aring ngarux musa wawi na rgyax, pwahun nya kwara rngu nya sruru nya nku rahu yamay, sungun ini balay p'yuy, 'siy alax hiya la. t'yugun nku ta'uy mwah, kyalun nya ku kyala pisa kbhun na kbhni plaka sa babaw kayan, su'un naha mnaga lga, kyan utux na binkis na ta'uy maha: plaka la!siy txiy pisa kbhun na ta'uy siy plaka aring te kraya ru tehuk hugan hhalan naha pstutu nku rahu yamay nki musa hugan ma, txan!sungun ini p'yuy, lnglung ku ta'uy ga 'siy naha laxiy uzi. tehuk sa sisili lga, tun nya ku utux balay na sisili, memaw thhuway plaka bih na rahu yamay, s'agan nya kakay thwayun nya meyun tikay na rahu yamay hasa, ini kbsya, babaw rhayan hani ga memaw maha hong hong hngyang, ti ku yamay rahu hani ga nya mbka sa sazing yamay lozi, hun zik yamay nya hmakay mhtuw sa utux tmalung, utux knerin, nanu sazing naha hi hani ku binkisan na Tayan ta la. Te tugan biru : kinhulan na Tayan 話

20 03 傳說故事 在泰雅族的耆老及日本文獻中 也都記載了 這些故事及起源點 葳朵可能會問了 這二個地方有何不 同之處 老爸這樣解釋好了 用語言別來說 squliq語系 的大都會指他們的起源地為Pinsbkan 而s'uli語系會指 Papak Wa'a為起源地 而我們住在苗栗縣泰安鄉的北勢 群 當然我們的起源地是 Papak Wa'a了 妳的翁老師來 自南投的馬力巴群 她們的起源地就是 Pinsbkan了 老爸有一回與一位有紋面的長老聊天 他告訴我說 沒有土地的泰雅人 就不叫做泰雅人 因為 土地是泰雅人的靈魂 土地不僅燦爛了泰雅人的生命 更豐富了泰雅人獨特的文化 若是我們任 憑山川流域 森林被破壞 野生動物死亡 人的靈魂將隨著歲月孤獨 凋零而死去 葳朵 達利 長老的一席話不斷地在我心靈迴盪 久久無法平息直到現在 所以我們麻必浩部落 的地是你們最愛去的地方 你們一有空 就吵著要回部落 我想你們了解愈多的泰雅文化 對部落 的情感也就會愈深 特別是泰雅族起源地的認識 你們兩位一定要永遠記得哦 老爸 038 Pinsbkan, Papak Wa'a sazing rhyan hani ga, kyan kwara nku skayan naha na kinhulan balay nku Tayan. mki sa binkisan na Tayan ru min niru na Gipun ga, nya nya brwan kwara nku yaw naha ru 'ringan kinhulan naha. kya pkayan nku Witux maha, ini ptna ku sazing rhyan hani pi, inleyaw misu kmayan ha, skahun ta ku kay ga, kay na squliq hiya ga musa naha swalan nku Pinsbkan hiya, kay na s'uli hiya ga musa naha pswayan nku papak wa'a hiya. ita ku mki sa Bare te kraya na lyung penux hiya ga, ba'un ta kinhulan ta ga papak wa'a hiya, siki la psba biru su ku Tapas hiya ga, yegiy kahun sku malepa alang, lunga sa kinhulan naha ga kahun sku Pinsbkan. s'utx ryax mcisan sami ki kyan patas na bnkis, kyalun kung nya maha u: "ungat rhyan na Tayan hiya ga, 'yat son maha Tayan, yegiy rhyan hani ga limu na Tayan. rhyan hani ga bliy maha nanak mwah ps'as na insuna inlungan, hiya ga mwah may na rahu owyat balay na min nanak na Gaga ta. atuni siy ta mhmut tmutu kwara khoni, mhmut ta kmwih musa kbalay ana nanu sali ru hri'un ta rrgyax ru llyung ga, musa yenga mhu'in na sinuw, nanu ana limu ta Tayan uzi ga, musa mgluw sa kayan ta ru m'yutas ta lga ungat kwara la." Te tugan biru : kinhulan na Tayan 第三封信 泰雅族的起源神話 Pinsbkan Papak Wa'a 這二個地方 皆有泰雅族起源的 Witux, Tali, kay na bnkis siy 'ki sa inlungan mu ini balay thri hiya, ana tehuk soni ga ini balay pgyay. nanu yasa ru rhyan ta na alang mapihaw ga, sungun sgalan mamu hhalan mnaw ru mcisan, kyan baly mhngi ryax lga, mutuw simu smpapak maha u tila alang ta, txan mu ru pyux ba'un mamu na Gaga Tayan ga 'yat mamu yengan uzi ku alang, txiy ku kinhulan na Tayan hani ga, laxiy balay yengay ki! Yaba su 039

