2

HIỆN THÀNH CÔNG ÁN 1

2

ĐA O NGUYÊN HY HUYÊ N HIÊṆ THAǸH CÔNG AŃ Bi nh gia : Shohaku Okumura va ca c ta c gia kha c Biên di ch: Thuâ n Ba ch va Huê Thiê n 2014 3

4 HIÊ N THA NH CÔNG A N 1 (Âm) 1- Chư pha p chi vi Phâ t pha p thơ i tiê t 2, tư c hư u mê hư u ngô, hư u tu ha nh, hư u sinh tư, hư u chư Phâ t, hư u chu ng sinh. 2- Khi va n pha p phi thuô c nga chi thơ i tiê t 3, vô mê vô ngô, vô chư Phâ t, vô chu ng sinh, vô sinh vô tư. 3- Phâ t đa o nguyên bô n khiêu xuâ t phong kiê m 4, cô hư u sinh diê t, hư u mê ngô, hư u chu ng sinh dư Phâ t. 4- Tuy ngôn như thi, hoa vu a i ti ch nhi điêu la c, tha o vu khi hiê m nhi to ng sinh 5.Cươ ng vâ n tư ki tu chư ng va n pha p vi mê, va n pha p tiê n tiê n tu chư ng tư ki vi ngô. 1 Công A n nguyên chi công phu chi a n đô c, tư c pha p qui ho a điê u văn. Thiê n tông ta ki di biê u đa t sư vâ t đi ch tuyê t đô i ti nh hoă c Phâ t Tô khai thi đi ch đa o li, ngư lu c vâ n đa p. Hiê n Tha nh Công A n y chi hiê n tiê n đi ch nhâ t thiê t sư vâ t, ngư ngôn, ha nh vi đă ng đô biê u đa t kha n Phâ t Tô khai thi đi ch đa o li, đô t hiê n kha n cai sư vâ t đi ch tuyê t đô i ti nh ho a chân thâ t ti nh. 2 Pha p, Pha n ngư dharma, ta i Phâ t gia o trung hư u đa tă ng y tư, gia li, y chi sư vâ t. Chư pha p, tư c chư chu ng sư vâ t, nhâ t thiê t sư vâ t ho a tô n ta i. 3 Va n pha p dư chư pha p đô ng nghi a, tư c va n sư va n vâ t chi y. 4 Phong, tư c phong phu ; Kiê m tư c tiê t kiê m, y chi đa dư qua hoă c hư u dư vô đi ch đô i lâ p quan hê. [Hoa nh Tri Qua ng lu c] quyê n nhi viê t: Gia môn phong kiê m lâm thơ i du ng. 5 Gia Tha i Phô Đăng Lu c quyê n nhi thâ p ngu viê t: Vâ n: Như ha thi ho a thươ ng gia phong? Sư (Ngưu Đâ u Tinh) vân: Hoa to ng a i ti ch la c, tha o tru c khi hiê m sinh.

HIÊ N THA NH CÔNG A N (Nghi a) 1- Khi ca c pha p đều là Phật pha p tư c có mê có ngộ, có tu hành, có sinh tử, có chư Phật có chúng sinh. 2- Khi va n pha p không có ngã nhâ t đi nh thì không mê không ngộ, không chư Phật, không chúng sinh, không sinh không tử. 3- Vì Phật đa o nguyên bô n vượt qua nhiều và thiê u, nên có sinh diệt, có mê ngộ, có chúng sinh và Phật. 4- Vì thê hoa rụng dù ưa thích; cỏ mọc dù cha n ghe t. Mang tư ky đê n va n pha p đê tu chư ng là mê. Va n pha p đê n và qua đó tu chư ng tư ky là ngộ. 5

Đa i ngô mê gia vi chư Phâ t, đa i mê ngô gia vi chu ng sinh. Ca nh hư u ngô thươ ng đă c ngô chi ha n, mê trung hư u mê chi ha n. 5- Chư Phâ t chi nh vi chư Phâ t chi thơ i, vô nhu tri gia c tư ki chi vi chư Phâ t. Nhiên tă c, ki vi chư ng Phâ t gia, chư ng Phâ t nhi bâ t hưu chi. Cư thân tâm kiê n thu (hi nh) să c 6, cư thân tâm thi nh thu âm thanh, tuy vi hô i thu, nhiên phi như ki nh trung a nh a nh, phi như thu y dư nguyê t chi du. Chư ng nhâ t phương thơ i 7, la nh nhâ t phương tă c a m. 6- Sơ vi ho c Phâ t đa o gia, tư c ho c tư ki da. Ho c tư ki gia, tư c vong tư ki da. Vong tư ki gia, vi va n pha p sơ chư ng da. Vi va n pha p sơ chư ng gia, tư c lê nh tư ki chi thân tâm câ p tha nhân chi thân tâm thoa t la c da 8. Nhươ c hư u ngô ti ch hưu yê t 9, tư c lê nh hưu yê t chi ngô ti ch trươ ng trươ ng lưu xuâ t. 6 Să c, Pha n ngư rupa, nguyên y chi hư u hi nh chi vâ t, tư c nha n tinh sơ năng kiê n đa o đi ch nhâ t thiê t hư u hi nh đi ch vâ t châ t tô n ta i ho a hiê n tươ ng 7 Chư ng, tư c ngô chư ng, triê t ngô. 8 Thoa t la c, ta i gia li, kha ta c gia i thoa t gia i; Thân tâm thoa t la c, tư c thân tâm đă c đa o gia i thoa t, diê c tư c thiê n tông kinh thươ ng gia ng đi ch khai ngô hoă c ngô đa o 9 Ngô ti ch, tư c ngô chư ng đi ch ti ch tươ ng. 6

Người đa i ngộ mê lầm là chư Phật. Người đa i mê trong gia c ngộ là chúng sanh. La i nữa, có người ngộ vượt trên ngộ và có người mê trong mê. 5- Phật đích thư c là Phật thì không cần thâ y mình là Phật. Tuy nhiên, ca c ngài là bậc toàn gia c không ngư ng hiện thành Phật. Khi thâ y màu sắc và nghe âm thanh với toàn thê thân tâm, se trư c nhận một ca ch tường tận, nhưng không giống như a nh pha n chiê u trong gương hay bóng trăng trong nước. Khi chư ng ngộ bên này bên kia se mờ tối. 6- Người học Phật đa o tư c học về tư ki. Học tư ki tư c buông bỏ tư ki. Buông bỏ tư ki là va n pha p được chư ng nghiệm. Người chư ng nghiệm va n pha p tư c buông bỏ thân tâm mình và thân tâm người. Nê u vê t ti ch chư ng ngộ không co n lưu giữ, tư c chư ng ngộ không đê la i dâ u vê t se tiê p tục lưu xuâ t. 7

7- Nhân thu y câ u pha p thơ i, tă c viê n li pha p chi biên tê ; pha p ki chi nh truyê n vu tư ki thơ i, tư c vi bô n phâ n nhân da 10. Nhân thư a chu nhi ha nh, cư mu c thi nga n, ngô di vi nga n di, phu thi chu thơ i, tư c tri chu ha nh. Như thi chi li, loa n tươ ng thân tâm nhi biê n khă ng va n pha p 11, tă c ngô châ p tư tâm tư ta nh vi thươ ng tru. Như năng thân qui ha nh li vu ca li 12, tă c kha liê u tri va n pha p bâ t thuô c nga chi đa o li. 8- Tân nhiên tha nh hôi, bâ t phu c ca nh tha nh tân. Tuy nhiên như thi, bâ t đă c kiê n thu hôi hâ u tân tiê n. Đang tri tân tru tân chi pha p vi 13, hư u tiên hư u hâ u; tuy hư u tiê n hâ u, tiê n hâ u tê đoa n. Hôi tru hôi chi pha p vi, hư u hâ u hư u tiê n. Như bi chi tân nhiên tha nh hôi hâ u bâ t phu c ta i tha nh tân cô, nhân chi tư hâ u, bâ t phu c hô i sinh. Nhiên tă c, bâ t ngôn sinh nhi tư gia, Phâ t pha p chi đi nh thuyê t da, cô ngôn bâ t sinh. 10 Bô n phâ n nhân, ta i gia li, tư c chi di triê t ngô đa o tư ki chi ba n lai diê n mu c đi ch nhân. 11 Biê n khă ng, tư c tư biê n thu khă ng. Thư nhâ t tư, thươ ng kiê n vu [Cha nh Pha p Nha n Ta ng] ca c quyê n. 12 Ha nh li, đô ng ha nh li, ta i thiê n tông, tư c chi thiê n tăng môn đi ch tu ha nh sinh hoa t ho a ha nh vi sư ti ch. Ca li, tu c ngư, gia li đi ch y tư, y chi đang xư, ba n lai diê n mu c. Thân qui, kha gia i thi ch vi thiê p câ n, bâ t phân li. 13 Pha p vi, tư c sư vâ t đi ch ba n thê, ba n thân. 8

