Untitled-1

Transcription

1 LUNGDAMNAK THU Ka lungdamnak bel cu hi lai bu ah a tel bok tu le a ngan nak ah keimah bawm tu ka nupi Hilary hang hi. Kei mu lak ah hung in laibu cuk sak tu Anne lak ah vang ka lung dam ta tak ing. Ka ngualcam le ka na deh pih a hi mi Jim Holl lak ah vang lungdam zet ing. Lailehmi siar sak tu dinmun vang hi bopnak ngengpi hi. A nungdawlbel ah kutnuaia a zir li laih mi Terry Brewr s hi ngan mi le (a nungdawl lama ngan mi te cu zo in hi) keimah a bawm tu te pawl, kum ngeipi sung ka pehzom toh mi kutnuaia zir li lai dang tei hum ah vang lungdam zet ing hi. Clive clever, ni dang laiha uk Evangelical Alliance Director dek awng tu. Lamhuaihnak ti mi hi tuni pawlpi sungah thupi pakhat a hih kul hi. Lam huaihnak thu ah muh dan dadang ngan mi laibupawl tam sesem hang in muanmawh tuk um ngawl in zui tuk mi le zohteh tuk mi tam zet na ven, Philip Vogel hi ngan mi hi lamdang cuang tuk tin uming hi Philip in khrih taksa sungaum oh teih lak pena thinlung nai dun cuangcung thu phorhsuak bek hi ngawl in kum tami Khrihtian na dehnak hang in a cangsuak mi pumapdunnak le cihnak tuah a ngan mi hi. Muh nak mahmatale nun roria tawh mi thil te hi hitibang naa ngengpi nawknak tuk ca a kul bebel mi hi. Philip hi Millmead Baptist pawlpi le Guilgford coummunity pawlpi ah a man zo mi kum te, a khantohnak, hihnak thak a neih mi le nunphung muhdan lam saw a hi mi, zalen mi pawlpi sung tei lamhuaihdan le theihthiamnak cu a mah ah um hi. Evangelish pakhat ahih nak hanga a nuna um mi te pawl hi mi domno bek in nei thei haw tuk mah ten pawlpi sunga mi dom note bek hi theih ban tuk mi thu theihtheihnak nei hi. British Youth for Christ ah director pakhat dinmunin ngamsung huap in midang zirh can le huaitu kum don deuh pawl zirh can te mahten mibur umkhawmnak laka can a man micun mipi te muhnak danglam zet nei tik hi. Pawlpi thak ding tung phut tei lak a lam huaih dun dan le a liamsa zo mi a nuna a tawh mi te cu a kopkhawm ten Pathian na dehnak veng hawng langdan hekkhat mu tuk ci. Philip hi kum tampi thei dun zo ung ama a hum ah lungdamnak leiba nei ing. Mahhang in a lai bu ngan suah thei hi cu canpha zet hi tin ngaisung ing. London Bible College ka zir uh ten thin uk zet mi le thuhilh ngai ngawl mi mino te tawk tuk cu mi dom no bek haw hi. Philip cu mah mi te hang in thin khamnak i mah nei awng ma hi. Keima thu le midang tei thuah a heng tuk laih mi hun can ca dinmun phazet ah ding tik leh tu tuk hi tin ngaisung hi. A kul mi a muhthiamnak le thil heng mi a muh thiamnak cun lei tisadan in on teh nung in na Pathian na cu i tuk, mah ten dek awng haw tuk ma hi a tih haw mi te cu Pathian na dek tu ah cang tik khawng hi. Hi laibuhi camai pawl sung ah pawlpi sunga a kul bel uh mi upa mahmatele huaitu cu a kua tehaw kaw, mite zirh tu hih theihnak tuk ngal ling ham sa leleng in um kul zia le huaihdun kul zia te son hi. Huaitu tei a tawh haw mi thu haksa te cu ngalling zet in zo cel ama laibu sunga ngaisutnak pia tu thu te pawl cu a thak in zo kik mah matale siar leh cikcek hi. Mah ti a bawl tak a laibu cu siar takle zir tak zet mi ah suak hi. A kua man lungkimpih ngawl vang hi thei men. Philip a thei tu hempoh in mah tibang cun ngaisung pah suhen. Ten tuk mi a dang pia leleng tuk hi. Mi pakhat in Pathian tuah kalsuan in pawlpi sunga nadehnak um ngawl in huaidunnak pawl lang tik tuk in thusungphiatnak nei -1-

2 ngawl in hi laibu a siar tu cu mi domno bek hi haw tuk hi. Na nun cu a man zen in tha tho tik tuk hi; mah ten thazang ngah tuk ci tin um ing; mah mi cun Philip in hi laibu a ngan mi hi thupi zet hi tih mi lang tik hi. Pathian in eimu pumpak nun ah nun thek mahmatale nun dang lam nak, tua a neih uh mi muh dan hekkhat te cu kho zet in len tuk in le a ma lam huaih nak hang in muitin thak lam ah hawh theih nak pia sesem ta hen. Thungai in son en huaihdunnak ah hin tu le tu leihum hawh dan te tel ama mah mi sung ah nung li hung. Pawlpi sung ah na deh dan a dangdang kul hi. Hi laibu le Pathan in thazang pia tu tuk in hi ngam sunga lamhuai tu tuka a ten mi tei muhnak pen a tul mi hi bang lai bu dangdang sung pen a ziruh kulhi. Hawh tana zirhtu pha ah suak tik in tih mi hi philip in nun pih rori hi. Pawlpi khantoh thei nak tuk na deh dan phunkhat hi tih mi a pom uh kul hi ti lang tik hi. John Noble, ni dang laiha Team Spirit huaitu dek awng le nungdawl lamten Pioneer huaitu Uico tek zet zo mi cu kut le ke phet dan thak zirh thei ni cim? sibawi pakhat in a ma bawl mi sii cu a mah lala in mang tuk a hi bang en eitin ngaisung nem tim? Tu ah hin Philip hi a kuakaw tih thei ngawl in hi lai bu ka siar ta le thu ka dongkan nak mahmatak mi te a up uh ngawl nak in hi ti bang thu dot nak te suak tik in a dang te vang suak bet tik thei men. Hi lan kum tam pi ah tua kum sawm sarih le kum sarih kimzo mi Philip in ka deh nak Team Spirit na deh nak ah zawm hi. Mun tampi ah cun thiltihtheihnak le nun roria tawh mi thu ah hin sam zet in thei dun in ka mailam khawla zet ah um hi tin ngaisung ing mahnaven Pathian in lamhuaitu hi tuk in thau pawh hi. Ka ngual cam lun ten hi thil thu ah hin am sa zet haw hi kum masa lam ah cun philip tuah a veikhat nak tawk dun ung. A mah hi Pathian na deh nak ah le taksa dan bopdun kulnak ah thazang pia in keimah bawm zet tu hi hi. Pathian na dek nak ca ka huncan hempoh mangkhawng tung ti a theih ten mailama haksatnak thuak tuk laih thu te hang in ngalin nak pia hi. Mahmite cun ka thathonak siatsuah ban ma hi. Pathian ah ka up nak le ka muan nak khim tik saw hi. Mahmi cu 1967 kum ah hi a ma Philip hi phurnak banga hawhtu hi ma hi ti thei ing. Muhdan kho le pomdan kho zet nei a ma on don dun nak ah hi hen el dunnak ah hi hen baih no in neh theih mi hi ma hi ti thei ing. Mahang in theihnak tampi nei na vang a mah hi team sung ah kilkhawi mahma te le keem thei nangmaw ti thei mang. Mah bek siar ngawl ka pui nak ah a man zui nuam ni maw ti theimang. Ka thin suk nak pawl hi thuhla cel ngawl zet humah um hi. Aitahum titale pekzomnak ah vei tampi tawkdun leleng kul ama thu son ngangai ten a sung pia leleng hi. Lamdang zet in thazang pia tu le mah hi tin lung kim le leng tu hi ngawl in niamkhiat nun nei zet tu hi. A mah tel ngawl in eiti hawh thei ung kaw ti lamdang sa ing. Philip hi thinlung lam ah zirh tu pha le Jesu Khrih hi nungzuitu pha na hi hi. Mahang in up nak tuah siar peh in hi. Dr. Les Norman, DCI nadeh nak dintu Phone heng hi, Philip vogel ing ama ngangmah tawk nuam ing, zingten nazi 8:30 ah remcang ni maw tin mahmicu 1988 kum ah hi ama dan bang kha ma hi dan in phal ma hi dan in phal ma hi cawhpawlh Pathian na deh nak tin onkampawl le leihum ah mun za sanga tam saw ka muh mi, a laka a theih uh mi le mi hempoh ca hon a hi mi keimu mission tawng masaber le i ma mah ngawl no huma Pathian in mitmaipha a piak nak thu ka phuan nak hang in a thuak zet tu pawlpi upa tei lak pen thazang piak nak aw cu ka beng sung ah za li zo ing. Mahnaven ngam sung pen muan tak zet mi le minthang zet Gerand Coates hi lak ah ngaihsutnak pia tu John Voble le Team Spirit din pih tu pakhat Philip Vogel tin mi ten a phone haw ten mi pakhat cun khuapi bek hi ngawl in ngampi cawm a kutsung ah um in ngaisung hi. Philip hi Wales pen hung mi hi na ven, ka hih buh thei ngawl in ka um zana Pathian na dehnak -2-