21 03 第三封信泰雅族的起源神聽 Yutas 怎麼說 pungi maha nanu kmayan nku yutas su Pinsbkan 泰雅族發源地之一, 位於南投縣仁愛鄉瑞岩部落 Pinsbkan 一詞, 其字根為 bka 意為破裂或分半, sbka 為使破裂之意 其前輟 pin 係表過去式, 而後輟 an 表處所, 故 Pinsbkan 意即 曾經迸裂之地 在談到此一字時, 多數田野報導人以為該處曾經裂開, 並且生出人 (minbka ru minhtuw squliq), 或云該地係 Tayal 原鄉 (kinhulan ta balay bih Pinsbkan), 而往往會續接到上一章曾提及裂石生人與其他相關之神話傳說內容 utux na kinhulan Tayan, ki mki sku Nan To alang na mstbon. "Pinsbkan" utx kay hani ga, pu'ing biru ga "bka" kahun sku mbka ru skan mbka, "sbka" hiya ga nki mbka ma. Te gleng nku "pin" hiya ga rima wayan la, nanu iy suruw ku "an" hiya ga niwan 'kyan nya, nanu iy Pinsbkan na kay nya ga "min bka ku rhyan hani". skayan ta ku biru hani ga, wayan skayan kwara ku minnwah an naha sbiru la, ttwang nku m'yanux na tayan maha u(minbka ru minhtuw squliq), ini ga, rhyan nku alang balay Tayal(kinhulan ta balay bih Pinsbkan), maha kani ga mutuw txan ku minniru ta na kinta'yux bka yamay tayan ki kwara ana nanu na biru. Papak Wa'a 泰雅族發源地之一, 位於新竹苗栗縣中的 Papak Wa'a( 大霸尖山 ) utux na kinhulan Tayan, ki mki sku Sincik ru Bare ska na Papak Wa'a. Bunohon 太魯閣族及賽德克族的發源地, 位於南投縣仁愛鄉境內 kinhulan na Teruku ru Setek, ki mki sklu zik alang na Nan To. pinsgayan 分散地, 泰雅族祖先們, 開始分散的地點 Sbayan 或稱 pinsgayan, 其字根為 sgaya 意為分散, 離別 pin 為前輟表過去式, an 為後輟表地點,Pinsgayan 即過去曾經分散, 離別之地 該地係始祖裂石而生後, 不知歷經幾代的繁衍, 終至子孫眾多而祖居地生存空間不足, 乃由該地分離且分派前往不同地區, 尋找可居之地 psgayay na rhyan, kwara binkisan na Tayan, t'aring msgagay na 'kyan rhyan, "Sbayan" ini ga "pinsgayan",pu'ing na biru ga "sgaya" psgayay, mshri. "pin"ga mki gleng, masu mtyaw la, "an"ga mki suruw na 'kyan, Pinsgayan hani ga minsgagay ru wayan mshri na rhyan. aring mbka na yamay ru mhtuw ga, pisa kayan mki kya ku kinbahan ini tna na 'kyan ru hbayaw nku tayan mki kya, inleyun naha 'masuw sa ini ptna na rhyan ru 'kyan naha. squliq 語系 klesan( 南澳群, 有部份是 s'uli 語系 ), menibu( 溪頭群 ), tarnan( 屈尺群 ), thyakan( 大嵙崁群 ), gogan ( 卡奧灣群 ), mrkwang( 馬里闊丸群 ), mknaxzi( 馬卡那奇群 ), skaru( 霞喀羅群 ), slamaw( 沙拉茂群 ), sqoyaw( 司考耶武群 ), ki nhakul( 福骨群 ), malipa( 馬力巴群 ) 等十二族群 s'uli 語系 klapay( 加拉排群 ), cyubus( 鹿埸群 ), ma'aw( 大湖群 ), mekarang( 美卡蘭群 ), mpenux( 北勢群 ), mesawlay 或 mepasing( 南勢群 ), plungawan( 萬大群 ), merinax 或 mspazi( 汶水群 ), ba'ala( 馬巴阿拉群 ) 等九個族群 Te tugan biru : kinhulan na Tayan 話

22 04 第第四封信泰雅族的伊甸園 Te payat biru: pin asan hyan na Tayan 四封信泰雅族的伊甸園Te payat biru : pin asan hyan na Tayan

23 04 加大提琴比賽 前幾天媽咪為了葳朵要參 了一頓豐盛 羅 張 間 時 的 天 半 了 花 一事 前能為她好好 的晚餐 希望在葳朵比賽 打打牙祭 們 我 讓 機 趁 也 子 身 補 的補 也邀請了你們 討好我們的五臟廟 當天 眾人的祝福 在 望 希 姊 表 哥 表 及 姑 的姑 現 或許是因 下 我們的葳朵能有好表 情太興奮 心 餐 晚 吃 起 一 人 多 太 為有 食量比平日小 所以影響了你們的胃口 媽咪有些小 的 餐 晚 備 準 心 費 讓 多 了很 小的失望 044 鎮 西堡 甲4 葳朵 比令 達利 比令 收 mkrusa ryax wayan yaya ga rngu nya rmaw Witux, musa pspung na rahu tlubuw, memaw nya inlayun ksyus tbihi ru tmahuk na 'yung rngan nya lla'i, nki blay na hi nya ma, twngun nya sa blay tnahuk nki blay nku bwas myan uzi, ryax shasa ga tpihun nya yata mamu ru bsuyan mamu, mwani wahan smhelaw kwara na ggluw, misa sa blay balay pin tlubuw na Witux. ini ka pyux s'yung Tayan mgluw mani myux mki kgabi ru m'as balay na inlungan, pyanga sa tikuy knani mamu, memaw wayan mhutaw tikay lungan na yaya rngu nya mnama kbalay na rami! ba'un mu sa ini kani na ga rima simu mami tikay na nni'un la, yengan mamu wayan simu nya kyalun la? laxiy balay mhmut mami ana nanu na maru, nki pyux knani mamu. atuni mani simu tikay na nni'un lga, mutuw simu ini kmani la, 'yat mamu pngisun inlungan yaya mamu lpi? ttwang pyux kinsyus yaya ru ini su'iy mani ga, txan kyan tikay hra rami 'yat hri lpi? kruma yaya mamu ga ti ku hra na rami ga skun nya ru rhkan nya tikay lga, blay nya ni'un sasan la, nanu yasa ru lungun yaba mamu bsya wayan tpuyut rekisi na slali yaw na Tayan, nki mamu ini yengay. Te payat biru : pin asan hyan na Tayan 第四封信 泰雅族的伊甸園 sgalu balay ungay Witux, ubut Tali mu : 貝 親愛的我的Witux Tali寶 mki slali slali, pin asan na kinyanux slali nku binkisan na Tayan, ungat balay na llungun naha. nanak balay utux na trakis, bnganan naha zik na tapa lga, ba phapuy nku rahu balay na tapa ni'un na trakis la, ba'un nya pkani kwara na Tayan la, nanu iy memaw ini kbetux balay m'umah. kyan utux ryax ti ku pyang tzinah utux ku Tayan, mlahang sa pinhapuy na 045