7- Bước đầu cầu pha p thì càng xa. Khi được cha nh truyền chân pha p tư c thành bô n phận nhân 14. Ngồi trên thuyền đang đi, nê u nhìn bờ ta thường lầm cho là bờ đang cha y. Nê u nhìn thuyền [so với mặt nước] se thâ y là thuyền đang đi. Tương tư, khi nhận thư c ca c pha p với thân tâm loa n tươ ng, se lầm châ p cho tư tâm tư ta nh thường trụ. Đào sâu tu tập trơ về ngay đây và bây giờ, se liê u tri va n pha p không có ngã nhâ t đi nh. 8- Củi biê n thành tro. Tro không thê thành củi trơ la i. Tuy nhiên, chúng ta không nên xem tro là sau và củi là trước. Củi trụ ơ pha p vi 15 của củi, trước sau 16 như vậy. Tuy có trước có sau, trước sau đư t đoa n [độc lập]. Tro ơ pha p vi của tro trước sau như vậy. Vì củi không bao giờ trơ thành củi trơ la i sau khi cha y ra tro, cho nên người se không sống trơ la i sau khi chê t. Tuy nhiên, trong Phật pha p không nói là sinh rồi tử, nên nói bâ t sanh. 14 La ngươ i triê t ngô, gă p la i Ba n lai diê n mu c. 15 Ba n thân la cu i. 16 Qua khư, vi lai. 9

Tư nhi bâ t phu c hô i sinh gia, pha p luân chi sơ đi nh chi Phâ t chuyê n da 17, cô vân bâ t diê t. Sinh na i nhâ t thơ i chi pha p vi da, tư diê c na i nhâ t thơ i chi pha p vi da, ti như Đông Xuân. Bâ t tư Đông hâ u nhi Xuân, bâ t ngôn Xuân hâ u nhi Ha. 9- Nhân chi đă c ngô, như nguyê t a nh thu y, nguyê t bâ t thâ p, thu y bâ t pha. Quang tuy qua ng đa i, a nh vu thô n xi ch chi thu y, toa n nguyê t di thiên, ki a nh tha o lô, diê c tu c nhâ t tri ch chi thu y. Ngô bâ t pha nhân gia, như nguyê t bâ t xuyên thu y. Nhân bâ t nga i ngô gia, như tri ch lô bâ t nga i thiên nguyê t da. Thâm gia, cao chi phâ n lươ ng da. Thơ i tiê t chi trươ ng đoa n, đang kiê m điê m đa i thu y tiê u thu y, biê n thu thiên nguyê t chi qua ng hiê p da. 10- Pha p thươ ng vi tham ba o vu thân tâm 18, di vi pha p di ma n tu c; pha p nhươ c sung tu c thân tâm, thươ ng gia c pha p chi bâ t tu c. Như nhân thư a thuyê n xuâ t vô sơn chi ha i, thiêu vo ng tư phương, tă c kiê n ha i duy viên hi nh, ca nh bâ t kiê n bâ t đô ng chi tươ ng. 17 Pha p luân, tư c Chuyê n Luân Tha nh Vương sơ tri đi ch nhâ t chu ng kha di ta p toa i nhâ m ha đông tây đi ch vu khi, ta i Phâ t gia p, chuyê n chi Phâ t đa đi ch thuyê t pha p. Phâ t chuyê n, tư c Phâ t chuyê n pha p luân chi y. 18 Tham ba o, ta i gia li kha ta c sung ma n, tu c cu gia i. 10

Đây là ca ch Phật chuyê n Pha p luân không nói tử rồi sanh, nên nói bâ t diệt. Sanh ơ pha p vi của sanh; tử ơ pha p vi của tử, giống như mùa đông và mùa xuân. Chúng ta không nghĩ sau đông là xuân và sau xuân là ha. 9- Một người gia c ngộ, giống như trăng pha n chiê u trong nước. Trăng không bi ướt; nước không xao động. Sư c sa ng tuy rộng lớn, a nh trăng vẫn pha n chiê u trong một giọt nước. Nguyên mặt trăng trên bầu trời pha n chiê u trong một giọt sương đầu ngọn cỏ. Gia c ngộ không phương ha i tới người, như mặt trăng không đâm xuyên nước. Người không trơ nga i gia c ngộ, như giọt sương không ngăn nga i mặt trăng trên trời. Độ sâu [của giọt sương] ty lệ với chiều cao [của mặt trăng]. Mô i sư pha n chiê u lâu dài hay chóng va nh pha i xem nước lớn hay nhỏ, se biện được trăng trên trời rộng hay he p. 10- Khi pha p chưa thâ m nhuần thân tâm hoàn toàn, ta cho là đã đủ. Nê u pha p tràn đầy thân tâm, ta nghĩ vẫn co n thiê u. Ví như khi giương buồm ra khơi mắt nhìn không thâ y bờ và trông bốn phía chân trời giống như vo ng tro n, không có đường ne t. 11

Nhiên tă c đa i ha i ki phi viên hi nh, diê c phi phương hi nh, di ki ha i đư c 19, vô hư u cu ng tâ n, (kiê n) như cung điê n, (kiê n) như anh la c 20. Duy nha n sơ câ p, nhi kiê n ha i vi viên hi nh. Như bi cô, va n pha p diê c nhiên, trâ n trung ca ch ngoa i 21, tuy bi chư đa da ng tươ ng, nhân giai chi kiê n thu hô i thu tham ho c nha n lư c chi sơ câ p da. Nhươ c du c tri hiê u va n pha p chi gia phong, đang tri phương hi nh viên hi nh chi ngoa i, ca nh hư u ha i đư c sơn đư c 22, vô cu ng vô tâ n, nha n ngoa i ca nh hư u thê giơ i. Phi đa n thân ba ng như thư, đang tri đang ha nhâ t niê m, nhâ t tri ch chi 11- Ngư du thu y trung, thu y vô tê nhai; điê u phi thiên không, thiên vô giơ i ha n. Nhiên tư ti ch di lai, ngư bâ t li thu y, điê u bâ t li thiên. Duy du ng đa i chi thơ i tă c sư đa i, du ng tiê u chi thơ i, tă c sư tiê u nhi di. Như thi đâ u đâ u vô hư u bâ t tâ n chi biên tê, xư xư vô bâ t đa p phiên, nhiên điê u nhươ c xuâ t thiên, đang tư c tư chi; ngư nhươ c xuâ t thu y, diê c đang tư c tư chi. 19 Ha i đư c, tư c ha i đi ch công du ng ho a đă c châ t. 20 Anh la c, Pha n ngư keyura, du ng châu ngo c, kim ngân đă ng biê n chê nhi tha nh đi ch nhâ t chu ng trang sư c phâ m. Phâ t kinh gia ng, ngư kiê n thu y như anh la c hoă c như cung điê n. 21 Trâ n trung, tư c trâ n thê chi trung; ca ch ngoa i, tư c trâ n thê chi ngoa i. Trâ n trung ca ch ngoa i, ta i gia li, tư c chi thê gian dư xuâ t thê gian, hoă c thê gian pha p dư xuâ t thê gian pha p. 22 Sơn đư c, tư c sơn đi ch công du ng ho a đă c châ t. 12

Tuy nhiên đa i dương không pha i hình tro n cũng không pha i hình vuông, đặc ti nh vô cùng tận. Đối với ca giống như cung điện, đối với chư thiên như chuô i anh la c. Đối với chúng ta, xa tới đâu mắt có thê nhìn được thì giống như hình tro n. Va n pha p đều như thê. Ơ cõi hồng trần này, thê gian và xuâ t thê gian, có muôn ngàn tướng da ng; chúng ta chi có thê thâ y và hiê u xa tới đâu tùy năng lư c tham học. Nê u muốn hiê u gia phong 23 của va n pha p, pha i biê t có hình vuông hình tro n trên núi ngoài biê n, vô cùng vô tận, và ngoài tầm mắt vô số cõi giới kha c. Điều này không những đúng về ngoa i giới mà co n đúng ngay trong một niệm hay chi trong một giọt nước. 11- Ca bơi dù cho xa tới đâu, nước vô cùng không bờ me. Chim bay dù cao tới đâu, bầu trời vô tận không giới ha n. Chi khi nhu cầu của chim hay ca lớn thì pha m vi lớn, nhu cầu nhỏ thì pha m vi nhỏ. Mô i con ca hay chim chưa bao giờ không tận dụng hê t mình và bay hay lội dũng mãnh khắp nơi. Tuy như thê, nê u chim bay khỏi bầu trời hay ca rời khỏi nước se chê t. 23 Thư c ta i. 13

Đang tri (ngư) di thu y vi mê nh, (điê u) di thiên vi mê nh. Hư u di điê u vi mê nh gia, hư u di ngư vi mê nh gia. Di mê nh vi điê u, di mê nh vi ngư. Thư ngoa i, ca nh kha tiê n bô (ngôn chi). Hư u tu chư ng, hư u tho gia mê nh gia 24, (ki li ) diê c giai như thi. 12- Nhiên tă c, tha ng nhươ c ngư cu ng cư u thu y hâ u nhi du thu y, điê u cu ng cư u thiên hâ u nhi phi thiên, tă c vu thu y vu thiên giai bâ t đă c đa o, bâ t đă c xư. Nhươ c đă c thư sơ, tă c thư ha nh li tu y chi nhi hiê n tha nh công a n; nhươ c đă c thi đa o, tă c thư ha nh li tu y chi nhi hiê n tha nh công a n 25. Thư đa o thư sơ, phi đa i phi tiê u, phi tư phi tha, phi tiên hư u, diê c phi kim hiê n, cô hư u như thư (chi li ) da. Nhiên tă c nhân nhươ c tu chư ng Phâ t đa o, tư c đă c nhâ t pha p thông nhâ t pha p da, ngô nhâ t ha nh tu nhâ t ha nh da. Di chi hư u xư sơ, đa o thông đa t, nhi sơ tri chi ca nh chi bâ t minh gia, ca i thư tri dư Phâ t pha p chi cư u ca nh đô ng sinh đô ng tham cô da. 24 [Đa i Tri Đô Luâ n] quyê n tam thâ p ngu vân: Mê nh căn tha nh tư u, cô danh vi tho gia mê nh gia. 25 Hiê n Tha nh Công A n, ta i gia li đang ta c đô ng tư gia i, chi lê nh tư ki chi bô n lai diê n mu c đă c di hiê n tha nh. 14