3 sung ah ka ni nungdol bel hi bel tuk tih mi thei tik tuk in a can khel in heng hi. Mahnaven minit sawmthum sung ah lam huai tu le ka buai nak uh hempoh huma hawvang thiangtho leih tutuk ngualcam tawk ung. Africa Pastor tei nasiazeta a kun lih haw hang in thu a zirh ten nungdol lam te cun ngawng ok (neck tie) ok tuk in a lung kim hi. Mahmi hang in tu ni tian Uganda ngam ah a mah cu phawk le leng ung. Thubuai deuh pakhat a hi mi cu a angki cu a khunnak hum ah tang cih hi. Hi laibu in thinlunga a theih sa uh mi te cu on dang in ngan hi Philip Vogel hi cihnak cun khuasunga a phangawl bel nak nunglam khan pen tu nitian miphun tampi lak ah huaitu ten mitmaipha ngah theihnak tuk mun ah thawn sak hi. Hawh ta in na zirhtu pha ah suak tik in hi Philip vogel. 1. Genesis (Semsuahnak) A thu um dan a patnak cu hi tin hi-ka nupi Hilary kei, ka canu naupang no tuah, Brighton le Hove ah uma Pathian nadek tuk in community cu zamsan ung. Mahmi cu 1961 kum ah hi ah nupa zo ung ama Khristian publicity organization tuah peh zom dun ung. Mahmi community ah cun mi tampi in a neihhaw mi thil le tangka te cu mihempoh ca tuka a bawl haw mi bawm sung ah cun koih haw ama mahmi sum cun mi tam pi nun cak nak tuk bawm hi. Ka nun in Pathian sam nak thei zo hi, mahten thuthangpha phuang tuk in le leihum in thuthang pha a theih theihnak tuk in cak zet in um ing. Midang te tuah pawlkom dunnak ah haksat nak ka neih tak, challenge tih mi thuthang lai pawl cuk in le mahmatale huan le hawktui luan nak tuk lai in um ing ama ka cah nak hempoh pai khawng bang in um ing. Mah ti bang haksat nak cu mailam hun can tuk ah pawlpi le Khristian nun ah cah nak piatu tuk na hi tuk na ven mah mi haksat nak ka tawh lai can ah cun thei thiam po mang hi. Pawlkom dun nak tih mi hi dehsuah kul hi, nai dun noa um kul hi. Mah bek ten pawlkom dun nak cu um thei hi. Mi hau te cu ngangzet in lak paih hi, mi ten keima ta bang ka neih mi a man haw te mahmata le dik ngawl zet in a man haw ten, Pathian muang tuk in a zuam uh ten, upnak cu thuk sesem tik hi. Mahten thunei tu dinmuna thinlung cu saan in um hi. Nunglam ka zoh kik leh ten mahmi hun can hempoh hi lak pe cankhat no ca ka lungdam zet ing. Cpo ah kumthum ka um nung ten ka-nun ah thuthak um pan hi. Pastor pakhat in a pawlpi haw ah bawm tu tuk pakhat kulhi. Mah lai ah hawh in le a mah bawm tuk in Hove ah thawn ung. Mah mi pawlpi cun mission Hall ngengpi mang haw. Mipi te cu bem ngengpi sunga an ci dom laih no bang haw ama Pastor pa cun mipi pawl thawm cecel tuk ngawl in kham li hi. Pawlpi cu pung lam sang in tumsuk deuh deuh saw haw. A khan hempoh ka zoh laih phawk ing. A hek cu kot haw a hek cu nin zet haw, a hek cu man awng ngawl mi hi haw. Mahmi mun cu Pathian in nunnak le thiltihtheih nak tuah dim tika hawvangthiangtho na dehnak a um leh theih nak tuk in thu ngen ing. Kum domlaih a ngeih ten 1984 kum ah ka thu nget nak cu piak in um hi ti mu ing. Mahmi lan no ah ka ngualcam pha Terry virgo in a malak cam tuk in sam hi. Nipiniten a mu inkua tuah, Terry hi umpih mi clarendon pawlpi ah hawh ung ama nidanglaiha thu ka nget mi mun cu Pathian hawvang thiangtho in um piha mipi tei nun cu hawvang thiangtho tuah dim haw ti mu ing. Ka thunget mi Pathian in a ngaih hang Pathian lak ah lungdamnak thu san ing. Huncan ngei pi ngah kul na ven tucun a tak rori in mu thei ing. Mahmi ni ah Brighton le Hove ah ka hawh lih lai in thazang ngah tuk cu um ma na ven Ezekial hi nguhko luam pi a muh nak thu phawk ing. Hawvang lam dan ah cun mahlai luampi -3-

4 cu thih nak le ko nak tuah dim hi, mahten Pathian in hi nguhko te hi nung thei haw ni maw? tin a dot ten Ezekial in eiti ngaisung nemtim ti ngai sung ing (Ezekial 37:3) Tisa on cu cang thei tuk ma bang na ven, mahten Ezekial bang in Aw i hempoh huma thunei tu Pathian, nangmah bek in thei ci tih bek in don thei ing (Ezekial 37:3). I lai pen pan tuk hung kaw? Mun khatkhat pen pat kul hi. Mailam hun le can na deh nak tuk ca nun bawlpha tucu ti hethet in a hen haw tak thei thei cacang ing. Hitina pan hi. A khangto sesem tuk laih mi Khristian mino te tuah tawk dun ung. Doksuak in a khantoh haw theih nak tuk hun canpha piak kul hi ti mu ing. Mah tin in khat nung in khat ah tawhdun can tin pikhat veikhat nei leleng ung. Hi mibur te hi eiti bawm thei tung kaw tin Pathian lak ah thu ka ngen ten Mathai 28:20 sung ah Pathian in pui hi tin thei ing,... thu ka piak mi hempoh cu zui tuk in zirh tan hi. Mah ti pan ing. Pathian lak pen ka tawh mi le ka zui zo mi pawl cu mino tei lakah zeming mah mi lak sung ah kei ca eikaw ka zir tuk tin tampi zei ing. Ka venghawng uh ca in hi thil hi khantoh nak le muhnak can ah cang hi. Mahceng kum thum sung cu Pathian thangphat dan le thungen dan ziring. Mi tampi um khawm nak in le Brighton a tuipi mai ah a um tu pawl tei lak ah thuthangpha phuang ing. Pakhat nung pakhat Khristian mino te cu hawvang tuah dim haw, mahten laksawng a don haw mi cu mu pan ing. Nungdawl lam ten mino sung pen panih in a na deh haw zamsan in Pathian na dek tuk in le up nak ah kalsuan tuk in Hillary le kei cu pehzom haw. Pakhat cu Terry virgo hi. Mahmi pe pan leihum ah Pathian na dek tu hah in um hi. A dang pakhat cu keith Framton hi; Bolivia ah Missionary dek in a um laih in huaitu na dek in kum ngei pi um hi. Pahtian heh pih nak in tawngkai nikhat zana fellowship ah a tel mi venghawng awn diak in a mu tih theih dan dan in Pathian na dek nak ah hawh suak haw hi. Dawl lamcan ten tih dan pakhat kho zet in zui ing ti mu suak ing. Felloship len tu cu mihing heinih hawng hi ung. Mun dangdang ah ka hawh uh lan ah hin kei in kum thum sung zirh zo ing. Jesu a mah rori hi phuan mi le nung zui tei zuituka a tih mi hem poh cu zui khawng boking. Jesu hi bawl mi bang in mi te nungzui tu ah suaktik tuk tih mi ka thin lung sung ah a thak in lang leh ama dek pan zo ing hi. Kum tam pi sung tamzet zir ing hi, kum ruk sung ka zir mi hi ha ruk sunga na zir ceng theih uh nak tuk in ka bawl sual mi te cu zo un na sual tuk ngawl le daithlang tuk ngawl in zir un tin ka kut nuai te cu hilh leleng ing hi. A tu hi pawlpi lam huai tu te tuah dek ten ung (mah tin keiman zir li laih bok ing), mah ten ka bawl dan kel no cundek peh ing hi, mah mi sung pen tam pi cu hi lai bu sung ah telh ing hi. A ma sabelah huai tu te pitung theih nak tuk le Pathian na dek tu te pitung thei nak tuk bawm tih mi hi a thupi bel in ngaisung ing, mahnaven nadeh dan thu ah cun a phun phun man theih hi huaih dun nak tuk ca zirh nak ah hihen mahma ta le a taka man nak ah hi hen, nisiar Khristian nun ah hihen man theih hi. Hi bang ka theih thiam theih nak tuk ca kum ngeipi ngei hi. Hi laibu na siarsung cu mahsang ngei tuk ma hi tinum ing. Mahten ka bawl sual pawl te zo in thil bawl dan thiam in na khantoh tuk deih ing. 2. Hawh in na zirh tu pha ah bawl suak in hi I lai bel ah huaitu pha mu thei hung kaw? Pawlpi cak ngawl le i mah ngengawl sung pen -4-