24 第我知道你們在晚餐前有偷偷吃了一些零食, 難道你們忘了媽咪的叮嚀了嗎? 飯前盡量不讓你們吃 trakis, klangun nya mnaga la, lunga sa siy nya yupiy kwara utux na bwan tapa. memaw nya m'as lnglung son nanu pawsa : "atuni utux bway lay ni'un utux bwan, nanu iy utux ahan 其他的零食, 怕壞了食慾 你們在飯前吃了些零嘴, 也難怪食慾不佳, 這樣不是枉費媽咪的好意 na trakis ga musa utux ru sazing rihay ni'un na trakis la, helaw balay rwa!"siki la kyan ku 嗎? 況且滿桌的美食, 沒能把它吃完, 剩了一些不是很可惜嗎? 媽咪有時會留下沒吃完的飯菜隔餐 mnikuy na yaw, ana bsya tnahuk ga, ini sawki balay uzi ku trakis hasa. ini kbsya, kahun sku 加熱再吃, 我發現你們並不愛吃, 所以老爸想起泰雅族流傳已久的故事想和你們倆分享 zik na tapa myux ga, nya plaka na mpuw kbhni, mhtuw tikay lga, ini hngi ks'angun nya maha "m'lang!m'ilang!aring kya lga, memaw ngyat m'umah ga thuyay sa ba mani, ini ks'utang, 在很久很久以前, 泰雅族的祖先生活如伊甸園般的快 ttwang mhu'in tikay trakis lga mutuw pyux khni nya plaka ru ba mwah mkuri mani trakis, 樂, 每天自由自在地生活 只要用一粒 trakis( 小米 ), lnglung na Tayan maha u, siki kngyat balay m'umah ga kyan ku nni'un, maha kani ga thuyay sa blay kinyanux uzi. 丟進鍋子中, 就能煮出一大鍋的飯, 可以讓所有的人飽餐一頓, 因此不必辛苦地耕種 有一天有位急躁又 kyan utux binah na kkyalan yaw, slali na Tayan ga, ini usa mlyap, atuni smogan su mani para 懶惰的人, 負責煮小米飯時, 他嫌這樣太麻煩, 於是一 ru wewak nnahi na sinuw ga, thwayun su hmwaw lalu nya maha, "inah wewak!inah wewak!", 下子就把一整串的小米丟進鍋子 他很得意地計算 : mutuw 'siy uwah bih su ku wewak nnahi hani, ti ku Tayan hiya ga apun nya tikay ku utux kumis lga, pyux tnahuk nya hi wewak mki tapa la. mtna uzi kyan utux ku pyang sknani, 如果一粒米可以煮一餐, 那麼一串粒米就可以煮出 lnglung maha: apun mu utux na kumis ga, mtngi tikay lga lay la, maha su siy ki memaw mtngi 一 兩週的飯, 多省事輕鬆! 奇怪的是, 煮了好久, 都 kwara ga, laxiy maha kasa lnglung. nanu iy ini ggluw pinkayan na Gaga ta Tayan ga, yeku 沒有聞到小米飯的香味 不一會兒, 從飯鍋裡, 竟然 pyang sknani ga su'un nya mani kwara utux wewak ga, hwagun nya nku wewak, nama ming na 飛出數十隻的麻雀, 牠們一飛出來, 就不停地罵他 懶惰! 懶惰! 從此之後, 族人要很辛勤的耕 puting, siy nya nyaliy meta nku wewak, ti ku ini naga lungan na wewak hasa ga, rima nya ini ttxiy ku maha nanu na witux sasan la. siki la wayan txan nku bes na wewak hiya ga hwagun 種, 才不會餓肚子, 而且小米成熟時麻雀也會不時地飛來偷吃小米, 族人認清唯有認真勤勞的耕 nya Tayan maha: "tiya kins'ari su ku Tayan hani, 'yat myan sinhyun simu la."babaw nya tmapih 種才有飯吃, 也才能過較好的生活 simu maha uwah lga, 'yat sami mwah la ru 'yat simu pungan kay uzi la, siki memaw simu masay musa mllyap lga p'agan simu na sinuw la 四封信泰雅族的伊甸園Te payat biru : pin asan hyan na Tayan 047