Đối với ca nước là sư sống; đối với chim bầu trời là sư sống. Chim là ma ng sống, ca là ma ng sống. Ma ng sống là chim, ma ng sống là ca. Chúng ta pha i vượt qua chô này. Có tu chư ng cũng giống như có thành tư u ma ng sống. 12- Nê u trường hợp ca cố đê n tận cùng biê n khơi hay chim gắng đê n cùng tột bầu trời, chúng se không tìm gặp đường hướng hay chô nơi. Nê u nhận ra chô này, ca ch sống [hành ly ] hă ng ngày se hiện thành công a n. Nê u nhận ra đường đa o này, ca ch sống [hành ly ] hă ng ngày se hiện thành công a n. Đường đa o này, chô này không lớn cũng không nhỏ, không ta cũng không người, không có tư trước, cũng không mới xuâ t hiện bây giờ, và chi là như thê. Cũng vậy, khi một người tu chư ng Phật đa o, tư c được một pha p [tu] se thông suốt pha p [tu] đó, gặp một ha nh [tu] se hê t lo ng tu ha nh đó. Vì trong đây là chô này, và vì đường đa o thông đa t, nên ranh giới ca i biê t không rõ ràng cố đi nh; ly do ca i biê t pha t sinh đồng thời với thâm nhập Phật pha p. 15

Thiê t vâ t di đă c xư vi tư ki chi tri kiê n, di lư tri vi tri chi. Chư ng cư u tuy tư c hiê n tha nh, nhiên mâ t hư u vi tâ t hiê n tha nh 26 ; hiê n tha nh bâ t tâ t (như thư ) da. 13- Ma Cô c Sơn Ba o Triê t thiê n sư 27 du ng phiê n tư, thơ i tăng lai vâ n: Phong ti nh thươ ng tru, vô xư bâ t chu, ho a thươ ng di ha ca nh du ng phiê n tư. Sư viê t: Như chi tri phong ti nh thươ ng tru chi li, khươ c bâ t tri vô xư bâ t chu đê đa o li. Tăng viê t: Như ha thi vô xư bâ t chu đê đa o li? Thơ i sư chi qua n sư phiê n. Tăng lê ba i 28. Phâ t pha p chi chư ng nghiê m, chi nh truyê n chi hoa t lô, ki như thi da. Di thi thươ ng tru gia nhi ngôn vô tu sư phiê n, bâ t du ng thơ i nhi ngôn hư u phong xuy gia, thư c bâ t tri thươ ng tru, diê c bâ t tri phong ti nh da. Phong ti nh di ki thươ ng tru cô, Phâ t gia chi phong hiê n tha nh đa i đi a chi hoa ng kim, tham thu c trươ ng ha chi tô la c 29. 26 Mâ t, nô i ta i chi y ; mâ t hư u, tư c nô i ta i đi ch nô i dung. Ta i gia li, tư c chi nô i chư ng sơ đă c đi ch đông tây. 27 Ma Cô c Ba o triê t (sinh tô t bâ t tươ ng), Ma Tô chi pha p tư. 28 Thư vâ n đa p kiê n vu [Liên Đăng Hô i Yê u] quyê n tư Ma Cô c chương. 29 Phâ t kinh trung thươ ng kiê n Biê n đa i đi a vi hoa ng kim, biê n ha i thu y vi tô la c cu. [Viên Ngô ngư lu c] quyê n thâ p tam da thuyê t: Gia o trươ ng giang vi tô la c, biê n đa i đi a vi ta c hoa ng kim. 16

Không nên nghĩ ră ng đa t đê n chô này là tri kiê n riêng của mình và đa t được qua kiê n thư c. Cho dù chư ng ngộ hiện thành tư c thì, nhưng điều ẩn mật la i không hiện ra cụ thê. Ta i sao pha i hiện thành rõ ràng? 13- Thiền sư Ba o Triệt ơ núi Ma Cốc đang phe phẩy qua t. Một vi tăng đê n thưa, Ta nh gió thường trụ, hiện hữu trùm khắp. Ta i sao ngài la i pha i qua t? Thiền sư nói, Ông chi biê t ta nh gió thường trụ 30, ông không biê t nghĩa ly trùm khắp 31. Tăng hỏi, Thê nào là nghĩa ly trùm khắp? Thiền sư chi tiê p tục qua t. Tăng la y xuống. Chư ng nghiệm Phật pha p và hoa t dụng của đa o trong sư truyền thư a chân cha nh là như thê. Nói ră ng ta nh gió thường trụ nên không cần pha i qua t, và vẫn ca m nhận được gió dù không qua t, qua là không biê t gì về thường trụ cũng như ta nh của gió. Vì ta nh gió thường trụ, nên ngọn gió Phật gia se hiện đa i đi a thành vàng ro ng và biê n sông dài thành tô la c. 30 Thê. 31 Du ng. 17

18

I- TIỂU SỬ ĐẠO NGUYÊN VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA HIỆN THÀNH CÔNG ÁN Thiê n sư Đa o Nguyên sinh năm 1200 ta i Kyoto, thân phu la thư ký cho hoa ng đê va Đa o Nguyên la cha u nô i cu a thu tươ ng. Thân phu mâ t khi nga i đươ c hai tuô i va mẹ mâ t khi lên ta m. Thân mẫu qua đơ i đa thu c hô i Đa o Nguyên tư quyê t đi nh theo Phâ t la m tăng. Năm mươ i ba tuô i nga i tho giơ i xuâ t gia ta i chu a Viên Gia c, nu i Tỷ Duê, gâ n Kyoto, thuô c Thiên Thai tông. Tuy vâ y nga i không ha i lo ng vơ i ca ch tu tâ p Tỷ Duê va rơ i chu a va o năm mươ i ba y tuô i. Trong tư truyê n, câu hỏi cu a Đa o Nguyên liên quan đê n gia o lý Đa i thư a nguyên thu y vê Phâ t ta nh, râ t quan tro ng trong tông Thiên Thai thơ i đó. Gia o lý Ba n gia c pha p môn cu a Thiên Thai tông xa c đi nh tâ t ca chu ng sinh hư u ti nh va vô ti nh đê u la Phâ t đa tha nh, vi tâ t ca đê u có Phâ t ta nh. Nhưng Đa o Nguyên đặt vâ n đê ta i sao tâ t ca chư Phâ t câ n khai mơ đươ ng Đa o - ti m tâm va tu tâ p nê u la Phâ t đa tha nh? Đa o Nguyên đa tham kiê n nhiê u bâ c thâ y, nhưng không ai tra lơ i la m nga i ha i lo ng. 19

Đa i sư Ko in ba o nga i có thê ti m đươ c câu tra lơ i qua tu Thiê n. Đa i sư Ko in cũng khuyên nga i qua Trung Hoa, nơi đươ c xem la chiê c nôi tu Thiê n chi nh thô ng. Vâng lơ i, năm mươ i ba y tuô i nga i rơ i tu viê n Thiên Thai nu i Tỷ Duê va gia nhâ p tăng đoa n ơ chu a Kiê n Nhân, tha nh lâ p năm 1202, thiê n viê n đâ u tiên ơ Nhâ t, va tô khai sơn la thiê n sư Minh Am Vinh Tây (1141-1215), ngươ i đâ u tiên mang thiê n Lâm Tê tư Trung Hoa vê Nhâ t. Đa o Nguyên tu ơ Kiê n Nhân sau khi Vinh Tây ti ch, vơ i đê tư cu a Minh Tây la Minh Toa n (1184-1225) đê n năm 23 tuô i. Sau đó nga i đê n Trung Hoa, tu tâ p ta i chu a Thiên Đô ng dươ i sư chi da y cu a sư tru tri, Wuji Liaopai (1149-1224) theo tông Lâm Tê. Năm sau khi Liaopai ti ch Đa o Nguyên rơ i Thiên Đô ng đi tham kiê n ca c thiê n viê n. Qua mươ i năm đâ u tiên tu thiê n Lâm Tê, không vi thâ y na o gặp trong giai đoa n na y la chân sư cu a nga i. Đu ng lu c bỏ ý đi nh ti m đa o va trơ la i Nhâ t, nga i đươ c tin mô t vi cao tăng vư a tâ n phong tru tri chu a Thiên Đô ng. Mu a hè năm 1225 nga i trơ la i Thiên Đô ng va gặp Như Ti nh (1163-1228), ngay lâ n diê n kiê n đâ u tiên, nga i biê t đây la vi chân sư nga i đa mâ t nhiê u năm ti m kiê m. Cũng trong tha ng gặp gơ may mă n đó vi thâ y đâ u tiên Minh Toa n viên ti ch. Đa o Nguyên tiê p tu c tu tâ p vơ i Như Ti nh trong hai năm, trơ vê Nhâ t năm 1227, sau khi đươ c Như Ti nh â n chư ng theo tông Ta o Đô ng. 20