5 hi thu dot nak hi a tul mi hi ma hi. Pawlpi cak le member tampi um nak pawl pi pen tul mi thudot nak saw hi. Pawlpi sunga mi tampi cu sumdawng mi pano pawl le zirh nak lam, si lam le a dang dang pum cawm dun nak pen a hung mi nu te pawl hi hawhi. Nisiar nun cak nak ah thu neih nak le tuan vo nei hi hawhi. Mah ti dek tu um ro ri hei cu na huai tu kul bet laih ung ting dun ma ung tihaw laih hi. Huai tu nget nak aw cu milian tei um nak ah le a bura sak khawm mi inah, khawsung le pawl pi sung tian khawk hi. Tu le tu nget nak hi huai tu a dek awng zo tu tei nget nak aw na hi. Communist thu nei tu pawl tei mual pho zeta a bawl haw mi le Europe nisuah nak lama a um mi pawlpi pakhata dek Pastor pakhat cu Pathian na adeh nak ah le a huaih nak ah a van ngit puak mi bom tu tuk kua mah a um haw ngawl tak a thinkham thu ka lak ah hilh hi. Dehtuk tampi neih laih tak huai tu le a in sang te cu thinhak nak nuai ah um haw hi. Hi tin um leleng kul ngai maw? Huaih dunnak ah hin tuan vo neitu te a tuama ten mi nu mei le pano tei hum ah i hempoh ngak kul maw? Pawlpi in huai tu tuk upa tampi nei ma maw? Mahmatale hi huaitu upa te theih pih tuk in le khang toh theih nak tuk ei mi bel khial hung kaw? Huai tu te i lai ah mu thei tuk hung kaw tih mi thu dot nak cu hi tin hi ; Huai tu pawl cu muh mi hi ngawl in siam thak mi hi haw hi. Pathian in a pawlpi sung ah huaih theih nak le a dang deh theih nak te vang pia hi ti thei hung. Mahnaven mun tampi ah cun hi thiltitheih nak hi theih thiam sak haw ma hi. A thupi zet mi thu dotnak cu hi hi; Huai tu tei kul le sam nak ah ei ti bawm in theih pih tuk tih mi le ei ti khang to tik tuk tih mi hi. Pawlpi cun mailama huaih dun dan pha hum ah thu son tuk hi. Na pakhat cu huaih dun dan a pha mahmatale a sia hum ah um hi. Huai tu tei lak pen angah mi sanga tamsaw Pathian lak pen ngah tuk ma hi. Huai tu tei bawl mi sanga ngeng saw raithawinak cu bawl tuk ma hi. Huai tu te muhnak sanga tam saw i tuk mah ten mu tuk ma hi. Huaihdun dan hum ah ngang zet in Pathian hi mi hing te thek dun dan thu Israel miphun tei thu ah domno a zoh uh ten mu hung. Gideon cun nung kik zo mi, dan nei ngawl mi le ngal sung zo mi mipipawl cu Pathian uk nak nuai ah neh tu miphun ah thek thei hi. Mahheiten Gideon a thih ten ngang zet in milem biak nak ah le amuh le a muh zuak dun in thek paih haw (Thukhentu 8:33). Hi ti bang thu hi Israel tei thuah tu le tu son in um hi. Israel tei hawvang lam nun cu huai tu tei hawvang nun tuah tehkip thei hi. Mahten Israel tei tangthu dik cu pawlpi ah vang bangve in dik bok hi. (Tunung te zo leh tuk hung, huai tu ting le ting ngawl cu a mah a um ngawl nung ten ei cang kaw tih mi le a ma nun laiha ngahsuah mi ei kaw tih mi ah hin lang hi.) Huai tu pha a hih haw theih nak tuk in bop nuam nak thinlung ka neih mi hi Israel thu te ka ngaih sun hang hi ma hi, Ni dang laiha pawlpi sung ah Hawvang thiangtho nadeh nak hang saw hi. A lamdang zet mi cu a ma bula na kadeh nak hanga ka muh mi hi. Mi pumpak na deh nak ah cun thiam nak nei mi mi pakhat, zir nak pha a nei tu le sum lam vang bop nak tam pi a ngahtu pa mah ti bang te dek tik hung. Mahten mah mi bang a mah ah a kim khawng ta le thil tithei le muan tak tin mu hung. Mahnaven Haw vang thiangtho cun thudik saw phuang hi. Pawlpi tam pi cu pawlpi upa tei lamhuaih nak nuai ah um haw. Pawlpi sunga Hawvang laksawng a co tu ten Haw vang laksawng cu upat thiam le nasiazeta deh lo li kul hi. Mahtin upat a thiam theih nak tuk hawvang in huai li laih hi (Eph 4:11-16). -5-

6 Mahhang in Pastor le upa pawl bek hi ngawl in le zirh tu pawl hi ngawl in hah mi pawl, profet pawl le thuthangpha phuang tu pawl karh zai pe pel hi. Ngeican um ngawl ah thil cang mi cu mi tampi pungzai ciamco haw mi hi. Ngam sung ah pawl tam pi pung dedeuh haw. Pawlpi ngeng tecu leng kek khawng in miburpi pawl cu nunphung pawlpi le insang pawlpi tin sammiah cang haw ta hi. Hi thu te pawl in huaitu a kul zia langtik hi. Mahhang in hi thil kul zet mi hi ei ti bawm in eiti kim tik tuk hung kaw tih mi thupi zet hi. Mahten hi thu hi kum tampisung ka thinlung ah cam leleng mi le ka ngaihsut mi hi. Kei ma pumpak nunah lungkim zet nak pakhat cu minopawl ten pathian hi sam nak a co haw mi a deh haw mi le Pathian uk nak sungah na a deh pat haw ten a mu lak ah ka tel ngah bok mi hi hi kum pat nak lamah tunaino a na ka neih lan tian, Bri8tish Youth fo Christ ah Director dek in mual hum tui mawk ah can tampi mang in ka um laih in Pathian na deh nak sung ah khaisang le bawm tuk in a ngak hel tule thiltihtheihnak nei tu pawl tin ka ten mi pano le numei (a tlang pi in mons te hi haw, mi no ngeh cu hi haw ma) lampiah Pathian in pui hi pitunnak lam ah khangto tukin cingkem ing. Pathian ca a neih haw mi le it nak in ka thin sun em hi. A mu el ah um ing ama nadeh nak ah a thinlung haw kho ngai ngai ma laih ti mu ing, muangmawh nak a neih haw mi le a sun mi haw cu theih sak ing. Mahten a muh te tuah cun kap ten in thin kham zeta a um haw ten kaping. Hekkhat tei ca ka thin na zet ing, eitahum titale deksuak zo haw ma hi. Hekkhat ca ah cun Khrih ah cak le thilthak dek suak in siangpha hrangle uk nak ca nehnak la in pitung zet haw tih ka muh ten maingal zeting. Hi numei le pano tampi ten na a deh tung phut haw laih in a mu ca hu le thawm ka neih zia ka muh ten thazang ngah zeting. Mi hekkhat cun mah mi hu le thawm cu a na deh haw nak ah thupi bel hi tin ti hawhi. Mi dang cun i mah ma ti haw hi, mahnaven mahmi hun le can ah a muh te cak tik tu na hi. Hi mino te tuah na ka deh uh mi hi man nei zet ama Pathian nadeh nak ca thupi bel mi hi. Kei ma pumpak diriam nak bek hi ma hi. Hi mi no te laksawng cu Pahtian nadeh nak ca man a hih tak Pathian ngam zal dedeuh tuk hi a thu pi bel hi. American Evangelist cun hi tin ti awng hi. Mihing sawm tei deh tuk mi na sang in mihing sawm naa dek tik tung tin Khristian huaitu hem poh cun lungdam zet in Amen a tih haw tuk mi hi. Amen tih mi hi thudot nak in zui thei hi, mahnaven ei tin? Eitin mihing sawm cu na dek tik tuk hung kaw? A kua kaw ka ten tuk, eitin Patian hi ten mi hi haw hi tin thei tung kaw? Eitin na deh nuam nak thin lung nei tik thei tung kaw? Eiti bang thinlung nei tuk hung kaw? Huncan liam sa zo ah ei tin hi te hi lawhting tik thei tuk hung kaw tin thudot nak tawk zo ing. Mahmi thu dot nak cu um san men ing. Eitahum ti ta le ka let en kua ma ngainuam haw tuk ma tin uming. I ma sial ngawl in ei ti bawl haw hum ti ka theih ten laibu sung ah ngan ing. Mahti cun mahmi thu tamdeuh ka ngaih sut ten Pathian in hi thu mang in a zirh mi le a lam huaih dan ah hin i ma mah thu thup mahmatak thil danglam um ma hi ti phawk ing. A nung dol lam ten Khristiang huai tu tam pi um haw tih ka muh ten vanphat thu men hi ngawl in le keima deh phat lei ta hang vang hi ma hi. Mah sang in hi mi hang in hi saw hi kum pat nak lamah, Briton ah ka zir nak hang hi ngawl in Pahtin hi bop nak hangin Bible hi tih bang rori nadeh dan musuak ing, mahmi cu a zui uh ta le hi mi no pawl cu Pathian na deh nak sungah mangsuak ro ri thei tuk hung. Kum ngei ten hi thil tih dan tuk cu lang pe pel hi adang te cu a muh kel no in um haw na ven haksat nak hang le bawl sual mi te hang bawl dan tuk thu la ah khangto pe pel hung. -6-