25 04 輕鬆的喊出牠們的名字 山豬來 山豬來 山豬就會來到族人的身邊 而族人只要拔下牠的一根 毛 就可以煮出一大鍋的肉 同樣的又有一個貪心且浪費的人 心想 拔一根毛 只能吃個八分飽而 已 想要大快朵頤 飽餐一頓是不可能的 所以不想遵守族裡既定的法則 貪心的他想要吃一隻全 豬 於是他把山豬喚來 用事先準備好的山刀 猛力的往山豬身上刺 對人毫無防備的山豬 自然 是看不見第二天的太陽 但是目睹山豬慘死的同伴 大聲的對這位泰雅人怒吼 你這個浪費又貪 婪的小子 我們不再相信你們了 往後要喚動物來 動物也不來了 族人必須要自己辛苦的打獵 才可得到飽足 這個兩個故事 雖然都是傳說故事 但這是祖先們透過故事 要我們子孫 凡事要認真 不能投機 取巧 按部就班才能成事 更不能有浪費的習慣 泰雅族人對動物也有其 Gaga 要吃多少獵物 就捕多少獵物 絲毫不浪費 這樣我們的生態才能生生不息 生態才能平衡 現在部份族人打獵沒 有節制 打獵的目的不是為了祭典 而是打來賣給別人 把打獵當作生財的工具 不論春 夏 秋 冬 不斷的打獵 以前族人打獵是必須看季節 特別是動物的繁殖期是不打獵的 如果沒有節制的 狩獵 不但違反泰雅傳統的Gaga 對我們的生態 更是一大傷害 老爸 048 sazing yaw na slali hani ga, ana maha u rekisi na pinnungan, inkahun sku knayan nku binkisan ta, nki ba'un kinbahan: ana nanu yaw ga siki ngyat mtyaw laxiy ku ks'ari lungan hiya, utux ayaw utux ayaw ga blay, ini hri'iy uzi ku ryax. ita ku Tayan hiya ga, kyan na Gaga uzi, pisa galun su sinuw ga pisa ku tlyapan su uzi, laxiy hri'iy smbu, maha kani ku sinuw ttxan ga, mutuw pyux uyuk nya ru nki ptna'un kwara na sinuw mki llahuy. misu soni alang ta Tayan ga, ini spung tikay mbuyang, mllyap hani ga bliy nanak ku maho Gaga Tayan l lu ng u n na ha, yek u s' ba zi naha s'uli galan nya pila, ana tmangaw abaw, 'bagan, mhuw abaw, 'misan ga, ini hngi balay mlyap. slali binkis ta Tayan hiya ga mutuw mta'yux ryax musa mlyap, txiy ku min nanak na mlla'i nku sinuw ga ini haliy mbuyang, atuni ini spung tikay na mllyap ga, wayan nya hri'un Gaga Tayan slali ru ttxan ta nku sinuw ga rahu balay Musa phelun na utux yaw uzi. Te payat biru : pin asan hyan na Tayan 第四封信 泰雅族的伊甸園 另外還有個故事 以前的泰雅族人 是不用mliyat 打獵 的 若想吃山羌或山豬之類的動物 只要 Yaba su 049

26 05 Te magan biru : gowng na tmalun g ru gowng na kn erin 聽Yutas 怎麼說 Te payat biru : gowng na tmalung ru gowng na knerin 第五封信 男人的河與女人的河 第五封信 男人的河與女人的河 pungi maha nanu kmayan nku yutas su mlyap 打獵 trakis 小米

27 05 溪 大會 很可惜你 動 運 合 聯 校 五 線 溪 安 大 去年的 溪線五所學校聯合 安 大 的 境 縣 跨 加 參 能 們沒 大安 台 小 國 林 士 園 梅 96.0 競技活動 苗栗縣象鼻 是傳承多年的校際聯 1.17 小 國 觀 達 甲 中縣自由 4 且有活力 轉學 彩 精 常 往 如 一 動 活 會 合運動 逢其盛 你們一定 恭 緣 無 就 們 你 的 線 溪 甲 至大 感覺很扼腕吧 大安溪線五校 葳朵 比令 的 度 年 同 不 加 參 別 分 經 你們倆曾 還是印象深刻 該 應 今 至 信 相 會 大 動 收 令 聯合運 比 學 的 利 線 溪 達 安 大 至 調 地 今年媽咪工作異動 幸運 所以今年的大安溪 校 你們也跟著媽咪轉學再次參加 老爸相信 線五校聯合運動大會就可分期待吧 你們也一定躍躍欲試 十 052 sgalu balay ungay Witux, ubut Tali mu : wayan utux kayan mki sa llyung na magan pkba'an biru mgluw pspung myuy hi na linhuyan,hriy balay ini simu uwah, prngyen na sazing rahu balay rgyax lyung penux magan pkba'an biru mgluw pspung na myuy hi (Bare na maypwan, maylubung, sire; Taycyu na m'ihu, l'olu), hani ga bsya myan min gluw linhuyan na pkba'an biru msu'un myuy hi, blay txan balay na pin nawgan myan lla'i memaw mtuli kwara na ugin naha. t'yugun mamu nku pkba'an biru mki sa lyung tmali lga, ini simu kba mwah mgluw smhelaw la, kya simu maha hriy balay! simu sazing lla'i ga min pspung simu uzi ini ptna na kayan mwah mgluw mnaw ru mzinah na lyung penux magan linhuyan na pkba'an biru myuy hi, kya la mamu ini balay yengay rwa!utux kayan hani ga, m'owyat nku yaya mamu mwah psba biru runi ku pkba'an biru na lyung penux ru thuyay simu mgluw yaya mwah runi lozi, nanu iy utux kayan hani lga ba simu mwah pspung na lyung penux magan linhuyan na pkba'an biru myuy hi, sinhyun yaba mamu musa simu lokah balay ru pyang simu smogan mzinah, nya simu mnaga lrwa! Te payat biru : gowng na tmalung ru gowng na knerin 第五封信 男人的河與女人的河 貝 親愛的我的Witux Tali寶 kyalaw simu nku yaw slali na lyung penux ru lyung tmali ki!skayan ta ku mshwa balay na rahu sya nku Tayan, kya la mamu ini pungi ku yaw hani, ti ku slali slali ryax hasa ga, inkyan nku binkisan Tayan na rhyan ga, nya mshwa balay na sya, wayan nya 'mukan kwara nku hhalan naha m'yanux na haya hasa,rasun ni Tomuk alang Tayan musa rgyax na papak wa'a tkmu kya, siki la ini pgyay sya nya na, masay lnglung na Tomuk, hwa ka ini balay usa 053