Sau khi trơ vê Nhâ t Nga i tiê p tu c tu tâ p ơ chu a Kiê n Nhân, nhưng rơ i tu viê n năm 1230 vi thâ y lô i tu theo Lâm Tê không cho phép nga i du ng công theo ca ch riêng cu a mi nh, va nhâ n thâ y ngươ i tu ơ Kiê n Nhân đa đa nh mâ t tinh thâ n tu tâ p thiê n tông chân cha nh do Vinh Tây sa ng lâ p. Sau khi rơ i chu a Kiê n Nhân, nga i tu tâ p đô c cư va i năm trong ngôi thâ t nhỏ ơ Fukakusa, mô t ngôi la ng thuơ đó la ngoa i ô tha nh phô Kyoto. Tuân giư lơ i nguyê n giu p ngươ i tu thiê n, nga i viê t Phô Khuyê n To a Thiê n Nghi năm 1227, ngay sau khi tư Trung Hoa trơ vê. Ba năm sau khi ẩn tu, lu c ba mươi mô t tuô i nga i viê t Biê n Đa o Thoa i, đưa ra mươ i ta m câu hỏi va đa p vê thiê n tâ p theo lơ i da y cu a đư c Phâ t. Ho c nhân bă t đâ u đê n vơ i nga i, va năm 1233 nga i tha nh lâ p chu a Hưng Tha nh. Năm 1233 nga i bă t đâ u viê t la i Phô Khuyê n To a Thiê n Nghi, ba n tha o gô c co n ta ng trư ta i chu a Vi nh Bi nh như quô c ba o. Mu a an cư đâ u tiên ơ Hưng Tha nh Tư nga i trươ c ta c bô luâ n ngă n Ma-ha Ba t-nha Tâm Kinh. Sau đó va o mu a thu năm 1233 nga i viê t Hiê n Tha nh Công Án da nh cho cư si. Nga i tu ơ chu a Hưng Tha nh trong mươ i năm cho đê n khi chuyê n đa i chu ng tơ i Echizen va khai sơn Đa i Phâ t tư (sau này đổi tên là Vĩnh Bi nh tự) năm 1243. Nga i 21

la m viê c mươ i năm nư a đê lâ p tư viê n trong nu i xa vă ng Echizen, va trươ c ta c nhiê u ta c phẩm đê n cuô i đơ i va o năm 1253. Có thê la va o năm 1253 nga i viê t la i Hiê n Tha nh Công Án, lâ n đâ u đa sa ng ta c khi co n trẻ, trươ c khi đưa va o chương đâ u Cha nh Pha p Nha n Ta ng. Nga y nay, mô t sô ho c gia cho la nga i không ha i lo ng ba y mươi lăm chương Cha nh Pha p Nha n Ta ng va đi nh viê t la i tha nh mô t trăm chương. Ho cho la nga i chi viê t la i có mươ i hai chương va không thê hoa n tha nh trươ c khi viên ti ch. 22 LỜI BÌNH CỦA HAKUUN YASUTANI CHÁNH PHÁP NHÃN TẠNG LÀ GÌ? Cha nh Pha p Nha n Ta ng la Phâ t đa o. Nhiê u ngươ i biê t đư c Phâ t Thi ch Ca ơ hô i Linh Thư u đa nói: Ta có Cha nh pha p nha n ta ng, Niê t Ba n diê u tâm, thư c tươ ng vô tươ ng, bâ t lâ p văn tư va gia o ngoa i biê t truyê n, Ta nay trao cho Ma Ha Ca Diê p. Như vâ y Phâ t pha p cha nh truyê n đươ c go i la Cha nh pha p nha n ta ng. Cha nh pha p không pha i điê u gi tương đô i ngươ c la i vơ i ta pha p. Toa n vũ tru chi la cha nh pha p, ma y may không mô t ti vê t cu a nga. Cha nh la thê giơ i bi nh đă ng tuyê t đô i. Pha p la thê giơ i sai biê t tuyê t đô i. Ý nghi a cu a tư tuyê t đô i không chi la mô t ca ch nhâ n ma nh. Tuyê t đô i nghi a la toa n pha p giơ i la bi nh đă ng, toa n pha p giơ i

la sai biê t. Vi vâ y bi nh đă ng va sai biê t luôn luôn đô ng gia tri, hoặc đu ng hơn la mô t. Ngay ca go i la hai mặt cu a mô t viê c cũng không đươ c. Khi ta nói bi nh đă ng thi bi nh đă ng hoa n toa n dung na p như ng sai biê t (mà không loại trừ), va như ng sai biê t không co n chỗ xuâ t đâ u. Đó la bi nh đă ng tuyê t đô i. Cũng vâ y, khi nói sai biê t, như ng sai biê t hoa n toa n phu lâ p ti nh bi nh đă ng (mà không ba c bo ) va bi nh đă ng không co n chỗ lô diê n. Đó la sai biê t tuyê t đô i. Tuy vẫn la tư ngư nhưng bi nh đă ng va sai biê t du ng trong Phâ t pha p hoa n toa n kha c vơ i nghi a thông thươ ng. Nói hê t yê u chi Phâ t pha p trong mô t câu la Phâ t ti nh / bi nh đă ng, nhân qua / sai biê t. Nói go n hơn la không, nhân va duyên. Không la bi nh đă ng; Nhân va duyên la sai biê t. Trong Phâ t pha p tư bi nh đă ng la ta nh Không; va tư sai biê t la hi nh tươ ng có như ng đặc ti nh cu thê. Thuâ t ngư Ta o Đô ng la cha nh vi (tuyệt đối) va thiên vi (tương đối) 32. Cha nh vi như con trâu să t không xương, không da. Thiên vi như con trâu đâ t có đâ u, có sư ng. Cha nh vi như có trâu la m bằng să t va xem toa n thê đê u la să t, không thâ y kha c giư a da va xương. Thiên vi như có trâu la m bằng đâ t va xem la con trâu, tư c có sư ng, có đâ u. 32 Thuô c vê Ngu Vi Quân Thâ n, tông chi tông Ta o Đô ng Trung Hoa cu a tô Đô ng Sơn Lương Giới (807-869). 23

Đo c Cha nh Pha p Nha n Ta ng pha i bằng ca thân tâm. Nhưng trươ c hê t pha i thâ y bằng mă t gia c ngô. Mơ mă t gia c ngô la mơ cha nh pha p nha n, chẻ đôi ra tha nh Cha nh nha n (tức huệ nhãn) va Pha p nha n. Mơ cha nh nha n la mơ mă t bi nh đă ng tuyê t đô i. Nhâ n ra không mô t pha p đê thâ y trong toa n thê vũ tru thi con mă t vô minh sẽ diê t, tư c chư ng nghiê m ta nh không: Nu i không la nu i, sông không la sông thư c sư hiê n ba y 33. Đó chi nh la bi nh đă ng tri cu a Bô -ta t Văn-thu, tư c căn ba n tri. Du sơ ngô mỗi ngươ i có ca n có sâu, thâ m chi mơ i thoa ng thâ y chân ta nh cũng la khai mơ mă t bi nh đă ng. Mơ Pha p nha n la mơ mă t sai biê t tuyê t đô i. Đó la nha y tư Không mô t vâ t 34 qua ca nh giơ i kho ta ng vô tâ n. Đó la đê n nơi nhâ t cư nhâ t đô ng cu a hiê n hư u duyên khơ i tru ng tru ng hiê n lô. Đây chi nh la diê u quan sa t tri, tư c sai biê t tri cu a Phô Hiê n, tri tuê kê tiê p. Vê Cha nh nha n va Pha p nha n, mô t mă t la ca hai mă t va ca hai mă t chi la mô t mă t. Đây chi nh la cha nh pha p nha n, tư c la Phâ t nha n, nha n kiê n cu a Đư c Thi ch-ca Mâu-ni. 33 Câu cu a thiê n sư Thanh Nguyên Duy Ti n: Trước đây 30 năm chưa ngô, ta thâ y nu i sông la nu i sông. Vê sau gă p thiê n hư u tri thư c chi da y, có chỗ thâm nhâ p ta thâ y nu i sông không pha i la nu i sông. Bây giơ ta la i thâ y nu i sông la nu i sông. 34 Dẫn xuâ t tư ba i kê cu a Lu c Tô Huê Năng: Bô -đê vô n không cây/ Gương sa ng chă ng pha i đa i/ Xưa nay không mô t vâ t/ Chỗ na o di nh bu i bă m. 24

Phâ t nha n sa ng rô i thi ta không thiê u thư gi, đơ i đơ i du ng không hê t. Kho ta ng tư mơ va ta tư do xư du ng. 35 Đó la kho ta ng cu a cha nh pha p nha n. Nói ca ch kha c mỗi ngươ i la mô t kho ta ng tư xưa nay chư a đâ y châu ba u tô t cu ng. Không như ng du ng không bao giơ hê t ma kỳ diê u thay ca ng du ng ca ng tăng thêm, ca ng sa ng chói, ca ng hư u du ng. Chi a khóa mơ kho ta ng la 95 phẩm trong Cha nh Pha p Nha n Ta ng; la phẩm tên Hiê n Tha nh Công Án, va mỗi chư mỗi câu la toa n bô chi a khóa. Vi vâ y ta không thê xem thươ ng du la mô t chư hay mô t câu. * 35 Tri ch câu cuô i trong Phô Khuyê n To a Thiê n Nghi cu a Đa o Nguyên. 25