7 Mahmi bawl dan tuk cu Jesui awn kam ah cel bel hi: Mah a hih tak noh ten hawh ta un na mi hem poh cu nung zui tuah na suak tik ta un hi, Pa hi min capa hi min le Hawvang Thinglim hi min tuah tuisung ah na phum ta unna, mah ten noh tei hum ah ka piak mi thu te hempoh cu a zui haw tuk in na zirh ta un. Hun tawp ni tian noh tei hum ah a cat ngawl in ka um pih nak tuk thu na phawk leleng ta un (Mathai 28:19-20). Thutawpnak ka bawl mi cu huai tu le Pathian nadek tute hi nung zui a hih haw nak pen khang to haw hi. Nungzui hem poh cun huai tu hi haw tuk ma na ven a tam saw cu hi thei haw hi. Hi mi hi Pahtian hi zirh mi midang tei lak a zirh uh ten ngeican um ngawla a muh theih uh mi hi. Eimikaw hawh suaka a bawl tuk uh mi? Nungzui tu tih mi awnkam hi Khristian tei um nak bek ah man mi awnkam danglam zet pa khat hi. A can can ten mi pakhat in kari marx mahmatale micip pakhat in numngzui tu bang a samnak thei hung. Mahnaven a tlang pi in hi awnkam cu pawlpi ta ah cang hi. Pastor, pawl pi upa tin a dang awnkam a man uh mi vang hi tu ni a mihing tei nun nak ah danglam zet mi leng hi. Sumdon nak ah maw dawr zuak nak ah maw mang haw. Mahten pawlpiin a na deh nak ah a man toh pepel mi hi. Pawlpi hi a tu oh tei san ah ei mu nunphung kulh sung ah pan en eimi awnkam mang tuk nemti hung tih mi hi ngaihsut nop zet hi tuk hi. Huai tu upa pawl, mah matale thuneitu pawl tin maw pawlpi upa tei din mun hi ti tuk hung kaw? Pastor tih mi sonciangnak ah hin ei mi awnkam mang tuk hung heng? tuu um ngawl nak Asia le Africa hekkhat ah khuasung a um mi pawl ten tuu khal tu tih mi awn kam hi thei haw tuk ma a ti uh en sang ngawl thei men hung. Phuangtu tih mi cafang hi Pastor tei nadeh nak sonciang nak ah rem cang saw in thei thiam saw haw tuk tin tihaw. Nung zui tu tih mi sonciangnak ah hin eimi awnkam mang tuk hung kaw? Mahnaven mah mi cun nung zui tu hihnak le nadeh nak sonciang thei maw/ Tuni ah tawngta tih miin a zir lai li tu, zirhnak ngainak pen le laibu pawl a siar nak pen a thiam lan tian a zir li tu pai ca man mi awnkam hi mahmicun nungzui tih mi hi ei hum tih mi cel zet in son ma mahmatale ei tin zirh kaw tih mi sonciang ma hi. Zirh tu tih mi awn kam hi dik saw bel tuk. Mawtaw mawng zir awng tu le ei tin mawng dan zirh tih mi awn tu cun nung zui ten ei tin zirh kaw tih mi cu cel zet in thei hung. Nung zui tih mi awn kam hi ei tih zah tak in thupi kaw? Nung zui tih mi hi ei ti bang hum ti a thei uh ta le mah mi awn kam rori a mang uh ngawl vang poi ma hi. Thubuai a hi mi cu mahmi awnkam man tlangpi a hih ngawl nak hi hi. Mah mi awnkam in a son mi cu ei mu ngahisut dan dan in um thei hung mahmatale ei mu deih dan dan in sullam nei tik thei hung. Hekkhat cun nungzui tih mi cun Khristian cung cuang tih mi son nuam hi ti haw. Pathian na deh nak a dang no le sam nak danglam co tu nungzui tu heinih nei hung. Mahhang in nun ap nak sang saw le na deh nak sang saw a nei tu Khristian hekkhat nei hung. Mahmi tei nun ah cun nungzui tu hih nak in dinmun thupi zia lang hi. (Luke 14:26-33). A lak lawh ah a tang mi pawl, Khristian thaw thong pawl ten Jesui nungzui tu te Khristian tin a sam haw lan ah nungzui tin sama hih haw hi phawk ngil leh cet hung (Nungzui 11:26). Nungzui tu hih nak hanga a kul mi dinmun pawl cu Khristian tin a sam tu pawl hempoh lak ah umzia nei hi tih mi phawk ngil hung. -7-