28 05 們應該沒有聽過 據說在很久很久以前 在泰雅族祖先居住的土地上發生大洪水 洪水淹沒了家 園及賴以維生的土地 頭目只好帶領族人到大霸尖山去躲避洶湧的洪水 但是洪水卻一直遲遲無 法退去 頭目百思不解 為何洪水一直沒有消退的跡象 難解的問題只好詢問部落的巫師 部落巫 師以竹占方式找出觸法者 原來是因為部落的一對年輕男女犯了 禁忌 Gaga 他們犯了姦淫的罪 所以導致族人的不幸與災難 在泰雅族傳統社會裡任何人都不得違反Gaga 否則將受到lyutux 祖靈 的懲處 輕者個人受罰 重者會連帶殃及部落 了解招致 洪水肆虐的原因後 請巫師竹占問 lyutux如何贖罪 問 lyutux 的 結果是要將犯錯的這對年輕男女丟入大水中奉獻給祖靈 洪水才 會退去 最後族人只好將那名男子丟向山的右邊 將女子丟向山 的左邊 然後 奇妙的事情發生了 暴漲的洪水神奇的慢慢退去 大霸尖山一側匯流的水變成為大安溪 另一側則形成現在的大甲 溪 因為大甲溪是女人河 所以溪水較為和緩 像個溫柔的女子 相反的 大安溪是男人河 相較之下水勢較為湍急 就像是個性剛烈的男子一般 老爸 054 tikay na sya nya na? mtt'it balay na yaw hani, siy ta haliy ma'ut nku mhoni na maha u ye'igiy alang ta kyan utux mrkyas na tmalung ru knerin nya mt'yaw sa psani (Gaga), mhmut msu'un na hi naha, lunga sa kyan rahu balay na ya'ih yaw mwah ki alang ta Tayan, mki na Gaga binkisan ta ga ini mhmut balay ru hmiri balay na Gaga hiya, ini su pung kay lga, mutuw su nya cbilan na lyutux, hbaw ga isu nanak ku cbilan nya, rahu ga ana kwara alang ga hri'un nya. ba'un mu maha kani mshwa sya lga, mutuw myan kyalun nku mhoni son nanu mwah kintari na lyutux? pin usan ta ku lyutux maha, ti ku utux tmalung ru utux knerin sazing Tayan hani ga, siy haliy pbuling na sya b'aniy nku lyutux binkisan, nki wayan m'ungat na mshwa sya nya la. suruw nya lga siy naha bnganiy 'lelaw rgyax nku tmalung hasa hiya, knerin hiya ga bnganan naha te 'min rgyax hasa, babaw ryax nya lga, kyan utux mnikuy nanak na yaw mhtuw la, ti ku minshwa na sya hasa ga, memaw nya n-gyut n-gyut thhuway ungat na sya nya la. nanu iy min pslyan nku tes'yap sya hasa lalu nya ga lyung penux, binah utux hiya lalu nya ga lyung tmali. ye'igiy lyung tmali hiya ga lyung na knerin, lunga sa mhhuway balay na sya nya, lyung penux hiya ga lyung na tmalung, pyanga sa memaw rmayas balay 'siy ga tmalung mrngu balay. Te payat biru : gowng na tmalung ru gowng na knerin 第五封信 男人的河與女人的河 今天老爸想和你們分享的正好是大安溪及大甲溪的傳說哦 關於泰雅族大洪水的傳說 我想你 Yaba su 055

29 怎麼說 kmayan nku yutas su Gaga 泰雅語 Gaga 即祖先的規範或祖訓 為泰雅族傳統社會中最重要 的規範 在泰雅族傳統社會裡任何人都不得違反Gaga 否則將受到 lyutux的懲處 輕者個人受罰 重者會連帶殃及部落 泰雅族人從出 生到死亡 皆須在Gaga 的規範下生活 離開 Gaga 視同離開家族, 部 落 Gaga的規範涵蓋整個部落 一旦有人觸犯Gaga 該Gaga團體或 部落的其他人皆可能受lyutux的懲罰 連帶發生厄運 056 Te mt 'yu biru : linnglung nku mk i "sali" - Ta yan n a Gaga Tayan na "Gaga" kay Tayan na Gaga, ki mki sku pinkyalan ru pinsba kay, hani ku pyang balay kinyanux binkisan na rahu ru blay balay nku pinkyalan alang na Tayan. mki sa pyang balay kinyanux na binkisan Tayan hiya ga, siki ini balay hri'iy na Gaga, ini su pung kay lga cbilan su nya lyutux la, hbaw ga cbilan su nya nanak, yesu ga ana kwara alang Tayan ga musa nya philun kwara uzi. ita ku Tayan hiya ga aring ta mhtuw m'yanux ru tehuk sa mhu'in ga, siki mki ta pinkyalan na m'yanux, mshri su tikay nku Gaga lga niwan su nya laxan ku Sali su ru alang su. pinkyalan nku Gaga hani nya nya kyalun kwara na alang la, kyan utux tayan hringan su tikay na Gaga lga, kwara nku Gaga na linhuyan ru alang na binah s'uli ga mutuw nya rrasun uzi mwah tmwang na ya'ih na yaw. 第六封信 泰雅 家 - Gaga的觀念 06 Te mt'yu biru : linnglung nku mki "sali" 第六封信 泰雅 家 Gaga 的觀念 pungi maha nanu 聽Yutas 057