26

II- Ý NGHĨA HIỆN THÀNH CÔNG ÁN Hiện nghi a la xuâ t hiê n hay có mặt trong giây phu t hiê n ta i. Danh tư na y có thê chi điê u gi không thâ y ma bây giơ thâ y đươ c. Như vâ y hiện la biê u hiê n hay hiê n thư c hóa mô t điê u gi có kha năng la lẽ thư c. Thành có nghi a trơ tha nh hay hoa n tha nh. Hai tư hiện thành có nghi a hiê n ha nh, hiê n thư c hoa, hoặc hiê n va tha nh. Trong nha Thiê n, ti ch truyê n công a n va thiê n ngư, giô ng như ta i liê u chi nh quyê n, diê n ta điê u gi bâ t di bâ t di ch. Như thê công a n thiê n diê n ta chân lý hay thư c ta i bâ t biê n. Công trong công a n nghi a la công cô ng, công cha nh. Công cô ng trong văn ma ch na y nghi a la bi nh đă ng hóa điê u không đô ng đă ng va sư bi nh đă ng hóa na y liên hê tơ i bô n phâ n cu a công chư c chi nh phu va o thơ i xưa Trung Hoa. Khi gia i quyê t tranh ca i giư a dân chu ng, viên chư c pha i xem như ng ngươ i liên quan la bi nh đă ng, va cô ti m gia i pha p công bằng va không thiên vi. Đưa điê u gi ra công cô ng, vi vâ y, có nghi a la m cho bi nh đă ng. Vi thê công trong nghi a rô ng la bi nh đă ng hóa hoa n ca nh bâ t công hay bâ t đô ng giư a mo i ngươ i pha t sinh trong mô t thê giơ i không an đi nh va kỳ thi. 27

Chư án có bô mô c nghi a la gỗ hoặc cây. Vi vâ y án nguyên nghi a la ca i ba n (a n thư), chỗ đê suy nghi, đo c va viê t, va có thê đươ c du ng chi cho giâ y tơ ta i liê u đê trên ba n. Mặt kha c trong chư công án Đa o Nguyên du ng chư án mô t bên có bô thủ la ba n tay hoặc ngón tay có nghi a du ng ba n tay hay ngón tay nhâ n xuô ng hay xô đẩy. Thi du xoa bóp trong tiê ng Nhâ t la anma. Vi vâ y chư án trong tư na y có nghi a la â n hay ép, hay xoa bóp đê chư a bê nh. Theo nghi a rô ng, án la tham cư u đê chư a tri hư hỏng, như xoa bóp chư a bê nh cho thân thê la nh ma nh trơ la i. Thuyê n Huê đi nh nghi a án la giư chỗ cu a mi nh. Giư chỗ nghi a la nhâ n biê t vi tri cu a mi nh trong cô ng đô ng va thi ha nh bô n phâ n tra ch nhiê m trong pha m vi cu a mi nh, nhưng vẫn liên quan tơ i ca nhân mỗi ngươ i. Điê u na y có nghi a tâ t ca chu ng ta có nhân ti nh riêng va kha năng mi nh la duy nhâ t; không thê trao đô i vi tri mi nh vơ i bâ t cư ai kha c trong cuô c đơ i. Theo nghi a na y giư chỗ cũng có nghi a la riêng tư. Khi chu ng ta đo c tư công a n theo ca ch na y, ca c pha p bi nh đă ng nhâ t ti nh (công) va mỗi pha p ca biê t (a n); công va a n đô i nhau. Thư c ta i hay ta nh không bao gô m nhâ t ti nh va biê t ti nh. Tôi thươ ng lâ y thi du ba n tay khi nói vê ta nh không; chu ng ta có thê go i ba n tay hay tâ p thê cu a năm 28

ngón tay. La tâ p thê cu a năm ngón tay, mỗi ngón tay đô c lâ p va có hi nh da ng va chư c năng kha c nhau. Chu ng ta không thê lâ y ngón u t thay thê ngón ca i vi mỗi ngón có chư c năng hi nh da ng riêng va ca ch hiê n hư u riêng biê t. Ngón ca i không thê thi ha nh chi nh xa c điê u ngón u t la m va ngươ c la i. Mỗi ngón tay hoa n toa n đô c lâ p. Tuy vâ y, trên bi nh diê n la mô t ba n tay, tâ t ca năm ngón cu ng nhau hoa n tha nh chư c năng, không có sư chia rẽ giư a như ng ngón tay. Khi nhi n như ng ngón tay liên kê t, thâ t ra chi có mô t ba n tay. Mỗi ngươ i chu ng ta có thê nhâ n thư c đươ c như vâ y. Chu ng ta vư a la tô ng thê va ca nhân, va đặc ti nh na y không pha i la hai; mỗi phâ n la thư c thê tuyê t đô i. Mỗi ba n tay 100% la ba n tay. Năm ngón tay 100% la năm ngón tay. Toa n thê vũ tru la mô t; không phân chia. Vũ tru na y la mô t tâ p thê nhiê u ca nhân riêng biê t. Ca nhân không thê giô ng hê t vi mỗi ngươ i có thơ i, chỗ, va biê t nghiê p. Phâ t gia o Đa i thư a go i hai yê u tô thư c ta i na y trong đơ i sô ng la hai Chân lý: chân lý tuyê t đô i (lý) va chân lý tương đô i (sư ). Thi du trong Tâm kinh ta nh không la lý, ca c pha p thê gian không phân hai. Chu ng hư u ti nh không có mă t, tai, mũi, lươ i, tay, tâ t ca đê u không vi lẽ thư c vâ n ha nh ma không có thư c thê cô đi nh, la không. Chu ng sanh hoa n toa n liên đơ i vơ i nhau, sô ng vơ i mo i ngươ i kha c; chu ng ta la mô t tô ng thê, sô ng chung mô t cuô c đơ i. 29

Như thê ca vũ tru la mô t, như năm ngón tay la mô t ba n tay. Thi du trong Tâm kinh să c tư c la không, không tư c la să c. Să c thi ca c pha p kha c nhau, va như ng să c na y la không. Không la không kha c biê t, nhưng không la i la să c. Như vâ y lẽ thư c la mô t phâ n hay hô i tu cu a nhâ t ti nh. Tuy nhiên Đa o Nguyên nói nhi n lẽ thư c tư hai mặt chưa đu ; câ n pha i diê n ta hai mặt trong mô t ha nh đô ng. Trong Tâm kinh hai mặt cu a lẽ thư c đươ c diê n ta la să c tư c la không va không tư c la să c. Nhưng trong Cha nh Pha p Nha n ta ng Đa i Ba t-nha Ba-la-mâ t, nga i viê t Să c la să c, không la không. Mô t ca ch kha c, khi nói să c tư c la không va không tư c la să c vẫn co n ta ch biê t giư a să c va không vi ba n châ t nhi nguyên cu a ngôn ngư. Nê u să c đi ch thư c la không, va không đi ch thư c la să c, chi có thê nói la să c la să c va không la không. Sơ di như thê vi khi nói să c, không đa ngay đó rô i; khi nói không, să c đa có mặt. Nê u hiê u điê m căn ba n na y, chu ng ta có thê hiê u ba câu đâ u cu a Hiê n Tha nh Công Án (nghiên cứu sâu hơn ở chương sau): 1- Khi các pháp đều là Phật pháp tư c có mê có ngộ, có tu hành, có sinh tử, có chư Phật có chúng sinh. 2- Khi va n pháp không có ngã nhâ t đi nh thì không mê không ngộ, không chư Phật, không chúng sinh, không sinh không tử. 30

3- Vì Phật đa o nguyên bô n vượt qua nhiều và thiê u, nên có sinh diệt, có mê ngộ, có chúng sinh và Phật. La m sao có thê thư c hiê n hai mặt cu a đơ i sô ng trong mô t ha nh đô ng? Nê u nghi mi nh la ca nhân đô c lâ p, chu ng ta sẽ không đê tâm tơ i ngươ i kha c va nghi, tôi có thê la m bâ t cư điê u gi tôi muô n, chu ng ta sẽ không sô ng ha i ho a vơ i ngươ i kha c, cô lâ p va i ch kỷ. Mặt kha c, nê u xem nhẹ ca nhân trong cô ng đô ng cũng không tô t. Hai cư c đoan na y la bê nh gây ra vi nhi n sai la c lẽ thư c. Thư c tê la chu ng ta vư a sô ng như ca nhân đô c lâ p duy nhâ t, đô ng thơ i la tha nh phâ n cu a toa n thê cô ng đô ng. Muô n an la c chu ng ta pha i sô ng ca hai mặt lẽ thâ t na y. Nê u chi ba m giư mô t bên va sô ng như thê, sẽ đau yê u, cho du theo chu nghi a tâ p thê hoặc chu nghi a ca nhân. Chu ng ta pha i sô ng chung vơ i nhau, va vơ i nhâ t ti nh cu a mi nh. Gia o lý quan tro ng nhâ t cu a Đư c Phâ t la pha i ti m ra con đươ ng trung đa o, vi vâ y chu ng ta pha i tra nh hai cư c đoan cu a chu nghi a ca nhân va chu nghi a cô ng đô ng va tu tâ p thư c tê theo trung đa o. Chu ng ta pha i ta o con đươ ng riêng cu a mi nh; không có con đươ ng trung đa o cô đi nh trong tâ t ca ti nh ca nh. Trong Hiê n Tha nh Công Án, Đa o Nguyên đưa ra mô t ẩn du đê diê n ta lẽ thư c cu a ca ti nh va ti nh phô đô ng. Nga i nói ca ti nh có thê xem như mô t gio t nươ c va ti nh 31