8 Mai up dana awnkam sullam lak hi eimu deih dan dana awnkam sullam nei tik tuah a lau huai dan bang ve hi. Mah mi thu ah nungzui tih mi awnkam hi mibur mahmatale zirhnak thupi tik nak tuah a pehdun mi hi kum ah Juan ortizin nung zui lai bu a ngan pe pan hi awnkam hi lang zet hi. mahmicun thupi zeta zirh nak a khaisang tu laibu le mah mi do kalh tu zirnak tampi suak tik hi. Mang em haw na ven a hi ngawl zawng in mang zet bok haw. Mahtin mun hek khat ah cun mah mi laibu in dokalhnak suak tik tak man theih ma hi. Nung zui tu hihtheih nak tuk tianah mi hekkhat in ngalinnak pia hi. Tuu khal tu kho zet te cawm ngal ling un tin ti haw hi. Manlangzeta ka ngan bet nuam micu hi Juan Carlos ortiz hi mawh nak hi cuang ma hi. Nazingeng pi nawm kul mi a nawm ten nazicu nging tik hi. A sawi li mi nazingeng pi cu a hek cun nasiazeta nawm tu um haw ama a hek cu a phia het tak cu lau zet haw ama i lai lam ah hawh tuk tih a theih haw ngawl tak phia tuk ngawl toh in a kham tu vang um haw. Nazi ngengpi hi phia le cawlh nak thuah bet tum mi hi mang hi. Mahnaven jesui nungzuitu hih nak thu saw ah theih thiam nak bet tuk ka tumtah saw mi hi. Hi thu ah mah mi awnkam in a dik mi sullam musuak bek hi ngawlin Jesui thupiak nakhum ah cahnak pia tuk saw cu upnak nei ing. Mahtale Nungzuitu tih mi hi ei mi awnkam in manzet in sonciang thei tuk kaw? Zirh naksang te ka dot ten a tih tam bel haw mi cu nungzui tu hih nak a man ngah tu awnkam cu zirhtu pha tih mi hi a pha bel hi tin lungkim haw. Zirhtu pha tihmi hi chambers Twentieth Century Dictionary (1972) hi son dan cun thiamnak zir tuk in midang pakhat hi lak ah kencih um mi tih nak hi tin ti hi. A zir zo hempoh in a mah a zirh tu tuk pa muhnak a nei ta le muan tak pai el ah um in thiam nak zir tu pakhat hi hi. Zirtu pha tih mi cu a mah bek in um in mundang ah laibu siar in zir ti nak hi ma hi. Mahna ven a mah a zirh tu hi bawl dan bang ro ri a man balsuak tih nak hi. A mahah hih nak cangkim mi le mithiam pakhat ahih tian zir nak le muantaknak ah thiltihtheih nak cu pung sesem hi. Nikhat cu tui el ah ka uico tuah ka hawh uhten hi thu cu cel zet in lang hi ti mu ing. A ca te tuah tui van dan zirh li tu zo ing. Tui sung ah hawmkuang tuah a buai li tu a ca tei lak ah zirhnak pia thahin lampi hum ah hawh li hi. Tha suah het haw na ven i mah phanem ma. Mahticun hawmkuang hawh nak le hen nak cu muan tak ma zo. A um nak kel ah cun vel li vel li haw. A pa cu a thinkham zet in, hawm kuang mawng thiam pai bawl dan cu a kut in piah li hi. Ei ti bawl tuk tih cu thei hi. Mahna ven a muh hang maw a theih nak in thei ti cu cel ma hi. Eitahum titale a bawlnak tuk mun hawmkuang sung ah bawl ma hi. Naupang te cu ding in a um nak haw thek in a kon mawng tuk tin buai li haw hi. hak sat nak cu langpan hi, mahnaven heng tatak ma hi. Tuimawk penna piruk khawla ah cun ding hi, mahmi ka zoh ten thuson tu tei thu el dun mi piruk sang pen a tlang pi thu in a piah haw mi phawk ing. Oh thuson tu pawl in ei bawl kul kaw tih mi lang tik ngawl in le ei ti bawl tuk tih mi hilh ngawl in tule tu mi pi mai ah son le leng hung. Mahma maw. Khristian mi tam pi cu vat le leng ing. Khri hi tetti na hi uh kul hi nangmu lak ah mi eizong hi lakah son zo toh ing kaw tin. Banpharh tam pi um haw. Mah naven mi eizong pui in um in eiti bawl tuk tih mi hilh hi zo uh kam ka tih ten banpharh tu pathum mahmatale pali bek um hi. Khristian nun tampi ah hi thu hi dik hi tin mu ing. Tuletu thuson tu in mipi ten eimi bawl kul kaw tih mi thazang a piak lihuh laih in a ngaitu tei thinlung sung ah cun ei ti bawl tuk ung kaw hehpihnak in hilh in hi tin ti tu um hi. Jesu in hawh ta unna nungzui tu ah cang tik ta un ti hi. -8-

9 Mahmi ni ah tui el ah khawma zeta ka hawh ten a capa bek hawmkuang mawng dan zirh li tu pa muing. Naupang pa cu a pai kal lak lawh ah khung in hawmkuang mawngnak ngawlh phek len ve ve haw. A panih haw in dok li haw ama mahmi naupang pa cun hawmkuang mawng nak ngawlh phek cu mai lam le nunglam ah a thawn kaw kawi tik ten bawl dan tuk man ngah tuk toh hei tin thei ing. A pa ca haw in lungdam zet mit mai lang hi. Mah ten thildang sialsiah tak zet mi pakhat cu hawmkuang cu cak zet in hawh hi. Mahmi cu zirhtu pha hi zirhdan dik tak cu na hi. Zirhtupha suah tik nak-jesu hi lampi Zirhtu pha suah theihnak tuk din mi zirhnak Nungzuitu pawl mahmatale zirhtu pha pawl tin ka sam mi pawl ten Jesu hi zirhnak cu phazet in zui haw hi. Thukham lun sung a zoh uh ten huai tu upa pawl ten a kut hnuai haw ah zirhtu pha tampi nei haw hi. Joshua cu Moses hi na deh bawm tu hi. Pathian mihing te huai tu a hih lan le huaitudinmun a hih lan sung cu zirhtu pha dinmun ah ding in dek hi. Profet te vang in a kut nuai haw ah zirhtu pha nei haw hi. Tehkipnak ah Elisa in Elizakut nuai ah dek hi. Elisa cun Eliza hi na peh zoma dek tu hi ing tin a mah le mah mudun hi. Ca upa saw hi ro co tuk mi sanga letnih nget hang miphun ca lamhuai tu pakhat a hih nak hi. Elizah lakah Elisa in hi tin ti hi. Midang pawl cun profet tei co tuk mi ro cu co haw hena mahnaven nakut nuaia zirhtupha hi tuk in ten mi ka hih bang in le kutthiam te vang zir zo ka hih bang in na na deh thek tu cu keimah hi tung hi tin ti hi. Thukham thak sung ah vang nungzuitu cangtik tih mi cu a deh haw mi hi. Dan zirhtu tampi cun nungzuitu ngualcam tampi nei haw. Hi zirh tu pawl cun cihnak le thiam nak te hi a mu lak ah um le leng tuk in zir haw, ngai haw, zing zawi haw a ma mahmi te cu nunpih rorituk in tum haw. A muh te zirhtu tei na te vang deh sak haw. Thil nepnawi tampi bawl sak haw, van te ken sak haw, sum kul ta le bawm haw, an te lei sak haw, thil kul i hempoh bawl sak haw. Zirhtu tei ke nuai ah khung in mahmatale nilim naknuai ah khung in thuzirh mi ngai tu tuk nei ten haw. Judah minopawl cun pumcawmnak ca mi te kut nuai ah zir haw. Jesu vang in Josep lak ah lettama na hi zir bok bel tuk. A tungphut ah cun nau pang no pa cun a pai nadeh cu zo hi, thing cu la in thil cin nak tuk hi hen a dang dang bawl nak tuk hi hen a pai bawl te cu zo hi. Nungdawl lam ten a pai bawl mi bang cun a pai cin nak nuaiah a pai na deh cu thiam in khang to pepel hi. Jesuin ka kawn cu zang hi tin a tih ten zungthiam nak pena a muh mi hanga a otmi hi. (Mathai 11:30). A sonnuammi cu kaih cek ci hi. Biaknak lam le cihnak lam mahmatale pum cawm nak ca zirhtu pha ah mi te cangtik tih mi thu leng nak mun ah mahmatale zirhdunnak le pom tak mi a tlangpi um nak mun ah Jesu suak hi. mahhang in Jesu in hi thu le a zui hang in lamdang sak tuk i mah um na hi. Mahnaven bawldan tlangpi pakhat a zui ngawl mi um hi man nung zui te teng hi, nungzui ten a mah teng haw ma tih mi hi hi. Noh in teng ma uh ci, keiman teng saw ing tin Jesun ti hi (John 15:16). A zirnak pha mahmatale ngaihnop mi zirhtu maw mahmatale a ngaitu tei nun thathotik on kam thiam maw mahma tale nadeh haksa a tik ngawl tu maw tin a mu zui nuam nuam mi ten theih nak canpha hi a ma ca hi ma hi. Pumpak deihnak mahmatale um tu tampi tei deih nak hang in deih mi ten theih hi thupi zet hi. Hi te pawl cu mailam can ah tuanvo la tu tuk hi haw hi. -9-