30 058 ini phra, mrkyas ru rahu la'i tmalung kyan bes naha lga, mutuw mshri yaba yaya, mgluw bes kbalay utux nanak na lyutux bwan naha nanak 獨立戶, sbilun naha ku pyang tikuy na sway tmalung pgluw yaba yaya. niwan hiya ku ba mwah psyunaw na sali, krangi sa maha psyunaw pbulit. ita ku Tayan na utux sali hiya ga "pu'ing na yaba nku utux nni'an", kwara ggluw ga skahun nya ku sali galan nya na pu'ing, utux sali ru utux sali m'yanux blay naha skayan maha u lyutux sali. utux nni'an myan ga utux kayan krryax mutuw kyan mziman, mt'yu pgan hi ba msu'un mcisan, nanu iy mutuw myan s'agan pu'ing na utux sali, ye'igiy utux nni'an ga, skayan na alang Tayan ga lyutux gamin 一個根 ini ga lyutux nkis 一個祖先. pyang naha syun inlungan ga pbbay, pggalu na Tayan, kahun na Gaga, ryax mcisan gnogun, mhtuw Tayan na "Gaga" 皆可看到傳統的泰 處 處 落 部 堡 西 鎮 在 貝 兩位寶 起生活的日 一 父 祖 和 時 小 己 自 起 想 雅建築 讓我 每晚會在屋子 父 祖 中 屋 竹 的 樣 那 在 子 就是住 我 記憶特別的 的 時 小 對 子 日 的 樣 這 中升火 覺不到寒 鎮 西 堡 感 全 完 屋 竹 裡 夜 的 冬 深 特別是在寒 溫暖到白日 以 可 子 屋 讓 火 有 為 因 冷 甲4 灰 t li bu 會以 祖父常會告訴我 泰雅族共食 等來比喻家 朵 比令 li h u n 入口 n i' an bu li t 同一個灰 葳 同一個家會說成 ly u tu x lyutux ni'an 共 達利 比令收 lyutux lihun 同一個入口你們可以說是ly u tu x 食的人 所以我們家 泰雅語也可以說 者 護 守 的 家 們 我 是 爸 bulit 老 者 哦 護 守 的 灰 t li bu g an h la 成是pk sazing ungay ru ubut mu ga, mki alang na cinsbu ana inu ga txan nya kwara binkisan na Sali Tayan, mutuw mu llungun nanak mki si lla'i tikuy ryax hasa ga mgluw kung yutas mu m'yanux, nanu maha kasa ku sali myan na ruma, krryax mlhngan ga lokah pnahu sali ku yutas mu, ryax wayan hani ga, snun mu balay ku kinyanux mu lla'i slali, ti ku tehuk balay nku 'misan ryax hngan hasa ga, ini mu ba'iy balay sa skinut, ye'igiy kyan puni, lunga sa memaw mkilux kwara ku zik na sali mu ru tehuk sasan na 'lyan.lokah kung nya kyalun yutas mu maha, ita Tayan hiya ga kahun nya bulit 灰, lihun 入口, ni'an 共食 kwara hani skayan nya nku sali,utux sali hiya ga maha kani u lyutux bulit 同一個灰, lyutux lihun 同一個入口, lyutux nni'an 共 食的人, nanu yasa ru sali ta, blay mamu kmayan maha lyutux built. kuzing yaba mamu ga plahang simu, kay na Tayan ga blay mamu skayan maha u pklahang bulit 灰的守護者 rwa! 06 Te mt'yu biru : linnglung nku mki "sali" 第六封信 泰雅 家 Gaga 的觀念 貝 親愛的我的Witux Tali寶 sgalu balay ungay Witux, ubut Tali mu : 059