phô đô ng hay bi nh đă ng như a nh trăng. Nga i nói la a nh trăng tru m khă p pha n chiê u trong ca gio t nươ c bé nhâ t. Đây la lẽ thư c đơ i sô ng; chu ng ta la ca nhân va tuy vâ y cũng la toa n thê. Ánh trăng bao la, vô tâ n pha n chiê u trong đơ i chu ng ta, va qua tu tâ p chu ng ta có thê giư ti nh gia c vê lẽ thư c ca hai ca ti nh va ti nh phô đô ng. Khi ha nh thiê n, mỗi ta o ta c trong sinh hoa t hằng nga y la di p may đê tu tâ p va thư c ti nh trươ c lẽ thư c ca ti nh va ti nh phô đô ng. Không kẹt hai bên, chu ng ta ha y ti m cho mi nh con đươ ng trung đa o tru m hê t ca ti nh va ti nh phô đô ng như tha i đô sô ng linh hoa t nhâ t. Theo sư hiê u biê t cu a tôi, gia o lý na y vê ca ti nh va ti nh phô đô ng la cô t lõi cu a tư a đê Hiê n Tha nh Công Án. Hiê n Tha nh không gi kha c hơn Công Án, va Công Án không gi kha c hơn Hiê n Tha nh. Hiê n Tha nh nghi a la lẽ thư c đang xa y ra, va Công Án la chân lý tuyê t đô i (lý) bao tru m chân lý tương đô i (sự) hay vâ n đê ma thư c ta i hiê n tiê n đo i hỏi chu ng ta. Vi vâ y chu ng ta có thê nói la Hiê n Tha nh Công Án nghi a la đa p sô ba i toa n tư lẽ thư c hiê n tiê n qua tu tâ p trong sinh hoa t hằng nga y cu a chu ng ta. 32

1/ Lơ i bình của Hakuun Yasutani Khi các pháp đều là Phật pháp tư c la Cô ng ba y hiê n ca nh sai biê t. Đó la quan điê m tương đô i, nhưng không chi la quan điê m tương đô i ma kẻ pha m phu mê muô i nhâ n thâ y. Đó la quan điê m tương đô i trên căn ba n tuyê t đô i. Nói kha c đi la tương đô i trong tuyê t đô i, va nê u dẫn câu na y xuô ng bi nh diê n ngôn tư triê t ho c, nói rằng khă ng đi nh trên căn ba n phu đi nh, thi trên mặt ý niê m dê nhâ n thư c, nhưng đó chi la lâ m nhâ n. Co n câu Khi va n pháp không có ngã nhâ t đi nh la cô ng xóa bỏ ra o ca n sai biê t. Đó la quan điê m tuyê t đô i. Quan điê m tuyê t đô i thi tuyê t nhiên kẻ mê không hi nh dung đươ c. Đây cũng không pha i la quan điê m tuyê t đô i đơn gia n; đó la tuyê t đô i trên căn ba n tương đô i. Nê u diê n ta ti nh tuyê t đô i trong tương đô i na y mô t ca ch duy lý la phu đi nh trên căn ba n khă ng đi nh, sẽ lâ m tươ ng rằng mi nh hiê u, nhưng chi la mô ng thôi. Ca hai đê u la hiê n tha nh công a n toa n ha o va không pha i tương đô i. Nhưng đây chi la ca i thâ y mô t bên, Nê u ta biê t ca i thâ y mô t bên la mô t bên, va xư du ng la mô t bên thi tô t. Nhưng nê u ngơ đó la toa n thê thi lâ m to. La o sư Đa i Vân thươ ng nhă c điê u na y, va đó la mô t ca nh gia c hê tro ng đô i vơ i ngươ i ho c Phâ t. Khi các pháp đều là Phật pháp va khi va n pháp không có ngã nhâ t đi nh, ca hai đê u la khi. 33

Đây không pha i la mô t quan điê m. Chư khi na y cũng không pha i la chư khi gia thiê t. Đó la chư khi mặt đô i mặt vơ i kinh nghiê m thư c tê sô ng đô ng như ma u cha y ra tư vê t thương. Đó la chư khi lu c đa i ngô va thâm nhâ p các pháp đều là Phật pháp. Tư c la khi đa i ngô va thâm nhâ p ca c pha p đê u la thư c tươ ng, ca c pha p đê u la Phâ t ti nh, la Phâ t Tỳ Lô Gia Na, la vô sư, la ba n lai diê n mu c. Nô i dung cu a chư khi â y đươ c diê n ta như có mê có ngộ, có tu hành, có sinh tử, có chư Phật có chúng sinh. Có tu ha nh la tư nhiên, nê u đô i tha nh có tu va chư ng thi không khê hơ p. Ca i có na y la gi? Di nhiên đó la tư đô i vơ i không có chư không đơn gia n chi thâ y la có. Tư c la khi ti nh thư c va nhâ n ra thi có mê có ngô, có tu ha nh, có sinh tư, có chư Phâ t có chu ng sinh tha y đê u la ba n lai diê n mu c, ngoa i ra không gi kha c. Nhâ n hiê u na y go i la tương đô i trong tuyê t đô i. Nói theo Tư Liê u Gia n cu a Lâm Tê thi tương đương vơ i đoa t nhân chă ng đoa t ca nh va đoa t ca nh chă ng đoa t nhân. Vâ y thi đây vẫn la a nh chơ p cu a gia c ngô. Chư khi trong câu Khi va n pháp không có ngã nhâ t đi nh la chư khi na o? Đó la khi ngô trơ tha nh mô t mư c sâu hơn va rõ hơn. Tư c la khi tia lóe gia c ngô dâ n dâ n trơ nên nhu ho a. Ở mư c đô trươ c chói sa ng va hăng nô ng trong đó ca c pha p đê u la Phâ t pha p, va pha p la tâm. Bê nh vo ng tươ ng cho rằng tư vô thu y ta va ngươ i la kha c, la đô i nghi ch, lu c â y đươ c chư a la nh hoa n toa n; va giơ 34

đây như tư bi nh nươ c uô ng cha y ra, nhâ n thư c rằng ta vơ i ngươ i la đô ng mô t thân, rằng tâ t ca hiê n tươ ng chi nh la ta. Chư khi cu a viê c chu i khô nươ c thuô c vung va i tư bi nh kia la khi va n pháp không có ngã nhâ t đi nh. Đó la lu c ca ta va ngươ i hoa n toa n tan biê n. Đó la khi dâ u vê t gia c ngô dư t bặt. Đó la khi ta thâm nhâ p Xưa nay không mô t vâ t. Đó la khi nhân va ca nh đê u đoa t. Vi vâ y không mê không ngộ, không chư Phật, không chúng sinh, không sinh không tử. Điê u â y không tư nhiên sao? Chă ng viê c gi pha i vo đâ u bư t tai. Đó la khi đa qua mô t phen đa i tư, không co n mô t vê t mây vươ ng mă t, chi có bóng tô i bao la. Đó la thê giơ i hoa n toa n bâ t tri du đô i vơ i chư Phâ t trong Tam giơ i. Kẻ na o ngông cuô ng tươ ng tươ ng cõi giơ i na y rô i vo ng tươ ng mi nh đa nhâ n hiê u, hoặc đa đê n chỗ có thê hiê u, la tên ngu ngô c. Ngay ca lơ i cu a Khô ng Phu Tư, Không biê t thi biê t la không biê t; â y la biê t, khi soi sa ng tơ i điê m na y, cũng trơ tha nh vi đa i. Kẻ đa thâm nhâ p vô sư thi cũng đa t đê n cô i nguô n va yê u điê m cu a vô sư. Chiê u sâu va mư c trong sa ng có kha c, nhưng cũng đô ng mô t loa i. Bây giơ ha y so viê c na y vơ i công a n 61 Mô t Ha t Bu i cu a Phong Huyê t trong Bi ch Nham Lu c: Phong Huyê t da y chu ng nói: Nê u lâ p mô t ha t bu i thi nươ c nha hưng tha nh, chă ng lâ p mô t ha t bu i thi nươ c 35

nha tan mâ t. Trong phâ n bi nh gia i có nói: Nê u lâ p mô t ha t bu i thi nươ c nha hưng tha nh, la o quê buô n râ u. Chă ng lâ p mô t ha t bu i thi nươ c nha tan mâ t, gió thô i vèo vèo, la o quê ca ha t vui mư ng. Vê đâ u la cô ng hiê n ba y sai biê t, khi các pháp là Phật pháp. Vê sau la cô ng xóa bỏ sai biê t, khi va n pháp không có ngã nhâ t đi nh. Nhưng ba o la cô ng hiê n ba y sai biê t va cô ng xóa bỏ sai biê t la i tha nh ra hai. Vâ y la chưa thuâ n thu c, nư a sô ng nư a chê t. Chưa thư c sư sô ng. Rô i đê thi hiê n cuô c sinh tô n na y, Tuyê t Đâ u pha i đuô i chu ng đi. Công a n Mô t Ha t Bu i cu a Phong Huyê t la vâ y. Trong Hiê n Tha nh Công Án, viê c Tuyê t Đâ u huơ gâ y lên đươ c Đa o Nguyên tri nh ba y trong bươ c thư ba. Vì Phật đa o nguyên bô n vượt qua nhiều và thiê u, nên có sinh diệt, có mê ngộ, có chúng sinh và Phật. Nhiê u la khi các pháp đều là Phật pháp. Đó la chư khi cu a có. Thiê u la khi va n pháp không có ngã nhâ t đi nh. Đó la chư khi cu a không có. Xét trên bi nh diê n nguyên nghi a thi ca hai chư khi na y đê u la gia c ngô vô thươ ng (bô -đê ), la ba n lai diê n mu c. Vâ y la đô ng; nhưng xét trên bi nh diê n hi nh tươ ng thi ca nhiê u lẫn thiê u đê u la thê nghiê m chưa tro n. Ngoa i ra, nhiê u thi ca n cơ t va thiê u thi sâu thă m. Đây la tâ m cơ cu a chư ng nghiê m va tu tâ p. 36