10 Pahtian hi ten mi hih kul hi. Mah ti ten thiam nak tu kcu thunget nak bek tuah bawl theih hi. Tuni ah Jesu hi bawl dan le zirhnak ah a zui uh bek ten pawlpi sung ah huai tu dek nak ah hin bawl sual nak dom deuh thei tuk hi. zirhtu pha ah cang tik tihmi hi lampi umcalam hi ma hi. Jesu san laih ah nung zui tu ah cang tik tih mi hi biak nak lam ah dinmun pakhat hi na ven mah mi cu zirh dun lampi umcalam tin ngaisung pah su un. Ten tuk umcalam tih vang in ngaisung pah su un. Thukam lun sung ah profet tei zir nak tawng a um bok bang in Jesu san le nidang laih san ah vang um bok hi. dan zirh tu te pathian thu zir nak tlawng vang um bok hi. Pha ka tih mi le ngaihnop ka tih mi cu Jesu in dan zirh tu pawl tlawng ah hawh tik ngawl te mahmatale a man tlawng din in huaitu te le nung zui te a zirh ngawl mi hi hi. I ma ngengawl le nemcuam nak um nge ngawl mi zirh nak cu Jesu in i ma sial ma hi. Ap ka tih mi saw cu tunia pawlpi ten Jesu hi man mi pawl vawk in jesu do nak lam saw cu mang lam sang hung tih mi hi hi. Oh tei um nak ca i mah nem cuam nak um ma tin maw mahmatale mantheih ma tin maw ngai sung thei menhung mahmatal zirh dan lamdang deuh sang ngawl a kel zirhdan hi uar saw hei hi thei men hung. Hi tin ka tih ten zirhdan kel cu a venghawnga vawk khawng nuam in ka tih nak kha ma hi. Zirht tu pha a suah tam theih nak tu tua ka tih mi hi man uh kul hi ka tih nak hi. Jesu hi zirh dan a vawk uh ta le mi sil bel tih nak hi. Mah mi sanga thu pi saw mi cu nung zui tei lakah a ke ngiah zui tuk in thu pia hi (Mathai 28:19-20) mah a hi ta le cip le sil lam hi ngawl in thu zui le zui ngawl lam hi saw hi. Aita Jesu in huaitute tundin nak ah hi lampi hi teng kaw. Hi thudot nak cu a leh nak thei ciang ma hung a tih theih uh umcalam cu up dan thu son hi hi. Mahnaven thil pakhat cel zeta ka theih mi cu hi ten dun nak hi mipi deih nak hang le elnai thil um dan hang le a rem cang hang hi ma hi. Maan hi a ma san laih ah nunphung lakha na dek li na ven Pathian thutak hawhpih theih nak tuk mipi hi ngitek mi sang ngawl in vawk tuk man sa zo hi (Sabbat nia mi a dam tik nak cu mah mi muh sak hi). Jesu hi nungzui te a pung deuh deuh haw bang in a thu neih nak pia sin tuk vang kul hi tin Bible in ti hi. Mahnaven hi thu ah hin elnai thu um dan mahmatale a rem cangdan tih mi sanga thupi saw um tuk hi tih cu um ing hi. Mahmi sanga thupi saw thil um hi. Mahtale zirhtu pha ah cangtik nak ah zirhdan sanga phasaw ei te um kaw? Taksa ah a cang mi thu Zirhtupha cang tik nak in van lam thu zui hi. Thu cu taksa ah a cang dan lampi hi. Johan in a thu thangpha sungah Jesu hi mihing tei vaknak a hih thu son hi (John 1:1-4). Mi pakhat hi vaknak cu nun nak sung pen hung hi. Thu cu taksa ah a can kul ama sunlawihnak a muh thei uh nak tuk in oh tei lak ah tawkfang a um kulhi. Pathian in thutak, ngaihsutnak, zui tuk mi le zirhtuk mi pawl zemsuah nak ah a mathu a theih haw nak tuk in thuthang lai neu no te mang in a tawp tik tong ngawl hi ei tih tak lung dam huai hum. Pathian hi thu cu Jesu Khrih ah um hi. Jesu in kei cu thutak, lam pi le nun nak -10-

11 hi ing tin (John 14:6) ah ti hi. Hi lai a lampi hi ing tin ti ma hi. Jesu cu muhtheih mi le theih theih mi a nungmi taksa hi. Nang mah cu a hung tuk laih mi hi cim, mahmatale midang nak hih tuk ungmaw tin Johan hi nungzui ten Jesu dong haw (mathai 1:3). A leh dan cu kik ta unna na muh uh mi le na theih uh mi cu Johan hi lak ah hilh ta un tin ti hi. Jesu in nung zui te a pui nak ah Pathian hi thutak cu a mun le a ngam tak ah lang tik hi. Nungzui ten Pathian hih ngaihsutnak peh zawm thei haw. Jesu in ngamhuai le huihpi a cawlh tik ten nung zui ten Pathian hi thiltih theih nak le thuneihnak mu haw. Hi a muh haw mi cu midang tei lak a phuan haw mi thuthang pha hi bulpi hi. Tanglaiha a um toh mi, a theih uh mi, a mit rori uha a muh uh mi, a zohzo uh mi le eimu kut roria a kalh zo mi nunnak thu ah hi mi hi phuang ung hi (1John 1:1). Khristian pawl ten mi tei nun ah thutak a hen nak tuk tu le tu ti sual leh cet hung. Metei lak ah thutak a zep uh ten vaknak a hen nung sang tawk tin ngaisung sual leh cet hung. Jesu in hi suangpi hum ah ka pawlpi din tung hi tin ti hi (Mathai 16:18). Mahten jesu in sungpi a tih mi cu ei kaw a son nuam tih mi ah hi thubuai um le leng hi. Roman Catholic hi updan bang in Peter a tih nuam mi hi maw? Mahmatale protestant pawlpi tei updan bang in Peter in Nangmah cu Khrih hi ci, A nung Pathian hi capa tina a phuansuah mi a tih nuam mi hi kaw? A panih in hi tuk um ing. Jesu hi pawlpi cu Khrih hi thutak phuansuah ngawl nak humah i tin ding thei tuk kaw? Hun dawm no sung ah huaitu tei ngan mi thu hum hi. Mah mi cun Khrih cu khanglai thiang (sit) sung pen tul hi tih mi um ma ama thihnak pen tho leh hi tihvang um ma hi. Hi laingan mi cun mahmi a ngan mi te hanga thil cang ngai ngai mi um cu silnak hi tin ti tuah bang ve hi ti mu hung. Aita mahti ngan nem tim tita le mi pakhat in pawlpi sung ah na deh pa khat a ngah nuam hanga a ngan mi hi. Mahhang hi pawlpi ah cun Jeus Khrih hi pawlpi cu mahmi tei lakah din lih laih na hi hi. Mahtibang bokin pawlpi tih mi hi mi pakhat nun nak tuah a peh dun ngawl ni up nak thu kum ah ding hi tin a um ta le sual tuk hung. Pawlpi tih mi cu anungmi suangpi hum ah din in um hi, thu bek hi ngawl in, thu cu nun tuah pehdunnak a um ma tale dik zet haw ta vang danglam nak khan sung bek ah khum theih mi hi ma hi tih mi lang tik hi. muh theih le theih theiha a um kul hi. Pathian thu cu nunpih ama nung zui te zirh hi. Mahti bang bok in Paul in Thessaloniang pawl tei lak ah lai a kuat ten hi thil umdan cu nganbet hi. Thuthangpha hi onkam bek in noh lakah hung ma hi, mahnaven thiltih theihnak le, Hawvang thiangtho le theihnak thuk zet tuah hung saw hi. Nangmuh hang a noh tei lakah i ti nung ing kaw tih cu thei uh ci. Kei ma nun le Bawipai nun zui tu ah cang uh ci: haksatnak tamzet um na ven hawvang thiangtho hi piak mi thuthang pha cu letkhan uh ci. Mahtin Macedonia le Achaia ah um mi umtu tei lak ah zoh thim tak in nung uh ci. (1Thess 1:5-7). A member pawl ten Pathian hi daih nak thu thei nuam haw maw tin pawlpi upa te dong le leng ing. A venghawng haw thei nuam haw tin don hi. Mahceng ten a lampi cu baihno poh hi tin hilh ing. paul hi tih mi zui in mipi tei lakah a hilh haw kul hi, kei mahpen na zir uh mi mahmatale na theih uh mi mahmatale na muh uh mi hempoh cu nun pih khawng un: mahtin Pathian in daih nak Pathian in umpih tuk hi (Phil 4:9). Kutnuai rori ah zirhnak tih mi hi Jesu taksa ah a pian nak thu lamdang theihnak ah can pha hi. -11-