31 戶 而通常會留下最年幼的弟弟和父母居住 留下成為家的繼承者 會稱為ps'yunaw pbulit 我們泰雅族的家族結構是 父系世系 親族體制中以家族為基礎單位 一個家屋或家庭可以說 成utux sali 我們家族每年的聚會有五 六十個人參加 就是以一個家族為單位 因為是同一個家 族 族人會說成 lyutux gamin 一個根 或 lyutux nkis 一個祖先 重視共同分享 分擔的泰雅 族 會透過儀式 節日 慶典 展現並凝聚家族的力量 前些日子表姐結婚 來了很多親戚 都是來 協助這個婚禮 那天所殺的豬 也平均分給來的所有親戚 但沒有辦法來的 也會留給他們 這種 分豬肉 的傳統 就是分享的精神 也藉由分享的行為 讓家族能更認識親人及強化家族內部 的力量 而這個傳統也會展現在以前的泰雅生活中 記得小時候和祖父一起上山打獵 所獵得的 一個家族會有一個 Gaga 數個家族形成的部落 也會有一個 Gaga 這個 Gaga 就是祖訓或祖先的 規範 也可以說是法律 生活習慣 個人的行為道德及部落社會法律就是靠 Gaga來維繫 族人都 不得違反Gaga 否則將受到lyutux 祖靈 的懲處 輕者個人受罰 重者會連帶殃整個家族或部 落 泰雅族人從出生到死亡 皆須在Gaga的規範下生活 離開Gaga 視同離開家族 部落 老爸 060 utux nni'an ga utux na Gaga, pyux na sali ga mhtuw kya ku alang ru kyan utux na Gaga uzi, Gaga hani ga pinkyalan ru kay na binkisan linhuyan ta musa blay kyalun maha u horit, lhani na kinyanux. pint'yagun na saxa ru horit na knxan alang skahun naha nku Gaga hani mwah psru ru ptmumu. it ku myanux na Tayan laxiy balay hri'iy Gaga hiya, ini su pung kay ga cbilan su nya lyutux, lhbaw ga isu nanak cbilan nya, yesu ga ana kwara alang ru utux nni'an mamu ga musa nya cbilan kwara,. nanu ita ku Tayan hiya ga aring ta m'yanux babaw rhyan ru tehuk phu'in ta ga, siki mki sa linhuyan na Gaga ta pk'yanux, mshri su Gaga ta Tayan ga niwan msgagay simu na utux sali su ru alang su. Tayan na "Gaga" 獵物 回來後也分享給同一個家族的人 kya ku ms'utux lungan na sali, ryax wayan hasa ga kikung nku bsuyan mu knerin, pyux balay ggluw nyan, mwah rmaw balay uzi na kikung ryax hani, minkutan nku wewak hasa ga, wayan myan inleyun may kwara ggluw, ti ku ini uwah hiya ga, nya myan skun ru bbi'an myan uzi na, nanu "p'asuw na hi suyaw "na Gaga hani ga, niwan nku pbbay ku lungan myan, nanu maha kani ku pin t'yagun myan ru pyanga sa ba ms'utux na sali ru ba sa pkbba thuyay mhtuw na rahu balay na rngu, Gaga hani ga, pintxan nya kinyanux slali na Tayan, llungun mu slali mgluw kuzing ki yutas mu musa mlyap llahuy rgyax ru kyan tlyapan myan nku sinuw ga, halan myan may kwara ggluw ru utux nni'an m'as balay inlungan myan kwara. Te mt'yu biru : linnglung nku mki "sali" 第六封信 泰雅 家 Gaga 的觀念 當然 男孩長大結婚之後 就會離開父母 夫妻倆自己成一個 lyutux bwan naha nanak 獨立 06 Yaba su 061

32 聽Yutas 怎麼說 bulit 灰 lyutux bulit, 泰雅語中 會以一家用同一堆火 而同一個 灰 就指同一個家之意 lyutux bulit, kay na Tayan ga, s'agan naha utux sali ru msli na puni, msu'un na built ga, niwan wayan tmuring na utux sali kay nya ma. ni'an 共食 lyutux ni'an 共食團體 共食是指一家的人 lyutux ni'an 共食團體 mgluw mani ga utux na sali. lihun 入口 lyutux lihun 同一個出口 表示同一個家的人 lyutux lihun, mtna na utux lihun ga, niwan utux sali uzi. 第七封信 出草 Te mpitu biru : kmut tunux Ta ya n 07 Te mpitu biru: kmut tunux Tayan 第七封信 出草 pungi maha nanu kmayan nku yutas su pklahang bulit 灰的守護者 守護灰的人 表示家中的家長 pklahang built na Tayan ga, niwan pyang bsuyan na mki sali. 062 utux sali 一個家 lyutux gamin 一個根 指同一個家族 pturing sa lyutux ni'an. lyutux nkis 一個祖先 同 一 個 血 緣 形 成 的 家 族 mtna utux na rmuyux ba msu'un na ni'an. lyutux 祖靈 lyutux binkisan. ps'yunaw bulit 家的繼承者 063

33 泰雅文 昨晚和部落的長老 談起 談到 我們泰雅族 人 及部落的關係 一個年青 級制度 一位耆老說 階 為何沒有排灣族的貴族及 雅族是一個強調平權 泰 的很好 他告訴年青人 雖然有nbkis/mrhuw 麻 必 浩 中 及個人能力的民族 部落 是唯一的 更不是 不 頭目 族長 其權力 部落遇到重大事情 甲4 用命令的方式與部落溝通 者舉行部落會議決策 力 則由頭目召集各族長 勢 是合議制的 不像排 葳朵 比令 策 之 可見得泰雅族人的決 收 令 比 力 權 利 的 對 達 絕 其 有 目 頭 灣族的 人的努力 以得到 個 是 的 視 重 中 落 部 族 在泰雅 雅族是個人主義 泰 說 人 有 同 認 的 人 族 部落及 以這麼說 可 也 點 一 這 會 社 的 義 英雄主 064 sgalu balay ungay Witux, ubut Tali mu : sazing ungay ru ubut mu ga, mki alang na cinsbu ana inu ga txan nya kwara binkisan na Sali shesa lhngan mcisan sami ki bnkis, skayan myan nku Gaga Tayan, nanu ku pinlgan saxa ki alang ta, utux mrkyas kmayan maha, ita Tayan hiya ga hwa ka ini balay ptna sku paywang kyan na syun inlungan alang ru inlay naha bkgun na rngu naha? ba balay kmayan nku utux bnkis hiya maha, Tayan hiya ga ptna'un nya kwara na rngu ru saxa na m'yanux s'uli hiya,alang ta ana kyan ku nbkis / mrhuw ( 頭目,族長) ga, bliy hiya nanak kyan rngu, ini kusa siy ki pinturing nya hmwaw pkkayan na alang ta, kyan rahu yaw alang lga, mutuw naha skahun sa tomuk mwah p'aras kwara nbkis, ming rngu pkkayan na yaw pspung, son kani lnglung ita Tayan hiya ga ba balay ms'utux pkkayan na yaw, ini krangi sa paywang na tomuk hiya ga, kyan min nanak na rngu nya. Te mpitu biru: kmut tunux Tayan 第七封信 出草 貝 親愛的我的Witux Tali寶化 談到個人 07 mki alang na Tayan hiya ga, syun naha nanak lungan balay na saxa hiya, nki ba'un ru swalan na alang, kyan kmayan uzi ku Tayan hiya ga mawsa nanak lungan na m'yanux ru mowtuux, lokah balay pint'yagun nya, maha kani kwara kmayan. knayan Witux s'utux ryax maha, atuni kyan Tayan ya'ih pin t'yagun nya ga, son nanu pspung? musa sazing skayan ta, te utux hiya ga, lhbaw tikay pint'yaw nya ya'ih yaw, ba'un pcbilan tikay na ye'aya hiya, nanu iy kahun sku Gaga Tayan mwah pcgabin, yeku pint'yaw asa ga siki pbay sa cating, wewak, latan ana nanu bi'an nya nku pint'ryen nya nki m'as lungan nya, kahun sku psyuk hani mwah tmwang min ungat na yaw nya. nanu pincbilan hani ga son ta maha u phaw, kahun phaw mwah pcgabin hani ga thuyay ba smru lungan ru kyan binkgun nya na blay tu'iy, lunga sa siy hhuway balay ru ini pyuy balay na kinyanux Tayan. 065