Tư quan điê m vô n có să n thi sao? Rõ la siêu vươ t nhiê u va thiê u la chân thư c ta i. Ra khỏi ba y hiê n va xóa bỏ. Xưa nay mo i sư đê u đa hoa n toa n siêu vươ t. Nhưng pha i hiê n ra hai cô ng ba y va xóa vi nhu câ u chư ng nghiê m chuyê n mê tha nh ngô. Vi thê khi quay vê ba n lai diê n mu c la trơ vê con ngươ i uyên nguyên hoa n toa n siêu viê t ma ta luôn vẫn đang la. Có sinh diệt, có mê ngộ, có chúng sinh và Phật. Nhân va ca nh bâ t câu đoa t. Nhưng nghi a cu a có trong bươ c 1 va có trong bươ c 3 kha c nhau. Trong bươ c 1, có la đoa t nhân chă ng đoa t ca nh. va đoa t ca nh chă ng đoa t nhân. Trong bươ c 3 thi có la nhân ca nh bâ t câu đoa t. Ca i không trong bươ c 2 cu a nhân ca nh câu đoa t đa qua. Ta pha i qua n chiê u va thâm nhâ p như ng cõi giơ i kỳ diê u na y. Tôi tha thiê t như thê va đa gia m mâ t công đư c. Mâ t nhiê u nhưng chă ng sao. Mâ t ma t thôi thi chă ng có gi hay, pha i không? Nhưng du biê t có thê ru ng mâ t lông ma y 36, tôi cũng đa nh. Như ng lơ i na y la xong phâ n đa i cương, nhưng đê n đây vẫn chi la gia i thi ch. Gia i thi ch la tư ngư. Cho nên Đa o Nguyên nói hoa t ngư. Tôi lặp la i. Cho đê n đây chi mơ i la gia i thi ch Hiê n Tha nh Công Án. Tư đây nga i sẽ đẩy tơ i diê n ta hiê n tha nh công a n sô ng. 36 Vi nói qua nhiê u. Xem tă c 8 Bi ch Nham Lu c Lông Ma y cu a Thu y Nham. 37

38 2/ Lơ i bình của K. Uchiyama Đo c Cha nh Pha p Nha n Ta ng như đo c Phâ t pha p, tóm tă t la pha i hiê u ngoa i mo i đô i đa i. Hiê n tha nh không có nghi a la mô t điê u gi ẩn ta ng bây giơ hiê n lô. Chu ng ta không nên hiê u hiê n tha nh đô i đa i vơ i ẩn ta ng. Hiê n không liên quan gi tơ i đô i đa i giư a ẩn va lô. Tha nh không liên quan gi tơ i nỗ lư c va ho c tâ p. Tư công a n na y xuâ t xư tư cô ng đô ng như ng ngươ i ta i gia. Chu ng ta có thê hiê u tư na y theo ca hai nghi a thê gian va xuâ t thê gian. Đi nh nghi a cu a công theo thê gian la san bằng điê u bâ t công. Bi nh đă ng hóa thê giơ i bâ t bi nh đă ng va bâ t công la ti nh châ t cu a công va vươ t ra ngoa i lo ng i ch kỷ. Cai tri bằng đư c ha nh la bi nh đă ng hóa điê u bâ t bi nh đă ng. Án có nghi a la giư vi tri cu a mi nh trong đơ i sô ng. Trong bâ t cư ti nh huô ng na o, hiê u đươ c vi tri cu a mi nh la ý nghi a cu a a n. Theo nghi a thê gian Gosho đi nh nghi a công a n la bi nh đă ng hóa điê u bâ t bi nh đăng va giư nguyên vi tri cu a mi nh. Khi chu ng ta nói Phâ t pha p vươ t khỏi so sa nh va đô i đa i, nơi na o la ranh giơ i giư a bi nh đă ng va bâ t bi nh đă ng? Thư c ra không sai kha c. Vi thê ý nghi a đi ch thư c cu a công la bâ t nhi bi nh đă ng va bâ t bi nh đă ng. Mỗi tư nghi a la như vâ y, vươ t lên mo i so sa nh va đô i đa i. Mỗi tư trong cu m tư hiê n tha nh công a n, nơi đây va bây giơ, pha i có ý nghi a riêng biê t: ca i uyên a o bi nh thươ ng cu a giây phu t hiê n tiê n la hiê n tiê n.

Vi hiê n tiê n không che đâ y, nên không thê xuâ t hiê n hay tư hiê n lô, vi thê, đây la hiê n, không liên quan tơ i sinh hay diê t, tha nh hay hoa i. Hơn nư a, ca i hiê n na y thi thân thuô c hơn khi chu ng ta hiê u đươ c như hiê n trong hiê n ta i, nghi a la giây phu t hiê n tiê n. Ngay ca khi chu ng ta mâ t dâ u giây phu t hiê n tiê n, đó la ti nh châ t cu a giây phu t hiê n tiê n. Hiê n tiê n thâ t ra không mâ t. Hiê n tiê n không bao giơ ẩn hay lô. La m sao chu ng ta có thê xa c đi nh đươ c la đang hiê n tiê n? Không có mô t tiêu chuẩn nhâ t đi nh na o đê đo lươ ng điê u na y vi nó không bao giơ ẩn hay lô. Vi vâ y trong đơ i sô ng chu ng ta, giây phu t hiê n tiê n la hiê n tiê n bâ t cư lu c na o va ơ đâu, bâ t kỳ hoa n ca nh hay ti nh tra ng na o. Như vâ y chu ng ta luôn sô ng hiê n tiê n, không có gi xuâ t hiê n hay biê n mâ t. Giây phu t hiê n tiê n luôn luôn la hiê n tiê n. Nhưng nê u không biê t trân quý giây phu t hiê n tiê n la hiê n tiê n ma xư du ng đê thư c hiê n ý đô ha o huyê n, chă c chă n chu ng ta sẽ đau khô đê n chê t ngô p. Hiê n Tha nh Công Án xem như ca i uyên a o bi nh thươ ng cu a giây phu t hiê n tiê n la hiê n tiê n thi công la bi nh thươ ng, va a n la uyên a o vô lươ ng vô biên. Như mô t câu chuyê n nga i Đa o Nguyên kê la i trong phâ n cuô i cu a Hiê n Tha nh Công Án, chu ng ta pha i du ng cây qua t đê thê hiê n ba n châ t cu a gió, ngay đây va bây giơ. Ngay ca khi ba n châ t cu a gió luôn hiê n hư u khă p nơi, chu ng ta chi có gió khi du ng qua t. Không phẩy qua t, 39

chu ng ta không có gió. Cũng thê, chu ng ta pha i tiê p tu c thơ tư ng phu t giây, chu ng ta pha i tiê p tu c qua t đê có gió tư ng phu t giây. Thư c ta i cuô c đơ i la thê. Trong Hiê n Tha nh Công Án, Đa o Nguyên gia ng ca i uyên a o bi nh thươ ng na y như thư c ta i cuô c đơ i. Vi vâ y, tôi đa chuyê n di ch Hiê n Tha nh Công Án tha nh tiê ng Nhâ t hiê n đa i như la ca i uyên a o bi nh thươ ng khi giây phu t hiê n tiê n la hiê n hiê n. Đa o Nguyên cũng diê n ta tư tươ ng Hiê n Tha nh Công Án la tu tâ p dư a trên gia c ngô hay tu tâ p va gia c ngô la mô t. 40 3/ Lơ i Bình của Leighton Hiê n tha nh công a n, xuâ t pha t tư cu m tư đươ c sư du ng ơ Trung quô c chi ra viê c gia i đa p mô t công a n, mô t giai thoa i đê chi da y thiê n khi thâ y đô i mặt đê tư. Tuy nhiên, ơ đây Đa o Nguyên không du ng theo ý nghi a na y, ngay ca trong sư tu tâ p. Tư hiê n tha nh (genjo) có nghi a la biê u hiê n tro n đâ y, hay rô ng hơn la diê n ta hay chia sẻ. Va trong ma ch văn na y, công a n (koan) không liên hê gi tơ i như ng giai thoa i chi da y ma chi thă ng cô t lõi viê c tu. Vi vâ y tu khi ngô i hay đư ng lên sau thơ i thiê n to a đê u biê u hiê n đâ y đu, diê n ta hay chia sẻ điê u cô t tu y trong ti nh huô ng trươ c mă t, va thư c ha nh trong chi nh mi nh, cu ng vơ i tăng thân, va cho thê giơ i quanh ta như mô t tô ng thê. *