12 Mizia khantohnak Jesu cun nungzui te le mailam te pawlpi huai tu tuk tei mi zia khangto tik tuk deih hi. Jesu in nungzui tei laka a piak mi zirhnak tampi cu Pathian hi hihnak hum ah um mi hi. A itnak, thiltihtheihnak le hehpihnak: Nungzui ten Jesui elnai ah na a deh haw ten hi mi zia cu mu haw hi. A thinlung put haw dik ngawlnak le mi lul leh nuamnak cun liat tawk haw ama mahnaven Pathian hi itnak a muhnak haw ah cang hi. Innsungsang sum, piaknak, mahten huaitu le huaihmi laklawh ah a kul mi pehzawmnak lam thinlung put dan zirh hi. A zir haw mi cu tam zet hi, a zir haw ten lamhuaitu, remnak bawltu, bawmtu hi tuk in zir haw hi. Mi pakhat in uarzeta a tihmi cu theihnak sang in bawlsuahnak pen zir tam saw hung tin ti hi. Paul in Timote lekah le Titus hi pawlpi sung huaih dun dan thu pawl a ngan ten mi zia cu thupi zet in koih hi. Mi pakhat huaitu a hih theihnak tuk in a kul mi sawmnih a ngan mi sung pen sawmnih sung pen pakhat bek thiltihtheihnak thu hilh hi. "Mi zirh theihnak" a dang hempoh cu mi pakhat hi mizia hilh hi. I Tim 3, Titus 1:5-9. A kul ngengawl mi huma thupi tik sanga mi zia humah thupinak a koih uh ta le pawlpi huaitu ten dunnak ah sual bel tuk ma hung. Mailam ca ngalling hamnak Nungzuitu tampi sung pen nungzuitu heinih ten hi Jesui na dehnak ah a thupi pakhatna hi bok hi. A na dehnak kum thum sung pen a hekhawng laih can hi ama mahmi cu mai lam pawlpi caa patnak sialciah mi hi. Mahmi can tian mun neu no sungah na dek hi. Pathian uknak cu peh le khang pepel tuk a hi ta le Jesu in ama um ngawl nung ten a ngaling ham sa mite huaitu hi tuk in deih hi. Jesu cun sankhatnak huaih dun dan sangin san niih san thum ca huaidun dan tuk thupi ah kuaih saw hi. Pathian hi sam mi tei lakah le muhnak piak mi tei kut nuai ah khangto pepel haw na ven mahmi te a um haw ngawl te cun tumsuk deuhdeuh haw tih mi hi, man tam saw hi. Huaih dunnak suallawihnak tih mi cu Jesu um ngawl nung ten hi ti laih hi. Pathian uknak cu tua Jesui kutnuaiah a zir lih laih tei ai ti bang zah pha in zir kaw tih mi ah hin um hi. A muhnak a thinlung le a hawvang cu a mu lak ei zawng heng kaw? Hi thudotnak hi lehnak cu pawlpi tei mai lam huaihdunnak ah lang tuk hi. Moses cu mipi te sal pen puisuaktu tuk le thiltihtheihnak piak mi hi. Moses hi mailam ca thu comno bek mutu hi ma hi. A hawh lan ah thil bawl kul hempoh le ngalin dan te bawl khawng hi. Joshua cu a kut nuai na dektu tuk in teng hi, mi phun huaitu tuk tin ngaisung hi. Huaih dunnak thek theihnak tuk tluang zetin um hi. Moses hi nungzuitute hi zoh ten khawlapi mu ban ma haw bangkek hi. Mailam huaihdunnak tuk ca lawhsam mi ngalinnak cu nungdawl bel ten siangphahrang um ngawl mi uknak a hen ten a mu deih dan bang in nungin bawl haw. (Thukhentu 21:25) Tuni ah hin 'Charismatic nadehnak' ah mailam ca thupi zet mi thu dotnak tawk ung kum patnak lam ah hawvang thiangtho na dehnak cun pawlpi ah huham a nei tak Pathian in sabit thak leihsuk hi. Pawlpi sung ah a um mi hekkhat tei ca mahmi sabit cu uk ma hi, ni dang laiha a in haw mi saw cu duh haw ama mahmi dinmun ah tang haw. Mi dang cun tep haw ama pha hi tin ti haw, mahnaven thek nuam ngawl mi sabit lun sungah koih tuk tum haw. Nunphung le pawlpi huaihdunnak sungah. Vei tampi cu sabit khai pawl cu keh khawng haw, can tampi cu thil heng li laih cu mu in a thak le a thekdun thei mi sabit khai cu ngaling haw. Pathian hi hah mi pawl ten a kulnak mu in mahtin a thak mi le a thek dun thei mi pungsan cu bawl tuk ngaling haw. Ka ngaihsutnak ah cun amuh te hi tu naino ah Pathian hawvang hi na dehnak ah lak masa bel mi huaitu hi haw hi. -12-

13 Mahnaven, a hung tuk laih mi sana huaitu tuk te pawl e? I lai bel ah ngaling in eitin um li kaw? Charismatic lam huaitu te pawl cu nunphung lam zawnga zirhmi hi haw ama mah mi a muh haw mi tuah ngam sung nuammun tinkimah cak zeta a pung pepel mi pawlpi sungah le pawlkomnak sungah lut haw. Tua huaitu na dek li pawl ten a thupi mi zirhnak sungah a um theih haw ngawl tak, nunphung zirhnak tuah hawh hi a pha bel mi cu hi ma hi, man theih mi bel hei hi ma hi. Mahtale ohtei mailam ah i bel um kaw? A dikbe um ngawl mi huaihdunnak maw? A lawhsam mi mahmatale pitung ngawl mi huaih dunnak khantohnak ah pialh theih ngawl mi tumsuk mi hi maw? Man in cangthei mi hi. Jesu hi ten mi bawl dan tuk te a zui uh ma ta le tumsuk thei mi hi. Jesu san laih banga Jesu hi lak ah a hung mi le Pathian uknak \uanvo neitu tukte pawl cu i ti zirh tuk hung kaw tin deh tuk le ngaling tuk tampi nei thei men hung. Hi ten tuk mi pawl cu a burin maw, elnai thil um dan in maw, a remcang dan in maw bawhcah hi thei men. Mahnaven a ten uh mi ten mi dang te zirhtu pha a suak tik haw ma ta le ima mah phatnemnak um ngawl mi le lampial tiktu hi haw tuk hi. A pha lam bela a son tuk uh ta le mahti banga tendunnak ah cun i mah sial ngawlnak hi ama a sialam bela a son uh ta le, thu zui ngawlnak na hi. 5. ZIRHTU PHA CANGTIKNAK HI TUMTAHMI Mun neuno ah a um i pitek cun cate tampi nei hi. I bawl tuk thei ma hi. Ka naupanlai ha ka zir mi cu mikang lai in innsang ngengpi hi thubuai pawl rem tum cu nu pakhat hi a nungdawl ber a hihnak lang tiktu hi. Mi ca ngah te hi hehpih em ing - a kua kaw heh pih ngaw, mah laihah thuson hi, thil remcang ngawl mi le eldunnak te le mi thil buaipih ti bangte cu a remcang ngawl mi mun sung pena thil cang mi hi. Pastor tampi le huaitu tampi cu mahmi pitek hi tawh mi tuah bangve tuk tin um ing. A thubuai cu naino pen zo teh nung in na rem theih tuk maw rem theih tuk ngawl zo nung ngei. Man tuk mi phasaw pawl A masabel ah a umnak mun le ngam zo teh nung ngei. Mun remcang deuh ah a thawn sak uh en remcang tuk ma maw. Mun ngengdeuh vang hi aphi hi thei men hi. Mahmatale, mun khat bek ah um hi ngawl in mun nih mun thum ah a khen uh en i ti bang nem tim pha saw lawlaw tuk hi, mahnaven a ngai ngai ah cun mihing hi manmi le Pathian hi manmi sang in thil dadang man hi thupi ah koih saw hung. Aphi ca thil dadang man tuk a deih uhnak thu Jesu hi nungzuitu heinih tei nunnak ah mu hung. Mi thawngnga an do tukin kul zet mi a neih haw ten Jesu in i mah laih hawh tik ngawl in le an eih tuk pia tukin na khungkhai zet dek tik hi (Mtt. 6:34-44). Nungzui te cun thil lam man theih lam ngaisung paih haw. Mahmi a ngaihsut haw mi cun papi pakhat hi hariat lawhman kul ta hi. Sang mah zawng rori piak thei tuk hung maw? Mah zong rori sum vang nei tuk um mang. Eimuh tei nunpih mi bang mahmi a um bek ten tih mi ngaihsutnak vang nei haw thei men: "Sum tam deuh a nei uh bek ten mahmatale umnak pha deuh a neih uh bek ten hi thil hi phisin thei tuk hung" tin "Jesu cun a neih haw ngawl mi thil ah buai hi him ma hi, a neih sa haw mi saw ah zo hi, mahtin a neih calam no haw cu Jesui kutah apiak haw ten a kul haw mi sanga tamsaw mu haw hi. Hi hi thupi zet le a bulpi hi tin ngaisung ing. Tu can ah Pathian hi deih dan bang a bawl uh le a phiat uh theihnak tuk in pawlpi ah Pathian in pia zo hi. -13-