34 以解決的部份 也就是犯了較輕微的罪行 部落有制裁的儀式 犯錯者家屬提供牛 豬 珠衣等 交給對方弭平憤恨 透過賠償的方式 彌補對方的損失 這個制裁儀式稱為phaw 透過 phaw的執 行 泰雅社會才有穩定祥和有秩序的社會 再者部落的頭目 長老若沒法處理 會交由lyutux 祖靈 去定奪 要matalam mgaga 就是馘 首 譬如我們麻必浩部落 原來我們家族住在那裡 因為耕地不足了 整個家族遷到新竹一帶 經 過了數十年 又回到原來的地方 但我們家族原居住的地方 已經有了另一個家族的人 經過多次 的協商 雙方無法達成共識 於是用mgaga 的方式 二家族的人分別去馘首 二家族的人皆有所 獲 但另一家族的人 有人受傷 這個表示經過祖靈的判定 是他們家族理虧 祖靈認為我們家族 是對的 這才解決土地的事情 經過了mgaga 的儀式 兩家族瞭解了祖靈判決 於是由兩家族的 人 依泰雅的Gaga傳統 舉行和解儀式 決定部落由兩家共同來管理 當然泰雅族在不同原因的 mgaga 會呈現出不同 Gaga 信仰的內容 而透過 mgaga 儀式神聖化的 過程中 族人將原來疏離的lyutux公正意象及 Gaga規範是有道理的 特質自我實踐出來 而再 次肯定 lyutux是社會正義的最終裁判 進而再次維護了它誡命 Gaga 的神聖性 也維持了神聖力 量與人類世界的分野 這個Gaga與lyutux 是泰雅族維繫社會規範二個最重要的元素 是一體的 二面 066 老爸 te sazing hiya ga alang na tomuk, bnkis atuni ini naha ba'iy pcgabin ga, sbay naha na lyutux 祖靈 musa plnglung la, nanu siki matalam, mgaga, musa balay tmubun tunux, krangi sa: sami na alang mapihaw hiya ga, min nisi sami mki kya ku utux nni'an myan, ye'igiy ini tna na hayan, wayan sami mshri ru pyaran myan musa hyan na Sincik la,hminas pisa mpuw kayan lru, mwah sami mbinah lozi ku min 'kyan myan hani, siki la rima kyan binah na utux nni'an mki runi la, kin pisa myan pkkayan ungat nku psswayan inlungan myan uzi, nanu iy skahun myan na mgaga, ini kbsya sazing na nni'an psgayun myan musa kmut na tunux, kyan nagan myan kwara, siki la utux na nni'an hiya ga kyan Tayan nya magan pangih, hani ku pinspung na lyutux, kya la kyan ku ya'ih nya, kinta'yux na lyutux sami hiya ga, blay sami hiya, nanu maha kani ku wayan sbleyun na yaw rhyan, kahun nku Gaga na mgaga, thuyay ba'un nku sazing nni'an inlungan na lyutux, nanu iy mgluw balay laha, s'agan naha na Gaga binkisan, mwah inlay pkayan ru ptbing ba na mslahuy, babaw ryax lga nanu pwahun naha nku sazing u utux nni'an pslyan mwah psu'un mlahang na alang hiya la. Te mpitu biru: kmut tunux Tayan 第七封信 出草 葳朵上回問到以前族人如果有人犯錯 會如何處理 這可以分成二個層面來談 第一個是部落可 07 kyan blay uzi na ini ptna yaw na mgaga mki Tayan ru mhtuw sa ini ptna na inlungan na sinhyan, nanu skahun Gaga na mgaga mwah psblay na lungan, thuyay ba min laxan naha na balay balay na pinta'yux ru "min tmumu linhuyan na Gaga ga balay na kay"ku txan sa pint'yagun. nanu maha kani masu yaw ga ba sinrhu na rngu balay lyutux mwah pspung, thyayun zzik balay ba mlahang na Gaga balay na pinlawa, ru ba rmanga sa babaw kayan na rngu ki m'yanux babaw rhyan nku pin sgayun. Gaga ki lyutux hani ga, laha baly nku ba balay ptmumu ru ps'rux kinyanux na linhuyan sazing balay balay na rahu yaw, ini psgagay balay. Yaba su 067