III - PHẬT PHÁP: TỪ BA NGUỒN LÀ, KHÔNG LÀ, LÀ KHI MUÔN PHÁP LÀ VÔ NGÃ Phật giáo Đa i Thừa Trung quán, Duy thư c và Như Lai ta ng Va o khoa ng thê kỷ thư hai hay thư ba sau công nguyên, nga i Long Tho, ngươ i sa ng lâ p nhiê u tông pha i Đa i thư a, thiê t lâ p mô t hê thô ng triê t lý đặt căn ba n trên gia o lý ta nh không. Long Tho la ta c gia nhiê u văn kinh Đa i thư a như bô luâ n Đa i Ba t-nha Ba-la-mâ t mô t trăm quyê n trong đó có Ba t-nha Tâm Kinh, va luâ n Trung Qua n tri nh ba y tư tươ ng triê t lý cu a nga i. Trươ ng pha i Trung Qua n hi nh tha nh trong thê kỷ thư tư va năm, đặt nê n móng trên gia o lý trung đa o, va ta o ra nhiê u ba n ca i liên tu c vơ i tông pha i đa i thư a kha c la Duy Thư c. Tông Duy Thư c phân ti ch tâm thư c con ngươ i cô gă ng gia i thi ch ta i sao khô đau. Theo ca c nha duy thư c Vô Trươ c va Ba -tu-ba n-đâ u, tâm thư c con ngươ i có ta m tâ ng lơ p, mỗi tâ ng lơ p nằm sâu trong chu ng ta. Năm lơ p đâ u (tiê n ngũ thức) liên kê t như ng hiê n tươ ng xa y ra khi ca c gia c quan tiê p xu c vơ i đô i tươ ng tương ư ng, va ba lơ p co n la i hơi ra ngoa i pha m vi. Mo i thư chu ng ta kinh nghiê m sẽ chư a trong A-la i-da, thư c thư ta m thâm sâu nhâ t, vâ n ha nh như kho chư a ha t giô ng kinh nghiê m va la nguô n gô c cu a nghiê p. 41

Ngay ca như ng điê u chu ng ta quên bă ng vẫn đươ c chư a trong thư c na y. Vi thê khi gặp biê n cô, mô t sô ha t giô ng tư A-la i-da trô i lên va nhă c chu ng ta ha nh xư theo mô t ca ch na o đó. Ca c nha duy thư c cho thư c thư ba y la Ma t-na, ba m va o A-la i-da, tin đó la thư c thê. Ma t-na cho rằng như ng kinh nghiê m trong đơ i la tôi. Thư c thư sa u la ý thư c, thư c tâm lý thông thươ ng cu a chu ng ta, va chi u a nh hươ ng cu a Ma t-na. Đó la lý do ta i sao ý nghi cu a chu ng ta bi bóp méo khiê n không thê thâ y đươ c lẽ thư c cu a Không va Vô nga, gây hâ u qua rô i ră m va đâ y đau khô. Đó la gia o lý căn ba n cu a Duy Thư c tông. Triê t lý Đa i thư a kha c la Như Lai ta ng, đưa ra lơ i gia i thi ch la m sao chu ng sanh có thê chuyê n tư luân hô i tha nh Niê t-ba n. Điê u na y kha di vi tâ t ca chu ng sinh đê u có Phâ t ta nh; chu ng ta căn ba n la con Phâ t, să n có kha năng ti nh thư c trươ c lẽ thư c cu a chân ta nh va sô ng trong Niê t-ba n. Tuy tông pha i căn cư trên lý thuyê t Như Lai Ta ng chưa pha t triê n, nhưng gia o lý Như Lai ta ng la mô t yê u tô quan tro ng trong sư hi nh tha nh Phâ t gia o Đa i thư a. Vi thê gia o lý vê ta nh không cu a Trung Luâ n tông, thuyê t Duy Thư c cu a Duy Thư c tông, va thuyê t Như Lai ta ng, cũng như như ng tông pha i va triê t lý đa i thư a kha c, đê u 42

pha t huy nỗ lư c gia ng gia i như ng điê m kha c nhau trong gia o lý nhân qua cu a đư c Phâ t. Trong câu thư hai cu a Hiê n Tha nh Công Án, Đa o Nguyên đưa ra gia o lý Phâ t gia o Đa i thư a căn ba n, ta o mô t tương pha n rõ rê t vơ i câu thư nhâ t. PHẬT ĐA O: GIA O LÝ CỦA ĐA O NGUYÊN Đa i Ba t-nhã Ba-la-mật Câu thư ba trong Hiê n Tha nh Công Án đưa ra gia o lý riêng cu a Đa o Nguyên liên quan tơ i tu tâ p, nga i đê câ p la Phâ t Đa o. Chu ng ta có thê ho c gia o lý cu a nga i vê Phâ t Đa o qua luâ n gia i vê Tâm Kinh, Đa i Ba t-nha Ba-la-mâ t Đa, (xem phụ lục 2), chương thư hai cu a Cha nh Pha p Nha n Ta ng. Đa i Ba t-nha Ba-la-mâ t Đa va Hiê n Tha nh Công Án đươ c viê t ca ch nhau va i tha ng, va đê u liên hê vơ i nhau chặt chẽ. Trong Đa i Ba t-nha Ba-la-mâ t Đa o Nguyên diê n ba y gia o lý Đa i Thư a bằng ca ch luâ n vê Tâm Kinh, nhưng trong Hiê n Tha nh Công Án nga i sư du ng ngôn ngư có ti nh ca ch thi ca đặc thu. Đa i Ba t-nha Ba-la-mâ t bă t đâ u như sau: Khi Bô -ta t Qua n Tư Ta i ha nh sâu Ba t-nha ba-lamâ t toa n thân nga i thâ u rõ năm uẩn la không. 43

Rõ ra ng câu na y la câu đâ u cu a Tâm Kinh. Nga i chi thêm tư toa n thân. Năm uẩn la să c, tho, tươ ng, ha nh, va thư c; đây la năm nha nh cu a tri tuê. Tâm Kinh nói năm uẩn la không, nhưng ơ đây Đa o Nguyên nói la năm nha nh cu a tri tuê, chi nh đó la Ba t-nha ba-la-mâ t hay tri tuê. Thâ u rõ chi nh la Ba t-nha. Khai mơ va hiê n lô chân lý quan yê u na y [Tâm Kinh] xa c đi nh la să c tư c la không va không tư c la să c. Să c chi la să c, không chi la không - trăm cỏ, muôn pha p. Dươ ng như Đa o Nguyên nói kha c vơ i Tâm Kinh, nhưng thâ t ra đang la m sa ng tỏ điê m quan yê u trong Tâm kinh. Nga i chi cho chu ng ta rằng să c la không va không la să c chi nă m đươ c mô t phâ n chân lý. Có hai phâ n să c va không ma chu ng ta nói la mô t. Nhưng nê u hai phâ n na y thâ t sư giô ng nhau, chu ng ta không câ n nói să c la không vi să c tư la không. Khi chu ng ta nói să c, không đa ha m chư a rô i, nê u nói să c la không tư c đa gă n thêm mô t điê u gi dư thư a không câ n thiê t, hoặc cô ta ch ra điê u gi không thê ta ch rơ i rô i cô ghép la i vơ i nhau. Đó la lý do ta i sao Đa o Nguyên la m sa ng tỏ să c la să c va không la không. Să c la không va không la să c ha y co n la sa n phẩm cu a tiê n tri nh tư duy, cho thâ y ca hai 44

să c va không la niê m tươ ng trong tâm, đê sau đó nói hai ý niê m na y la mô t. Nhưng Đa o Nguyên chi rõ lẽ thư c cu a să c va không trong đơ i sô ng thư c tê, va lẽ thư c na y gô m nhiê u hơn tiê n tri nh tâm lý va quan niê m nhâ n thư c. Mỗi pha p trong muôn pha p la să c. Ca c pha p tư la không, va khi nói Ca c pha p tư la không, chu ng ta khơ i niê m, nô i kê t hai ý tươ ng. Niê m va tươ ng đê u do tâm ta o dư ng. Do đó chu ng ta không thâ y đươ c thư c ta i hiê n tiê n, ta nh không cu a ca c pha p. Đa o Nguyên ca nh ba o chu ng ta đư ng sô ng theo niê m tươ ng; nga i khuyên chu ng ta chi nhi n va chi sô ng. Tha i đô sô ng na y có nghi a chu ng ta chi nhi n va nghiê m như ng gi bă t gặp trong đơ i ma không câ n nói la không, du rằng đi ch thư c la không. Chi thê thôi. Chu ng ta không câ n nói Đó la không nê u thư c sư la không. Đa o Nguyên đặt tâ m quan tro ng trên chân thư c ta i tư ng hiê n hư u hơn la trên thư c ta i ý niê m. Nga i thâ y la chân thư c ta i không nằm trong niê m tươ ng; đó la mỗi pha p trong muôn pha p. Vi vâ y Đa o Nguyên nói: Să c chi la să c, không chi la không. Trăm cỏ - muôn pha p. Trăm cỏ va muôn pha p có nghi a la ca c pha p. Nói ca ch kha c, ca c pha p la Ba t-nha Ba-la-mâ t-đa vi ca c 45