14 Zirnak panih, pakhat cu mi thawngnga an donak, a dang pakhat cu mi thawngli an donak, numei le naupang te tuah (Mtt. 15:32-38) hi thuah hi man tuk mi thil te i lai ah um hum tih mi zirhnak thupi zet hi. Hi zirnak cu Pentecost ni ten amuh haw tuk mi kawk hi. Mi thawng thum umtu thak a zai ten nungzui te cu thinhak in um haw ma mahmatale pintik thong haw ma, mahnaven tuu rual pawl cawm tuk in thupiak hi haw hi. Mahtih a hi tale hiti tawp tik nung pitek nui thubuai lehnak cu munthak ah a um en tih mi hi phazet bang kek hi. Naukhamnak mahmatale nau phitnak Mihing tam leita hanga thinbuai mi nui ca aphi cu naukham hi nem tim? A cangah mi nuin a neih mi thil hi tham fafang tukin innsang ngeng le neu lamah ngamngi a bawl en thupi saw tuk ma maw? Pawlpi cun i takzaha khangto tihmi ngamngi a bawl haw mi cu oh laka mi tampi cun lungkim pih bel tuk hung. Mahmi cu a taka a bawl uh mi hi. Pawlpi cu khawmnak ah le huaitu tei hihnak humah thum in karhzai zet bang lang hi Biak inn thak hon a hihten mipi tam zet pung haw ama celh te cun a makel hi leleu hung upnak ah le pawipi karhzai lam ah cun hem tuknak munno cu heng kekeng bok hung. Can hekkhat ah cun huaihdunnak tuah pha no kilkhawi dunin khat lekhat na dun tik ngawla a um uh ten mipi pung haw hi. Theih ngawlno sungah khang pepel in a mun kel ah khangto sal hi. Campbell McAlpine in pawlpi te ca Pathian onkam cu phawk le sal hi. Na kilkhawi theih zah tuk tuu pia tung hitih mi onkam hi. Mi pum tam hi Pathian in lauma hi. A ngaingai ahcun insang ngeng pi deih hi miphun tihkim le insang tinkim, an tinkima mihing tei ngaihsut dan, ngaihsutnat hi launak mahmatale insang khamtu thil i hempoh cu Pathian thin na tiktu hi. Tuni ah mahmi pitek nui lakah ei mi na bawl ta le pha tuk tih mi thu hilh tuk cu khuanu zet zo hi. Haksatnak tawk zo hi. Pawlpi sung na dehnak ah hi ti bang thubuai tawk awng zo ing. Huaitu a um lan sung cu thu a hilh tu le ka ngualcam te, keimah huaitu tei thu ngai ing. Ka thubuai uh cu mi tampi nei laklawh zo ung ama mundang ah zirh tuk in kumthum sung hawh cu cang thei ma hi. I leh bang leh Jesu bangin venghawng hi kul mi zo thah in huaitu cu pui leh zirh kul hi. Pa tihmi kul hi Numei nu hi thubuai cu Pa tihmi a um ngawl vang hei hi thei, cak le muantak mi pa, upat tak mi pa mahten insang kilkhawi thiam in insang kilkhawi dan a tuih a cung nei mi le cihnak neimi a um ngawl hang vang hi thei hi. Insang ah mahti bang thiltitheinak neitu kuamah a um ngawl hangin ngaisung teh in elnai cuan teh nung ngei. Mahten thil heng mi hilh tu tuk mi pakhat zawm teh nung. Mahmi cu muan tak hi tin a ngaisung uh ta le mahmi na sungah dek tuk in lut tik nung. Mi dang tampi vang bet kul thei men hung. Hi hi pawlpi ten kum ngeipi sung a man haw zo mi hi ama hi hin thubuai cu aphi suak tik hi tih cu el thei tuk ma hung. Pualeu lam zohnak in huaitu tei humah \hum hi ngawl in sunglam pena huaitute thazang pia hi kul zet hi. Ten mi huaitu te cu sung lam danah huaitu ngaingai a hih haw lan le Pathian kut nuaia na dehnak ah kho zeta a um haw lansung cu a langa na dek hi haw hi. Hi thiltih dan hi nungzui Paul hi bawl dan hi. Titus in Crete ah na a deh ten ciang zet in phuang hi. Paul in nungzuitu lakah pakhat a hi mi Titus cu Crete ah na a neih haw mi cak tik tuk in huaitu upa koih tukin zam san hi, mah ceng ten Paul lakah hawh leh sal hi (Titus 1:5). -14-

15 Pawlpi thak cun huaitu upa koih cu kul zet mi hi. Tualsung pawlpi uk dunnak cu pawlpi upa ten Pathian maiah \uanvo a neih haw mi a laknak mun masa bel hi (Nungzuite 20:28-36). Mahmi na cu upnak lama naupang deuh tei nel ah piak in um hi tih mi cu lamdang zet hi. Khristian hih in ngei can um ngawl ah Lystra, Iconium le Pisidan Antioch pawl ah huaitu te cu koih haw. Hi huaitu ten pawlpi lakluh lam, kawhmuhnak le zirhnak te kul zet haw naven pawlpi huai tuk in a hum haw ah na ngengpi um hi. A theihnak uh sanga tam saw pawlpi sungah huaidunnak le Pathian na dehnak ca a cang thei mi tam saw um hi tih lang tik hi. Mahmi man suah dan tuk cu buaipi nasia kul hi. Paul in Rome mitei lakah mah le mah sang lei ta mu dun tuk ngawl in le hawvang laksawng pawl le na dehnak pawl thu ah ngalling zet in thu khen tuk in tik hi. Tunia Britain Khristian tampi tei lakah ka tih mi thubuai cu mah le mah zohsangnak hi ngawl in mah le mah zohniam dunnak le Pathian sungah niamkhiatnak hi kum January ha ah nikhat cu Pathian mai ah hi tui tuah hung ing. Ka thanaunak pawl theileng thah cun Pathian aw 'ei ta kei ngelcel' tin au ing. Bible mangin ka lak ah cel zet in on hi. Aitahum titale Sam mi cu thei uh ci, ka u le nau te taksa dan ah micip tampi, mi cak tampi, insang tampi cu sammi hi haw ma hi. Mahnaven Pathian cun hi lei huma man tak ngawl hempoh cu micip te mualpho tik tuk in sam hi. Mahten Pathian in hi leihum a santlai ngawl cu mi cak pawl mangbang tik tukin sam hi; mahten leilung hi i ma sial ngawl mi thil pawl le nautat mi thil pawl cu Pathian in teng hi, mahten thil um ngawl mi pawl cu thilum mi pawl ima ngawl a hihnak tuk; mahtin amai ah mihing ten amuh le amuh cawisang ngawl tuk in (I Korin 1:26-29). Mahceng ten Bible thutakcu keimah bang mi pakhat mang in a ngaingai maw ngaingai ma tin Pathian cu hneksak ing. Mahmi ni pepan lawhting nak ka neih mi hempoh cu Bible thu tak langfiang tik tuk in Pathian lak pen a hung mi hi. Mah pepan pawlpi sunga micip domno le mi cak domno te hanga thil cang thei hi ngawl in a cakngawl le a thupi ngawl tin ngaihsut mi tei lakah thil cang thei tih mi um saw hi tih mu ciang ing. Hi mi cu pualeu lam muhnak pen a lutmi hum ah thum dunnak ah ka muh mi thu haksa ah pui hi, mahmi cu mi demsaw suak tik tuk bang um hi. Howard Synder in The Problem of Wine-Skins tih mi laibu sunga "Super Stars" tin sam mi thiamnak nei ngaingai tei pawlpi sungah um haw. Mahnaven mi vehvai tuk in ting dun haw ma, mahti vehvaitu pawl vang pawlpi min lang deuh lak ah pui haw. Mahtin oh te 'Super Stars' ti sam ngawl mi te cu i laiah zamsan kaw? Hi mihing te cu a ting dun haw ma ta le pawlpi cu mai lam ah ei cang tuk nem tim? Oh tei lak pe mi tampi cu Luke 19 sunga a Bawipa in sumdawnnak tuk ca sum a piak mi mi pakhat pai dinmun ah tang hung. A na dehpih te bang hi ngawl in a sum cu leisung ah phum in a Bawipa a pin ten dan tat hi (Lk. 19:12-26). A sum a phumnak cu a Bawipa a theihdan a dik ngawl hang hi. mahnaven amah sanga tamsaw co tu a ngualcam pihte bang cihnak a neihngawl hang tin ngaisung thei men hung, mahten i hempoh deh nuamnak le zuamnak nei ma hi. Pathian in hi mi tehkipnak tuah ni khat cu thu hilh hi. Hitin ti hi.mahpa cun a sum hi man neih zia le a pung theimi hi tih a theih ngawl hang vang hi thei hi. Thil zuaknak mun ah mahtin cang thei tuk hi tih um ma hi. Mahten hi tin don ing, "Mah hi Bawipa keimah bang hi." Pathian -15-